Sprawy połączone C‑596/16 i C‑597/16

Enzo Di Puma
przeciwko
Commissione Nazionale per le Società e la Borsa (Consob)

oraz

Commissione Nazionale per le Società e la Borsa (Consob)
przeciwko
Antoniowi Zecce

(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Corte suprema di cassazione)

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2003/6/WE – Wykorzystywanie informacji poufnych – Sankcje – Ustawodawstwo krajowe przewidujące sankcję administracyjną i sankcję karną za ten sam czyn – Powaga rzeczy osądzonej prawomocnego wyroku sądu karnego w postępowaniu administracyjnym – Prawomocny wyrok sądu karnego uniewinniający od zarzutu wykorzystywania informacji poufnych – Skuteczność sankcji – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Paragraf 50 – Zasada ne bis in idem – Karnoprawny charakter sankcji administracyjnej – Tożsamość czynu – Artykuł 52 ust. 1 – Ograniczenia w stosowaniu zasady ne bis in idem – Przesłanki

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 20 marca 2018 r.

1. Zbliżanie ustawodawstw–Wykorzystywanie informacji poufnych–Zakaz–Sankcje–Obowiązek wprowadzenia przez państwa członkowskie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji administracyjnych–Zakres–Możliwość przewidzenia łącznego zastosowania sankcji karnych i administracyjnych–Granica–Poszanowanie zasady ne bis in idem

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 50; dyrektywa 2003/6 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 14 ust. 1)

2. Prawa podstawowe–Zasada ne bis in idem–Uregulowanie krajowe niepozwalające na prowadzenie, w związku z wykorzystywaniem informacji poufnych, postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej sankcji o charakterze karnym w odniesieniu do osoby w stosunku do której zapadło prawomocne orzeczenie uniewinniające dotyczące tych samych czynów–Dopuszczalność

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 50 ust. 1, art. 52 ust. 1; dyrektywa 2003/6 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 14 ust. 1)

3. Prawa podstawowe–Zasada ne bis in idem–Warunki stosowania–Tożsamość czynu–Kumulacja postępowań i sankcji karnych–Kryteria oceny

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 50)

4. Prawa podstawowe–Zasada ne bis in idem–Ograniczenie–Uregulowanie krajowe przewidujące kumulację sankcji administracyjnej o charakterze karnym i sankcji karnej–Dopuszczalność–Przesłanki–Ograniczenie odpowiadające celowi interesu ogólnego–Cel jakim jest ochrona integralności rynków finansowych Unii oraz ochrona zaufania publicznego do papierów wartościowych–Włączenie

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 50, art. 52 ust. 1)

1.  W tym względzie należy zauważyć, że art. 14 ust. 1 dyrektywy 2003/6 w związku z art. 2 i 3 tej dyrektywy nakłada na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji administracyjnych za naruszenie zakazu wykorzystywania informacji poufnych. Wprawdzie Trybunał orzekł, że art. 14 ust. 1 tej dyrektywy ogranicza się do stwierdzenia, iż państwa członkowskie zobowiązane są do ustanowienia sankcji administracyjnych mających takie cechy, nie nakładając na nie obowiązku wprowadzenia w ich porządkach prawnych wobec osób wykorzystujących informacje poufne również sankcji karnych (zob. podobnie wyrok z dnia 23 grudnia 2009 r., Spector Photo Group i Van Raemdonck, C‑45/08, EU:C:2009:806, pkt 42), niemniej jednak państwa członkowskie mogą ustanowić w swoich porządkach prawnych przepisy przewidujące możliwość łącznego zastosowania sankcji karnych i administracyjnych, aczkolwiek w granicach określonych w prawie Unii, zwłaszcza tych, które wynikają z zasady ne bis in idem zagwarantowanej w art. 50 karty, a których to granic – w myśl art. 51 ust. 1 karty – należy przestrzegać przy stosowaniu tego prawa.

   (zob. pkt 26)

2.  Wykładni art. 14 ust. 1 dyrektywy 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) w związku z art. 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy dokonywać w ten sposób, że przepis ten nie stoi na przeszkodzie przepisom krajowym, które nie dopuszczają możliwości prowadzenia postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej po wydaniu przez sąd karny prawomocnego wyroku uniewinniającego, stwierdzającego, iż zarzucany czyn nie wypełnia znamion przestępstwa określonego w przepisach dotyczących wykorzystywania informacji poufnych, który to czyn stanowił podstawę wszczęcia tego postępowania administracyjnego.

   W tym względzie należy zauważyć, że ani w art. 14 ust. 1, ani w żadnym innym przepisie dyrektywy 2003/6 nie sprecyzowano, jaki skutek odnosi prawomocny wyrok uniewinniający sądu karnego w postępowaniu w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej. Dodatkowo, z uwagi na rangę zasady powagi rzeczy osądzonej zarówno w unijnym, jak i w krajowych porządkach prawnych, Trybunał orzekł, że prawo Unii nie wymaga odstąpienia od stosowania krajowych norm procesowych przyznających danemu orzeczeniu powagę rzeczy osądzonej (zob. podobnie, w odniesieniu do zasady skuteczności, wyroki: z dnia 10 lipca 2014 r., Impresa Pizzarotti, C‑213/13, EU:C:2014:2067, pkt 58, 59; a także z dnia 6 października 2015 r., Târșia, C‑69/14, EU:C:2015:662, pkt 28, 29).

   Tego rodzaju rozwiązanie pozostaje bez uszczerbku dla przewidzianej w art. 3 protokołu nr 7 do EKPC możliwości wznowienia w danym wypadku postępowania karnego w razie zaistnienia nowych lub nowo ujawnionych faktów lub dopuszczenia się w poprzednim postępowaniu rażącego uchybienia, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

   Powyższa wykładnia znajduje potwierdzenie w art. 50 karty.

   W tym względzie należy zauważyć, że z uwagi na cel w postaci ochrony integralności rynków finansowych oraz ochrony zaufania publicznego do instrumentów finansowych kumulacja postępowań i sankcji o charakterze karnym rozpatrywanych w postępowaniu głównym może być uzasadniona, jeśli te postępowania i te sankcje służą – dla realizacji owego celu – celom uzupełniającym, których przedmiotem są w danym wypadku różne aspekty tego samego bezprawnego zachowania (zob. dzisiejszy wyrok Garlsson Real Estate, C 537/16, pkt 46).

   Jednakże możliwość prowadzenia postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej sankcji pieniężnej o charakterze karnym, takiego jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w obliczu prawomocnie zakończonego postępowania karnego, uzależniona jest od ścisłego przestrzegania wymogów zasady proporcjonalności (zob. dzisiejszy wyrok Garlsson Real Estate, C‑537/16, pkt 48). Tymczasem w sytuacji takiej jak sytuacje rozpatrywane w postępowaniach głównych prowadzenie postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej o charakterze karnym w oczywisty sposób wykracza poza to, co jest konieczne do realizacji celu wskazanego w pkt 42 niniejszego wyroku, ze względu na istnienie wyroku uniewinniającego sądu karnego stwierdzającego brak wypełnienia znamion przestępstwa podlegającego karze przewidzianej w art. 14 ust. 1 dyrektywy 2003/6. Należy dodać, że z redakcji owego art. 50 wynika, iż ochrona przysługująca na podstawie zasady ne bis in idem nie ogranicza się do sytuacji, w której dana osoba została skazana wyrokiem karnym, lecz również odnosi się do sytuacji, w której osoba ta została uniewinniona.

   (zob. pkt 30, 31, 35, 37, 39, 42–44, 46, sentencja)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 38)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 42)