–

η Karl und Georg Anwander GbR Güterverwaltung, εκπροσωπούμενη από τον F. Schröder, Rechtsanwalt,

–

το Land Baden-Württemberg, εκπροσωπούμενο από την F. Steier,

–

το Freistaat Bayern, εκπροσωπούμενο από την C. Vilgertshofer και τον J. Vogel,

–

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις J. Aquilina, A. C. Becker και L. Radu Bouyon,

1

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία των άρθρων 31 και 32 του κανονισμού (ΕΕ) 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου (ΕΕ 2013, L 347, σ. 487, και διορθωτικό ΕΕ 2016, L 130, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/2393 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2017 (ΕΕ 2017, L 350, σ. 15) (στο εξής: κανονισμός 1305/2013).

2

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της Karl und Georg Anwander GbR Güterverwaltung και του Land Baden-Württemberg (ομόσπονδου κράτους της Βάδης-Βυρτεμβέργης, Γερμανία), εκπροσωπούμενου από τη Landratsamt Ravensburg (διοικητική αρχή περιφέρειας Ravensburg, Γερμανία), με αντικείμενο την απόρριψη, από την εν λόγω διοικητική αρχή, της αίτησης χορήγησης αντισταθμιστικής αποζημίωσης την οποία υπέβαλε η προσφεύγουσα-ενάγουσα της κύριας δίκης (στο εξής: προσφεύγουσα της κύριας δίκης) για το έτος 2019 σχετικά με γεωργικές εκτάσεις ευρισκόμενες στο Freistaat Bayern (ομόσπονδο κράτος της Βαυαρίας, Γερμανία).

3

Οι αιτιολογικές σκέψεις 7, 9, 25, 26 και 50 του κανονισμού 1305/2013 έχουν ως εξής:

[…]

[…]

[…]

4

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 1305/2013 ορίζει τα εξής:

«Ο παρών κανονισμός θεσπίζει τους γενικούς κανόνες που διέπουν τη στήριξη της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη που χρηματοδοτείται από το [ΕΓΤΑΑ], το οποίο ιδρύθηκε δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 352/78, (ΕΚ) αριθ. 165/94, (ΕΚ) αριθ. 2799/98, (ΕΚ) αριθ. 814/2000, (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 και (ΕΚ) αριθ. 485/2008 του Συμβουλίου (ΕΕ 2013, L 347, σ. 549)][. Καθορίζει] τους στόχους στους οποίους πρέπει να συμβάλλει η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης και τις σχετικές προτεραιότητες της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη. Περιγράφει το στρατηγικό πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης· ορίζει τα μέτρα που θα ληφθούν για την εκτέλεση της πολιτικής αυτής. Επιπροσθέτως, θεσπίζει κανόνες για τον προγραμματισμό, τη δικτύωση, τη διαχείριση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση με βάση τον καταμερισμό αρμοδιοτήτων μεταξύ κρατών μελών και [Ευρωπαϊκής] Επιτροπής και θεσπίζει κανόνες για τον συντονισμό του ΕΓΤΑΑ με άλλα εργαλεία της Ένωσης.»

5

Το άρθρο 2, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 1305/2013 ορίζει τον όρο «περιφέρεια» ως εξής:

«ως “περιφέρεια” νοείται εδαφική μονάδα που αντιστοιχεί στο επίπεδο 1 ή 2 της Ονοματολογίας Εδαφικών Στατιστικών Μονάδων (επίπεδο 1 και 2 της ΟΕΣΜ) κατά την έννοια του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1059/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[, της 26ης Μαΐου 2003, για τη θέσπιση μιας κοινής ονοματολογίας των εδαφικών στατιστικών μονάδων (NUTS) (ΕΕ 2003, L 154, σ. 1)]».

6

Το άρθρο 5 του κανονισμού 1305/2013 προβλέπει τα ακόλουθα:

«Η επίτευξη των στόχων της αγροτικής ανάπτυξης, οι οποίοι συμβάλλουν στη στρατηγική “Ευρώπη 2020” για έξυπνη, αειφόρο και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, επιδιώκεται μέσω των ακόλουθων έξι προτεραιοτήτων της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη, οι οποίες εκφράζουν τους σχετικούς θεματικούς στόχους του [Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου (ΚΣΠ)]:

[…]

[…]».

7

Το άρθρο 6, παράγραφος 2, του ως άνω κανονισμού ορίζει τα εξής:

«Κάθε κράτος μέλος μπορεί να υποβάλει είτε ενιαίο πρόγραμμα για ολόκληρη την επικράτειά του είτε δέσμη περιφερειακών προγραμμάτων. Εναλλακτικώς, σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, μπορεί να υποβάλει εθνικό πρόγραμμα και δέσμη περιφερειακών προγραμμάτων. Εάν ένα κράτος μέλος υποβάλει εθνικό πρόγραμμα και δέσμη περιφερειακών προγραμμάτων, τα μέτρα και/ή τα είδη πράξεων θα προγραμματίζονται είτε σε εθνικό επίπεδο είτε σε περιφερειακό επίπεδο και θα εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ των στρατηγικών των εθνικών και των περιφερειακών προγραμμάτων.»

8

Το άρθρο 13 του εν λόγω κανονισμού ορίζει τα εξής:

«Κάθε μέτρο αγροτικής ανάπτυξης προγραμματίζεται ώστε να συμβάλλει ειδικά στην επίτευξη ενός ή περισσοτέρων προτεραιοτήτων της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη. Ενδεικτικός κατάλογος των μέτρων με ιδιαίτερη σχέση με τις προτεραιότητες της Ένωσης παρατίθεται στο παράρτημα VΙ.»

9

Το άρθρο 31 του κανονισμού 1305/2013 έχει ως εξής:

«1.   Οι ενισχύσεις στους γεωργούς των ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα χορηγούνται ετησίως ανά εκτάριο γεωργικής έκτασης, προκειμένου να αποζημιωθούν οι γεωργοί για το σύνολο των προσθέτων δαπανών και την απώλεια εισοδήματος που σχετίζονται με τα μειονεκτήματα της γεωργικής παραγωγής στη σχετική περιοχή.

[…]

2.   Οι ενισχύσεις χορηγούνται σε γεωργούς που αναλαμβάνουν να συνεχίσουν τη γεωργική τους δραστηριότητα στις περιοχές που καθορίστηκαν σύμφωνα με το άρθρο 32 και οι οποίοι ανταποκρίνονται στον ορισμό των ενεργών γεωργών, σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού [1307/2013], όπως ισχύει στο οικείο κράτος μέλος.

[…]»

10

Το άρθρο 32 του κανονισμού 1305/2013 προβλέπει τα ακόλουθα:

«1.   Τα κράτη μέλη καθορίζουν, βάσει των παραγράφων 2, 3 και 4, τις περιοχές που είναι επιλέξιμες για ενισχύσεις που προβλέπονται στο άρθρο 31 στις ακόλουθες κατηγορίες:

2.   Για να είναι επιλέξιμες για ενισχύσεις βάσει του άρθρου 31, οι ορεινές περιοχές πρέπει να χαρακτηρίζονται από σημαντικό περιορισμό των δυνατοτήτων χρήσης της γης και σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής λόγω:

[…]

3.   Για να είναι επιλέξιμες για ενισχύσεις βάσει του άρθρου 31, οι περιοχές, εκτός των ορεινών περιοχών, θεωρείται ότι αντιμετωπίζουν σημαντικά φυσικά μειονεκτήματα, εάν τουλάχιστον το 60 % της γεωργικής έκτασης πληροί τουλάχιστον ένα από τα κριτήρια που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ στην οριακή τιμή που αναφέρεται.

