ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.1.2023

COM(2023) 45 final

ΕΓΓΡΑΦΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Προς μια επιχειρησιακή στρατηγική για πιο αποτελεσματικές επιστροφές

Η θέσπιση αποτελεσματικού και κοινού συστήματος της ΕΕ για τις επιστροφές αποτελεί κεντρικό πυλώνα των εύρυθμων και αξιόπιστων συστημάτων μετανάστευσης και ασύλου, καθώς και της ολοκληρωμένης προσέγγισης του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο( 1 ). Αποτελεί επίσης συνιστώσα της στρατηγικής προς έναν πλήρως λειτουργικό και ανθεκτικό χώρο Σένγκεν( 2 ), για την αντιστάθμιση της απουσίας ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα και, ως εκ τούτου, συνιστά επίσης αναπόσπαστο μέρος του κύκλου πολιτικής Σένγκεν, καθώς και μέρος της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. Ένα αποτελεσματικό και κοινό σύστημα της ΕΕ για τις επιστροφές θα πρέπει επίσης να λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας για τη μείωση της μη ασφαλούς και αντικανονικής μετανάστευσης, να αποτρέπει την εκμετάλλευση των μεταναστών μέσω της διάρρηξης του επιχειρηματικού μοντέλου των εγκληματικών δικτύων παράνομης διακίνησης και να μπορεί να προωθεί ασφαλείς νόμιμες οδούς.

Ο διορισμός του συντονιστή επιστροφών της ΕΕ, ο οποίος θα συγκεράσει τους άξονες της πολιτικής της ΕΕ για τις επιστροφές και θα διευκολύνει την απρόσκοπτη και αλληλένδετη εφαρμογή της διαδικασίας επιστροφής, με την υποστήριξη του δικτύου υψηλού επιπέδου για τις επιστροφές ( 3 ), αποτελεί μία από τις βασικές καινοτομίες του νέου συμφώνου για την επίτευξη των γενικών στόχων του.

Το νέο σύμφωνο προβλέπει ότι μια επιχειρησιακή στρατηγική για τις επιστροφές θα παράσχει στρατηγική εστίαση στο έργο του συντονιστή επιστροφών της ΕΕ και του δικτύου υψηλού επιπέδου. Με βάση τις διεξοδικές συζητήσεις, τις χρήσιμες συνεισφορές και τις κοινές απόψεις που έχουν προκύψει μέχρι στιγμής από τις διαβουλεύσεις με το δίκτυο υψηλού επιπέδου για τις επιστροφές, η Επιτροπή καθορίζει στο παρόν έγγραφο πολιτικής τους βασικούς στόχους και τους συγκεκριμένους και πρακτικούς τέσσερις τομείς προτεραιότητας της επιχειρησιακής στρατηγικής για την αντιμετώπιση των ελλείψεων και την αύξηση της αμοιβαίας συνοχής κατά την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για τις επιστροφές. Στο παράρτημα του παρόντος εγγράφου πολιτικής καθορίζονται οι ειδικές δράσεις που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν στους τέσσερις τομείς προτεραιότητας.

Το έργο στον τομέα της επιστροφής έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία έτη. Οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ για το άσυλο και τη μετανάστευση είναι σε εξέλιξη, μεταξύ άλλων και στον τομέα της επιστροφής [αναδιατύπωση της οδηγίας για την επιστροφή( 4 ), του κανονισμού σχετικά με τις διαδικασίες ασύλου( 5 ) και του κανονισμού για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης( 6 )] και αναμένεται να συνεχιστούν με ταχείς ρυθμούς. Επί του παρόντος, είναι σε ισχύ 24 συμφωνίες και ρυθμίσεις επανεισδοχής της ΕΕ με τρίτες χώρες, ορισμένες εκ των οποίων λειτουργούν ικανοποιητικά, ενώ στην περίπτωση άλλων απαιτείται εντατικοποίηση της εφαρμογής. Ο μηχανισμός που θεσπίστηκε με το άρθρο 25α του κώδικα θεωρήσεων( 7 ) καθιέρωσε επίσημη σύνδεση μεταξύ της πολιτικής θεωρήσεων και της συνεργασίας για την επανεισδοχή. Ο κανονισμός για το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν( 8 ) είναι σε ισχύ και θα τεθεί σε λειτουργία τον Μάρτιο του 2023. Η πρόοδος περιλαμβάνει επίσης περισσότερες δομές και μεγαλύτερη εστίαση στις επιστροφές σε εθνικό επίπεδο, ενισχυμένη εντολή και ενισχυμένες ικανότητες του Frontex και εντονότερες προσπάθειες για τη μετάβαση προς ένα αποτελεσματικό και κοινό σύστημα της ΕΕ για τις επιστροφές. Τα ανωτέρω καταδεικνύουν θετική πορεία, αποφασιστικότητα και σαφή στοιχεία προόδου στα οποία θα πρέπει να βασιστεί η ΕΕ.

