SOC/759

Συνεργασία σε θέματα νεολαίας

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη»

Συνεργασία σε θέματα νεολαίας

(διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της ισπανικής Προεδρίας)

Εισηγήτρια: Nicoletta MERLO

1.Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1Η ΕΟΚΕ εξαίρει τη σημασία της ύπαρξης ακριβών και επικαιροποιημένων δεδομένων προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχής εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία και να παρασχεθεί ένα πλαίσιο και ένα σημείο αναφοράς για την προώθηση των θεματολογίων για τη νεολαία σε όλα τα κράτη μέλη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των ασύμμετρων επιπτώσεων κρίσεων, όπως η πανδημία COVID-19 1 , και του αντικτύπου των πολιτικών για τη νεολαία 2 , καθώς και ο καθορισμός ορθών πρακτικών που είτε έχουν ως άμεσους και αποκλειστικούς αποδέκτες τους νέους είτε τους επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό.

1.2Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις συνεχείς βελτιώσεις του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία και θεωρεί ζωτικής σημασίας την ενίσχυσή του, καθώς και την ουσιαστική συμμετοχή φορέων εκπροσώπησης των νέων καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, με την αναγνώριση του ρόλου τους και τη δέουσα συνεκτίμηση των καινούριων τρόπων με τους οποίους οι νέοι σήμερα συμμετέχουν, συζητούν και κινητοποιούνται, συχνά μέσω της χρήσης της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

1.3Για την αύξηση της συμμετοχής των νέων στην πολιτική, η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να συνεργαστεί με την επερχόμενη τριάδα των Προεδριών (ισπανική, βελγική και ουγγρική) σχετικά με στρατηγικές για την ενεργοποίηση όσων ψηφίζουν για πρώτη φορά, καθώς και για τη βελτίωση της προσέλευσης των νέων στις κάλπες και της συμμετοχής τους ως υποψηφίων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

1.4Η ΕΟΚΕ έχει δεσμευθεί να ενισχύσει τον κοινωνικό διάλογο σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην ΕΕ. Κρίνεται δε σκόπιμο να υποστηριχθεί περισσότερο η ανάπτυξη ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων, ιδίως μεταξύ των νέων μελών, με εστίαση στον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

1.5Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι θεμελιώδες οι νόμοι, οι νομικά δεσμευτικές πράξεις, οι πολιτικές, οι στρατηγικές, τα προγράμματα, τα μέτρα και οι δημόσιες επενδύσεις των κρατών μελών στο σύνολό τους, αφενός, να αποτελούν αντικείμενο διαβούλευσης σχετικά με την αξιολόγηση του αντικτύπου τους από τη σκοπιά της νεολαίας, εκτίμησης επιπτώσεων, χάραξης πολιτικής και διατύπωσης προτάσεων για δράσεις μετριασμού και, αφετέρου, να αποτρέπουν τυχόν παραβιάσεις των δικαιωμάτων των νέων και διακρίσεις εις βάρος τους.

1.6Με σκοπό την άρση των οικονομικών φραγμών, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα τόσο στην ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας μέσω ποιοτικών θέσεων εργασίας όσο και στη βελτίωση της προσέγγισης των νέων που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΕΕΑΚ).

1.7Αναφερόμενη στο Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της διά βίου μάθησης και την ανάγκη για εγκάρσιες δεξιότητες. Οι νέοι πρέπει να αποκτήσουν χρηματοοικονομικό γραμματισμό, γνώση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και επιχειρηματικές δεξιότητες. Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην προώθηση των ψηφιακών δεξιοτήτων και των δεξιοτήτων στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM), ιδίως μεταξύ των κοριτσιών.

1.8Για την προώθηση της ψυχικής υγείας και την καταπολέμηση της βίας και του εκφοβισμού, η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι έφηβοι αποκτούν κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες, και να προβλεφθεί η παροχή δωρεάν ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης στα σχολεία και σε άλλες μεγάλες δομές.

1.9Για τη βελτίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό όλοι οι νέοι να έχουν την ευκαιρία να αθλούνται και να συμμετέχουν στα κοινωνικά δρώμενα και σε πολιτιστικές δραστηριότητες.

1.10Η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντικό να βοηθηθούν οι νέοι να αντεπεξέλθουν στο κόστος στέγασης και να προωθηθούν δημόσιες στεγαστικές πολιτικές ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση, να ενθαρρυνθούν οι νέοι να ζήσουν ανεξάρτητοι και να υποστηριχθούν κατά τον προγραμματισμό της οικογενειακής τους ζωής. Τα κράτη μέλη πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους ενόψει της εφαρμογής της οδηγίας για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, ιδίως όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την προσβασιμότητα των υπηρεσιών και των δομών παιδικής μέριμνας που έχουν καίρια σημασία για τις νέες οικογένειες.

1.11Η ΕΟΚΕ ζητεί να έχουν οι νέοι ουσιαστικότερη συμμετοχή στη δράση για το κλίμα και σε περιβαλλοντικά ζητήματα και τονίζει τη σημασία της ανάπτυξης δεξιοτήτων σε αυτούς τους τομείς.

1.12Η ΕΟΚΕ προτρέπει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να λάβουν δεόντως υπόψη τη συσχέτιση μεταξύ των κλιματικών ζητημάτων και της ψυχικής υγείας των νέων και να εντείνουν την έρευνα και την ικανότητα απόκρισης των κυβερνήσεων όσον αφορά τη δράση για το κλίμα.

1.13Όσον αφορά τα προαναφερθέντα θέματα, είναι σημαντική η συνεκτίμηση των περιθωριοποιημένων νέων και η υιοθέτηση μιας διατομεακής προσέγγισης, με επίδειξη προσοχής στο φύλο, την εθνοτική καταγωγή, την αναπηρία κ.λπ.

