Comhaontú maidir le Trádáil, Forbraíocht agus Comhar (TDCA) leis an Afraic Theas

 

ACHOIMRE AR:

Comhaontú maidir le Trádáil, Forbraíocht agus Comhar idir an tAontas Eorpach agus an Afraic Theas

Cinneadh ar chur i gcrích an Comhaontaithe maidir le Trádáil, Forbraíocht agus Comhar idir an tAontas Eorpach agus Poblacht na hAfraice Theas

CAD IS AIDHM LEIS AN GCOMHAONTÚ AGUS LEIS AN GCINNEADH?

Féachtar sa chomhaontú leis an gcaidreamh idir an tAontas Eorpach agus an Afraic Theas a neartú i réimse éagsúla i réimsí na trádála, na forbraíochta agus an chomhair.

Glactar leis an gcinneadh an comhaontú thar ceann an Aontais Eorpaigh.

PRÍOMHPHOINTÍ

Tá roinnt cuspóirí leis an gcomhaontú:

• idirphlé a neartú idir na páirtithe,
• tacú leis an Afraic Theas ina próiseas aistrithe eacnamaíoch agus shóisialta,
• comhar réigiúnach agus comhtháthú eacnamaíoch na tíre a chur chun cinn san Afraic Theas agus sa gheilleagar domhanda, agus
• leathnú agus léirscaoileadh trádála in earraí, seirbhísí agus caipiteal idir na páirtithe.

Bunaithe ar urraim do phrionsabail an daonlathais, do chearta an duine agus don smacht reachta, leis an gcomhaontú bunaítear idirphlé polaitiúil rialta ar ábhair chomhleasa, ar leibhéal déthaobhach agus réigiúnach araon (laistigh de chomhthéacs idirphlé an Aontais Eorpaigh le tíortha na hAfraice theas agus le Grúpa na Stát san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ACC)).

Tá tréimhse an chomhaontaithe neamhshonraithe, ach féadfar é a athbhreithniú laistigh de 5 bliana ó dháta a theacht i bhfeidhm chun leasuithe féideartha a bhreithniú.

Cumhdaítear leis an gcomhaontú roinnt réimsí agus cuimsítear leis clásal forbraíochtaí sa todhchaí a fhágann gur féidir réimse an chomhair a leathnú.

Trádáil

Bunaítear leis an TDCA socruithe trádála tosaíochta idir an tAontas Eorpach agus an Afraic Theas, agus tugtar isteach Limistéar Saorthrádála (LS) ar bhonn céimnithe. Is é an tAontas Eorpach príomh-chomhpháirtí trádála agus infheistíochta na hAfraice Theas. Is é is aidhm leis an LS rochtain níos fearr ar mhargadh an Aontais Eorpaigh don Afraic Theas agus rochtain ar mhargadh na hAfraice Theas don AE a áirithiú. Dá bhrí sin, tá ról tábhachtach aige i gcomhtháthú na hAfraice Theas isteach sa gheilleagar domhanda. Cumhdaítear leis an gcomhaontú thart ar 90 % den trádáil dhéthaobhach atá ann faoi láthair idir an dá pháirtí.

Foráiltear sa chomhaontú go ndéanfar 95% d’allmhairí an Aontais Eorpaigh ón Afraic Theas a léirscaoileadh laistigh de 10 mbliana, agus 86% d’allmhairí na hAfraice Theas ón Aontas Eorpach laistigh de 12 bhliain. D’fhonn na hearnálacha leochaileacha an dá pháirtí a chosaint, eisiaitear táirgí áirithe ón LS agus tá táirgí eile ann nár léirscaoileadh ach go páirteach. Maidir leis an Aontas Eorpach, is táirgí talmhaíochta iad sin den chuid is mó, agus san Afraic Theas, is táirgí tionsclaíocha iad, go háirithe táirgí áirithe mótarfheithiclí agus táirgí áirithe teicstíle agus éadaí. Mar sin féin, ó mhí na Nollag 2006, tá soláthar déanta maidir le léirscaoileadh trádála a neartú in earnáil na mótarfheithiclí.