Κατά τη διαδικασία ανάπτυξης της επιχειρησιακής στρατηγικής για τις επιστροφές, είναι σημαντικό να εξεταστεί με κριτικό πνεύμα τι λειτουργεί και τι δεν λειτουργεί, να αντληθούν διδάγματα από το έργο που έχει ήδη υλοποιηθεί και να σχεδιαστεί μια επιχειρησιακή στρατηγική για την περαιτέρω εφαρμογή των κοινών προτεραιοτήτων πολιτικής στον τομέα της επιστροφής.

1.Θετικές εξελίξεις στον τομέα της επιστροφής

Το κοινό σύστημα της ΕΕ για τις επιστροφές, το οποίο συνδυάζει ισχυρότερες δομές εντός της ΕΕ με πιο αποτελεσματική συνεργασία με τρίτες χώρες, παίρνει συγκεκριμένη μορφή. Παράλληλα με την ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ για την επιστροφή, έχουν τεθεί σε εφαρμογή επιχειρησιακά και πρακτικά εργαλεία για τη βελτίωση της συνεργασίας με σκοπό την αύξηση των επιστροφών από την ΕΕ.

Χάρη στον μηχανισμό αξιολόγησης Σένγκεν ( 9 ), η εθνική νομοθεσία και οι πρακτικές των κρατών μελών ευθυγραμμίζονται πλέον καλύτερα με τους στόχους και τις απαιτήσεις της αναθεωρημένης οδηγίας για την επιστροφή. Οι στοχευμένες συστάσεις και η επιμέρους παρακολούθηση για κάθε κράτος μέλος έχουν οδηγήσει σε μια σειρά βελτιώσεων, από αποτελεσματικές εθνικές διαδικασίες έως ενισχυμένη προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Επιπλέον, οι ορθές πρακτικές που εντοπίζονται σε ορισμένα κράτη μέλη επισημαίνονται σε άλλα κράτη μέλη.

Όσον αφορά τον εξωτερικό τομέα, η ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μετανάστευση, η οποία περιγράφεται στο νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, επικεντρώνεται στην οικοδόμηση αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της καλύτερης συνεργασίας για την επανεισδοχή. Το νέο σύμφωνο σκιαγραφεί τη συνεργασία με τρίτες χώρες στον τομέα της μετανάστευσης ως αναπόσπαστο μέρος των συνολικών σχέσεων της ΕΕ. Αυτό υποστηρίζεται από σχέδια δράσης για τις χώρες καταγωγής και διέλευσης που αποτελούν προτεραιότητα, στα οποία αναφέρονται οι στόχοι, τα μέτρα στήριξης και τα αναμενόμενα χρονοδιαγράμματα, μεταξύ άλλων στον τομέα της επιστροφής.

Η διαδικασία και ο μηχανισμός που θεσπίστηκαν με το άρθρο 25α του κώδικα θεωρήσεων, που συνδέουν τη συνεργασία για την επανεισδοχή με την πολιτική θεωρήσεων, καθώς και η ετήσια αξιολόγηση που εκπόνησε η Επιτροπή, συνέβαλαν καθοριστικά στον εντοπισμό συγκεκριμένων προκλήσεων με συγκεκριμένες χώρες και στην αντιμετώπισή τους, και λειτούργησαν ως καταλύτης στην ενίσχυση του διαλόγου για την επανεισδοχή με τρίτες χώρες η συνεργασία με τις οποίες χρήζει βελτίωσης. Ο αυξημένος συντονισμός μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών όσον αφορά τα κοινά μηνύματα, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των αρμόδιων ομάδων του Συμβουλίου, και ο προσδιορισμός συγκεκριμένων καθηκόντων για τη βελτίωση της συνεργασίας στον τομέα της επανεισδοχής αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητά τους. Οι ισχύουσες συμφωνίες και ρυθμίσεις επανεισδοχής της ΕΕ διευκολύνουν την πρακτική συνεργασία. Η διεκπεραίωση υποθέσεων επανεισδοχής από τρίτες χώρες έχει βελτιωθεί σημαντικά, χάρη στην ψηφιοποίηση μέσω των συστημάτων διαχείρισης υποθέσεων επανεισδοχής.