Η τήρηση των όρων αυτών εξασφαλίζεται σε επίπεδο τοπικών διοικητικών μονάδων (επίπεδο “ΤΔΜ2”) ή σε επίπεδο σαφώς προσδιορισμένης τοπικής μονάδας, η οποία καλύπτει μια σαφώς καθορισμένη συνεχή γεωγραφική περιοχή με διακριτά οικονομικά και διοικητικά χαρακτηριστικά.

Κατά την οριοθέτηση των περιοχών τις οποίες αφορά η παρούσα παράγραφος, τα κράτη μέλη προβαίνουν σε συντονισμό ακριβείας, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, με σκοπό τον αποκλεισμό περιοχών στις οποίες έχουν διαπιστωθεί σημαντικά φυσικά μειονεκτήματα, σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο, αλλά έχουν ξεπερασθεί με επενδύσεις ή με οικονομική δραστηριότητα, ή εάν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία φυσιολογικής παραγωγικότητας της γης [ή] εάν οι μέθοδοι παραγωγής ή τα συστήματα καλλιέργειας αντισταθμίζουν την απώλεια εισοδήματος ή τις πρόσθετες δαπάνες που αναφέρονται στο άρθρο 31 παράγραφος 1.

[…]»

11

Το άρθρο 60, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, του ως άνω κανονισμού ορίζει τα εξής:

«Οι δαπάνες είναι επιλέξιμες για συνεισφορά του ΕΓΤΑΑ μόνον εάν πραγματοποιούνται για πράξεις που έχουν αποφασισθεί από τη διαχειριστική αρχή του σχετικού προγράμματος ή υπ’ ευθύνη της […]».

12

Το άρθρο 65, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού ορίζει τα ακόλουθα:

«Τα κράτη μέλη ορίζουν, για κάθε πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, τις ακόλουθες αρχές:

[…]».

13

Το άρθρο 66, παράγραφος 1, του ίδιου κανονισμού έχει ως εξής:

«Η διαχειριστική αρχή είναι αρμόδια για τη διαχείριση και εφαρμογή του προγράμματος, με αποδοτικό, αποτελεσματικό και ορθό τρόπο, […]».

14

Το άρθρο 9 του κανονισμού 1307/2013, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ενεργός γεωργός», ορίζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή οι ομάδες τέτοιων προσώπων προκειμένου να θεωρούνται ενεργοί γεωργοί κατά την έννοια της διατάξεως αυτής.

15

Το άρθρο 3, παράγραφος 1, του Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (Θεμελιώδους Νόμου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας), της 23ης Μαΐου 1949 (BGBl. 1949 I, σ. 1), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της διαφοράς της κύριας δίκης, ορίζει τα ακόλουθα:

«Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.»

16

Το άρθρο 2 της Verordnung des Bundesministeriums für Ernährung und Landwirtschaft im Einvernehmen mit den Bundesministerien der Finanzen, für Wirtschaft und Energie über die Durchführung von Stützungsregelungen und des Integrierten Verwaltungs- und Kontrollsystems (αποφάσεως του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Τροφίμων και Γεωργίας, εκδοθείσας με τη σύμφωνη γνώμη, μεταξύ άλλων, των Ομοσπονδιακών Υπουργείων Οικονομικών, καθώς και Οικονομίας και Ενέργειας, για την εφαρμογή των καθεστώτων στήριξης και του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και ελέγχου), της 24ης Φεβρουαρίου 2015 (BGBl. 2015 I, σ. 166) (στο εξής: InVeKoSV), προβλέπει τα εξής:

«1.   Πλην αντίθετης διατάξεως της παρούσας αποφάσεως ή του άρθρου 1, παράγραφος 1, σημεία 4 έως 6, οι αρμόδιοι φορείς του ομόσπονδου κράτους σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους αυτού (αρμόδιοι φορείς του ομόσπονδου κράτους), στο οποίο ο γεωργός έχει την έδρα της εκμετάλλευσής του, είναι κατά τόπον αρμόδιοι για την εφαρμογή της παρούσας αποφάσεως και των αναφερομένων στο άρθρο 1, παράγραφος 1, διατάξεων.

2.   Για τον καθορισμό του φορέα του αρμόδιου ομόσπονδου κράτους, ως έδρα της εκμετάλλευσης νοείται, υπό την επιφύλαξη της ανάληψης αρμοδιότητας κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 3, ο τόπος που βρίσκεται στην περιφέρεια της φορολογικής αρχής η οποία είναι αρμόδια για τη βεβαίωση του φόρου εισοδήματος του γεωργού. Όσον αφορά τα νομικά πρόσωπα, τις ενώσεις προσώπων και τα σύνολα περιουσιακών στοιχείων, αρμόδιος είναι ο φορέας του ομόσπονδου κράτους στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η έδρα της διοίκησής τους.

3.   Αν ο γεωργός έχει μία μόνον εγκατάσταση και η εγκατάσταση αυτή βρίσκεται σε ομόσπονδο κράτος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο βρίσκεται η έδρα της εκμετάλλευσης, ο φορέας του ομόσπονδου κράτους στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η εγκατάσταση μπορεί, σε συμφωνία με τον φορέα του ομόσπονδου κράτους που έχει κατά τόπον αρμοδιότητα σύμφωνα με την παράγραφο 2 και με τη συγκατάθεση του γεωργού, να αναλάβει την αρμοδιότητα εντός του πεδίου εφαρμογής της παρούσας αποφάσεως· στην περίπτωση αυτή, έδρα της εκμετάλλευσης είναι ο τόπος της εγκατάστασης.

[…]»

17

Το σημείο 1.1 της Verwaltungsvorschrift des Ministeriums Ländlicher Raum zur Förderung landwirtschaftlicher Betriebe in Berggebieten und in bestimmten benachteiligten Gebieten (VwV Ausgleichszulage Landwirtschaft) (διοικητικής διατάξεως του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης για τη στήριξη των γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε ορεινές περιοχές και σε ορισμένες περιοχές που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα), της 6ης Νοεμβρίου 2019 (GABl. 2019, σ. 389) (στο εξής: VwV AZL), όπως τροποποιήθηκε με τη Verwaltungsvorschrift (διοικητική διάταξη) της 15ης Νοεμβρίου 2021 (GABl. 2021, σ. 532), προβλέπει τα ακόλουθα:

«Σκοπός της στήριξης αυτής είναι να διασφαλίσει, στις οριοθετημένες περιοχές που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα [ορεινές περιοχές, περιοχές που αντιμετωπίζουν σημαντικά φυσικά μειονεκτήματα, περιοχές που αντιμετωπίζουν άλλα ειδικά μειονεκτήματα, εκτός των ορεινών περιοχών σύμφωνα με το ισχύον μητρώο περιοχών (βλ. σημείο 4)], τη συνεχή χρήση των γεωργικών γαιών μέσω της διαχείρισης και να συμβάλλει, συνεπώς, στη διατήρηση της υπαίθρου καθώς και στη διατήρηση και προώθηση αειφόρων γεωργικών συστημάτων.»

18

Το σημείο 2.1 της VwV AZL ορίζει τα εξής:

«Στήριξη μπορούν να λάβουν μόνον οι ενεργοί γεωργοί κατά την έννοια του άρθρου 9 του κανονισμού [1307/2013] οι οποίοι εκμεταλλεύονται οι ίδιοι εκτάσεις κείμενες στις πρόσφατα οριοθετημένες περιοχές της Βάδης-Βυρτεμβέργης που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα. Ενίσχυση μπορεί να χορηγηθεί μόνο σε γεωργούς με έδρα εκμετάλλευσης, κατά την έννοια του άρθρου 2 της InVeKoSV, στη Βάδη-Βυρτεμβέργη και έδρα επιχείρησης σε κράτος μέλος της Ένωσης.»