2.Ιστορικό

2.1Από το 2002, η ΕΕ εφαρμόζει πρόγραμμα συνεργασίας στον τομέα της πολιτικής της ΕΕ για τη νεολαία με βάση τις αρχές της ενεργού συμμετοχής και της ισότιμης πρόσβασης σε ευκαιρίες 3 .

4 5 6 Τον Δεκέμβριο του 2018, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της νεολαίας 2019-2027. Η εν λόγω στρατηγική προσφέρει σε όλους τους ενδιαφερομένους ένα πλαίσιο αποτελούμενο από στόχους, αρχές, προτεραιότητες και μέτρα, ειδικά για τη συνεργασία στον τομέα της πολιτικής για τη νεολαία, με δέουσα συνεκτίμηση των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους και της αρχής της επικουρικότητας. Η εφαρμογή της στρατηγικής για τη νεολαία και η υλοποίηση των 11 στόχων της διευκολύνονται από τον τακτικό διάλογο της ΕΕ για τη νεολαία. Πρόκειται για έναν μηχανισμό διαλόγου μεταξύ των νέων και των φορέων λήψης αποφάσεων τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί αυτή η διαδικασία και να εφαρμοστούν οι συστάσεις του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία ακόμη και σε εθνικό επίπεδο.

2.2Συνεπώς, η ισπανική Προεδρία ζήτησε από την ΕΟΚΕ να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση για τον προσδιορισμό των κύριων προκλήσεων, ζητημάτων και δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι νέοι Ευρωπαίοι, εστιάζοντας σε ό,τι τους εμποδίζει να ζήσουν μια πλήρη και περιεκτική ζωή, με απρόσκοπτη απόλαυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των ίσων ευκαιριών τους και χωρίς καμία αρνητική επιρροή.

2.3Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το υφιστάμενο και το μελλοντικό θεματολόγιο της ΕΕ για τη νεολαία θα πρέπει να επιληφθούν των κύριων προκλήσεων, ζητημάτων και εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι νέοι Ευρωπαίοι (που εντοπίζονται μέσω του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία και του Ευρωβαρόμετρου). Θα πρέπει επίσης να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει τους νέους να υπερνικήσουν όσα προαναφέρθηκαν. Η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί συγκεκριμένα για τον μετριασμό της διαγενεακής αδικίας και την προώθηση της διαγενεακής δικαιοσύνης με ισχυρούς μηχανισμούς συντονισμού και εποπτείας για τη διασφάλιση της συνοχής των πολιτικών 7 . Τα κράτη μέλη χρειάζεται να ενισχύσουν επίσης τα διατομεακά μέτρα που έχουν θετικό αντίκτυπο στους νέους, επηρεάζοντας δυνητικά πρωτίστως τους νέους δικαιούχους 8 και περιορίζοντας το χάσμα μεταξύ των γενεών 9 .

2.4Μια ακόμη πτυχή που η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμελιώδη είναι η απόκτηση δεδομένων: η απόκτηση ποιοτικών αναλυτικών δεδομένων για τους νέους, προσβάσιμων και μετρήσιμων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, αποτελεί προϋπόθεση για την ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης από διαφορετικές οπτικές γωνίες, την αξιολόγηση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν και την επαλήθευση των επιπτώσεών τους.

3.Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Βελτίωση του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία και συμμετοχή των νέων

3.1.1Οι νέοι έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των πολιτικών για τη νεολαία και, γενικότερα, όλων των πολιτικών. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις συνεχείς βελτιώσεις του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία και θεωρεί ζωτικής σημασίας την ενίσχυσή του, καθώς και την ουσιαστική συμμετοχή φορέων εκπροσώπησης των νέων καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, από τη διαμόρφωση της εκάστοτε πολιτικής έως την εφαρμογή, την αξιολόγηση και την παρακολούθησή της. Εξίσου σημαντικό είναι να διασφαλιστεί η συμμετοχή των περιθωριοποιημένων ομάδων νέων και η υιοθέτηση μιας διατομεακής προσέγγισης. Αυτό θα διασφαλίσει πραγματική και αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των νέων και των δημόσιων φορέων σε όλα τα επίπεδα.

3.1.2Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, καθώς και οι εθνικοί και οι τοπικοί φορείς, να αναγνωρίσουν τη σημασία και τον ρόλο που διαδραματίζουν οι οργανώσεις νεολαίας κάθε είδους. Η εκ μέρους τους δέουσα συνεκτίμηση των καινούριων —και συχνά άτυπων— τρόπων με τους οποίους οι νέοι σήμερα συμμετέχουν, συζητούν και κινητοποιούνται, συχνά μέσω της χρήσης της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει επίσης καθοριστική σημασία.

3.1.3Προκειμένου να διασφαλιστεί η ενεργός συμμετοχή της νεότερης γενιάς, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να εντοπιστούν και να υπερνικηθούν τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά εμπόδια που παρακωλύουν την πλήρη συμμετοχή των νέων, ιδίως των πλέον ευάλωτων εξ αυτών. Επιπλέον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίσουν τρόπους χρηματοδότησης των δράσεων για τη νεολαία και διασφάλισης του χώρου δράσης της κοινωνίας των πολιτών για τους νέους στην Ευρώπη, όπου θα έχουν τη δυνατότητα να ασκούν τα δικαιώματά τους στην έκφραση, στην ενημέρωση, στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, στην ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και σε άλλες συναφείς ελευθερίες.