Ο Frontex διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη στήριξη των κρατών μελών σε όλα τα στάδια των οικειοθελών και αναγκαστικών επιστροφών, συμπεριλαμβανομένης της επανένταξης. Ο ρόλος αυτός υποστηρίζεται από νέο ειδικό αναπληρωτή εκτελεστικό διευθυντή για τις επιστροφές και από ένα νέο τμήμα για τις επιστροφές.

Με την πρώτη στρατηγική της ΕΕ για την οικειοθελή επιστροφή και την επανένταξη( 10 ), η ΕΕ προωθεί την ευρύτερη και καλύτερη χρήση της οικειοθελούς επιστροφής και της επανένταξης, ώστε να διασφαλίζεται η ανθρώπινη, αποτελεσματική και βιώσιμη επιστροφή των προσώπων που δεν έχουν νόμιμο δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ, στο πλαίσιο του στόχου της αύξησης των επιστροφών συνολικά. Η εφαρμογή της εν λόγω στρατηγικής σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο: από τον Απρίλιο του 2022, ο Frontex παρέχει τυποποιημένες σε επίπεδο ΕΕ δέσμες μέτρων επανένταξης σε τρίτες χώρες μέσω των κοινών υπηρεσιών επανένταξης για την περαιτέρω στήριξη μιας συνεκτικής προσέγγισης· υπάρχουν βασικά εργαλεία για τη βελτίωση και την ενίσχυση της παροχής συμβουλών σε θέματα επιστροφής (ειδικά εργαλεία ΤΠ, πλαίσιο ποιότητας για την παροχή συμβουλών, ενότητες κατάρτισης του Frontex που χρησιμοποιούνται για την κατάρτιση συμβούλων του μόνιμου σώματος και που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν και για τους συμβούλους των κρατών μελών). Η ΕΕ εξακολουθεί να στηρίζει τις επιστροφές από τις χώρες διέλευσης, ιδίως από την Τουρκία, τη Βόρεια Αφρική και τα Δυτικά Βαλκάνια, προς τις χώρες καταγωγής, με σκοπό τη μείωση των μεταναστευτικών πιέσεων που ασκούνται στις χώρες εταίρους και την αντιμετώπιση της αντικανονικής μετανάστευσης με μια προσέγγιση με βάση το σύνολο της διαδρομής. Στο πλαίσιο αυτό, οι εργασίες επικεντρώνονται στην ενίσχυση της ικανότητας των χωρών εταίρων όσον αφορά την επιστροφή μεταναστών που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για διεθνή προστασία και στη στηριξή τους για τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με τις χώρες καταγωγής. Αυτό συμπληρώνεται από πρωτοβουλίες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ σε τρίτες χώρες για την ενίσχυση της διαχείρισης της μετανάστευσης και τη στήριξη της οικειοθελούς επιστροφής αντικανονικών μεταναστών από χώρες διέλευσης, καθώς και από μεμονωμένες αλλά και κοινοτικές πρωτοβουλίες επανένταξης. Παρότι είναι ακόμη νωρίς για τη μέτρηση των αποτελεσμάτων της στρατηγικής, ο Frontex αναφέρει ότι τα τελευταία δύο έτη παρατηρείται η τάση το μερίδιο των οικειοθελών επιστροφών από την ΕΕ να ανέρχεται περίπου στο 58 %.

Ο ισχυρός συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ και η χρήση της στήριξης του Frontex αποφέρουν σημαντικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, χάρη στον πλήρη συντονισμό όλων των εθνικών φορέων, της Επιτροπής, του Frontex και των σχετικών αντιπροσωπειών της ΕΕ μέσω ειδικής ομάδας εργασίας, η Κύπρος ανήλθε με ταχύτητα στην κορυφαία τριάδα των κρατών μελών όσον αφορά τον αριθμό των υποβοηθούμενων από τον Frontex επιστροφών το 2022, με την επιστροφή περισσότερων από 2 000 υπηκόων τρίτων χωρών. Ομοίως, οι εργασίες για τη στήριξη των κρατών μελών που πλήττονται περισσότερο στο πλαίσιο της εργαλειοποίησης της αντικανονικής μετανάστευσης από το καθεστώς της Λευκορωσίας καταδεικνύουν την προστιθέμενη αξία της συνεκτικής και στενής συνεργασίας όλων των φορέων.

Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 ενισχύει σημαντικά τη χρηματοδοτική στήριξη στον τομέα της μετανάστευσης για την εφαρμογή του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο. Είναι σημαντικό η χρηματοδότηση τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, ιδίως στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας και του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας — Παγκόσμια Ευρώπη, να χρησιμοποιείται παράλληλα με άλλους στόχους, για την προώθηση της αποτελεσματικής επιστροφής και επανεισδοχής και της βιώσιμης επανένταξης.

Τέλος, η νέα λειτουργική δυνατότητα του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν σχετικά με τις καταχωρίσεις προσώπων για τα οποία έχουν εκδοθεί αποφάσεις επιστροφής, η οποία θα τεθεί σε λειτουργία τον Μάρτιο του 2023, αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο του κοινού συστήματος της ΕΕ για την επιστροφή. Ανοίγει τον δρόμο για στενότερη συνεργασία, μεταξύ άλλων όσον αφορά την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων επιστροφής που εκδίδονται από τα κράτη μέλη για ταχύτερη και πιο αποτελεσματική διαδικασία επιστροφής.

2.Προκλήσεις και εμπόδια

Η πολιτική επιστροφής είναι ένας πολύπλοκος τομέας. Μια σημαντική αδυναμία είναι η έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος επιστροφής της ΕΕ. Η αδυναμία αυτή με τη σειρά της δυσχεραίνει τον προσδιορισμό του τρόπου βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του συστήματος.

Είναι αναγκαίο να εξορθολογιστούν και να βελτιστοποιηθούν οι διαδικασίες σε κάθε κράτος μέλος, σε πλήρη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ώστε να αυξηθούν η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα των επιστροφών. Μολονότι έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος, στα κράτη μέλη εξακολουθούν να παρατηρούνται σημαντικά σημεία συμφόρησης και έλλειψη συντονισμού μεταξύ των φορέων που συμμετέχουν στη διαδικασία. Οι αποφάσεις για τη λήξη της νόμιμης παραμονής δεν οδηγούν πάντοτε σε αποφάσεις επιστροφής και η μη συμμόρφωση με την προθεσμία οικειοθελούς επιστροφής δεν οδηγεί πάντοτε σε αναγκαστική επιστροφή — κεντρική πτυχή για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας είναι η αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων. Σύμφωνα με την Eurostat, μόνο το 21 % των 340 515 αποφάσεων επιστροφής που εκδόθηκαν το 2021 όντως εκτελέστηκαν. Επιπλέον, μόνο πέντε κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για το 80 % των επιστροφών που πραγματοποιούνται με τη συνδρομή του Frontex. Ως εκ τούτου, με τις επανειλημμένες εκκλήσεις των κρατών μελών για ενίσχυση της στήριξης του Frontex στον τομέα της επιστροφής, είναι σημαντικό να αξιοποιείται πλήρως η στήριξη που μπορεί να παρέχει ο Frontex, μεταξύ άλλων με το να διασφαλίζεται ότι οι επιστρέφοντες είναι στη διάθεση των αρχών για επιστροφή με πτήσεις που οργανώνει ο Οργανισμός (Frontex). Όπως ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση της συνεργασίας για την επιστροφή και την επανεισδοχή ( 11 ) και όπως προσδιορίζεται επίσης στη διαδικασία αξιολόγησης Σένγκεν, τα νομικά και διοικητικά πλαίσια επιστροφής των κρατών μελών διαφέρουν σημαντικά, ενώ σε κάθε εθνικό σύστημα υπάρχουν ορθές πρακτικές αλλά και ελλείψεις. Ορισμένα από τα βασικά εμπόδια για μια αποτελεσματική πολιτική επιστροφής είναι τα σημαντικά κενά μεταξύ των διαδικασιών ασύλου και επιστροφής, οι χρονοβόρες διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες, οι δυσκολίες ως προς την πρόληψη της διαφυγής, οι ανεπαρκείς πόροι, οι υποδομές και η περιορισμένη διοικητική ικανότητα παρακολούθησης των αποφάσεων επιστροφής, συμπεριλαμβανομένης της αίτησης επανεισδοχής σε τρίτες χώρες, δεδομένου ότι ο αριθμός των αιτήσεων επανεισδοχής είναι επί του παρόντος πολύ χαμηλός σε σύγκριση με τις εκδοθείσες εντολές επιστροφής (16 % το 2021). Η καλύτερη χρήση του ισχύοντος νομικού πλαισίου για την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων επιστροφής θα προσφέρει τη δυνατότητα να επιταχυνθεί η διαδικασία επιστροφής και μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη βήμα προς ένα κοινό σύστημα της ΕΕ για την επιστροφή.

