«1.

Σε περίπτωση προσηκόντως υπογραφείσας σύμβασης, στην οποία το ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη συνομολόγησε δι' εαυτό και υπέρ τρίτων ρήτρα αίρουσα τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου που ορίζει η εν λόγω σύμβαση και αφορά διαφορές δυνάμενες να προέλθουν από εκείνους υπέρ των οποίων υπάρχει η σχετική διάταξη, ισχύει η ρήτρα αυτή και έναντι των τελευταίων, αν υπάρχει ο απαιτούμενος έγγραφος τύπος από το άρθρο 17 της Σύμβασης των Βρυξελλών, της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφά- σεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις;

2.

Η αρμοδιότητα του επιληφθέντος δικαστηρίου — που απορρέει σύμφωνα με το άρθρο 18 της προαναφερθείσας Σύμβασης από την παράσταση του εναγομένου — συντρέχει και σε περίπτωση που ο παριστάμενος αντίδικος, πέραν της προβολής, προ-εχόντως, της έλλειψης δικαιοδοσίας του δικαστηρίου, προβάλλει επικουρικώς, προς άμυνα του, και ισχυρισμούς επί της ουσίας;»

α)

Θεωρεί ότι το σύστημα απονομής δικαιοδοσίας σε θέματα ασφάλισης αποτελεί έκφραση της μέριμνας να προστατεύεται ο ασφαλισμένος από την εξουσία των ασφαλιστικών εταιρειών, μέριμνα που διαπνέει τις νομοθεσίες των περισσότερων κρατών μελών, καθώς και τη Σύμβαση των Βρυξελλών της 27ης Σεπτεμβρίου 1968.

Τέλος, η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι, μολονότι η ρήτρα περί παρεκτάσεως δικαιοδοσίας με συμφωνία των μερών προβλέπεται ως γενική δυνατότητα από το άρθρο 17 της Σύμβασης, πρέπει για να είναι έγκυρη, όσον αφορά τις ασφαλίσεις, να πληροί τους ειδικούς όρους που θέτουν τα άρθρα 12 και 15. Οι όροι όμως που προβλέπει το άρθρο 12 διαπνέονται από τη μέριμνα για προστασία του ασφαλισμένου.

6)

Αφού εξέτασε τις συνέπειες μιας ρήτρας περί παρεκτάσεως δικαιοδοσίας σε περίπτωση συνήθων συμβατικών σχέσεων, η Επιτροπή υπογραμμίζει την επίπτωση μιας τέτοιας ρήτρας στην περίπτωση συμβατικής σχέσης όπου εμπλέκονται τρίτοι. Στον τομέα των ασφαλίσεων, εκθέτει ότι είναι δυνατό να υπάρξουν τρία πρόσωπα: ο ασφαλίζων τρίτον αντισυμβαλλόμενος, ο ασφαλισμένος και ο δικαιούχος. Τα πρόσωπα αυτά δυνατόν να συγκεντρώνονται σε ένα και το αυτό πρόσωπο ή και να συνδυάζονται σε δύο ή τρία χωριστά πρόσωπα. Στο πλαίσιο της ασφάλισης υπέρ τρίτου, ο ασφαλίζων τρίτον αντισυμβαλλόμενος διακρίνεται πάντοτε του ασφαλισμένου (στην προκειμένη περίπτωση η IRU και οι εθνικοί οργανισμοί που είναι μέλη της), γεγονός που συνεπάγεται ότι ο ασφαλισμένος είναι φορέας δικαιωμάτων (ιδίως του δικαιώματος για την καταβολή του ασφαλισμένου ποσού), χωρίς να αποτελεί μέρος της σύμβασης ως προς την οποία παραμένει τρίτος. Τα δικαιώματα του αυτά μπορεί να τα επικαλεστεί με ευθεία αγωγή κατά του ασφαλιστή. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ακόμη και αν ο ασφαλισμένος τρίτος δεν προσυπογράφει πράγματι την ενδεχόμενη ρήτρα περί παρεκτάσεως της δικαιοδοσίας που του παρέχει το δικαίωμα να προσφύγει σε συγκεκριμένο δικαστήριο, μπορεί πάντως να την επικαλεστεί χώρις να είναι δυνατό να του αντιταχθεί η υποχρέωση τήρησης του εγγράφου τύπου που προβλέπει το άρθρο 17.