19

Το σημείο 3.2.1 της VwV AZL έχει ως εξής:

«Αποζημίωση χορηγείται μόνο για εκτάσεις κείμενες στις πρόσφατα οριοθετημένες επιλέξιμες περιοχές της Βάδης-Βυρτεμβέργης (βλ. σημείο 4.2).»

20

Το σημείο 4.2 της VwV AZL προβλέπει τα ακόλουθα:

«Οι ακόλουθες κατηγορίες περιοχών (περιοχές που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα) καταγράφονται στο μητρώο περιοχών […] και λαμβάνονται υπόψη:

21

Το σημείο 2 της Richtlinie des Bayerischen Staatsministeriums für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten zur Gewährung der Ausgleichszulage in benachteiligten Gebieten (AGZ) gemäß Verordnung (EU) Nr. 1305/2013 (κατευθυντήριας οδηγίας του Υπουργείου Τροφίμων, Γεωργίας και Δασών του ομόσπονδου κράτους της Βαυαρίας σχετικά με τη χορήγηση αντισταθμιστικής αποζημίωσης σε περιοχές που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα σύμφωνα με τον κανονισμό 1305/2013), της 1ης Μαρτίου 2019 (BayMBL. 2019 αριθ. 143, στο εξής: AGZ), ορίζει τα εξής:

«Η αντισταθμιστική αποζημίωση χορηγείται για εκτάσεις προοριζόμενες για γεωργική χρήση σε περιοχές της Βαυαρίας που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα. Οι περιοχές που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα έχουν καθοριστεί στο κτηματολόγιο με γνωμοδότηση του Υπουργείου Τροφίμων, Γεωργίας και Δασών της Βαυαρίας, της 29ης Νοεμβρίου 2018, σχετικά με το μητρώο των γεωργικών περιοχών που αντιμετωπίζουν μειονεκτήματα κατά την έννοια του άρθρου 32 του κανονισμού [1305/2013]. Τα σχετικά με τις εκτάσεις δεδομένα του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και ελέγχου περιέχουν τις πληροφορίες που αφορούν την ένταξη σε μια περιοχή.»

22

Το σημείο 4 της AGZ προβλέπει τα ακόλουθα:

«Ο δικαιούχος της ενίσχυσης πρέπει:

Εάν ο γεωργός δεν υπόκειται σε φόρο εισοδήματος στη Γερμανία ή, σε περίπτωση νομικών προσώπων, ενώσεων προσώπων και ομάδων περιουσιακών στοιχείων, εάν η διοίκησή τους δεν βρίσκεται στη Γερμανία, το μεγαλύτερο μέρος της προοριζόμενης για γεωργική χρήση εκτάσεως, την οποία εκμεταλλεύεται ο γεωργός στη Γερμανία, πρέπει να βρίσκεται στη Βαυαρία […]»

23

Η προσφεύγουσα της κύριας δίκης διαχειρίζεται γαλακτοκομική εκμετάλλευση ευρισκόμενη εν μέρει στο ομόσπονδο κράτος της Βάδης-Βυρτεμβέργης και εν μέρει στο ομόσπονδο κράτος της Βαυαρίας. Η έδρα της εκμετάλλευσής της βρίσκεται στη Βάδη-Βυρτεμβέργη. Η προσφεύγουσα της κύριας δίκης εκμεταλλεύεται γεωργικές εκτάσεις περί τα 100 έως 111 εκτάρια στη Βάδη-Βυρτεμβέργη και περί τα 27 εκτάρια στη Βαυαρία, όλες δε οι εκτάσεις αυτές βρίσκονται σε ορεινή περιοχή.

24

Οι ευρισκόμενες στη Βαυαρία εκτάσεις χαρακτηρίζονται επιλέξιμες στο πλαίσιο των ενισχύσεων της Ένωσης υπέρ ορεινών περιοχών και παρέχουν τη δυνατότητα χορήγησης αντισταθμιστικής αποζημίωσης 50 ευρώ ανά εκτάριο.

25

Μέχρι το 2018 η προσφεύγουσα της κύριας δίκης ελάμβανε από την αρμόδια αρχή του ομόσπονδου κράτους της Βάδης-Βυρτεμβέργης τη ζητούμενη αντισταθμιστική αποζημίωση τόσο για τις εκτάσεις που βρίσκονται στη Βάδη-Βυρτεμβέργη όσο για εκείνες που βρίσκονται στη Βαυαρία.

26

Στις 8 Μαΐου 2019 υπέβαλε στην ίδια ως άνω αρχή αίτηση χορήγησης αντισταθμιστικής αποζημίωσης για το έτος 2019, αφορώσα την εκμετάλλευση γεωργικών εκτάσεων που αντιμετωπίζουν φυσικά μειονεκτήματα, συμπεριλαμβανομένων των εκτάσεων 27 περίπου εκταρίων που βρίσκονται στη Βαυαρία.

27

Με απόφαση της 5ης Δεκεμβρίου 2019, η διοικητική αρχή περιφέρειας Ravensburg χορήγησε αντισταθμιστική αποζημίωση ύψους 4095,66 ευρώ για τις γεωργικές εκτάσεις που βρίσκονται στη Βάδη-Βυρτεμβέργη. Αντιθέτως, η αίτηση της προσφεύγουσας της κύριας δίκης απορρίφθηκε όσον αφορά τις ευρισκόμενες στη Βαυαρία εκτάσεις, με την αιτιολογία ότι δεν βρίσκονται στη Βάδη-Βυρτεμβέργη.

28

Με απόφαση της 11ης Μαΐου 2021, η Regierungspräsidium Tübingen (περιφερειακή διοίκηση Tübingen, Γερμανία) απέρριψε τη διοικητική προσφυγή που άσκησε η προσφεύγουσα της κύριας δίκης κατά της αποφάσεως της 5ης Δεκεμβρίου 2019.

29

Στις 17 Ιουνίου 2021 η προσφεύγουσα της κύριας δίκης άσκησε προσφυγή-αγωγή ενώπιον του Verwaltungsgericht Sigmaringen (διοικητικού πρωτοδικείου του Sigmaringen, Γερμανία), ήτοι του αιτούντος δικαστηρίου, με αίτημα, αφενός, την ακύρωση της αποφάσεως της 5ης Δεκεμβρίου 2019, όπως αυτή επικυρώθηκε με την απόφαση της 11ης Μαΐου 2021, και, αφετέρου, την επιδίκαση αντισταθμιστικής αποζημίωσης ύψους 1371,26 ευρώ για τις ευρισκόμενες στη Βαυαρία γεωργικές εκτάσεις οι οποίες είναι επιλέξιμες για την καταβολή τέτοιας αποζημίωσης υπέρ ορεινών περιοχών. Επικουρικώς, ζητεί να αναγνωριστεί ότι η απόρριψη της αίτησης χορήγησης αντισταθμιστικής αποζημίωσης για τις εκτάσεις αυτές καθώς και οι νομικές βάσεις επί των οποίων εκδόθηκε η απορριπτική απόφαση, ήτοι τα σημεία 2.1 και 3.2.1 της VWV AZL, αντιβαίνουν στα άρθρα 31 και 32 του κανονισμού 1305/2013.

30

Πλην όμως, το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες τόσο ως προς την ερμηνεία των δύο τελευταίων αυτών άρθρων όσο και ως προς την έκταση του περιθωρίου εκτιμήσεως που διαθέτουν τα κράτη μέλη, δυνάμει του ως άνω κανονισμού, για τον καθορισμό ή τη λεπτομερέστερη ρύθμιση των προϋποθέσεων χορήγησης αντισταθμιστικών αποζημιώσεων όπως οι ζητούμενες από την προσφεύγουσα της κύριας δίκης.