Η ανεπαρκής συνεργασία των χωρών καταγωγής αποτελεί πρόσθετη πρόκληση. Η αποτελεσματικότητα και η έγκαιρη διενέργεια των διαδικασιών για την ταυτοποίηση και την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις επιστροφές: οι χρονοβόρες και ασαφείς διαδικασίες αυξάνουν τον κίνδυνο διαφυγής και δυσχεραίνουν τις επιστροφές. Επιπλέον, ορισμένες τρίτες χώρες απορρίπτουν τις μη οικειοθελείς επιστροφές ή τις περιορίζουν μόνο σε συγκεκριμένες κατηγορίες (π.χ. δράστες εγκληματικών πράξεων), ή δεν αναγνωρίζουν αιτήσεις επανεισδοχής, μειώνοντας στην πράξη τον αριθμό των επιστροφών.

Από επιχειρησιακή άποψη, ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση των εν λόγω κενών και προκλήσεων και η προώθηση των υφιστάμενων ορθών πρακτικών είναι το πρώτο βήμα για να αυξηθούν η αποτελεσματικότητα και η ταχύτητα των διαδικασιών επιστροφής. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστούν η αύξηση της αποδοτικότητας στη συνολική διαδικασία και η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών, σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Στην επιχειρησιακή στρατηγική θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η ανάγκη βελτίωσης των εθνικών διαδικασιών, ώστε να είναι συνεκτική τόσο με τις εθνικές προσπάθειες όσο και με τις προσπάθειες της ΕΕ για τη βελτίωση της συνεργασίας με τους διεθνείς εταίρους όσον αφορά την επιστροφή και την επανεισδοχή.

Στο πνεύμα της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», θα πρέπει να προωθηθεί η στενή αλληλεπίδραση μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής πολιτικής, των σχετικών εργαλείων και των συναφών ενδιαφερόμενων μερών. Η επιχειρησιακή στρατηγική θα πρέπει να συμπληρωθεί με περισσότερο συνεπείς και συνεκτικές εθνικές προσεγγίσεις και με την οικοδόμηση στενότερης συνεργασίας και αλληλεγγύης μεταξύ όλων των κρατών μελών, με την περαιτέρω ενίσχυση της στήριξης που παρέχει ο Frontex και με την προώθηση της χρήσης της εν λόγω στήριξης από τα κράτη μέλη.

3.Κατευθυντήριες αρχές και στόχοι της επιχειρησιακής στρατηγικής

Με βάση μια κριτική εξέταση του τι λειτουργεί σήμερα και τι όχι, καθώς και τις διαβουλεύσεις με τα μέλη του δικτύου υψηλού επιπέδου, η Επιτροπή θεωρεί ότι η στρατηγική θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αναζήτηση συνεπούς και συνεκτικής προσέγγισης μεταξύ του επιπέδου των κρατών μελών και του επιπέδου της ΕΕ, ώστε να εξασφαλιστούν αποτελεσματικές επιστροφές στο πλαίσιο των γενικών στόχων της συνολικής πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο.

Ο συντονιστής επιστροφών της ΕΕ και το δίκτυο υψηλού επιπέδου, με τη στήριξη του Frontex, και σε συνεργασία με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, κατά περίπτωση, θα εργαστούν για να ενισχύσουν τη συνοχή και τις προσπάθειες των κρατών μελών, να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να παράσχουν αμοιβαία στήριξη για την αντιμετώπιση άμεσων αναγκών και εμποδίων, και να συνδράμουν με επιχειρησιακές δραστηριότητες τις κοινές προσπάθειες προς τρίτες χώρες για την υλοποίηση των επιστροφών.