Κατά την άποψη της Επιτροπής, η απάντηση αυτή απορρέει ιδίως από το σκοπό του άρθρου 17, όπως προσδιορίστηκε παραπάνω, και από το σύνολο της ειδικής ρύθμισης στην οποία η Σύμβαση υποβάλλει τις συμβάσεις ασφάλισης.

Σχετικώς, το άρθρο 8 της Σύμβασης προβλέπει ότι ο ασφαλιστής που έχει την κατοικία στο έδαφος συμβαλλόμενου κράτους μπορεί να εναχθεί είτε ενώπιον του δικαστηρίου αυτού του κράτους είτε, σε άλλο συμβαλλόμενο κράτος, ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου όπου ο αντισυμβαλλόμενος

έχει την κατοικία του. Στην περίπτωση που είτε ο ασφαλισμένος είτε ο δικαιούχος είναι πρόσωπα που διαφέρουν από τον αντισυμβαλλόμενο, ο τόπος κατοικίας τους δεν λαμβάνεται υπόψη.

Άλλωστε, το άρθρο 12 προβλέπει σειρά όρων, από τους οποίους εξαρτάται το κύρος μιας ρήτρας περί απονομής δικαιοδοσίας στον τομέα της ασφάλισης, με την οποία μπορεί να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 8, ώστε να συμπεριληφθεί ως κριτήριο δικαιοδοσίας και η κατοικία του ασφαλισμένου ή του δικαιούχου. Το άρθρο αυτό προβλέπει επίσης ότι, στον τομέα της ασφάλισης, παρέκκλιση από τις διατάξεις της Σύμβασης σχετικά με τη δικαιοδοσία είναι δυνατή μόνο με συμφωνίες «που επιτρέπουν στον αντισυμβαλλόμενο, τον ασφαλισμένο ή το δικαιούχο να προσφύγει και σε άλλα δικαστήρια εκτός από αυτά που προβλέπονται στο παρόν τμήμα».

Από τα παραπάνω η Επιτροπή συνάγει ότι η Σύμβαση προβλέπει επομένως ρητά τη δυνατότητα συνομολόγησης ρητρών περί παρεκτάσεως, όχι μόνο υπέρ του ασφαλί-ζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου, αλλά και υπέρ του ασφαλισμένου ή του δικαιούχου, οι οποίοι εξ ορισμού δεν αποτελούν μέρη της σύμβασης. Συνεπώς, συνεχίζει η Επιτροπή, αν ο όρος του εγγράφου τύπου που προβλέπεται στο άρθρο 17 έπρεπε να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι ο ασφαλισμένος ή ο δικαιούχος οφείλουν όντως να προσυπογράφουν τη ρήτρα περί παρεκτάσεως που συνομολογείται υπέρ αυτών, για να μπορούν να την επικαλεστούν, το άρθρο 12 θα ήταν κενό περιεχομένου και θα έχανε το σκοπό του.

Πράγματι, εκτός από την περίπτωση όπου συμπίπτουν στο πρόσωπο του ασφαλί-ζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου, ο ασφαλισμένος και ο δικαιούχος είναι εξ ορισμού ξένοι προς τη συμβατική σχέση ασφάλισης, μάλιστα δε ο δικαιούχος είναι συχνά άγνωστος κατά το χρόνο σύναψης της σύμβασης.

Η Επιτροπή ισχυρίζεται, επίσης, ότι παρόμοια άποψη αφαιρεί την ουσία από ένα θεσμό του οποίου γίνεται συχνή χρήση και ο οποίος έχει αδιαμφισβήτητη χρησιμότητα στις εθνικές και διεθνείς εμπορικές σχέσεις: τη σύμβαση ασφάλισης υπέρ τρίτου ή υπέρ ούτινος ανήκει.

γ)

Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι τόσο το ίδιο το γράμμα του άρθρου 17, όσο και το πνεύμα του μαρτυρούν υπέρ της άποψης, σύμφωνα με την οποία η ρήτρα περί απονομής δικαιοδοσίας που συνομολογείται σε σύμβαση ασφάλισης υπέρ του ασφαλισμένου ή του δικαιούχου, οι οποίοι είναι τρίτοι προς την εν λόγω σύμβαση, είναι έγκυρη, αν πληρούνται οι τυπικές προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 17 για τις σχέσεις μεταξύ ασφαλιστή και ασφαλί-ζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου.