Leagtar amach sa chomhaontú rialacha mionsonraithe tionscnaimh chun a áirithiú nach dtiocfaidh táirgí a thairbhíonn as na socruithe fabhracha ach amháin ón Afraic Theas nó ón Aontas Eorpach. Chun na próisis táirgthe idirnáisiúnta nua-aimseartha a chur san áireamh, le forálacha speisialta déantar na rialacha tionscnaimh níos solúbtha.

Féadfaidh an Afraic Theas agus an tAontas Eorpach bearta cosanta a chur chun feidhme nuair a bhagraíonn táirge allmhairithe mórdhíobháil a dhéanamh don tionscal náisiúnta. Leis an gcomhaontú freisin féadfaidh an Afraic Theas bearta cosanta idirthréimhseacha a ghlacadh (mar shampla, dleachtanna custaim a mhéadú nó a thabhairt ar ais). Ina theannta sin, is féidir le bearta den chineál céanna geilleagar chomhaltaí Aontas Custaim na hAfraice Láir agus na réigiún is forimeallaí in AE a chosaint (amhail La Réunion).

Áirítear leis an gcomhaontú forálacha atá dírithe ar mhí-úsáid a sheachaint ag gnólachtaí a bhfuil seasamh ceannasach acu ar an margadh agus dá bhrí sin a áirithíonn saoriomaíocht i measc cuideachtaí ó AE agus ón Afraic Theas. Déantar comhoibriú laistigh de chreat na gcomhairliúchán idir na húdaráis inniúla. Ina theannta sin, soláthraíonn an tAontas Eorpach cúnamh teicniúil chun cabhrú leis an Afraic Theas a dlíthe iomaíochta a athstruchtúrú. Aithnítear leis an gcomhaontú freisin gur gá cosaint leordhóthanach a sholáthar do mhaoin intleachtúil agus foráiltear leis do chomhairliúcháin phráinneacha, más gá, agus cúnamh teicniúil don Afraic Theas.

Ar deireadh, foráiltear le TDCA dlúthchomhar i raon leathan réimsí a bhaineann le trádáil, lena n-áirítear seirbhísí custaim, saorghluaiseacht seirbhísí agus chaipitil, agus constaicí teicniúla amhail deimhniú agus caighdeánú.

Comhar um fhorbairt

Cuirtear cúnamh forbartha AE don Afraic Theas i bhfeidhm den chuid is mó ó bhuiséad an Aontais Eorpaigh tríd an ionstraim airgeadais le haghaidh comhar um fhorbairt.

Tá an clár táscach ilbhliantúil um chomhar leis an Afraic Theas do 2014-2020 dírithe ar 3 réimse:

• cruthú fostaíochta
• oideachas, oiliúint agus nuálaíocht
• stát cumasach agus forbartha a thógáil.

Mar a tharla le comhaontuithe eile comhair um fhorbairt, is gné lárnach de chúnamh é comhar díláraithe, rud a éilíonn leibhéal ard rannpháirtíocht na sochaí sibhialta sa phróiseas forbraíochta.

Comhar eacnamaíoch

Tá an dá chomhpháirtí ag géarú ar a gcomhar eacnamaíoch i roinnt mhaith réimsí amhail tionscal (d’fhonn athstruchtúrú thionscal na hAfraice Theas a éascú), an tsochaí faisnéise, cruthú agus forbairt fiontair bheaga agus mheánmhéide, iompar agus fuinneamh. Ba cheart go dtacódh comhar sa réimse seo freisin le forbairt inbhuanaithe ina ngeilleagar agus leis an gcomhshaol a chosaint.