31

Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει συναφώς, αφενός, ότι, βάσει του γερμανικού δικαίου, η διενέργεια μεγάλου αριθμού πληρωμών από το Δημόσιο προς τρίτους στο πλαίσιο επιμέρους ενισχύσεων δεν θεμελιώνεται σε δεσμευτική νομική βάση με χαρακτήρα τυπικού νόμου, αλλά σε «διοικητικές διατάξεις» που έχουν χαρακτήρα εσωτερικών κανόνων της διοίκησης και απευθύνονται αποκλειστικά στους υπαλλήλους της οικείας διοικητικής αρχής. Ως εκ τούτου, τέτοιου είδους διοικητικές διατάξεις δεσμεύουν απλώς και μόνον την αρμόδια διοικητική αρχή, με συνέπεια η δεσμευτική ισχύς των διατάξεων αυτών να είναι μόνον έμμεση, υπό την έννοια ότι η οικεία αρχή υποχρεούται, δυνάμει της αρχής της ίσης μεταχείρισης που κατοχυρώνεται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του Θεμελιώδους Νόμου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, να αντιμετωπίζει τον αιτούντα την ενίσχυση με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζει εκείνους έναντι των οποίων η εν λόγω αρχή έχει εφαρμόσει το περιεχόμενο των ως άνω διοικητικών διατάξεων.

32

Αφετέρου, το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει ότι οι προϋποθέσεις χορήγησης των αντισταθμιστικών αποζημιώσεων για τις περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικά μειονεκτήματα σύμφωνα με το άρθρο 31 του κανονισμού 1305/2013 διέπονται, τόσο στη Βάδη-Βυρτεμβέργη όσο και στη Βαυαρία, από διοικητικές διατάξεις οι οποίες εξαρτούν τη χορήγηση τέτοιων αντισταθμιστικών αποζημιώσεων, αντιστοίχως, από το γεγονός ότι τόσο η έδρα της εκμετάλλευσης του ενδιαφερόμενου γεωργού όσο και η επιλέξιμη έκταση βρίσκονται στο ομόσπονδο κράτος εντός του οποίου ζητήθηκε τέτοια αποζημίωση.

33

Το δικαστήριο αυτό επισημαίνει ότι, εφόσον η αντισταθμιστική αποζημίωση μπορεί να ζητηθεί μόνο στο ομόσπονδο κράτος στο οποίο βρίσκεται η έδρα της εκμετάλλευσης του ενδιαφερόμενου γεωργού, δεν είναι δυνατή η υποβολή αίτησης σε πλείονα ομόσπονδα κράτη. Σε περίπτωση όπως αυτή της οποίας έχει επιληφθεί το αιτούν δικαστήριο, όπου η έδρα της εκμετάλλευσης της προσφεύγουσας της κύριας δίκης βρίσκεται στη Βάδη-Βυρτεμβέργη, η εν λόγω προσφεύγουσα δεν μπορεί ούτε να ζητήσει τη χορήγηση αντισταθμιστικής αποζημίωσης στο ομόσπονδο αυτό κράτος για τις ευρισκόμενες στη Βαυαρία εκτάσεις της ούτε να υποβάλει αίτηση καταβολής τέτοιων αποζημιώσεων στο ομόσπονδο κράτος της Βαυαρίας για τις εν λόγω εκτάσεις.

34

Σε αυτό το πλαίσιο, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, πρώτον, ως προς την έκταση του περιθωρίου εκτιμήσεως που αναγνωρίζει το δίκαιο της Ένωσης στα κράτη μέλη κατά τον καθορισμό των προϋποθέσεων χορήγησης αντισταθμιστικών αποζημιώσεων υπέρ των περιοχών που είναι επιλέξιμες για τις ενισχύσεις του άρθρου 31 του κανονισμού 1305/2013, ιδίως σε περίπτωση όπως αυτή της οποίας έχει επιληφθεί, η οποία αφορά περιοχές υπαγόμενες στην αρμοδιότητα δύο διαφορετικών ομόσπονδων κρατών.

35

Κατά το αιτούν δικαστήριο, από το γράμμα του άρθρου 32, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, του ως άνω κανονισμού, καθώς και από την αιτιολογική του σκέψη 26, προκύπτει ότι τα κράτη μέλη ή οι περιφέρειές τους μπορούν να χρησιμοποιούν, κατά την οριοθέτηση των περιοχών που είναι επιλέξιμες για τη χορήγηση των εν λόγω αντισταθμιστικών αποζημιώσεων, μόνον κριτήρια που σχετίζονται με τις βιοφυσικές ιδιότητες των οικείων εκτάσεων, ήτοι τα φυσικά χαρακτηριστικά τους. Αντιθέτως, από τον εν λόγω κανονισμό δεν προκύπτει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν κριτήρια τα οποία ουδόλως σχετίζονται με τα φυσικά χαρακτηριστικά των εκτάσεων αυτών, η δε άμεση εφαρμογή του ίδιου κανονισμού επιβάλλει στα κράτη μέλη ή στις περιφέρειές τους να μην χρησιμοποιούν κριτήρια οριοθέτησης μη απαριθμούμενα στο ως άνω άρθρο 32.

36

Δεύτερον, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί κατά πόσον, εφόσον ένα κράτος μέλος ή μια περιφέρεια κράτους μέλους έχει αποφασίσει να θεσπίσει καθεστώς αντισταθμιστικής αποζημίωσης υπέρ των γεωργών ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα, το άρθρο 31, παράγραφος 1, του κανονισμού 1305/2013 παρέχει στους ενδιαφερόμενους γεωργούς αξίωση, απορρέουσα από το δίκαιο της Ένωσης, για τη χορήγηση τέτοιας αντισταθμιστικής αποζημίωσης. Καίτοι το γράμμα του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του ως άνω κανονισμού θα μπορούσε να στηρίξει μια τέτοια ερμηνεία, απεναντίας, η ερμηνεία αυτή ενδέχεται να αντιβαίνει στη γενική οικονομία του εν λόγω κανονισμού, η οποία απαιτεί την ύπαρξη προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης καταρτισθέντος από τα κράτη μέλη ή από τις περιφέρειές τους, χωρίς ωστόσο να τους επιβάλλει την υποχρέωση να εντάξουν στα αντίστοιχα προγράμματά τους αντισταθμιστικές αποζημιώσεις.

37

Τρίτον, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται κατά πόσον το δίκαιο της Ένωσης, και ειδικότερα ο κανονισμός 1305/2013, καθορίζει τη νομική φύση και το νομικό περιεχόμενο που πρέπει να έχουν οι πράξεις για την εφαρμογή του δικαίου αυτού, οι οποίες εκδίδονται από το οικείο κράτος μέλος ή την οικεία περιφέρεια και καθορίζουν τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για τις προβλεπόμενες στις εν λόγω πράξεις αντισταθμιστικές αποζημιώσεις, στον βαθμό που ο καθορισμός κριτηρίων επιλεξιμότητας μέσω διοικητικών διατάξεων, ήτοι μη δεσμευτικών κανόνων δικαίου, θα μπορούσε να υπονομεύσει την πρακτική αποτελεσματικότητα του ως άνω κανονισμού.