Παρατηρεί πρώτον ότι το άρθρο 17 απαιτεί γραπτή συμφωνία μεταξύ των συμβαλλομένων για τον καθορισμό ενός δικαστηρίου ως αρμόδιου προς εκδίκαση διαφορών που έχουν ανακύψει ή που θα ανακύψουν από συγκεκριμένη έννομη σχέση.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και στην περίπτωση συμβάσεων ασφάλισης υπέρ τρίτου και ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει βεβαίως γραπτή συμφωνία μεταξύ των μερών, δηλαδή μεταξύ του ασφαλισμένου (του ομίλου των ασφαλιστών) και του ασφαλί-ζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου (της IRU) και ότι με την εν λόγω συμφωνία ο ασφαλιστής συνήνεσε, ώστε να υπάρξει παρέκκλιση υπέρ των ασφαλισμένων (των εθνικών οργανισμών TIR) από τις δικαιοδοσίες που απορρέουν από τη Σύμβαση στην περίπτωση που θα ήταν εναγόμενος.

Κατά την Επιτροπή, η σύμβαση αυτή, την οποία προσυπέγραψαν οι δύο συμβαλλόμενοι, αφορά πολύ συγκεκριμένη έννομη σχέση, εκείνη δηλαδή που υφίσταται μεταξύ του ασφαλιστού και των ασφαλισμένων.

Δεύτερον, η Επιτροπή έχει τη γνώμη ότι οι σκοποί του άρθρου 17, όπως εξετάστηκαν παραπάνω, ενισχύουν τη δική της άποψη. Έτσι, δεδομένου ότι το άρθρο 17 έχει σκοπό να διασφαλίζει την ύπαρξη συμφωνίας μεταξύ των μερών, την οποία το δικαστήριο οφείλει να επαληθεύει, αν πρόκειται, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, για ρήτρα που συνομολογήθηκε υπέρ ενός μόνον των μερών, το τελευταίο αυτό διατηρεί, κατ' εφαρμογή της τρίτης παραγράφου του άρθρου 17, το δικαίωμα να προσφύγει σε κάθε άλλο δικαστήριο που έχει δικαιοδοσία δυνάμει της Συμβάσεως, ενώ ο αντισυμβαλλόμενος δεν μπορεί να αντιταχθεί στην παρέκκλιση αυτή, εφόσον είναι προφανής η συναίνεση του.

Από τα παραπάνω η Επιτροπή συνάγει ότι στην προκειμένη περίπτωση, έστω και αν δεν θέλει κανείς να δεχθεί ότι η υπογραφή του ασφαλίζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου καθιστά έγκυρη μια ρήτρα περί απονομής δικαιοδοσίας που αποδέχθηκε ο ασφαλιστής υπέρ του ασφαλισμένου, ο ασφαλιστής, από τη στιγμή που εξεδήλωσε σαφώς τη συναίνεση του, δεν μπορεί να αντιταχθεί στην εφαρμογή της εν λόγω ρήτρας.

δ)

Τέταρτον, η Επιτροπή θεωρεί ότι το τεθέν ερώτημα εγείρει το ζήτημα της αρχής της καλής πίστης. Επ' αυτού, ισχυρίζεται ότι, το να γίνει δεκτό ότι ο ασφαλιστής μπορεί να αντιταχθεί στην εφαρμογή ρήτρας υπέρ του ασφαλισμένου, ενώ την προσυπέγραψε δεόντως, αλλ' υποθέτοντας ότι ο ασφαλισμένος δεν την προσυπέγραψε, ισοδυναμεί με επιβεβαίωση της αρχικής κακής πίστης του ασφαλιστή, ο οποίος, κατά το χρόνο σύναψης της σύμβασης, συνήνεσε στο να συνομολογηθεί η ρήτρα υπέρ του ασφαλισμένου, γνωρίζοντας ότι ο τελευταίος δεν θα μπορούσε εν πάση περιπτώσει να την επικαλεστεί.

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι η τήρηση της αρχής της καλής πίστης είναι ιδιαίτερα σημαντική σε τομείς όπως εκείνος της ασφάλισης, όπου η προστασία των ασθενέστερων μερών συνιστά τον πρωταρχικό σκοπό των σχετικών διατάξεων.