3.1.4Η νέα γενιά αποδεικνύεται ότι είναι φιλοευρωπαϊκή, αλλά η προσέλευση των νέων στις ευρωπαϊκές εκλογές και η ενεργός συμμετοχή τους ως υποψηφίων είναι παραδοσιακά πολύ χαμηλές στις τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να συνεργαστεί με την επερχόμενη τριάδα των Προεδριών (ισπανική, βελγική και ουγγρική) σχετικά με στρατηγικές για την ενεργοποίηση όσων ψηφίζουν για πρώτη φορά, καθώς και για τη βελτίωση της προσέλευσης των νέων στις κάλπες και της συμμετοχής τους ως υποψηφίων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

3.1.5Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι πρωταρχικής σημασίας για την προσέγγιση της νεότερης γενιάς: η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει όλους τους δημόσιους φορείς να χρησιμοποιούν γλώσσα προσβάσιμη και φιλική προς τους νέους και να κάνουν αποτελεσματικότερη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη μετάδοση βασικών πληροφοριών και την κοινοποίηση των δράσεων και των πολιτικών τους.

3.1.6 Η ΕΟΚΕ έχει δεσμευθεί να ενισχύσει τον κοινωνικό διάλογο σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην ΕΕ (Ιανουάριος 2023). Κρίνεται δε σκόπιμο να υποστηριχθεί περισσότερο η ανάπτυξη ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων, ιδίως μεταξύ των νέων μελών, με εστίαση στον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς και στην εφαρμογή των αυτόνομων συμφωνιών μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σε επίπεδο ΕΕ.

3.1.7Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον ρόλο που διαδραματίζουν άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως τα εμπορικά και βιομηχανικά επιμελητήρια, στην ανάπτυξη και την επικαιροποίηση των δεξιοτήτων και στην υλοποίηση πολιτικών για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ).

3.2Ο αντίκτυπος των πολιτικών στις γενεές

3.2.1Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι θεμελιώδες οι νόμοι, οι νομικά δεσμευτικές πράξεις, οι πολιτικές, οι στρατηγικές, τα προγράμματα, τα μέτρα και οι δημόσιες επενδύσεις των κρατών μελών στο σύνολό τους, αφενός, να αποτελούν αντικείμενο διαβούλευσης σχετικά με την αξιολόγηση του αντικτύπου τους από τη σκοπιά της νεολαίας, εκτίμησης επιπτώσεων, χάραξης πολιτικής 10 και διατύπωσης προτάσεων για δράσεις μετριασμού και, αφετέρου, να αποτρέπουν τυχόν παραβιάσεις των δικαιωμάτων των νέων και διακρίσεις εις βάρος τους, στο πλαίσιο των οικονομιών μιας κοινωνίας υπέργηρων 11 και της παγκοσμιοποίησης 12 .

3.2.2Διάφορα πιλοτικά έργα υλοποιήθηκαν στον τομέα αυτόν στην Ευρώπη και είχαν ως αποτέλεσμα επιστημονικές μελέτες επιπτώσεων, μελέτες παρακολούθησης 13 ή ακόμη και εκ των υστέρων αξιολογήσεις νομοσχεδίων σχετικά με τους νέους. Δύο ευρωπαϊκές χώρες —η Αυστρία και η Γερμανία 14 — έχουν πραγματοποιήσει εκ των προτέρων και εκ των υστέρων αξιολογήσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

3.2.3Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει τη γνωμοδότησή της με θέμα «Αξιολόγηση του αντικτύπου της ΕΕ από τη σκοπιά της νεολαίας» 15 , η οποία ενθαρρύνει τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τους εθνικούς φορείς να διασφαλίσουν την κατάλληλη συμμετοχή των οργανώσεων νεολαίας, να εφαρμόσουν μέτρα και μηχανισμούς ώστε να διασφαλιστεί ότι η οπτική των νέων λαμβάνεται υπόψη και να προβούν σε συστηματική εκτίμηση των επιπτώσεων των πολιτικών με την πλήρη εφαρμογή της αξιολόγησης του αντικτύπου από τη σκοπιά της νεολαίας.

3.3Άρση των οικονομικών φραγμών

3.3.1Η απασχόληση των νέων είναι συχνά επισφαλής 16 (προσωρινή εργασία, εργασία βάσει επιταγής πληρωμής υπηρεσιών, εργασία σε πλατφόρμες, οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης, συνεργατική εργασία κ.λπ.). Αυτές οι θέσεις εργασίας τείνουν να είναι ανεπαρκώς αμειβόμενες, με ακανόνιστα ωράρια εργασίας και περιορισμένη ή μηδενική κοινωνική προστασία (άδεια μετ’ αποδοχών, σύνταξη, αναρρωτική άδεια κ.λπ.).

3.3.2Η ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας μέσω ποιοτικών θέσεων εργασίας και η βελτίωση της προσέγγισης των νέων που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΕΕΑΚ) θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα για την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ παροτρύνει την ισπανική Προεδρία να εξετάσει τα αιτήματα των νέων σχετικά με τους εν εξελίξει νομοθετικούς φακέλους που αφορούν ιδιαίτερα τους νέους Ευρωπαίους: δεσμευτικά μέτρα για τη διασφάλιση ποιοτικών θέσεων πρακτικής άσκησης 17 και οδηγία για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων σε πλατφόρμες, με τήρηση της αρχής της επικουρικότητας και σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

3.3.3Η ΕΟΚΕ παροτρύνει τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν κονδύλια των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ), του ΕΚΤ+ και άλλων υφιστάμενων ταμείων για τη δημιουργία θέσεων πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των νέων, όπου απαιτείται, με ιδιαίτερη έμφαση στις συμβάσεις αορίστου χρόνου και τις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας που περιορίζουν τον κίνδυνο ασταθών συνθηκών διαβίωσης και εργασίας 18 , με συνεκτίμηση των εθνικών νομικών πλαισίων και των συλλογικών συμβάσεων.