38

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Verwaltungsgericht Sigmaringen (διοικητικό πρωτοδικείο του Sigmaringen) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

39

Με το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, τα οποία πρέπει να εξεταστούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 2, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, καθώς και το άρθρο 32, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 3, δεύτερο και τρίτο εδάφιο, του κανονισμού 1305/2013 έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε ρύθμιση ή διοικητική πρακτική κράτους μέλους και/ή περιφέρειας κράτους μέλους, η οποία, αφενός, αποκλείει τη χορήγηση αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα λόγω του ότι οι επιλέξιμες για την αποζημίωση αυτή περιοχές βρίσκονται εκτός της περιφέρειας του κράτους μέλους της οποίας το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης προβλέπει την εν λόγω αποζημίωση και, αφετέρου, χρησιμοποιεί ως κριτήριο για τέτοιου είδους ενίσχυση την έδρα της εκμετάλλευσης του γεωργού που εκμεταλλεύεται την οικεία περιοχή.

40

Κατά πρώτον, επισημαίνεται ότι ο κανονισμός 1305/2013, όπως προκύπτει από το άρθρο 1, παράγραφος 1, αυτού, καθορίζει τους στόχους στους οποίους πρέπει να συμβάλλει η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης και τις προτεραιότητες της Ένωσης στον τομέα αυτόν. Ο ως άνω κανονισμός ορίζει το στρατηγικό πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης καθώς και τα μέτρα που θα ληφθούν για την εκτέλεση της πολιτικής αυτής. Επιπροσθέτως, θεσπίζει κανόνες για τον προγραμματισμό, τη δικτύωση, τη διαχείριση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση με βάση τον καταμερισμό αρμοδιοτήτων μεταξύ κρατών μελών και Επιτροπής και θεσπίζει κανόνες για τον συντονισμό του ΕΓΤΑΑ με άλλα εργαλεία της Ένωσης.

41

Βάσει του ως άνω καταμερισμού αρμοδιοτήτων, τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τον κανονισμό 1305/2013 μέσω των προγραμμάτων τους στήριξης της αγροτικής ανάπτυξης. Ο κανονισμός αυτός τους παρέχει τη δυνατότητα να λάβουν ένα σύνολο μέτρων προς επίτευξη των προτεραιοτήτων της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη (πρβλ. απόφαση της 1ης Δεκεμβρίου 2022, DELID, C‑409/21, EU:C:2022:946, σκέψη 25 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

42

Συγκεκριμένα, κάθε κράτος μέλος εκπονεί είτε εθνικό πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης για ολόκληρη την επικράτειά του, είτε περιφερειακά προγράμματα, είτε ταυτοχρόνως και εθνικό πρόγραμμα και περιφερειακά προγράμματα, με τα οποία υλοποιείται η στρατηγική που αποβλέπει στην επίτευξη των προτεραιοτήτων της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη (απόφαση της 1ης Δεκεμβρίου 2022, DELID, C‑409/21, EU:C:2022:946, σκέψη 26 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

43

Ο κανονισμός 1305/2013 καταλείπει, επομένως, στα κράτη μέλη περιθώριο εκτιμήσεως όσον αφορά τις λεπτομέρειες εφαρμογής των ενισχύσεων τις οποίες προβλέπει (απόφαση της 1ης Δεκεμβρίου 2022, DELID, C‑409/21, EU:C:2022:946, σκέψη 27 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

44

Το εν λόγω περιθώριο εκτιμήσεως μπορεί να αφορά ιδίως τα κριτήρια επιλογής των έργων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι χρηματοδοτικοί πόροι που προορίζονται για την αγροτική ανάπτυξη χρησιμοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και ότι οι στόχοι των μέτρων που λαμβάνονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης είναι σύμφωνοι με τις προτεραιότητες της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη, όπως επίσης και προκειμένου να διασφαλιστεί η ίση μεταχείριση των αιτούντων (απόφαση της 1ης Δεκεμβρίου 2022, DELID, C‑409/21, EU:C:2022:946, σκέψη 28 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

45

Στα μέτρα αυτά, τα οποία, όπως προκύπτει από το άρθρο 6, παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα της αιτιολογικής του σκέψης 7, μπορούν να προγραμματίζονται είτε σε εθνικό επίπεδο είτε σε περιφερειακό επίπεδο, συγκαταλέγονται, σύμφωνα με το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 1305/2013, οι ενισχύσεις στους γεωργούς των οποίων η εκμετάλλευση βρίσκεται σε ορεινές περιοχές και άλλες περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα. Οι ενισχύσεις αυτές χορηγούνται ετησίως ανά εκτάριο γεωργικής έκτασης προκειμένου να αποζημιωθούν οι γεωργοί για το σύνολο των πρόσθετων δαπανών και την απώλεια εισοδήματος που σχετίζονται με τα μειονεκτήματα της γεωργικής παραγωγής στη σχετική περιοχή.

46

Επομένως, οι ορεινές περιοχές και οι άλλες περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα για τις οποίες μπορούν να χορηγηθούν στους γεωργούς οι μνημονευόμενες στη σκέψη 45 της παρούσας αποφάσεως ενισχύσεις καθορίζονται, βάσει του άρθρου 32 του εν λόγω κανονισμού, στα οικεία εθνικά ή περιφερειακά προγράμματα.

47

Ως εκ τούτου, όταν ένα κράτος μέλος έχει αποφασίσει να μη θεσπίσει εθνικό πρόγραμμα, αλλά σειρά περιφερειακών προγραμμάτων, εναπόκειται στις οικείες περιφέρειες του εν λόγω κράτους μέλους, κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 1305/2013, να επιλέξουν τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την επίτευξη των στόχων αγροτικής ανάπτυξης, στα οποία μπορεί να περιλαμβάνεται, κατά περίπτωση, το προβλεπόμενο στο άρθρο 31 του ως άνω κανονισμού μέτρο, και να τα εντάξουν στα αντίστοιχα προγράμματά τους.

48

Ο αυτοτελής και ανεξάρτητος χαρακτήρας των επιμέρους περιφερειακών προγραμμάτων τονίζεται άλλωστε και με το άρθρο 65, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, του εν λόγω κανονισμού, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα της αιτιολογικής σκέψης 50 του ίδιου κανονισμού, σύμφωνα με το οποίο τα κράτη μέλη ορίζουν, για κάθε πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, μια ενιαία διαχειριστική αρχή η οποία, κατά το άρθρο 66, παράγραφος 1, του κανονισμού 1305/2013, είναι αρμόδια για τη διαχείριση και εφαρμογή του προγράμματος, με αποδοτικό, αποτελεσματικό και ορθό τρόπο.

49

Επίσης, κατά το άρθρο 60, παράγραφος 2, του ως άνω κανονισμού, οι δαπάνες είναι επιλέξιμες για συνεισφορά του ΕΓΤΑΑ μόνον εάν πραγματοποιούνται για πράξεις που έχουν αποφασισθεί «από τη διαχειριστική αρχή του σχετικού προγράμματος ή υπ’ ευθύνη της».

50

Συνεπώς, εφόσον επιλέγεται ο προγραμματισμός των οικείων μέτρων σε περιφερειακό επίπεδο, είναι σύμφυτο με την οικονομία του κανονισμού 1305/2013 το να μπορούν οι περιφέρειες των κρατών μελών να εφαρμόζουν το περιθώριο εκτιμήσεως το οποίο διαθέτουν δυνάμει των άρθρων 31 και 32 του κανονισμού 1305/2013 αποκλειστικά και μόνον στα περιφερειακά προγράμματά τους και, στην περίπτωση αυτή, μόνον όσον αφορά το έδαφος που υπάγεται στην αρμοδιότητα του οικείου οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης.