ε)

Τέλος, η Επιτροπή παρατηρεί ότι η νέα διατύπωση του άρθρου 17 (που δεν έχει ακόμα τεθεί σε ισχύ, όπως προκύπτει από τις τροποποιήσεις που επήλθαν με την υπογραφείσα στις 9 Οκτωβρίου 1978 Σύμβαση) αναγνωρίζει «τύπο ανταποκρινόμενο στις συνήθειες του διεθνούς εμπορίου ... που τα μερή γνωρίζουν ή οφείλουν να γνωρίζουν».

Η Επιτροπή θεωρεί ότι αυτή η έννοια των συνηθειών στο διεθνές εμπόριο περιλαμβάνει ιδίως τις συμβάσεις ασφάλισης, όπως η επίδικη, οι οποίες διευκολύνουν σημαντικά τις εμπορικές σχέσεις.

Τέλος, η Επιτροπή προτείνει να δοθεί η εξής απάντηση στο πρώτο ερώτημα που έθεσε το Corte suprema di cassazione:

«Στο πλαίσιο σύμβασης ασφάλισης, ρήτρα περί απονομής δικαιοδοσίας υπέρ του ασφαλισμένου, προσώπου διάφορου του ασφαλίζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου, πρέπει να θεωρηθεί έγκυρη κατά την έννοια του άρθρου 17 της Σύμβασης, αν η προϋπόθεση του γραπτού τύπου, που προβλέπει η εν λόγω σύμβαση, πληρούται στις σχέσεις μεταξύ του ασφαλιστού και του αντισυμβαλλομένου.»

1

Με διάταξη της 28ης Ιουλίου 1982, η οποία περιήλθε στη γραμματεία του Δικαστηρίου στις 6 Αυγούστου 1982, το Corte suprema di cassazione (ολομέλεια των πολιτικών τμημάτων) υπέβαλε, δυνάμει του πρωτοκόλλου της 3ης Ιουνίου 1971«για την ερμηνεία από το Δικαστήριο της Σύμβασης, της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» (εφεξής: η Σύμβαση), δύο προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία των άρθρων 17 και 18 της Σύμβασης.

2

Τα ερωτήματα ανέκυψαν στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Amministrazione del Tesoro dello Stato (Ιταλικού Δημόσιου Ταμείου) και της Gerling Konzern Speziale Kreditversicherungs-AG και λοιπών (εφεξής: Gerling), με έδρα την Κολωνία, διότι η προσφεύγουσα της κύριας δίκης επιδίωξε την καταβολή ποσού που αντιπροσωπεύει πρόστιμα, φόρους, δασμούς και παρεπόμενα έξοδα, τα οποία αφορούσαν ορισμένες μεταφορές, διενεργηθείσες με το σύστημα TIR, το παράνομο των οποίων διαπιστώθηκε στην Ιταλία, με αποτέλεσμα να υποβληθούν στους ανωτέρω φόρους και επιβαρύνσεις.

3

Προκειμένου να τύχουν των διευκολύνσεων που προβλέπει η τελωνειακή σύμβαση περί οδικής διεθνούς μεταφοράς εμπορευμάτων με δελτίο TIR, που συνήφθη στη Γενεύη στις 15 Ιανουαρίου 1959, οι μεταφορές πρέπει να διενεργούνται ειδικά με δελτίο TIR, το οποίο εκδίδει, για κάθε χώρα που υπέγραψε την τελωνειακή σύμβαση, αρμόδιος οργανισμός, υπό την εγγύηση του οποίου διενεργείται η μεταφορά. Ο εγγυώμενος εθνικός οργανισμός υποχρεούται στην πληρωμή των αναγνωρισθέντων ως απαιτητών δασμών και φόρων, καθώς και των προστίμων που προβλέπονται για διαπραχθείσες από τον κάτοχο του δελτίου TIR παραβάσεις.

4

Αρμόδιος εθνικός οργανισμός, κατά το χρόνο των επίδικων περιστατικών, ήταν στην Ιταλία το Ente Autotrasporti Merci (εφεξής: ΕΑΜ) [γραφείο οδικών μεταφορών εμπορευμάτων]. Μετά τη θέση υπό εκκαθάριση του εν λόγω οργανισμού, αυτός εκπροσωπείται από το Ministero del Tesoro της Ιταλίας, σύμφωνα με τις συνδυασμένες διατάξεις του νόμου 1404, της 4ης Δεκεμβρίου 1965, του νόμου 413, της 18ης Μαρτίου 1968, και του νόμου 1139, της 23ης Δεκεμβρίου 1970.

