ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ (χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων)

Τίτλος της πρωτοβουλίας

Γεωργία — στρατηγική για την ανανέωση των γενεών

Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα

Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης

Πιθανό είδος πρωτοβουλίας

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών

Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα

Τρίτο τρίμηνο του 2025

Συμπληρωματικές πληροφορίες

Νέοι στη γεωργία και στις αγροτικές περιοχές — Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.

Α. Πολιτικό πλαίσιο, ορισμός του προβλήματος και έλεγχος επικουρικότητας

Πολιτικό πλαίσιο

Η ανανέωση των γενεών στη γεωργία αποτελεί βασική προτεραιότητα για την ΕΕ που αποτυπώνεται στην κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) για την περίοδο 2023-2027, η οποία απαιτεί από τα κράτη μέλη να διαθέτουν τουλάχιστον το ισοδύναμο του 3 % των άμεσων ενισχύσεων σε μέτρα στήριξης των νέων γεωργών. Ωστόσο, δεδομένου ότι η ΚΓΠ από μόνη της δεν μπορεί να αντιμετωπίσει εξ ολοκλήρου φραγμούς όπως η πρόσβαση σε γη, κεφάλαια, γνώσεις, καινοτομία και αγροτικές υπηρεσίες, απαιτείται μια ευρύτερη στρατηγική προσέγγιση.

Η πρόεδρος κ. von der Leyen, αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, συμπεριέλαβε τη στήριξη των γεωργών στις πολιτικές κατευθύνσεις για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2024-2029 και ανέθεσε στον επίτροπο κ. Hansen την ανάπτυξη νέας στρατηγικής για την ανανέωση των γενεών στη γεωργία. Η σημασία του ζητήματος της ανανέωσης των γενεών επισημάνθηκε επίσης στον στρατηγικό διάλογο για το μέλλον της γεωργίας στην ΕΕ. Η δέσμευση της Επιτροπής να παρουσιάσει τη στρατηγική το 2025 επιβεβαιώνεται στο πλαίσιο τουοράματος για τη γεωργία και τα τρόφιμα. Η στρατηγική στοχεύει να ενισχύσει τις οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και να βελτιώσει την πρόσβαση σε κεφάλαια, με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη να διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διασφάλιση της επιτυχίας της.

Πρόβλημα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η πρωτοβουλία

Ο ευρωπαϊκός γεωργικός τομέας αντιμετωπίζει δημογραφική πρόκληση, καθώς το εργατικό δυναμικό γηράσκει και ο αριθμός των νέων γεωργών και διαχειριστών/διαχειριστριών μειώνεται. Το 2020 η μέση ηλικία των γεωργών στην ΕΕ ήταν τα 57 έτη· μόνο το 12 % ήταν κάτω των 40 ετών και μόνο το 2,5 % αυτών των νέων γεωργών ήταν γυναίκες. Η εν λόγω ανισορροπία απειλεί τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της γεωργίας, της επισιτιστικής ασφάλειας και των αγροτικών οικονομιών. Ορισμένα κράτη μέλη σημειώνουν καλές επιδόσεις, ενώ άλλα δυσκολεύονται να προσελκύσουν νέες γενιές στη γεωργία. Αν δεν αναληφθεί δράση, η γεωργία κινδυνεύει ως βιώσιμη απασχόληση, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη της γης, τους κινδύνους παραγωγής και την πληθυσμιακή συρρίκνωση της υπαίθρου.

Υπάρχουν διάφοροι φραγμοί για τους νέους γεωργούς:

·πρόσβαση σε γη: οι υψηλές τιμές και η χαμηλή διαθεσιμότητα περιορίζουν τις ευκαιρίες για τους νεοεισερχομένους, ενώ δυσχεραίνουν την απόκτηση γης για τους νέους και τις νέες γεωργούς·

·πρόσβαση σε πιστώσεις: οι νέοι και νέες γεωργοί αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την εξασφάλιση χρηματοδότησης λόγω του υψηλού κόστους δανεισμού, της έλλειψης περιουσιακών στοιχείων και των εικαζόμενων κινδύνων που συνδέονται με τις γεωργικές επενδύσεις·

·πρόσβαση σε γνώσεις και καινοτομία: η αστάθεια της αγοράς, οι κλιματικοί κίνδυνοι και το υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης δημιουργούν αβεβαιότητα σχετικά με την κερδοφορία και αποθαρρύνουν τους νεοεισερχομένους από την υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών και τεχνολογιών·

·πρόσβαση σε γενικές υπηρεσίες: η χαμηλότερη διαθεσιμότητα βασικών υπηρεσιών στις αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης και των ψηφιακών υποδομών, καθιστά τη γεωργία λιγότερο ελκυστική ως σταδιοδρομία για τους νέους και τις νέες.