3.3.4Οι ραγδαίες αλλαγές στην αγορά εργασίας, που επέρχονται εν μέρει με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, επιτείνουν την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και τα επαγγελματικά προσόντα παραμένουν επικαιροποιημένα και ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες ανάγκες των εργοδοτών για δεξιότητες. Είναι καθοριστικής σημασίας να αναπτυχθούν τόσο οι δεξιότητες που απαιτούνται για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση όσο και οι προσεγγίσεις από τη βάση προς την κορυφή για την επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών. Οι νέοι πρέπει να εφοδιαστούν με μια σειρά ψηφιακών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) και εγκάρσιων δεξιοτήτων, αλλά και με ικανότητα προσαρμογής. Η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων και των δεξιοτήτων στους τομείς STEM είναι ζωτικής σημασίας για την πραγματική ισότητα των φύλων, καθώς περισσότερες γυναίκες θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν για τις θέσεις εργασίας του μέλλοντος και να μειώσουν τη μισθολογική διαφορά μεταξύ των φύλων. Το θέμα της ισότητας των φύλων θα πρέπει να αποτελεί συνιστώσα των εκπαιδευτικών διαδρομών. Είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν στρατηγικές που προωθούν την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου.

3.3.5Το επιχειρηματικό πνεύμα στην ΕΕ θα πρέπει να βελτιωθεί. Περίπου το 40-45 % των νέων ενδιαφέρονται για την επιχειρηματικότητα, αλλά μόνο το 7 % είναι αυτοαπασχολούμενοι. Οι νέοι αντιπροσωπεύουν 11 % της έλλειψης επιχειρηματιών στην ΕΕ 19 . Αντιμετωπίζουν διάφορους βασικούς φραγμούς για τη δημιουργία επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης επιχειρηματικών δεξιοτήτων.

3.3.6Αναφερόμενη στο Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της διά βίου μάθησης και την ανάγκη για εγκάρσιες δεξιότητες 20 . Ο χρηματοοικονομικός γραμματισμός και η γνώση των δικαιωμάτων των εργαζομένων είναι δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν και να κατακτήσουν όλοι οι νέοι, προκειμένου να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Η καθιέρωση ευέλικτων μαθησιακών διαδρομών 21 και η βελτιωμένη αναγνώριση των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω μη τυπικής εκπαίδευσης και άτυπης μάθησης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα κράτη μέλη.

3.3.7Πολλές νέες γυναίκες εξακολουθούν να υποχρεούνται να επιλέξουν μεταξύ της οικογένειας και της σταδιοδρομίας τους λόγω του αντικειμενικά δύσκολου έργου της επίτευξης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Οι νέες γυναίκες που έχουν μικρότερη πρόσβαση στην απασχόληση για οικογενειακούς λόγους είναι, συνεπώς, πιο πιθανό να περιέλθουν σε κατάσταση φτώχειας και διαθέτουν λιγότερα εργαλεία για την έξοδό τους από αυτήν. Οι επενδύσεις σε υλικές και άυλες υποδομές 22 για δομές παιδικής μέριμνας και μακροχρόνιας φροντίδας θα μπορούσαν να ωφελήσουν σημαντικά την πλήρη απασχόληση των γυναικών.

3.3.8 Η απόκτηση οικονομικής ανεξαρτησίας είναι καθοριστικής σημασίας για τους νέους διότι αυτή τους επιτρέπει επίσης να γίνουν ενεργοί πολίτες. Στην Ιταλία, ο δείκτης χάσματος των γενεών 23 μετρά την κλίμακα των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι νέοι στην πορεία τους προς την επίτευξη οικονομικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής αυτονομίας και αποτελεί το βασικό πλαίσιο για τη μελλοντική αξιολόγηση του αντικτύπου από τη σκοπιά της νεολαίας 24 . Ένα παρόμοιο έργο, με τη χρήση ελαφρώς διαφορετικής ταξινόμησης και δεικτών 25 , υλοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο (Intergenerational Fairness Index/δείκτης διαγενεακής δικαιοσύνης) και σκιαγραφεί μια όλο και πιο ζοφερή εικόνα των προοπτικών των νέων σε ολόκληρη την Ευρώπη 26 . Η Γερμανία 27 , η Αυστρία 28 και η Φλάνδρα διαθέτουν ήδη εμπειρία όσον αφορά την εκτίμηση των κανονιστικών επιπτώσεων (ΕΚΕ) για τους νέους 29 . Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία των εν λόγω πρακτικών και ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να εμπνευστούν από αυτά τα ορθά παραδείγματα.

3.4Σεξουαλική και έμφυλη βία

3.4.1Παρά το γεγονός ότι έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια, πολλοί νέοι εξακολουθούν να καταγγέλλουν πράξεις βίας λόγω γενετήσιου προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι εγκαταστάσεις, όπως ξενώνες φιλοξενίας, και έργα για την επανένταξη των ατόμων στην κοινωνία θα πρέπει να βελτιωθούν, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία ώστε τα ενδιαφερόμενα άτομα να έχουν τη δυνατότητα να επεξεργαστούν την τραυματική εμπειρία τους και να υποστηριχθούν τα θύματα βίας και όλων των μορφών διακρίσεων. Οι νομικές υπηρεσίες, οι υγειονομικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης και οι υπηρεσίες κοινωνικής διαμεσολάβησης είναι επίσης ουσιώδεις.

3.4.2Εκπαιδευτικές εκστρατείες για τα θέματα αυτά θα πρέπει να ξεκινήσουν από τα σχολεία και τον χώρο εργασίας, με στόχο να προαχθεί ο σεβασμός της διαφορετικότητας. Εκτός από τη διερεύνηση αυτών των θεμάτων, οι εκστρατείες θα πρέπει να προσφέρουν στα θύματα έμφυλης βίας και διακρίσεων ευκαιρίες για να εκφράζουν και να ανταλλάσσουν τις απόψεις τους. Για να είναι επιτυχείς αυτές οι πρωτοβουλίες, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της αναγνώρισης ενεργού ρόλου στους κοινωνικούς εταίρους, την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

3.4.3Στην ΕΕ και παγκοσμίως, μία στις τρεις γυναίκες έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία. Μέχρι σήμερα, ένα στα πέντε κορίτσια είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Η βία στο διαδίκτυο βρίσκεται σε άνοδο· ένας στους δύο νέους πέφτει θύμα έμφυλης βίας στο διαδίκτυο 30 . Η ΕΟΚΕ παροτρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης 31 , να το πράξουν το συντομότερο δυνατό.