51

Σε μια τέτοια περίπτωση, με την οικονομία του κανονισμού συνάδει επίσης η απαγόρευση σε περιφέρεια κράτους μέλους να οριοθετεί τις επιλέξιμες περιοχές, κατά την έννοια του άρθρου 32 του ως άνω κανονισμού, ή να χορηγεί αντισταθμιστικές αποζημιώσεις για τέτοιες περιοχές, δυνάμει του άρθρου 31, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού, εκτός του εδάφους της, δεδομένου ότι η εδαφική οριοθέτηση της χορήγησης των εν λόγω αποζημιώσεων είναι σύμφυτη με την οικονομία του κανονισμού.

52

Κατά δεύτερον, πρέπει να εξεταστεί αν η έδρα της εκμετάλλευσης του γεωργού ο οποίος ζητεί την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης δυνάμει του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 δύναται να αποτελεί κριτήριο για τη χορήγηση ή μη τέτοιας αποζημίωσης.

53

Κατ’ αρχάς, υπενθυμίζεται ότι από το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, του ως άνω κανονισμού προκύπτει ότι οι ενισχύσεις στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα χορηγούνται ετησίως ανά εκτάριο γεωργικής έκτασης, η δε παράγραφος 2 του εν λόγω άρθρου 31 διευκρινίζει ότι οι εν λόγω ενισχύσεις χορηγούνται σε γεωργούς που αναλαμβάνουν να συνεχίσουν τη γεωργική τους δραστηριότητα στις περιοχές που καθορίστηκαν σύμφωνα με το άρθρο 32 του ίδιου κανονισμού και οι οποίοι ανταποκρίνονται στον ορισμό των ενεργών γεωργών σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού 1307/2013.

54

Εν συνεχεία, από το άρθρο 32, παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 προκύπτει ότι οι ορεινές περιοχές που είναι επιλέξιμες για τέτοιες ενισχύσεις πρέπει να χαρακτηρίζονται από σημαντικό περιορισμό των δυνατοτήτων χρήσης της γης και σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής λόγω της ύπαρξης πολύ δυσχερών κλιματικών συνθηκών, εξαιτίας του υψομέτρου, η επίδραση του οποίου μικραίνει σημαντικά την καλλιεργητική περίοδο ή λόγω της ύπαρξης, σε χαμηλότερο υψόμετρο, στο μεγαλύτερο τμήμα της εν λόγω περιοχής, πλαγιών με μεγάλη κλίση. Στην τελευταία αυτή περίπτωση καθίσταται αδύνατη η χρήση μηχανημάτων ή απαιτείται η χρήση πολύ δαπανηρού ειδικού εξοπλισμού ή υπάρχει συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων όταν το μειονέκτημα που προκύπτει από τον καθένα εξ αυτών, λαμβανόμενο χωριστά, είναι λιγότερο σοβαρό, αλλά από τον συνδυασμό των δύο προκύπτει ισοδύναμο μειονέκτημα.

55

Τέλος, υπογραμμίζεται ότι το άρθρο 32, παράγραφος 3, του κανονισμού 1305/2013, σε συνδυασμό με το παράρτημα III αυτού, απαριθμεί τα χαρακτηριστικά που καθιστούν δυνατή την οριοθέτηση των άλλων περιοχών, πλην των ορεινών, που είναι επιλέξιμες για τη χορήγηση αντισταθμιστικών αποζημιώσεων, ήτοι, και στην περίπτωση αυτή, βιοφυσικά ή φυσικά χαρακτηριστικά των οικείων περιοχών.

56

Πράγματι, ενώ το άρθρο 32, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, του ως άνω κανονισμού διευκρινίζει ότι για τις περιοχές αυτές πρέπει τουλάχιστον το 60 % της γεωργικής τους έκτασης να πληροί κατ’ ελάχιστον ένα από τα κριτήρια που απαριθμούνται στο παράρτημα III στην οριακή τιμή που αναφέρεται, το άρθρο 32, παράγραφος 3, τρίτο εδάφιο, του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζει ότι η οριοθέτηση των ίδιων αυτών περιοχών απαιτεί από τα κράτη μέλη συντονισμό ακριβείας βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, με σκοπό τον αποκλεισμό των περιοχών στις οποίες έχουν διαπιστωθεί μεν σημαντικά φυσικά μειονεκτήματα, σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο, αλλά έχουν ξεπερασθεί με επενδύσεις ή με οικονομική δραστηριότητα, ή υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία φυσιολογικής παραγωγικότητας της γης ή οι μέθοδοι παραγωγής ή τα συστήματα καλλιέργειας αντισταθμίζουν την απώλεια εισοδήματος ή τις πρόσθετες δαπάνες που αναφέρονται στο άρθρο 31, παράγραφος 1, του ίδιου κανονισμού.

57

Συναφώς, όπως προκύπτει από τη σκέψη 43 της παρούσας αποφάσεως, τα κράτη μέλη ή οι περιφέρειές τους διαθέτουν περιθώριο εκτιμήσεως δυνάμει του κανονισμού 1305/2013.

58

Προκύπτει, ωστόσο, ότι τα θεσπιζόμενα στο άρθρο 32 του ως άνω κανονισμού κριτήρια οριοθέτησης των περιοχών που είναι επιλέξιμες για την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά μειονεκτήματα ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα σχετίζονται με τα βιοφυσικά ή φυσικά χαρακτηριστικά των οικείων περιοχών, δηλαδή με αντικειμενικά στοιχεία που προκύπτουν από τις φυσικές ιδιότητες των εν λόγω περιοχών.

59

Η ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνεται από την αιτιολογική σκέψη 26 του κανονισμού 1305/2013, κατά την οποία «[π]ροκειμένου να διασφαλισθεί η αποδοτική χρήση των κονδυλίων της Ένωσης και η ίση μεταχείριση των γεωργών σε ολόκληρη την Ένωση, οι ορεινές περιοχές και οι περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα θα πρέπει να ορίζονται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων. Στην περίπτωση περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά μειονεκτήματα, τα κριτήρια αυτά θα πρέπει να είναι βιοφυσικά κριτήρια υποστηριζόμενα από ισχυρές επιστημονικές αποδείξεις».

60

Αντιθέτως, διαπιστώνεται, αφενός, ότι η έδρα της εκμετάλλευσης του γεωργού που ζητεί την καταβολή της αντισταθμιστικής αποζημίωσης του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 1305/2013 δεν περιλαμβάνεται στα κριτήρια οριοθέτησης που προβλέπει ο κανονισμός.

61

Στο πλαίσιο αυτό διευκρινίζεται, όπως επισημαίνει η Επιτροπή με τις γραπτές παρατηρήσεις της, ότι το κριτήριο της έδρας της εκμετάλλευσης ενός γεωργού σε κράτος μέλος ή σε περιφέρεια κράτους μέλους ουδόλως σχετίζεται με τα βιοφυσικά ή φυσικά χαρακτηριστικά μιας περιοχής, βάσει των οποίων η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται ως ορεινή ή ως περιοχή που αντιμετωπίζει φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα.

62

Εξάλλου, τα υποβληθέντα προδικαστικά ερωτήματα στηρίζονται ακριβώς στην παραδοχή ότι οι επίμαχες στην κύρια δίκη γεωργικές εκτάσεις βρίσκονται σε περιοχές τις οποίες η αρμόδια περιφέρεια, ήτοι το ομόσπονδο κράτος της Βαυαρίας, έχει πράγματι χαρακτηρίσει, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 32 του κανονισμού 1305/2013, ως περιοχές επιλέξιμες για τις ενισχύσεις που προβλέπει το άρθρο 31 του κανονισμού.