Μολονότι η ΚΓΠ έχει συμβάλει στην ανανέωση των γενεών και εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για την επίτευξη του εν λόγω στόχου, απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση με τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Χωρίς συντονισμένες προσπάθειες, η ΕΕ διατρέχει τον κίνδυνο περαιτέρω μείωσης του αριθμού των νέων γεωργών, με αποτέλεσμα:

·τη γήρανση του εργατικού δυναμικού·

·το κλείσιμο περισσότερων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, που επηρεάζει την παραγωγή τροφίμων, την απασχόληση στην ύπαιθρο και την οικονομία·

·χαμηλότερα ποσοστά υιοθέτησης τεχνολογίας και βιώσιμων πρακτικών, κάτι το οποίο οδηγεί σε στασιμότητα·

·μείωση των αγροτικών περιοχών, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η πληθυσιαμή συρρίκνωση.

Δεδομένων των εν λόγω κινδύνων και προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η γεωργία θα παραμείνει βιώσιμη και ελκυστική για τις μελλοντικές γενιές, μια στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ είναι απαραίτητη.

Βάση για τη δράση της ΕΕ (νομική βάση και έλεγχος επικουρικότητας)

Νομική βάση

Η Επιτροπή προτείνει την παρούσα ανακοίνωση βάσει του δικαιώματος πρωτοβουλίας που διαθέτει, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 17 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η νομική βάση για συγκεκριμένες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της στρατηγικής θα καθοριστεί στο στάδιο εφαρμογής.

Πρακτική ανάγκη για δράση της ΕΕ

Μια στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ είναι απαραίτητη διότι προκλήσεις όπως το γηράσκον εργατικό δυναμικό και η μείωση του αριθμού των νέων γεωργών δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από μία πολιτική της ΕΕ ή από μεμονωμένα κράτη μέλη. Ζητήματα όπως η εγκατάλειψη της γης και οι κίνδυνοι για την επισιτιστική ασφάλεια έχουν διασυνοριακές επιπτώσεις και επηρεάζουν πολλές χώρες. Οι φραγμοί εισόδου, όπως τα προβλήματα πρόσβασης σε γη και χρηματοδότηση, είναι κοινοί σε ολόκληρη την ΕΕ και απαιτούν συντονισμένη δράση. Μια στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και καινοτόμων λύσεων. Παρέχει επίσης τη βάση για πρόσθετη στήριξη μέσω των πολιτικών και της χρηματοδότησης της ΕΕ. Η στρατηγική στοχεύει να δημιουργήσει έναν πιο δυναμικό, ανθεκτικό και βιώσιμο γεωργικό τομέα με την αντιμετώπιση των εν λόγω ζητημάτων σε επίπεδο ΕΕ.

Β. Τι επιδιώκει να επιτύχει η πρωτοβουλία και πώς

Η αντιμετώπιση των φραγμών στην ανανέωση των γενεών αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο για να καταστεί ο γεωργικός τομέας πιο ελκυστικός. Η πρόσβαση σε γη, επενδύσεις και δεξιότητες είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η τόνωση της πραγματικής ανανέωσης των γενεών απαιτεί μια προσέγγιση η οποία αφορά το σύνολο της κοινωνίας και έναν συνδυασμό πολιτικών σε διάφορους τομείς και αρμοδιότητες, πολλές από τις οποίες είναι εθνικές ή περιφερειακές.

Η παρούσα στρατηγική θα προβλέπει συστάσεις για την αντιμετώπιση σε επίπεδο πολιτικής και τα μέτρα που απαιτούνται, τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο, π.χ. πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Erasmus +, χρηματοδοτικά μέσα, στέγαση, ψυχική υγεία, προγράμματα συνταξιοδότησης και προγραμματισμός διαδοχής, αγροτική ανάπτυξη, ενεργειακή πολιτική, κινητικότητα και τουρισμός, ψηφιοποίηση κ.λπ.

Τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στην ανανέωση των γενεών στη γεωργία, θα διασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του τομέα και θα προωθήσουν μια πιο δυναμική και ανθεκτική γεωργική κοινότητα σε ολόκληρη την ΕΕ.

Πιθανές επιπτώσεις

Η στρατηγική αναμένεται να έχει θετικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Σε κοινωνικό επίπεδο, έχει ως στόχο τη βελτίωση της ισότητας, ιδίως για τις γυναίκες, τους νέους και τις νέες, καθώς και τη μείωση της πληθυσμιακής συρρίκνωσης της υπαίθρου. Σε περιβαλλοντικό επίπεδο, θα ενθαρρύνει την υιοθέτηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών. Θα στηρίξει τους νέους και τις νέες γεωργούς και θα τονώσει τις αγροτικές οικονομίες,συμβάλλοντας στην επισιτιστική ασφάλεια και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η πρωτοβουλία θα ωφελήσει περισσότερο τις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης, ενώ η ΕΕ θα ωφεληθεί μακροπρόθεσμα όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια και τη βιωσιμότητα. Η στρατηγική θα τροφοδοτήσει τη συμβολή της ΕΕ σε ορισμένους από τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΣΒΑ): ΣΒΑ1 (εξάλειψη της φτώχειας), ΣΒΑ 2 (εξάλειψη της πείνας), ΣΒΑ 8 (αξιοπρεπής εργασία), και ΣΒΑ 13 (δράση για το κλίμα).

Μελλοντική παρακολούθηση

Η στρατηγική θα συνίσταται σε πολιτικά και οικονομικά μέτρα. Η πρόταση για τη νέα ΚΓΠ μετά το 2027 θα παρακολουθείται στενά μέσω μέτρων και δεικτών που είναι ήδη διαθέσιμοι στο πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιδόσεων της τρέχουσας ΚΓΠ. Η Επιτροπή θα υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την εφαρμογή και την πρόοδο της στρατηγικής.

Γ. Βελτίωση της νομοθεσίας

Εκτίμηση επιπτώσεων

Δεδομένου του μη νομοθετικού χαρακτήρα της πρωτοβουλίας της Επιτροπής (ανακοίνωση της Επιτροπής), η στρατηγική δεν συνοδεύεται από εκτίμηση επιπτώσεων. Ωστόσο, κάθε νομοθετική πρόταση που προκύπτει από την εν λόγω στρατηγική θα υπόκειται σε εκτίμηση/-εις επιπτώσεων, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας.

Στρατηγική διαβούλευσης

Η Επιτροπή ξεκίνησε τη διαδικασία διαβούλευσης με τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη τον Δεκέμβριο του 2024. Αυτές οι στοχευμένες διαβουλεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και συμπεριλαμβάνουν εκπροσώπους νέων γεωργών, νέους και νέες της υπαίθρου και εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη (στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Γεωργίας και Τροφίμων), ομάδες διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών για τη γεωργία, και διαλόγους πολιτικής με τη νεολαία. Δεν έχει προγραμματιστεί περαιτέρω δημόσια διαβούλευση. Αντ’ αυτού, το έγγραφο της παρούσας πρόσκλησης υποβολής στοιχείων, το οποίο είναι διαθέσιμο για τέσσερις εβδομάδες και στις 24 γλώσσες της ΕΕ στη διαδικτυακή πύλη «Πείτε την άποψή σας», θα συγκεντρώσει παρατηρήσεις από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του ευρέος κοινού. Οι παρατηρήσεις που θα ληφθούν θα συνοψιστούν και θα αναλυθούν στη στρατηγική. Οι συμμετέχοντες καλούνται να εξετάσουν και να συμβάλουν στα εξής: i) πτυχές προτεραιότητας της στρατηγικής (πρόσβαση σε γη, πιστώσεις, γνώσεις και γενικές υπηρεσίες), ii) κατά πόσον η τρέχουσα ΚΓΠ και οι τρέχουσες πολιτικές της ΕΕ αντιμετωπίζουν επαρκώς τα εν λόγω ζητήματα, iii) πρόσθετες προτεραιότητες της στρατηγικής.