3.5Ψυχολογικοί και συναισθηματικοί περιορισμοί και διακρίσεις

3.5.1Όπως ορίζεται σαφώς στον Χάρτη της Γενεύης για την ευημερία, απόρροια της 10ης Παγκόσμιας διάσκεψης για την προαγωγή της υγείας (2021) 32 , που προωθείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μια θετική θεώρηση της υγείας συνδυάζει τη σωματική με την ψυχική ευεξία και την κοινωνική ευημερία.

3.5.2Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την ευημερία και την ψυχική υγεία των νέων. Ο αποκλεισμός, ο στιγματισμός, η ύπαρξη εύθραυστου οικογενειακού περιβάλλοντος και οι επισφαλείς θέσεις εργασίας είναι παράγοντες που μπορούν να επιτείνουν τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας. Η έλλειψη θεραπευτικής αγωγής μπορεί να έχει επιπτώσεις κατά την εφηβεία που συνεχίζονται και στην ενήλικη ζωή και μετέπειτα, θέτοντας σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική υγεία και περιορίζοντας τις ευκαιρίες για μια ικανοποιητική ζωή.

3.5.3Η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι έφηβοι αποκτούν κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες και να προβλεφθεί η παροχή δωρεάν ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης στα σχολεία και σε άλλες μεγάλες δομές, για την προαγωγή της καλής ψυχικής υγείας και την καταπολέμηση της βίας και του εκφοβισμού, που μπορούν να συμβούν οπουδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο (μεταξύ άλλων, στο διαδίκτυο).

3.5.4Οι νέοι αναφέρονται συχνά στη συλλογική μοναξιά, όπου τα άτομα σήμερα αισθάνονται μόνα μέσα στο πλήθος. Ωστόσο, το ζήτημα αυτό κρύβει ένα άλλο πρόβλημα: την αδράνεια λόγω αμυντικής απομόνωσης. Πρόκειται για μια ταχέως αυξανόμενη κοινωνική φοβία, η οποία συχνά συνοδεύεται από περισσότερο ή λιγότερο οξείες μορφές κατάθλιψης που συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα συμπεράσματα της καταληκτικής διάσκεψης του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας με θέμα «Claim the Future» (Διεκδικήστε το μέλλον), στις 6 Δεκεμβρίου 2022, στα οποία ζητείται να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προληπτική υγειονομική περίθαλψη και στην καταπολέμηση των ψυχικών ασθενειών και της μοναξιάς.

3.5.5Η ψυχική υγεία μπορεί επίσης να επηρεάσει την ικανότητα του σώματος για αυτοσυντήρηση η οποία, σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σωματική υγεία. Τα τελευταία χρόνια, σημειώνεται έξαρση της ανεξέλεγκτης κατανάλωσης τροφής –αδηφαγίας– που συχνά συνδέεται με την παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, αλλά προκύπτει επίσης λόγω διαταραχών της διάθεσης και αυξημένου άγχους, συμπεριλαμβανομένου και του κοινωνικού άγχους.

3.5.6Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής συμβάλλει στην πρόληψη ορισμένων χρόνιων μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως ο διαβήτης, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ορισμένες μορφές καρκίνου. Η ευκαιρία για άθληση και συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα και σε πολιτιστικές δραστηριότητες δεν είναι μόνο εξαιρετικά πολύτιμη συνιστώσα της διαδικασίας προσωπικής εξέλιξης, αλλά συνδέεται επίσης στενά με τη βελτίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας: όλοι οι νέοι πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους τέτοιες ευκαιρίες.

3.6Κοινωνικές προκλήσεις

3.6.1Η έλλειψη αξιοπρεπούς ή τουλάχιστον επαρκούς μισθού συχνά εμποδίζει τους νέους να εκπληρώσουν ορισμένα βασικά στάδια της ζωής τους, όπως η αγορά ή η ενοικίαση δικής τους κατοικίας ή η δημιουργία οικογένειας. Αυτό οδηγεί σε μη αναστρέψιμη αποσταθεροποίηση της δημογραφικής ισορροπίας της ηπείρου, καθώς όλο και περισσότεροι νέοι αποφεύγουν να δημιουργήσουν οικογένεια.

3.6.2Η κατάσταση επιδεινώνεται από τη στεγαστική κρίση, ιδίως στις μεγάλες πόλεις, όπου οι τιμές είναι πολύ υψηλότερες από τους μισθούς, και οι νέοι δυσκολεύονται να λάβουν χρηματοδότηση από τις τράπεζες, εκτός εάν μπορούν να προσφέρουν κάποια μορφή εγγύησης. Η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντικό να βοηθηθούν οι νέοι να αντεπεξέλθουν στο κόστος στέγασης και να προωθηθούν δημόσιες στεγαστικές πολιτικές που θα εγγυώνται την πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση, ώστε να ενθαρρυνθούν οι νέοι να ζήσουν ανεξάρτητοι και να υποστηριχθούν κατά τον προγραμματισμό της οικογενειακής τους ζωής.