63

Αφετέρου, στον βαθμό που το κριτήριο της έδρας της εκμετάλλευσης του γεωργού συνιστά πρόσθετη προϋπόθεση επιλεξιμότητας καθοριζόμενη από την αρμόδια περιφέρεια κατά την άσκηση του μνημονευόμενου στη σκέψη 43 της παρούσας αποφάσεως περιθωρίου εκτιμήσεως που διαθέτει, διαπιστώνεται ότι το κριτήριο αυτό μπορεί να υπονομεύει την πρακτική αποτελεσματικότητα των άρθρων 31 και 32 του κανονισμού 1305/2013 και να παραβιάζει την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων που κατοχυρώνεται στο άρθρο 40, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, σε περίπτωση όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, δεδομένου ότι το κριτήριο αυτό στερεί την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης από περιοχές επιλέξιμες για την ενίσχυση αυτή, για τον λόγο και μόνον ότι η έδρα της εκμετάλλευσης του ενδιαφερόμενου γεωργού βρίσκεται σε άλλη περιφέρεια του οικείου κράτους μέλους.

64

Συναφώς, όπως επισημαίνει ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 57 των προτάσεών του, όταν ένα κράτος μέλος ή μια περιφέρεια κράτους μέλους εξαρτά, στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, τις αντισταθμιστικές πληρωμές υπέρ των ορεινών περιοχών ή των περιοχών που αντιμετωπίζουν άλλα μειονεκτήματα από την τήρηση κριτηρίου σχετικού με την έδρα της εκμετάλλευσης του γεωργού, παρεκκλίνει, κατά την άσκηση του περιθωρίου εκτιμήσεως που του αναγνωρίζεται κατά τα λοιπά, από τις περιοριστικώς απαριθμούμενες στον κανονισμό 1305/2013 προϋποθέσεις οι οποίες αφορούν, αφενός, την οριοθέτηση των επιλέξιμων περιοχών, δυνάμει του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και του άρθρου 32 του ως άνω κανονισμού, και, αφετέρου, την ιδιότητα του γεωργού που ζητεί την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης ως ενεργού, όπως προβλέπεται στο άρθρο 31, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού, με αποτέλεσμα την υπονόμευση της πρακτικής αποτελεσματικότητας των διατάξεων αυτών και την παραβίαση της αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων που κατοχυρώνεται στο άρθρο 40, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ (βλ., κατ’ αναλογίαν, αποφάσεις της 25ης Οκτωβρίου 2012, Ketelä, C‑592/11, EU:C:2012:673, σκέψη 44 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία, καθώς και της 11ης Απριλίου 2024, Baramlay, C‑6/23, EU:C:2024:294, σκέψη 53).

65

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω σκέψεων, στο πρώτο και στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 2, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, καθώς και το άρθρο 32, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 3, δεύτερο και τρίτο εδάφιο, του κανονισμού 1305/2013 έχουν την έννοια ότι δεν αντιτίθενται σε ρύθμιση ή διοικητική πρακτική κράτους μέλους και/ή περιφέρειας κράτους μέλους που αποκλείει τη χορήγηση αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα λόγω του ότι οι επιλέξιμες για την αποζημίωση αυτή περιοχές βρίσκονται εκτός της περιφέρειας του κράτους μέλους της οποίας το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης προβλέπει την εν λόγω αποζημίωση. Αντιθέτως, οι ως άνω διατάξεις δεν επιτρέπουν να λαμβάνεται υπόψη ως κριτήριο για τη χορήγηση της ίδιας αποζημίωσης ο τόπος της έδρας της εκμετάλλευσης του γεωργού που εκμεταλλεύεται την οικεία περιοχή.

66

Με το πρώτο σκέλος του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 έχει την έννοια ότι από τις διατάξεις αυτές απορρέει απευθείας αξίωση, στηριζόμενη στο δίκαιο της Ένωσης, για την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα, εφόσον κράτος μέλος ή περιφέρεια κράτους μέλους προβλέπει, στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, τη χορήγηση τέτοιων αποζημιώσεων για περιοχές αυτής της κατηγορίας.

67

Συναφώς, υπενθυμίζεται ότι, όπως προκύπτει από τη σκέψη 53 της παρούσας αποφάσεως, το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, του ως άνω κανονισμού προβλέπει ότι οι ενισχύσεις στους γεωργούς των ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα «χορηγούνται» ετησίως ανά εκτάριο γεωργικής έκτασης, ενώ η παράγραφος 2 του άρθρου 31 διευκρινίζει ότι οι εν λόγω ενισχύσεις «χορηγούνται» σε γεωργούς που αναλαμβάνουν να συνεχίσουν τη γεωργική τους δραστηριότητα στις περιοχές που καθορίστηκαν σύμφωνα με το άρθρο 32 του εν λόγω κανονισμού και οι οποίοι ανταποκρίνονται στον ορισμό των ενεργών γεωργών, σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού 1307/2013.

68

Ασφαλώς, τα κράτη μέλη ή οι περιφέρειές τους μπορούν, κατ’ αρχήν, να επιλέγουν το περιεχόμενο των προγραμμάτων τους αγροτικής ανάπτυξης. Εξάλλου, επισημαίνεται ότι, όπως διευκρινίζει το γράμμα του άρθρου 13 του κανονισμού 1305/2013, ο κατάλογος των μέτρων, ο οποίος περιλαμβάνεται στο παράρτημα VI του κανονισμού και έχει ιδιαίτερη σημασία για τις προτεραιότητες της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη, είναι απλώς ενδεικτικός [πρβλ. απόφαση της 6ης Οκτωβρίου 2021, Lauku atbalsta dienests (Ενισχύσεις εκκίνησης γεωργικών επιχειρήσεων),C‑119/20, EU:C:2021:817, σκέψεις 60 και 61].

69

Επιπλέον, η προβλεπόμενη στο άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης υπέρ των ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μέτρο το οποίο τα κράτη μέλη ή οι περιφέρειές τους υποχρεούνται να περιλαμβάνουν στα αντίστοιχα προγράμματά τους αγροτικής ανάπτυξης.

70

Εντούτοις, από το γράμμα του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 προκύπτει ότι, όπως επισημαίνει, κατ’ ουσίαν, ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 65 και 67 των προτάσεών του, εφόσον ένα κράτος μέλος ή μια περιφέρεια κράτους μέλους προβλέπει στο πλαίσιο του προγράμματός του αγροτικής ανάπτυξης τη χορήγηση ενισχύσεων υπέρ ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα οι οποίες έχουν προσδιορισθεί ως επιλέξιμες περιοχές σύμφωνα με το άρθρο 32 του κανονισμού αυτού, κάθε «ενεργός γεωργός», κατά την έννοια του άρθρου 9 του κανονισμού 1307/2013, έχει αξίωση για την καταβολή τέτοιας αποζημίωσης.

71

Ως εκ τούτου, εφόσον κράτος μέλος ή περιφέρεια κράτους μέλους επέλεξε, κατά την άσκηση του περιθωρίου εκτιμήσεως που του παρέχει ο κανονισμός 1305/2013, να καταρτίσει πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης το οποίο προβλέπει τη χορήγηση αντισταθμιστικής αποζημίωσης υπέρ των περιοχών που χαρακτηρίζονται επιλέξιμες, ο ανεπιφύλακτος χαρακτήρας του γράμματος του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του ως άνω κανονισμού καθιστά τη χορήγηση αυτή υποχρεωτική, με συνέπεια, αφ’ ης στιγμής έχει γίνει χρήση της δυνατότητας επιλογής, να μην μπορεί να γίνει επίκληση του περιθωρίου εκτιμήσεως προκειμένου να μη χορηγηθεί η αντισταθμιστική αποζημίωση.