5

Οι εθνικοί οργανισμοί αποτελούν μέλη της International Road Transport Union (IRU). Σε καθένα από τους εν λόγω εθνικούς οργανισμούς παρέχεται εγγύηση από διεθνή όμιλο ασφαλιστών, που εκπροσωπεί η Gerling, σύμφωνα με σύμβαση που συνήφθη το 1961 μεταξύ, αφενός, της IRU, για λογαριασμό της, καθώς και για λογαριασμό των εν λόγω εθνικών οργανισμών και, αφετέρου, του προαναφερθέντος διεθνούς ομίλου ασφαλιστών.

6

Βάσει των διατάξεων του άρθρου 8 της σύμβασης ασφάλισης, «σε περίπτωση διαφοράς μεταξύ του ομίλου (των ασφαλιστών) και ενός από τους εθνικούς οργανισμούς, οι τελευταίοι δικαιούνται να προσφύγουν ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου της χώρας όπου εδρεύουν, ώστε να εφαρμοστεί το δίκαιο της χώρας αυτής».

7

Επειδή η Ιταλική Διοίκηση Τελωνείων αξίωσε την καταβολή προστίμων, φόρων και δασμών που αφορούν ορισμένες μεταφορές διενεργηθείσες στην Ιταλία με το σύστημα TIR, η Amministrazione del Tesoro — ενήγαγε, ενώπιον του Tribunale της Ρώμης, τον προαναφερθέντα όμιλο ασφαλιστών, ζητώντας να υποχρεωθεί στην καταβολή του συνολικού ποσού των 812134310 λιρετών.

8

Εκκρεμούσης της δίκης, ο όμιλος των ασφαλιστών άσκησε παρεμπίπτουσα προσφυγή ενώπιον του Corte suprema di cassazione, σύμφωνα με το άρθρο 41 του ιταλικού κώδικα πολιτικής δικονομίας, ζητώντας να αποφανθεί προδικαστικώς επί της δικαιοδοσίας. Συγκεκριμένα οι ασφαλιστές αμφισβητούν το αντιτάξιμο της εν λόγω ρήτρας περί απονομής δικαιοδοσίας, εφόσον δεν την προσυπέγραψε η ΕΑΜ (ή η Amministrazione del Tesoro), ενώ το άρθρο 17 της Σύμβασης επιβάλλει έγγραφο τύπο για την υπογραφή παρόμοιας ρήτρας επί απονομής δικαιοδοσίας.

9

Υπό τις περιστάσεις αυτές, το Corte suprema di cassazione υπέβαλε στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

10

Με το ερώτημα αυτό, το Corte di cassazione ζητεί κατ' ουσίαν από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν η Σύμβαση, και ιδίως το άρδρο της 17, μπορεί να ερμηνευτεί υπό την έννοια ότι στο πλαίσιο συμβάσεως ασφαλίσεων, ο ασφαλισμένος, φορέας δικαιωμάτων που απορρέουν από την εν λόγω σύμβαση, τρίτος ως προς την εν λόγω σύμβαση και πρόσωπο διάφορο του ασφαλίζοντος αντισυμβαλλομένου, βασίμως επικαλείται ρήτρα περί παρεκτάσεως δικαιοδοσίας που έχει συνομολογηθεί για λογαριασμό του, μολονότι δεν την προσυπέγραψε ο ίδιος, την έχουν, όμως προσυπογράψει δεόντως ο ασφαλιστής και ο ασφαλιζών τρίτον αντισυμβαλλόμενος.

11

Για την εφαρμογή της και προς εξασφάλιση πλήρους αποτελεσματικότητας, η Σύμβαση πρέπει να ερμηνευτεί εν αναφορά, κυρίως, προς το σύστημα της και τους στόχους της.