3.6.3Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι οικογένειες, στις πιο ποικίλες μορφές που μπορούμε να φανταστούμε, αποτελούν τη βάση της σύγχρονης κοινωνίας: οι οικογένειες και η δημογραφική πρόοδος (ή, τουλάχιστον, η σταθερότητα) στηρίζουν το οικονομικό και αναπτυξιακό μας μοντέλο. Εάν δεν είμαστε σε θέση να υποστηρίξουμε δεόντως και να ενθαρρύνουμε τις νέες οικογένειες, ολόκληρο το σύστημα κοινωνικής μας πρόνοιας —για να αναφέρουμε απλώς ένα μόνο ζήτημα— θα πρέπει να επανεξεταστεί.

3.6.4Στην Ευρώπη, όπου η γήρανση του πληθυσμού και η έλλειψη ανανέωσης των γενεών αντιστρέφουν τις δημογραφικές τάσεις, χρειάζεται να δοθεί έμφαση στις οικογένειες και στον συνδυασμό της επαγγελματικής ζωής με την ιδιότητα του γονέα. Η αύξηση της διάρκειας της γονικής άδειας και η επιτάχυνση της δημιουργίας προσβάσιμων δομών παιδικής μέριμνας στα κράτη μέλη όπου δεν είναι διαθέσιμες, αποτελούν βασικά εργαλεία για την ενίσχυση και την προώθηση της ισότητας των φύλων, εφόσον διασφαλίζουν ότι και οι δύο γονείς έχουν την ευκαιρία να περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους και ενθαρρύνουν την ισότιμη συμμετοχή στην αγορά εργασίας.

3.7Οικολογικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις

3.7.1Οι νέοι αποτελούν βασικούς παράγοντες αλλαγής και καινοτομίας και σημαντικούς εταίρους της υλοποίησης της Ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και άλλων πολυμερών συμφωνιών και μέσων, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ ζητεί να έχουν οι νέοι ουσιαστικότερη συμμετοχή στη δράση για το κλίμα και σε περιβαλλοντικά ζητήματα.

3.7.2Η εκπαίδευση είναι το κλειδί για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης: χρειάζεται να ληφθεί υπόψη η σημασία της ανάπτυξης δεξιοτήτων για τους νέους όσον αφορά τόσο τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν όσο και την κυκλική οικονομία. Επιπλέον, η εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με τη βιωσιμότητα θα πρέπει να υποστηρίζεται από τη διά βίου μάθηση των γονέων και την αγωγή του πολίτη 33 .

3.7.3Οι αγροτικές περιοχές διατρέχουν επί του παρόντος κίνδυνο μείωσης του πληθυσμού τους, λόγω έλλειψης ή ανεπάρκειας υπηρεσιών και υποδομών. Οι στοχευμένες επενδύσεις στις περιοχές αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας, δημιουργία θέσεων εργασίας και βελτίωση της ποιότητας ζωής, αντιστρέφοντας αυτήν την τάση και ενθαρρύνοντας τους νέους να εγκατασταθούν εκεί. Επιπλέον, η ανάπτυξη έξυπνων συνεργιών μεταξύ της βιωσιμότητας, της τοπικής παραγωγής τροφίμων και του τουρισμού θα μπορούσε να προσφέρει στους νέους καινούριες ευκαιρίες πρόσληψης σε ουσιαστικές και επιδραστικές θέσεις εργασίας στις αγροτικές περιοχές, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και τη ζωτικότητα των εν λόγω περιοχών.

3.7.4Οι νέοι συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον ευάλωτων και ευαίσθητων ομάδων στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής 34 . Εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχιστεί αμείωτη, θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την υγεία των παιδιών και των νέων λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας, κυμάτων καύσωνα, ασθενειών, υποσιτισμού και πολλών άλλων ακόμη. Σχεδόν το 70 % των ατόμων ηλικίας κάτω των 18 ετών είναι πιθανότερο να πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης 35 και οι ανησυχίες αυτού του είδους έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη συναισθηματική και την ψυχική ευεξία των νέων. Σύμφωνα με μελέτη του 2021, στην οποία συμμετείχαν 10.000 νέοι από ολόκληρο τον κόσμο, ποσοστό υψηλότερο του 50 % των ερωτηθέντων νέων αισθάνονταν λυπημένοι, ανήσυχοι, θυμωμένοι, ανίσχυροι, ανήμποροι και/ή ένοχοι για την κλιματική αλλαγή, ενώ το 45 % εξ αυτών δήλωσαν ότι τα συναισθήματα τους σχετικά με την κλιματική αλλαγή επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινή τους ζωή και τον τρόπο που λειτουργούν 36 . Η ΕΟΚΕ προτρέπει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να λάβουν δεόντως υπόψη αυτή τη συσχέτιση και να εντείνουν την έρευνα και την ικανότητα απόκρισης των κυβερνήσεων όσον αφορά τη δράση για το κλίμα.

3.7.5Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη γνωμοδότησή της με θέμα «Η συμβολή των νέων στην πράσινη μετάβαση» 37 , η οποία τάσσεται υπέρ σειράς δράσεων που επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι οι νέες γενιές θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην κλιματική και περιβαλλοντική μετάβαση.

Βρυξέλλες, 31 Μαΐου 2023

Cinzia Del Rio

Πρόεδρος του τμήματος «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη»

_____________

ΣΗΜ.:     Ακολουθούν παραρτήματα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στη ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
της
Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Οι ακόλουθες τροπολογίες, οι οποίες έλαβαν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των έγκυρων ψήφων, απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια της συζήτησης (άρθρο 43 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού):

_____________

(1)    ΟΟΣΑ (2020), Survey on COVID-19 and Youth (Έρευνα με θέμα τη νόσο COVID-19 και τη νεολαία), Παρίσι.

(2)    ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ (2017), The Inclusive Growth and Development Report (Έκθεση με θέμα τη μεγέθυνση και την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς), Γενεύη, Ιανουάριος 2017.

(3)    Ψήφισμα του Συμβουλίου για ένα ανανεωμένο πλαίσιο ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας (2010-2018), ΕΕ C 311 της 19.12.2009, σ. 1 . Ψήφισμα του Συμβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών σχετικά με το πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας (27 Ιουνίου 2002), ΕΕ C 168 της 13.7.2002, σ. 2 .

(4)    Ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών, συνελθόντων στο πλαίσιο του Συμβουλίου σχετικά με πλαίσιο ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας ( EE C 456 της 18.12.2018, σ. 1 ).

(5)    (2018/C 456/01) βλ. σημείο 2 υπό τον τίτλο «Αναγνωρίζει ότι», ΕΕ C 456 της 18.12.2018, σ. 1 .

(6)     https://youth.europa.eu/eu-youth-dialogue_el

(7)    ΟΟΣΑ (2020), Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice:Fit for All Generations? (Διακυβέρνηση για τη νεολαία, εμπιστοσύνη και διαγενεακή δικαιοσύνη: Ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων των γενεών;), Ανασκοπήσεις του ΟΟΣΑ σχετικά με τη δημόσια διακυβέρνηση, Εκδόσεις ΟΟΣΑ, Παρίσι, https://doi.org/10.1787/c3e5cb8a-en .

(8)    Η προσέγγιση αυτή υιοθετήθηκε πρόσφατα στην Ιταλία από την Προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών της ιταλικής κυβέρνησης - Τμήμα Νεολαίας. Βλ. Linee guida per la valutazione dell’impatto generazionale delle politiche pubbliche, Ιούλιος 2022. Για ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, βλ. Monti L, The NRRP and the generational divide. From measuring to the impact assessment of youth policies [Το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) και το χάσμα των γενεών. Από τη μέτρηση έως την εκτίμηση επιπτώσεων των πολιτικών για τη νεολαία], Social Policies (Κοινωνικές πολιτικές), έτος IX, 1/2022 Ιανουάριος-Απρίλιος σ. 113· CHEVALIER, T., - LONCLE, P. (2021). Introduction: the Development of Youth Policies in Europe in Past Decades, Youth and Globalization (Εισαγωγή: η χάραξη πολιτικών για τη νεολαία στην Ευρώπη κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η νεολαία και η παγκοσμιοποίηση), 3(1), 1-11.α WALTHER, A. (2021). κ.ά. Regimes of youth participation? Comparative analysis of youth policies and participation across European cities (Καθεστώτα συμμετοχής των νέων; Συγκριτική ανάλυση των πολιτικών για τη νεολαία και συμμετοχή σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις). Young, 2021, 29.2: 191-209.WALLACE C. - BENDIT R. (2009) Youth Policies in Europe: Towards a Classification of Different Tendencies in Youth Policies in the European Union, Perspectives on European Politics and Society (Πολιτικές για τη νεολαία στην Ευρώπη: Προς μια ταξινόμηση των διαφορετικών τάσεων στις πολιτικές για τη νεολαία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Προοπτικές για την ευρωπαϊκή πολιτική και την κοινωνία), 10:3, 441-458.

(9)    ROSOLIA A., TORRINI R. (2016), The generation gap: a cohort analysis of earnings levels, dispersion and initial labor market conditions in Italy (Το χάσμα των γενεών: ανάλυση ανά κλάση γεννήσεων των επιπέδων αποδοχών, της διασποράς και των αρχικών συνθηκών της αγοράς εργασίας στην Ιταλία), 1974-2014, Ειδικό έγγραφο αριθ. 366, Banca D’Italia, Roma (αρχικός τίτλος: Il gap generazionale: Un'analisi di coorte dei livelli e della dispersione dei salari e delle condizioni iniziali nel mercato del lavoro in Italia, 1974-2014); MONTI L. (2022). The Italian Puzzle of the European Youth Guarantee. International Development Policy (Το ιταλικό παζλ της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τη Νεολαία. Διεθνής Αναπτυξιακή Πολιτική), τόμος του Ιουλίου 2022.

(10)    ATKINSON A.B (2011). Prosperity and fairness (Ευημερία και δικαιοσύνη), Αναθεωρημένη έκδοση εγγράφου που παρουσιάστηκε στην ετήσια ερευνητική διάσκεψη έρευνας της ΓΔ ECFIN, Νοέμβριος 2011.

(11)    ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ (2023), The Economy of a Super-Ageing Society (Η οικονομία μιας κοινωνίας υπέργηρων), Πρωτοβουλία οικονομικής μακροβιότητας, Ετήσια συνάντηση, Νταβός, 18 Ιανουαρίου 2023. https://www.weforum.org/events/world-economic-forum-annual-meeting-2023/sessions/the-economy-of-a-super-ageing-society  

(12)    JOSEFSSON J., WALL J. (2020) Empowered inclusion: theorizing global justice for children and youth, (Ενδυναμωμένη ένταξη: θεωρία περί παγκόσμιας δικαιοσύνης για τα παιδιά και τους νέους) Globalizations (Παγκοσμιοποιήσεις), 17:6, 1043-1060, DOI: 10.1080/14747731.2020.1736853.

(13)    Βλ. Martinelli και L. Monti, Misurare l’impatto generazionale delle politiche pubbliche: una sfida, un metodo, Amministrazione in Cammino, 29.03.21· L. Monti, La valutazione di impatto generazionale delle politiche pubbliche: dalle linee guida del COVIGE al possibile Youth-check in Italia, Amministrazione in Cammino, 30 Δεκεμβρίου 2022

(14)    Cioffi C., Pierattini S., Contrastare il divario generazionale attraverso la valutazione delle politiche pubbliche rivolte ai giovani (Γεφύρωση του χάσματος των γενεών μέσω της αξιολόγησης των πολιτικών για τη νεολαία), Amministrazione in Cammino, 2023.