72

Αντιθέτως, όταν το οικείο πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης δεν προβλέπει ενίσχυση υπέρ ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα, δεν γεννάται αξίωση καταβολής αντισταθμιστικής αποζημίωσης, κατά το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013, υπέρ των γεωργών που εκμεταλλεύονται γεωργικές εκτάσεις στις περιοχές αυτές.

73

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω σκέψεων, στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 έχει την έννοια ότι από τις διατάξεις αυτές απορρέει απευθείας αξίωση, στηριζόμενη στο δίκαιο της Ένωσης, για την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα, εφόσον κράτος μέλος ή περιφέρεια κράτους μέλους προβλέπει, στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, τη χορήγηση τέτοιων αποζημιώσεων για περιοχές αυτής της κατηγορίας.

74

Με το πρώτο υποερώτημα του δευτέρου σκέλους του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, το οποίο υποβάλλεται για την περίπτωση καταφατικής απάντησης στο πρώτο σκέλος του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, αν το άρθρο 2, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, και το άρθρο 31, παράγραφος 1, του κανονισμού 1305/2013 έχουν την έννοια ότι η αξίωση για την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα μπορεί να προβληθεί έναντι του κράτους μέλους ή της περιφέρειας του οικείου κράτους μέλους, εφόσον το εν λόγω κράτος μέλος ή η εν λόγω περιφέρεια –αυτοτελώς σε σχέση με το κράτος μέλος– έχει αποφασίσει να χορηγεί αντισταθμιστικές αποζημιώσεις υπέρ επιλέξιμων περιοχών που βρίσκονται στο έδαφος του ως άνω κράτους μέλους ή της ως άνω περιφέρειας.

75

Όπως προκύπτει από τη σκέψη 51 της παρούσας αποφάσεως, είναι σύμφυτη με την οικονομία του κανονισμού 1305/2013 η απαγόρευση σε περιφέρεια του οικείου κράτους μέλους να οριοθετεί τις επιλέξιμες περιοχές, κατά την έννοια του άρθρου 32 του κανονισμού αυτού, και να χορηγεί αντισταθμιστικές αποζημιώσεις για τις περιοχές αυτές, σύμφωνα με το άρθρο 31, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού, εκτός του εδάφους της.

76

Ως εκ τούτου, η αξίωση ενεργού γεωργού, κατά την έννοια του άρθρου 9 του κανονισμού 1307/2013, για την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης δυνάμει του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 μπορεί να προβληθεί αποκλειστικά έναντι του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης που έχει αποφασίσει, στο πλαίσιο του προγράμματός του αγροτικής ανάπτυξης, τη χορήγηση αντισταθμιστικών αποζημιώσεων μόνον για τις επιλέξιμες περιοχές που βρίσκονται στο έδαφός του.

77

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, στο πρώτο υποερώτημα του δευτέρου σκέλους του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 2, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, και το άρθρο 31, παράγραφος 1, του κανονισμού 1305/2013 έχουν την έννοια ότι η αξίωση για την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης στους γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα μπορεί να προβληθεί έναντι του κράτους μέλους ή της περιφέρειας του οικείου κράτους μέλους, εφόσον το εν λόγω κράτος μέλος ή η εν λόγω περιφέρεια –αυτοτελώς σε σχέση με το κράτος μέλος– έχει αποφασίσει να χορηγεί αντισταθμιστικές αποζημιώσεις υπέρ επιλέξιμων περιοχών που βρίσκονται στο έδαφος του ως άνω κράτους μέλους ή της ως άνω περιφέρειας.

78

Με το δεύτερο υποερώτημα του δευτέρου σκέλους του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, το οποίο υποβάλλεται επίσης για την περίπτωση καταφατικής απάντησης στο πρώτο σκέλος του ερωτήματος αυτού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί κατά πόσον το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 έχει την έννοια ότι απαγορεύει στο κράτος μέλος ή στην περιφέρεια κράτους μέλους που προβλέπει στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης σε γεωργούς ορεινών περιοχών και άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα να απαιτεί από τον ενδιαφερόμενο γεωργό την εκπλήρωση άλλων προϋποθέσεων πλην των προβλεπομένων από τις διατάξεις αυτές.

79

Από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι το προδικαστικό αυτό ερώτημα υποβάλλεται στο Δικαστήριο συμπληρωματικά προς το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, με τα οποία το αιτούν δικαστήριο ζητεί επίσης να διευκρινιστεί κατά πόσον η έδρα της εκμετάλλευσης του γεωργού που ζητεί την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης δυνάμει του άρθρου 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και παράγραφος 2, του κανονισμού 1305/2013 μπορεί να συνιστά κριτήριο για τη χορήγηση ή μη τέτοιας αποζημίωσης.

80

Πλην όμως, όπως προκύπτει από τη σκέψη 64 της παρούσας αποφάσεως, το άρθρο 31, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, και το άρθρο 32 του κανονισμού 1305/2013 απαριθμούν περιοριστικές προϋποθέσεις αφορώσες, αφενός, την οριοθέτηση των επιλέξιμων περιοχών και, αφετέρου, την ιδιότητα του ενεργού γεωργού, από τις οποίες τα κράτη μέλη ή οι περιφέρειές τους δεν μπορούν να αποκλίνουν κατά την άσκηση του περιθωρίου εκτιμήσεως που τους αναγνωρίζει ο κανονισμός αυτός.

81

Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι το αιτούν δικαστήριο δεν εκθέτει περαιτέρω, για την επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης, σε ποιες άλλες προϋποθέσεις πέραν της προϋπόθεσης περί έδρας της εκμετάλλευσης παραπέμπει, πιο συγκεκριμένα, με το δεύτερο αυτό υποερώτημα.

82

Συναφώς, μολονότι είναι αληθές ότι τα προδικαστικά ερωτήματα που αφορούν το δίκαιο της Ένωσης θεωρούνται κατά τεκμήριο λυσιτελή, επισημαίνεται ότι, κατά πάγια νομολογία, ο δικαιολογητικός λόγος της προδικαστικής παραπομπής δεν έγκειται στη διατύπωση συμβουλευτικής γνώμης επί γενικών ή υποθετικών ζητημάτων, αλλά στην ανάγκη αποτελεσματικής επίλυσης μιας ένδικης διαφοράς (απόφαση της 28ης Μαρτίου 2017, Rosneft, C‑72/15, EU:C:2017:236, σκέψη 194 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

83

Εν προκειμένω, από την απάντηση που δόθηκε στο πρώτο και στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα προκύπτει ότι η προϋπόθεση περί έδρας της γεωργικής εκμετάλλευσης ευρισκόμενης σε περιοχή επιλέξιμη για την αντισταθμιστική αποζημίωση αντιβαίνει προς τα άρθρα 31 και 32 του κανονισμού 1305/2013. Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν προκύπτει, βάσει των στοιχείων που περιλαμβάνονται στην απόφαση περί παραπομπής, ότι το αιτούν δικαστήριο χρειάζεται επιπλέον, για την επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης, την εκτίμηση άλλων προϋποθέσεων τις οποίες ενδέχεται να επιβάλλει το κράτος μέλος ή η περιφέρεια του κράτους μέλους που προβλέπει την καταβολή αντισταθμιστικής αποζημίωσης στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης.

84

Επομένως, ελλείψει σχετικών διευκρινίσεων, το δεύτερο υποερώτημα του δευτέρου σκέλους του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος είναι απαράδεκτο.

85

Λαμβανομένης υπόψη της απάντησης που δόθηκε στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα, παρέλκει η απάντηση στο τέταρτο προδικαστικό ερώτημα.

86

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφαίνεται: