Cás C‑718/21

L. G.

v

Krajowa Rada Sądownictwa

(iarraidh ar réamhrialú ón Sąd Najwyższy)

Breithiúnas na Cúirte (an Mór-Dhlísheomra), 21 Nollaig 2023

(Tarchur chun réamhrialú – Airteagal 267 CFAE – Coincheap ‘dlínse’ – Critéir – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách agus Gnóthaí Poiblí) den Sąd Najwyższy (an Chúirt Uachtarach, an Pholainn) – Tagairt do réamhrialú ó fhoirmiú nach bhfuil stádas binse neamhspleách neamhchlaonta arna bhunú roimhe sin leis an dlí – Neamh-inghlacthacht)

1. Na ceisteanna a tharchuirtear – Tarchur chuig an gCúirt – Cúirt nó binse náisiúnta de réir bhrí Airteagal 267 CFAE – Coincheap – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách agus Gnóthaí Poiblí) den Sąd Najwyższy (an Chúirt Uachtarach, an Pholainn) – Breithiúnas an Dlísheomra sin, de bharr na nósanna imeachta lenar rialaíodh ceapadh na mbreithiúna ina suí ansin, stádas binse neamhspleách neamhchlaonta arna bhunú roimhe sin le dlí – Eisiamh

   (An dara fomhír d’Airteagal 19(1) CAE; Airteagal 267 CFAE; an Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, Airteagal 47)

   (féach míreanna 58, 63-70, 73-78)

2. Dlí an Aontais Eorpaigh – Prionsabail – An ceart chun cosaint bhreithiúnach éifeachtach a fháil – An ceart chun binse neamhspleách neamhchlaonta arna bhunú roimh ré le dlí – Raon feidhme

   (An Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, an dara mír d’Airteagail 47)

   (féach míreanna 59, 60, 64)

Résumé

I litir dar dáta an 30 Nollaig 2020, chuir L.G., breitheamh den Sąd Okręgowy w K. (Cúirt Réigiúnach K, an Pholainn), in iúl do Krajowa Rada Sądownictwa (Comhairle Náisiúnta na mBreithiúna, an Pholainn) (‘KRS’) go raibh sé ar intinn aige leanúint dá dhualgais a fheidhmiú tar éis na gnáthaoise scoir. Ós rud é gur dhearbhaigh KRS nach raibh aon ghá le breithniú a dhéanamh ar an iarratas sin, mar gheall ar dhul in éag na tréimhse teorann a leagadh síos chun é a thabhairt, thug L.G. caingean os comhair na cúirte a rinne an tarchur. Ós rud é go raibh amhras uirthi faoi chomhoiriúnacht reachtaíochta náisiúnta leis an dara fomhír d’Airteagal 19(1) CAE, rud a chuireann, ar an gcéad dul síos, éifeacht an dearbhaithe sin ó chúirt faoi réir údarú ó KRS agus, ar an dara dul síos, leagtar síos, don dearbhú sin, tréimhse teorann iomlán, go ndearna an chúirt sin tarchur chuig an gCúirt chun réamhrialú a fháil.

Sa chás seo, tá triúr breithiúna den Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách agus Gnóthaí Poiblí, ‘an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách’), arna bhunú laistigh den Sąd Najwyższy (an Chúirt Uachtarach, an Pholainn) sa chúirt a rinne an tarchur i gcomhthéacs na n-athchóirithe a rinneadh le déanaí ar chóras breithiúnach na Polainne ( 1 ). Ceapadh an triúr breithiúna sin don Dlísheomra sin ar bhonn Rún Uimh. 331/2018, a ghlac KRS an 28 Lúnasa 2018 (‘Rún Uimh. 331/2018’).