Gnéithe eile

Cumhdaítear i bhforálacha an chomhaontaithe comhar i réimsí chomh héagsúil leis an méid a leanas:

• comhar sóisialta, bunaithe ar idirphlé ina gcumhdaítear roinnt gnéithe, amhail saoirse comhlachais, cearta oibrithe, cearta leanaí, comhionannas inscne agus foréigean in aghaidh na mban;
• comhar chun an comhshaol a chosaint, go háirithe maidir leis an athrú aeráide;
• comhar cultúrtha;
• comhar sa chomhrac in aghaidh drugaí agus sciúradh airgid;
• comhar i réimse na sláinte agus, go háirithe, sa troid i gcoinne SEIF.

Ar deireadh, cuimsítear le TDCA roinnt forálacha institiúideacha. Cruthaítear leis Comhairle Comhair chun feidhmiú rianúil an chomhaontaithe a chinntiú. Agus foráiltear leis do theagmháil rialta idir na comhpháirtithe; mar shampla, idir a gcuid parlaimintí agus idir Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta an Aontais Eorpaigh agus a chontrapháirt san Afraic Theas, an Chomhairle Náisiúnta um Fhorbairt Eacnamaíochta agus Saothair.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN CHOMHAONTAITHE AGUS AN CHINNIDH?

Arna shíniú an 11 Deireadh Fómhair 1999 in Pretoria, tháinig an TDCA i bhfeidhm go hiomlán an 1 Bealtaine 2004. Mar sin féin, tá roinnt forálacha a thagann faoi inniúlacht an Aontais Eorpaigh i bhfeidhm ón 1 Eanáir 2000.

I mí an Mheithimh 2016, shínigh an Afraic Theas AE - SADC EPA (Comhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche le Comhphobal Forbraíochta Dheisceart na hAfraice) mar aon le 5 thír eile san Afraic theas (an Bhotsuáin, Leosóta, Mósaimbíc, an Namaib, agus an tSuasalainn). Nuair a daingneofar é, tiocfaidh EPA in ionad rialacha trádála TDCA.

CÚLRA

Cuirtear 3 chomhaontú bhreise leis an gcomhaontú: an Comhaontú Eolaíochta agus Teicneolaíochta, agus na Comhaontuithe Fíona agus Biotáillí. Níor cuireadh an Comhaontú Iascaigh a beartaíodh faoi TDCA i gcrích. Tá ballraíocht cháilithe ag an Afraic Theas freisin i gComhaontú Cotonou, lena rialaítear an caidreamh idir tíortha AE agus tíortha ACC.

Le haghaidh tuilleadh eolais, féach:

• An Afraic Theas agus an tAontas Eorpach (SEGS).

PRÍOMHDHOICIMÉID

Comhaontú maidir le Trádáil, Forbraíocht agus Comhar idir an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt amháin, agus Poblacht na hAfraice Theas, de pháirt eile - Prótacal 1 maidir le sainmhíniú an choincheapa “táirgí tionscnaimh” agus modhanna comhair riaracháin - Prótacal 2 maidir le cúnamh riaracháin frithpháirteach in ábhair custaim - Ionstraim Chríochnaitheach - Dearbhuithe (IO L 311, 4.12.1999, lgh. 3-415)

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar an gcomhaontú a ionchorprú sa téacs bunaidh. Ní sa leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

Cinneadh 2004/441/CE ón gComhairle an 26 Aibreán 2004 maidir le cur i gcrích an Chomhaontaithe Trádála, Forbraíochta agus Comhair idir an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt amháin, agus Poblacht na hAfraice Theas, den pháirt eile (IO L 127, 29.4.2004, lch. 109)

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Rialachán (CE) Uimh. 2793/1999 an 17 Nollaig 1999 maidir le nósanna imeachta áirithe chun an Comhaontú maidir le Trádáil, Forbraíocht agus Comhar a chur i bhfeidhm idir an Comhphobal Eorpach agus Poblacht na hAfraice Theas (IO L 337, 30.12.1999, lgh. 29-33)

Féach an leagan comhdhlúite.

Nuashonraithe 08.10.2018