(15)     ΕΕ C 486 της 21.12.20203, σ. 46 .

(16)     https://www.cedefop.europa.eu/en/tools/skills-intelligence/involuntary-part-time-employment?year=2020&country=EU#2 ; https://www.youthforum.org/topics/platform-work#:~:text=Young%20workers%20who%20are%20at,any%20policies%20on%20this%20topic  

(17)     https://www.eesc.europa.eu/en/documents/resolution/long-lasting-legacy-european-year-youth-youth-mainstreaming-and-empowerment «Η μη αμειβόμενη ή μη αποζημιούμενη πρακτική άσκηση μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην εμπειρία των νέων από την αγορά εργασίας και άρα πρέπει να απαγορευτεί».

(18)     ΕΕ C 152 της 6.4.2022, σ. 27 .

(19)    ΟΟΣΑ/Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2021), The Missing Entrepreneurs 2021: Policies for Inclusive Entrepreneurship and Self-employment (Η έλλειψη επιχειρηματιών το 2021: πολιτικές για συμπεριληπτική επιχειρηματικότητα και αυτοαπασχόληση).

(20)     ΕΕ C 100 της 16.03.2023, σ. 123 .

(21)     https://www.iiep.unesco.org/en/international-policy-forum-flexible-learning-pathways-higher-education-13759#:~:text=What%20are%20flexible%20learning%20pathways,the%20needs%20of%20diverse%20students .

(22)    Αναφερόμαστε εδώ τόσο σε υλικές υποδομές (εταιρικοί και λοιποί βρεφονηπιακοί σταθμοί κ.λπ.) όσο και σε συγκεκριμένες υπηρεσίες (ψηφιακές ή άλλου είδους), στις οποίες θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν άμεσες ή «έμμεσες» επενδύσεις με τη συμμετοχή και την αναγνώριση του τριτογενούς τομέα και του τοµέα της παροχής φροντίδας.

(23)    Fondazione Bruno Visentini, Il Divario generazionale. La generazione Z e la permacrisi, V Rapporto 2022 (Το χάσμα των γενεών. Η γενιά Z και η κατάσταση διαρκούς κρίσης). https://www.osservatoriopolitichegiovanili.it/v-rapporto-2022 ; MONTI L., MARTINELLI V (2021), Misurare l’impatto generazionale delle politiche pubbliche: una sfida, un metodo, Amministrazione in Cammino, 29.03.21

(24)    CIOFFI C., PIERATTINI S, (2023), Contrastare il divario generazionale attraverso la valutazione delle politiche pubbliche rivolte ai giovani, Amministrazione In Cammino, Roma.

(25)    MONTI L (2017). Diminishing prospects for young people: A comparison of the intergenerational fairness index and generational divide index in addressing the problem (Μείωση των προοπτικών για τους νέους: σύγκριση του δείκτη δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών και του δείκτη χάσματος των γενεών για την αντιμετώπιση του προβλήματος). Review of European Studies, τ. 9, αριθ. 4, Δεκέμβριος 2017, σ. 160-164, ISSN: 1918-7173.

(26)    LEACH J-BROCKS M., OSTENSVIK K, KLINGMAN D. (2016), European Intergenerational Fairness Index: A crises for the young, (Δείκτης διαγενεακής δικαιοσύνης: μια κρίση για τους νέους), Intergenerational Foundation, Λονδίνο https://www.if.org.uk/wp-content/uploads/2016/03/European-Intergenerational-Fairness-Index_Final-2016.pdf ; LEACH J-HANTON A. (2014), The IF Integenerational Fairness Index:2014 Edition, London, The Intergenerational Foundation

(27)    Kompentenzzentrum Jugend- Check (2022), The Youth-Check in German Regulatory Impact Assessment for the Young Generation. The Youth-Check in Germany (Αξιολόγηση του αντικτύπου από τη σκοπιά της νεολαίας στο πλαίσιο της γερμανικής εκτίμησης των κανονιστικών επιπτώσεων (ΕΚΕ) για τη νέα γενιά. Η αξιολόγηση του αντικτύπου από τη σκοπιά της νεολαίας στη Γερμανία). Απρίλιος 2022

(28)     https://www.bundeskanzleramt.gv.at/agenda/jugend/jugendpolitik/jugend-check.html . Βλ. επίσης Bundesrecht konsolidiert: Gesamte Rechtsvorschrift für WFA-Grundsatz-Verordnung, Fassung vom 01.05.2023

(29)    Kompentenzzentrum Jugend- Check (2022), Διεθνής Διάσκεψη για την εκτίμηση των κανονιστικών επιπτώσεων για τη νέα γενιά, 9 Μαΐου 2022 στο Βερολίνο, Ιούνιος 2022.

(30)     https://italy.representation.ec.europa.eu/notizie-ed-eventi/notizie/violenza-contro-le-donne-lue-istituisce-un-numero-di-assistenza-telefonica-livello-di-unione-e-2022-11-24_it#:~:text=%E2%80%9CLa%20violenza%20contro%20le%20donne,di%20violenza%20di%20genere%20online .

(31)    Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αναγνωρίζει τη βία κατά των γυναικών ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συμβάλλει στη δημιουργία ενός νομικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προστασία των γυναικών από τη βία, καθώς και για την πρόληψη, τη δίωξη και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

(32)    Παγκόσμια διάσκεψη για την προαγωγή της υγείας – Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Γενεύη, 13-15 Δεκεμβρίου 2021.

(33)     ΕΕ C 100 της 16.3.20203, σ. 38 .

(34)     https://www.undp.org/publications/aiming-higher-elevating-meaningful-youth-engagement-climate-action  

(35)    Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) και Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, 2021

(36)    Marks, κ.ά, 2021

(37)    Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα « Η συμβολή των νέων στην πράσινη μετάβαση » (δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη στην Επίσημη Εφημερίδα).