12

Κατά το άρθρο 17, παράγραφος 1, της Σύμβασης:

«Αν τα μέρη, από τα οποία ένα τουλάχιστον έχει την κατοικία του στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, συμφώνησαν, είτε γραπτά είτε προφορικά με γραπτή επιβεβαίωση, ότι ένα δικαστήριο ή τα δικαστήρια συμβαλλόμενου κράτους θα δικάζουν τις διαφορές που έχουν προκύψει ή που θα προκύψουν από συγκεκριμένη έννομη σχέση, το δικαστήριο αυτό ή τα δικαστήρια του κράτους αυτού έχουν αποκλειστική διεθνή δικαιοδοσία.»

13

Όπως κατ' επανάληψη έκρινε το Δικαστήριο με τις αποφάσεις του της 14ης Δεκεμβρίου 1976 (Estasis Salotti, υπόθεση 24/76, Race. σ. 1831, και Segoura, υπόθεση 25/76, Race. σ. 1851) και της 6ης Μαΐου 1980 (Porta Leasing, υπόθεση 784/79, Race. σ. 1517), ο απαιτούμενος από το άρθρο 17 της Σύμβασης έγγραφος τύπος που σκοπό έχει να εξασφαλίζεται ότι η συναίνεση των διαδίκων, οι οποίοι, με παρέκταση δικαιοδοσίας, παρεκκλίνουν από τους γενικούς κανόνες καθορισμού της δικαιοδοσίας που καθιερώνουν τα άρθρα 2, 5 και 6 της Σύμβασης, πρέπει να εκδηλώνεται με σαφήνεια και ακρίβεια και να αποδεικνύεται κατά τρόπο αποτελεσματικό.

14

Εξάλλου, το άρθρο 17 της Σύμβασης, επιβάλλοντας την εν λόγω προϋπόθεση του εγγράφου τύπου μεταξύ των διαδίκων, δεν έχει ούτε ως σκοπό ούτε ως αποτέλεσμα να εξαρτήσει από την αυτή προϋπόθεση του εγγράφου τύπου την ευχέρεια που παρέχεται σε δικαιούχο, τρίτο ως προς τη σύμβαση Kat υπέρ ου η διάταξη, να επικαλεστεί, σε δίκη κατά του ασφαλιστή, τη ρήτρα περί απονομής δικαιοδοσίας που συνομολογήθηκε υπέρ αυτού.

15

Στην περίπτωση αυτή, το Δικαστήριο φρονεί ότι ο ασφαλιστής δεν μπορεί να αντιταχθεί σε μια τέτοια παρέκκλιση δικαιοδοσίας αν από τις συμβατικές διατάξεις προκύπτει ότι εξεδήλωσε σαφώς εξαρχής τη συναίνεση του — για το μοναδικό λόγο ότι ο υπέρ ου η διάταξη δικαιούχος, ο οποίος είναι τρίτος ως προς τη σύμβαση, δεν τήρησε την προϋπόθεση του εγγράφου τύπου που προβλέπει το άρθρο 17 της Σύμβασης.

16

Η εξέταση των διατάξεων του τρίτου τμήματος της Σύμβασης, που αφορούν τη δικαιοδοσία σε θέματα ασφάλισης, ενισχύει την άποψη αυτή.

17

Πράγματι, από την εξέταση των διατάξεων του τμήματος αυτού, όπως φωτίζονται από τις προπαρασκευαστικές εργασίες, προκύπτει ότι αυτές, παρέχοντας στον ασφαλισμένο μια δέσμη επιλογής δικαιοδοσίας, ευρύτερη από εκείνη που παρέχεται στον ασφαλιστή, και αποκλείοντας κάθε δυνατότητα συνομολόγησης ρήτρας περί παρεκτάσεως δικαιοδοσίας υπέρ του ασφαλιστή, διαπνέονται από τη μέριμνα προστασίας του ασφαλισμένου, ο οποίος βρίσκεται πολύ συχνά αντιμέτωπος με προκαθορισμένη σύμβαση, οι ρήτρες της οποίας δεν είναι πλέον διαπραγματεύσιμες και ο οποίος, από οικονομική άποψη, είναι ο ασθενέστερος των συμβαλλομένων.

18

Εξάλλου, το άρθρο 12 της Σύμβασης επιτρέπει στους συμβαλλόμενους να παρεκκλίνουν από τις διατάξεις του τρίτου τμήματος «μόνο με συμφωνίες ... που επιτρέπουν στον αντισυμβαλλόμενο, τον ασφαλισμένο ή το δικαιούχο να προσφύγει και σε άλλα δικαστήρια εκτός από αυτά που προβλέπονται στο παρόν τμήμα». Επομένως, προδήλως η Σύμβαση προέβλεψε ρητά τη δυνατότητα συνομολόγησης ρητρών περί παρεκτάσεως της δικαιοδοσίας, όχι μόνο υπέρ του ασφαλίζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου, αλλά και υπέρ του ασφαλισμένου και του δικαιούχου, οι οποίου εξ υποθέσεως δεν είναι συμβαλλόμενοι όταν δεν υπάρχει, όπως στην προκειμένη περίπτωση, σύμπτωση μεταξύ των διαφορετικών αυτών προσώπων και οι οποίοι μπορεί να μην είναι καν γνωστοί κατά την υπογραφή της σύμβασης.

19

Αν περαιτέρω ο απαιτούμενος από το άρθρο 17 τύπος πρέπει να ερμηνευτεί ως επιβάλλων στον ασφαλισμένο ή στο δικαιούχο, τρίτον ως προς τη σύμβαση και απολαύοντα της ρήτρας περί απονομής δικαιοδοσίας που συνομολογήθηκε υπέρ αυτού, την υποχρέωση να προσυπογράψουν ρητά την εν λόγω ρήτρα, για να καταστεί έγκυρη και να μπορέσουν να την επικαλεστούν, η ερμηνεία αυτή θα είχε ως συνέπεια την άσκηση επιβολής εξαναγκασμού επί του τελευταίου, εφόσον ο ασφαλιστής εξεδήλωσε εξαρχής απερίφραστα τη συναίνεση του για ένα γενικό και επιτρέπον την παρέκταση της δικαιοδοσίας σύστημα, ενώ συνιστά, κατά περίπτωση, μια δυσχερώς πραγματοποιήσιμη διατύπωση, αν, προτού ανακύψει οιαδήποτε διαφορά, ο ασφαλισμένος δεν ενημερωθεί από τον ασφαλίζοντα αντισυμβαλλόμενο για την ύπαρξη ρήτρας περί απονομής δικαιοδοσίας που συνομολογήθηκε υπέρ αυτού.

20

Από το σύνολο των όσων προεκτέθηκαν προκύπτει ότι, στο πλαίσιο σύμβασης ασφάλισης, πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η ρήτρα περί απονομής δικαιοδοσίας που συνομολογείται υπέρ του ασφαλισμένου, τρίτου ως προς τη σύμβαση και προσώπου διαφορετικού από τον ασφαλίζοντα αντισυμβαλλόμενο, θεωρείται ως έγκυρη κατά την έννοια του άρθρου 17 της Σύμβασης, αν έχει τηρηθεί ο απαιτούμενος έγγραφος τύπος που προβλέπει το εν λόγω άρθρο, στις σχέσεις μεταξύ του ασφαλιστή και του ασφαλίζοντος τρίτον αντισυμβαλλομένου, και αν προς τούτο εκδηλώθηκε η συναίνεση του ασφαλιστή κατά τρόπο σαφή και ακριβή.

21

ΐ Όσον αφορά το ερώτημα αυτό, αρκεί να υπομνηστεί ότι το Δικαστήριο, με τις αποφάσεις του της 24ης Ιουνίου 1981 (Elefanten Schuh GmbH, υπόθεση 150/80, Συλλογή σ. 1671), της 22ας Οκτωβρίου 1981 (Rohr, υπόθεση 27/81, Συλλογή σ. 2431) και της 31ης Μαρτίου 1982 (C. Η. W., υπόθεση 25/81, Συλλογή σ. 1189), αναγνώρισε ότι το άρθρο 18 της Σύμβασης πρέπει να ερμηνευτεί υπό την έννοια ότι επιτρέπει στον εναγόμενο όχι μόνο να αμφισβητήσει τη δικαιοδοσία, αλλά και να προβάλει συγχρόνως, επικουρικά, ισχυρισμούς άμυνας επί της ουσίας, χωρίς να χάνει για το λόγο αυτό το δικαίωμα προβολής της ένστασης ελλείψεως δικαιοδοσίας.

22

Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η κυβέρνηση της Ιταλικής Δημοκρατίας και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης το χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Διά ταύτα

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τρίτο τμήμα)

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε με διάταξη της 28ης Ιουλίου 1982 το Corte suprema di cassazione (ολομέλεια των πολιτικών τμημάτων), αποφαίνεται: