Straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas

 

ACHOIMRE AR:

Teachtaireacht ón gCoimisiún — Aontas an chomhionannais Straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas 2021-2030

CAD IS AIDHM LEIS AN TEACHTAIREACHT?

Leagtar amach inti straitéis do chearta daoine faoi mhíchumas maidir leis an tréimhse deich mbliana 2021-2030. Tá sé mar aidhm léi:

• feabhsuithe suntasacha a sholáthar do dhaoine faoi mhíchumas i ngach réimse dá saol, san Aontas Eorpach (AE) agus níos faide i gcéin; agus
• tacú le Ballstáit AE agus institiúidí AE le Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas (UNCRPD) a chur chun feidhme.

PRÍOMHPHOINTÍ

Tá sé mar aidhm leis an straitéis seo saol daoine atá faoi mhíchumas a fheabhsú sa tréimhse deich mbliana 2021-2030. Sonraítear inti nach féidir na cuspóirí a bhaint amach ach trí ghníomh comhordaithe ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal AE araon, le tiomantas láidir ó na Ballstáit agus ó údaráis réigiúnacha agus áitiúla do na gníomhartha a mhol an Coimisiún Eorpach a chomhlíonadh.

Fís agus gá le haghaidh gnímh

Tá an tAontas Eorpach fréamhaithe sna luachanna maidir le comhdheiseanna, cothroime shóisialta, saoirse, daonlathas agus cearta an duine. Soláthraítear leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (féach an achoimre) agus leis an gCairt um Chearta Bunúsacha (féach an achoimre) an bonn chun gach cineál idirdhealaithe a chomhrac (féach neamh–idirdhealú), agus comhionannas á bhunú mar bhunchloch bheartais an Aontais Eorpaigh.

Cuirtear san áireamh sa straitéis éagsúlacht an mhíchumais, a bhíonn mar thoradh ar idirghníomhaíocht idir laguithe agus bacainní dofheicthe, fadtéarmacha, coirp, meabhrach, intleachtúla nó céadfacha sa timpeallacht, chomh maith le leitheadúlacht mhéadaithe míchumais le haois. Tugtar aghaidh inti ar chonstaicí sonracha atá le sárú ag daoine faoi mhíchumas atá ag trasnú féiniúlachtaí (inscne, ciníoch, eitneach, gnéasach, reiligiúnach), nó atá i staid dheacair shocheacnamaíoch nó leochaileach eile. I measc daoine faoi mhíchumas, teastaíonn aird ar leith a thabhairt ó mhná, leanaí, daoine scothaosta, daoine gan dídean, dídeanaithe, imircigh, na Romaigh agus mionlaigh eitneacha eile.

Tacaíonn an straitéis leis an aistriú glas agus leis an aistriú digiteach agus Eoraip shláintiúil, rud a chuireann le hAontas Eorpach atá inbhuanaithe, athléimneach, nuálach agus cóir. Tá sé ina chuid de phlean gníomhaíochta Cholún Eorpach na gCreat Sóisialta. Tá an straitéis deartha chun ról na hEorpa mar chomhpháirtí domhanda a neartú maidir le héagothroime a chomhrac, Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe a bhaint amach agus cearta an duine a chur chun cinn.

Leagtar amach sa straitéis 10 mbliana príomhthionscnaimh maidir le ceithre phríomhthéama.

Inrochtaineacht mar chumasóir ceart, neamhspleáchais agus comhionannais

Tá inrochtaineacht ina réamhchoinníoll maidir le rannpháirtíocht sa tsochaí agus sa gheilleagar ar bhonn comhionann le daoine eile. Ar leibhéal AE, tabharfaidh an Coimisiún aird ar leith ar chur chun feidhme agus luacháil cheart rialacha uile AE lena rialaítear inrochtaineacht, agus lena sainaithnítear easnaimh agus an gá atá le tuilleadh gníomhartha reachtacha. Seolfaidh an Coimisiún ionad acmhainní Eorpach (AccessibleEU) chun comhleanúnachas i mbeartais inrochtaineachta a mhéadú agus rochtain ar eolas ábhartha a éascú, rud a thabharfaidh údaráis náisiúnta, saineolaithe agus gairmithe ó gach réimse inrochtaineachta le chéile chun:

• an dea–chleachtas a roinnt ar fud na n–earnálacha;
• forbairt beartas a spreagadh ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal AE araon;
• uirlisí agus caighdeáin a fhorbairt lena bhféachtar le cur chun feidhme dhlí AE a éascú.

Cearta mar shaoránaigh AE

Tá an ceart céanna ag daoine faoi mhíchumas agus atá ag saoránaigh AE eile chun bogadh go tír eile nó chun páirt a ghlacadh sa saol polaitiúil. Faoi dheireadh 2023, molfaidh an Coimisiún cárta míchumais AE a mbeidh sé mar aidhm leis:

• aitheantas frithpháirteach maidir le stádas míchumais idir na Ballstáit a éascú;
• cuidiú le daoine faoi mhíchumas leas a bhaint as a gceart chun saorghluaiseachta;
• rannpháirtíocht daoine faoi mhíchumas sa phróiseas toghcháin a áirithiú.

Comhdheiseanna agus neamh–idirdhealú

Tá sé mar aidhm leis an straitéis daoine faoi mhíchumas a chosaint ar aon chineál idirdhealaithe agus foréigin. Féachtar léi le comhdheiseanna agus rochtain a áirithiú, lena n–áirítear:

• rochtain ar cheartas, cosaint dlí, saoirse agus slándáil a fheabhsú;
• rochtain chomhionann a sholáthar ar chosaint shóisialta, ar chúram sláinte, ar oideachas, agus ar earraí agus seirbhísí, lena n–áirítear tithíocht;
• oideachas uilechuimsitheach agus inrochtana a sholáthar;
• rochtain inbhuanaithe agus chomhionann a sholáthar ar chúram sláinte ar ardchaighdeán, lena n–áirítear athshlánú agus cosc a bhaineann le sláinte;
• feabhas a chur ar rochtain ar ealaín agus ar chultúr, ar áineas, ar fhóillíocht, ar spórt agus ar thurasóireacht;
• rannpháirtíocht sa phróiseas daonlathach a chothú;
• tithíocht inrochtana agus uilechuimsitheach a sholáthar;
• inrochtaineacht foirgneamh agus cumarsáide a fheabhsú;
• rannpháirtíocht san fhoghlaim ar feadh an tsaoil;
• scileanna nua a fhorbairt do phoist nua;
• rochtain ar phoist inbhuanaithe agus ardchaighdeáin a chothú;
• go gcuimseofar daoine faoi mhíchumas i bpróisis roghnúcháin, earcaíochta, fostaíochta agus choinneála.

Maireachtáil neamhspleách agus neamhspleáchas

Tá an ceart ag daoine faoi mhíchumas maireachtáil go neamhspleách agus roghnú cá háit is mian leo cónaí agus cé leis ar mian leo cónaí leo. Chun tacú le maireachtáil neamhspleách agus cuimsiú sa phobal, tá tionscnamh á sheoladh ag an gCoimisiún chun seirbhísí sóisialta a fheabhsú do dhaoine faoi mhíchumas, ina ndírítear ar an méid seo a leanas:

• cáilíocht mhaith bheatha a áirithiú;
• seirbhísí sóisialta agus fostaíochta ar ardchaighdeán a sholáthar;
• maireachtáil neamhspleách a fhorbairt;
• seirbhísí pobalbhunaithe a threisiú.

Soláthar éifeachtach

Iarrann an Coimisiún ar Bhallstáit agus ar gach institiúid AE agus ar gach gníomhaireacht AE an méid seo a leanas a dhéanamh:

• riachtanais daoine faoi mhíchumas a chur san áireamh agus beartais, reachtaíocht agus cláir um maoiniú á ndearadh, á gcur chun feidhme agus monatóireacht á déanamh orthu trí ghníomh spriocdhírithe agus trí phríomhshruthú;
• comhar maidir le míchumas le páirtithe leasmhara eile, le tacaíocht trí mhaoiniú agus oiliúint AE a úsáid.

I measc na ngealltanas um sholáthar eile tá:

• láithreacht chuimsitheach ar líne a sholáthar chun leanúnachas gníomhaíochtaí a áirithiú;
• faireachán agus tuairisciú fónta a áirithiú;
• feasacht agus rialachas a fheabhsú, dul chun cinn a thomhas;
• a áirithiú go mbeidh daoine faoi mhíchumas ina gcuid den idirphlé agus ina gcuid den phróiseas cur chun feidhme;
• saincheisteanna míchumais a chomhtháthú i mórbheartais agus i mórthionscnaimh AE;
• straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas a chur chun cinn ar fud an domhain;
• Creat AE faoin UNCRPD a neartú.

Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas a chur chun feidhme

Ba cheart d’institiúidí AE tiomantas a thabhairt, mar a thug an Coimisiún sa doiciméad, d’oibriú le chéile agus ceannaireacht a thabhairt trí dhea–shampla maidir le cur chun feidhme an UNCRPD a bhaint amach ar leibhéal AE agus ar an leibhéal náisiúnta.

Tá na Ballstáit go léir agus an tAontas Eorpach ina bpáirtithe sa choinbhinsiún, agus ceanglaítear orthu cearta daonna gach duine faoi mhíchumas a chur chun cinn, a chosaint agus a chomhlíonadh agus a gcomhionannas faoin dlí a áirithiú. Leis an straitéis seo, soláthraíonn an Coimisiún an creat a thacaíonn le gníomhartha AE agus na mBallstát chun an UNCRPD a chur chun feidhme.

CÚLRA

Féach chomh maith:

• Straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas 2021-2030 Bileog faisnéise (An Coimisiún Eorpach)
• Aontas an chomhionannais: Straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas 2021-2030 (An Coimisiún Eorpach)
• Aontas an Chomhionannais: Cuireann an Coimisiún Eorpach an Straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas 2021-2030 i láthair — preaseisiúint (An Coimisiún Eorpach)

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — Aontas an chomhionannais: Straitéis maidir le cearta daoine faoi mhíchumas 2021-2030 (COM(2021) 101 final, 3.3.2021)

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle Eorpach, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — Aontas an chomhionannais — Aontas sláinte Eorpach a chruthú: Athléimneacht AE i leith bagairtí sláinte trasteorann a neartú (COM(2020) 724 final, 11.11.2020)

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — An tionscnamh ’tonn athchóiriúcháin’ don Eoraip — Ár bhfoirgnimh a ghlasú, poist a chruthú, saol daoine a fheabhsú (COM(2020) 662 final, 14.10.2020)

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — An Plean Gníomhaíochta don Oideachas Digiteach 2021-2027 (COM(2020) 624 críochnaitheach, 30.9.2020)

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — Plean Gníomhaíochta an Aontais Eorpaigh um an nGeilleagar Ciorclach (COM(2020) 98 final, 11.3.2020)

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — An Straitéis Eorpach Dhigiteach (COM(2020) 67 final, 19.2.2020)

Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle Eorpach, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún — An Comhaontú Glas don Eoraip (COM(2019) 640 final, 11.12.2019)

Nuashonraithe 07.07.2021