Ar an gcéad dul síos, cuireadh an rún sin ar neamhní le breithiúnas a thug Naczelny Sąd Administracyjny (an Ard-Chúirt Riaracháin, an Pholainn) an 21 Meán Fómhair 2021 ( 2 ). Ar an dara dul síos, i mbreithiúnas an 8 Samhain 2021, Dolińska-Ficek agus Ozimek v an Pholainn ( 3 ) (‘an breithiúnas in Dolińska-Ficek agus Ozimek v an Pholainn’), chinn an Chúirt Eorpach um Chearta an Duine (‘ECtHR’) gur sáraíodh an ceanglas a bhaineann le ‘cúirt arna bunú le dlí’ a leagtar síos in Airteagal 6(1) den Choinbhinsiún Eorpach chun Cearta an Duine agus Saoirsí Bunúsacha a Chosaint, ( 4 ) mar gheall ar an bpróiseas as ar eascair, ar bhonn Rún Uimh. 331/2018, ceapadh comhaltaí de dhá fhoirmiú sa Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách.

Ina breithiúnas, dhearbhaigh an Chúirt, ina suí di mar Mhór-Dhlísheomra, go raibh an iarraidh ar réamhrialú neamh-inghlactha ar an bhforas nach ‘cúirt ná binse’ í an chúirt a rinne an tarchur de réir bhrí Airteagal 267 CFAE.

Cinntí na Cúirte

Ag an tús, meabhraíonn an Chúirt, d’fhonn a mheas an ‘cúirt nó binse’ é an comhlacht a dhéanann tarchur de réir bhrí Airteagal 267 CFAE, cuireann sí san áireamh roinnt tosca, amhail, inter alia, an bhfuil sé bunaithe le dlí, an bhfuil sé buan, an bhfuil a dhlínse éigeantach, an bhfuil a nós imeachta idirpháirteach, an gcuireann sé rialacha dlí i bhfeidhm agus an bhfuil sé neamhspleách. I ndáil leis sin, thug an Chúirt dá haire cheana féin go gcomhlíonann an Chúirt Uachtarach na ceanglais sin agus shonraigh sí, a mhéid a dhéanann cúirt náisiúnta iarraidh ar réamhrialú, nach mór a thoimhdiú go gcomhlíonann an chúirt sin na ceanglais sin beag beann ar a comhdhéanamh iarbhír. I gcomhthéacs imeachtaí réamhrialaithe, ní faoin gCúirt atá sé, i bhfianaise roinnt na bhfeidhmeanna idir í agus an chúirt náisiúnta, a fháil amach an ndearnadh an t-ordú tarchuir i gcomhréir leis na rialacha náisiúnta maidir le heagrú agus nós imeachta na gcúirteanna.

Mar sin féin, féadfar an toimhde sin a bhréagnú i gcás ina mbainfí de thátal as cinneadh breithiúnach críochnaitheach arna thabhairt ag cúirt de chuid Ballstáit nó ag cúirt idirnáisiúnta nach bhfuil stádas binse neamhspleách neamhchlaonta arna bhunú roimh ré le dlí ag an mbreitheamh arb é an chúirt a rinne an tarchur é, de réir bhrí an dara fomhír d’Airteagal 19(1) CAE, arna léamh i bhfianaise an dara mír d’Airteagal 47 den Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh (‘an Chairt’). ( 5 )

I ndáil leis sin, tugann an Chúirt dá haire go bhfuil an breithiúnas in Dolińska-Ficek agus Ozimek v an Pholainn ó ECtHR agus breithiúnas na hArd-Chúirte Riaracháin an 21 Meán Fómhair 2021 cinntitheach agus go mbaineann siad go sonrach leis na himthosca inar ceapadh breithiúna an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách ar bhonn Rún Uimh. 331/2018.

Go sonrach, ar thaobh amháin, in Dolińska-Ficek agus Ozimek v an Pholainn, chinn an Chúirt Eorpach um Chearta an Duine, go bunúsach, go ndearnadh ceapacháin chomhaltaí an fhoirmithe ábhartha den Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách a shárú go soiléir ar rialacha náisiúnta bunúsacha lena rialaítear an nós imeachta chun breithiúna a cheapadh. Cé gur fíor, maidir leis an seisear breithiúna a dhéanann suas foirmithe an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách atá i gceist sna cásanna as ar eascair an breithiúnas sin, nach bhfuil ach duine amháin acu ina shuí laistigh den chomhlacht a rinne an tarchur, tá sé soiléir, áfach, ó fhorais an bhreithiúnais sin, go bhfuil feidhm ag na measúnuithe a rinne an Chúirt Eorpach um Chearta an Duine gan idirdhealú maidir le breithiúna uile an Dlísheomra sin a ceapadh chuige in imthosca comhchosúla agus, go háirithe, ar bhonn Rún Uimh. 331/2018.

Ar an taobh eile, i mbreithiúnas an 21 Meán Fómhair 2021, chuir an Ard-Chúirt Riaracháin Rún Uimh. 331/2018 ar neamhní, ag brath go háirithe ar thorthaí agus ar mheasúnuithe atá ag forluí tríd is tríd leo siúd in Dolińska-Ficek agus Ozimek v an Pholainn.

I bhfianaise na dtorthaí agus na measúnuithe a eascraíonn as an dá bhreithiúnas sin agus as a cásdlí féin, scrúdaíonn an Chúirt an gá an toimhde go gcomhlíontar ceanglais ‘cúirt nó binse’, de réir bhrí Airteagal 267 CFAE, a fhrisnéis i ndáil leis an gcúirt a rinne an tarchur.

I ndáil leis sin, cuireann an Chúirt in iúl, ar an gcéad dul síos, gur ceapadh na breithiúna sa chomhlacht a rinne an tarchur chuig an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách ar thogra ó KRS, is é sin comhlacht a bhfuil, tar éis athruithe reachtaíochta a rinneadh le déanaí, ( 6 ) 23 chomhalta de na 25 chomhalta ceaptha ag na cumhachtaí feidhmiúcháin agus reachtacha aige, nó ar comhaltaí de na cumhachtaí sin iad. Is fíor nach féidir amhras ann féin maidir le stádas binse arna bhunú roimhe sin le dlí agus neamhspleáchas na mbreithiúna a ceapadh ag deireadh an phróisis sin a bheith mar thoradh ar chomhlacht, amhail KRS, a bhfuil baint aige leis an bpróiseas chun breithiúna a cheapadh, den chuid is mó, de chomhaltaí arna roghnú ag an reachtas. Tá sé difriúil, áfach, i gcás ina dtagann amhras den sórt sin chun cinn mar thoradh ar an imthoisc sin, in éineacht le tosca ábhartha eile agus ar na himthosca ina ndearnadh na roghanna sin. Tharla na leasuithe reachtacha a bhaineann le KRS i gcomhthráth le glacadh athchóiriú substaintiúil ar an gCúirt Uachtarach, lena n-áirítear, go háirithe, dhá dhlísheomra nua a chruthú laistigh den chúirt sin agus aois scoir bhreithiúna na cúirte sin a ísliú. Dá bhrí sin, tharla na hathruithe sin tráth nuair a raibh go leor poist mar bhreitheamh sa Chúirt Uachtarach a fógraíodh a bheith folamh nó nuachruthaithe le líonadh go luath.

Ar an dara dul síos, tugadh cumhachtaí don Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách a cruthaíodh ex nihilo in ábhair a bhí thar a bheith íogair, amhail díospóidí toghcháin agus imeachtaí a bhaineann le reifrinn a reáchtáil nó caingne urghnácha chun cinntí críochnaitheacha ó ghnáthchúirteanna nó ó dhlísheomraí eile den Chúirt Uachtarach a chur ar neamhní.

Ar an tríú dul síos, i gcomhthráth leis na leasuithe reachtacha thuasluaite, leasaíodh go substaintiúil na rialacha maidir le leigheasanna breithiúnacha atá ar fáil i gcoinne rúin ó KRS lena moltar iarrthóirí lena gceapadh chuig poist mar bhreithiúna na Cúirte Uachtaraí, rud a scriosann éifeachtacht na leigheasanna sin. Maidir leis an bpointe sin, chuir an Chúirt in iúl freisin nár bhain na srianta a tugadh isteach leis na leasuithe deireanacha sin ach le caingne a tugadh i gcoinne rúin ó KRS a bhaineann le hiarratais a chur isteach ar phoist mar bhreithimh sa Chúirt Uachtarach, agus gur fhan rúin KRS a bhaineann le hiarratais ar phoist mar bhreithimh i gcúirteanna náisiúnta eile fós, faoi réir an chórais ghinearálta um athbhreithniú breithiúnach a bhí i bhfeidhm roimhe sin ( 7 ).

Ar an gceathrú dul síos, tá an Chúirt tar éis a chur in iúl cheana féin in W.Ż. (an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách agus Gnóthaí Poiblí na Cúirte Uachtaraí — Ceapachán) ( 8 ), nuair a d’ordaigh an Ard-Chúirt Riaracháin, ar bhonn Rún Uimh. 331/2018, an comhalta den Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách lena mbaineann an cás as ar eascair an breithiúnas sin a cheapadh, go gcuirfí oibriú an Rúin sin ar fionraí an 27 Meán Fómhair 2018. Tá an fíoras céanna sin fíor maidir le ceapadh an triúr comhaltaí ina suí sa chomhlacht tarchuir. Dá bhrí sin, ós rud é go ndearna Uachtarán Phoblacht na Polainne, mar ábhar práinne agus gan fanacht leis na forais a bhí leis an ordú an 27 Meán Fómhair 2018, na ceapacháin atá i gceist ar bhonn Rún Uimh. 331/2018, a cuireadh ar fionraí leis an ordú sin, an bonn a bhaint go mór de phrionsabal dheighilt na gcumhachtaí atá ina shaintréith d’fheidhmiú smachta reachta.

Ar an gcúigiú dul síos, cé gur tugadh caingean le haghaidh neamhniú os comhair na hArd-Chúirte Riaracháin i gcoinne Rún Uimh. 331/2018 agus gur chuir sí bac ar na himeachtaí ar feitheamh bhreithiúnas na Cúirte in A. B. agus páirtithe eile, ( 9 ) ghlac reachtas na Polainne dlí lena bhforáiltear, inter alia, go n-eisiafaí, aon achomharc a dhéanfar amach anseo i gcoinne rúin ó KRS inar moladh go gceapfaí breithiúna chun na Cúirte Uachtaraí agus nach gá breithniú a dhéanamh ar na caingne den chineál sin atá fós ar feitheamh ( 10 ). Maidir leis na leasuithe a tugadh isteach ar an gcaoi sin leis an dlí sin, chinn an Chúirt cheana féin, go háirithe nuair a bhreithnítear iad i gcomhar le sraith gnéithe comhthéacsúla eile, go dtugann leasuithe den sórt sin le fios gur ghníomhaigh reachtas na Polainne leis an gcuspóir sonrach chun cosc a chur ar aon fhéidearthacht maidir le hathbhreithniú breithiúnach a dhéanamh ar na rúin lena mbaineann ( 11 ).

Ar a séú dul síos agus ar deireadh, deir an Chúirt, cé gur fíor nach mbaineann éifeachtaí bhreithiúnas na hArd-Chúirte Riaracháin an 21 Meán Fómhair 2021, dá dtagraítear thuas, le bailíocht ná le héifeachtacht na ngníomhartha uachtaránachta lena gceaptar poist mar bhreitheamh lena mbaineann, go bhfuil an gníomh lena mbeartaíonn KRS iarrthóir lena cheapadh mar bhreitheamh sa Chúirt Uachtarach ina sine qua non chun an t-iarrthóir sin a cheapadh chuig post den sórt sin ag Uachtarán Phoblacht na Polainne.

Mar chonclúid, chinn an Chúirt gurb é an toradh atá ar na heilimintí sistéamacha agus imthoisceacha go léir, dá dtagraítear thuas, arb iad is sainairíonna iad ceapadh, laistigh den Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách, an triúr breithiúna a chomhdhéanann an comhlacht a rinne an tarchur, nach bhfuil stádas binse neamhspleách neamhchlaonta arna bhunú roimhe sin le dlí, de réir bhrí an dara fomhír d’Airteagal 19(1) CAE, arna léamh i bhfianaise an dara mír d’Airteagal 47 den Chairt, ag an gcomhlacht sin, agus mar thoradh air sin ní ‘cúirt ná binse’ é an painéal sin de réir bhrí Airteagal 267 CFAE. Tá na tosca sin ina gcúis le hamhras dlisteanach, in intinn daoine aonair, maidir le neamh-thréscaoilteacht na ndaoine lena mbaineann agus neamh-thréscaoilteacht an phainéil breithiúna ina bhfuil siad lonnaithe maidir le tosca seachtracha, go háirithe tionchair dhíreacha nó indíreacha ar thaobh na n-údarás reachtach agus feidhmiúcháin náisiúnta, agus a neodracht maidir leis na leasanna atá os a chomhair. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh easpa teacht i láthair neamhspleáchais nó neamhchlaontachta ag na breithiúna sin agus ag an gcomhlacht sin a bheith mar thoradh ar na tosca sin, amhail an bonn a bhaint den mhuinín nach mór don cheartas a spreagadh sna daoine aonair sin i sochaí dhaonlathach agus sa smacht reachta.

( 1 ) Bunaíodh an Dlísheomra sin, chomh maith le dlísheomra nua eile den Chúirt Uachtarach, Izba Dyscyplinarna (an Dlísheomra Araíonachta), de bhun ustawa o Sądzie Najwyższym (an Dlí maidir leis an gCúirt Uachtarach) an 8 Nollaig 2017, a tháinig i bhfeidhm an 3 Aibreán 2018.

( 2 ) Tugadh an breithiúnas sin tar éis bhreithiúnas an 2 Márta 2021, A.B. agus páirtithe eile (Ceapachán breithiúna ar an gCúirt Uachtarach – Caingní), (C-824/18, EU:C:2021:153).

( 3 ) CE:ECHR:2021:1108JUD 004986819.

( 4 ) Arna shíniú sa Róimh an 4 Samhain 1950.

( 5 ) Féach breithiúnas an 29 Márta 2022, Getin Noble Bank (C‑132/20, EU:C:2022:235, mír 72).

( 6 ) Airteagal 9a den ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa (an Dlí maidir le Comhairle Náisiúnta na mBreithiúna) an 12 Bealtaine 2011, arna leasú ag an ustawa o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (an Dlí lena leasaítear an Dlí ar Chomhairle Náisiúnta na mBreithiúna agus dlíthe áirithe eile), an 8 Nollaig 2017, a tháinig i bhfeidhm an 17 Eanáir 2018, agus ag ustawa o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (an Dlí lena leasaítear an Dlí maidir le hEagrúchán na nGnáthchúirteanna agus dlíthe áirithe eile) an 20 Iúil 2018, a tháinig i bhfeidhm an 27 Iúil 2018.

( 7 ) Breithiúnas an 2 Márta 2021, A.B. agus páirtithe eile (Ceapachán breithiúna ar an gCúirt Uachtarach – Caingní) (C‑824/18, EU:C:2021:153, míreanna 157, 162 agus 164).

( 8 ) Breithiúnas an 6 Deireadh Fómhair 2021, W.. (an Dlísheomra um Athbhreithniú Urghnách agus Gnóthaí Poiblí na Cúirte Uachtaraí – Ceapachán) (C‑487/19, EU:C:2021:798).

( 9 ) Breithiúnas an 2 Márta 2021, A.B. agus páirtithe eile (Ceapachán breithiúna ar an gCúirt Uachtarach – Caingní), C‑824/18, EU:C:2021:153.

( 10 ) An ustawa o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy–Prawo o ustroju sądów administracyjnych (an Dlí lena leasaítear an Dlí maidir le Comhairle Náisiúnta na mBreithiúna agus an Dlí maidir le hEagrúchán Díospóidí Riaracháin)an 26 Aibreán 2019, a tháinig i bhfeidhm an 23 Bealtaine 2019.

( 11 ) Breithiúnas an 2 Márta 2021, A.B. agus páirtithe eile (Ceapachán breithiúna ar an gCúirt Uachtarach – Caingní), C‑824/18, EU:C:2021:153, míreanna 137 agus 138.