Η επιχειρησιακή στρατηγική πρέπει να αντικατοπτρίζει τους στόχους πολιτικής της ΕΕ για την επιστροφή ( 12 ). Η στρατηγική πρέπει επίσης να αποτελέσει ένα ευέλικτο εργαλείο, ικανό να ανταποκρίνεται συνεχώς στις αλλαγές των προτεραιοτήτων πολιτικής και των περιστάσεων.

Ο βασικός στόχος της επιχειρησιακής στρατηγικής θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της εκτέλεσης των επιχειρήσεων επιστροφής ώστε:

·ο συνολικός αριθμός των πραγματικών επιστροφών να αυξηθεί, με σημαντική αύξηση των επιστροφών σε τρίτες χώρες όπου δεν υπάρχουν μείζονα πολιτικά εμπόδια, με βάση τους στόχους που έχουν θέσει τα κράτη μέλη·

·οι επιστροφές να εκτελούνται ταχύτερα, με στήριξη της ακεραιότητας και της αξιοπιστίας των συστημάτων ασύλου των κρατών μελών και με αποτροπή των αντικανονικών διελεύσεων των συνόρων· και

·οι επιστροφές να είναι βιώσιμες και σύμφωνες με τις ευρωπαϊκές αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Ο βασικός αυτός στόχος μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω στους ακόλουθους επιχειρησιακούς στόχους:

·εξορθολογισμός και βελτιστοποίηση της διαδικασίας επιστροφής σε κάθε κράτος μέλος, σε πλήρη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ώστε να αυξηθούν η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα των επιστροφών·

·αύξηση των οικειοθελών επιστροφών (τόσο σε απόλυτες τιμές όσο και ως ποσοστό των συνολικών επιστροφών) και της επανένταξης, με την προώθηση πιο βιώσιμων επιστροφών στο πλαίσιο του γενικού στόχου της αύξησης των επιστροφών συνολικά·

·προώθηση μιας πιο συνεργατικής και συνεκτικής προσέγγισης της ΕΕ για την επιστροφή μεταξύ των κρατών μελών, της Επιτροπής και του Frontex, στο πνεύμα της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», λαμβανομένων παάλληλα υπόψη των συνολικών σχέσεων με τρίτες χώρες εταίρους· και

·βελτίωση των δεδομένων και των στατιστικών στοιχείων σχετικά με την επιστροφή, για την οικοδόμηση μιας περισσότερο στοχευμένης, προγραμματισμένης και αποδοτικής πολιτικής επιστροφής και κοινής επιχειρησιακής ικανότητας αντίδρασης.

Οι επιχειρησιακοί στόχοι θα απαιτήσουν την από κοινού εργασία των κρατών μελών, της Επιτροπής και του Frontex σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και τις αντιπροσωπείες της ΕΕ, ανάλογα με τις ανάγκες, σε τομείς εστίασης όπου απαιτούνται συλλογικές δράσεις, σε πνεύμα αλληλεγγύης και πρακτικής συνεργασίας. Η επιχειρησιακή στρατηγική θα πρέπει επίσης να παράσχει σαφή καθοδήγηση στον Frontex ώστε να συμβάλει απτά στην επίτευξη αυτών των στόχων.

4.Τέσσερις τομείς εστίασης για περισσότερο αποτελεσματικές και αποδοτικές επιστροφές

Με βάση τις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τις δύο πρώτες συνεδριάσεις του δικτύου υψηλού επιπέδου, καθώς και κατά τις διμερείς διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή προσδιόρισε τέσσερις τομείς εστίασης, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν τη βάση της επιχειρησιακής στρατηγικής: 

·Στοχευμένες δράσεις για την αντιμετώπιση άμεσων αναγκών και εμποδίων με συντονισμένο τρόπο.

·Αύξηση της αποδοτικότητας του συνολικού συστήματος επιστροφής με επιτάχυνση της διαδικασίας και την κάλυψη των κενών.

·Προώθηση της παροχής συμβουλών σε θέματα επιστροφής και της επανένταξης ως βασικών στοιχείων του συστήματος επιστροφής της ΕΕ, τόσο για τις οικειοθελείς όσο και για τις αναγκαστικές επιστροφές.

·Ψηφιοποίηση της διαχείρισης των επιστροφών και βελτίωση της ανάλυσης δεδομένων.

Οι τομείς αυτοί αντιπροσωπεύουν έναν συνδυασμό εργασιών για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών και των εμποδίων για τα οποία απαιτείται συντονισμός και κοινή δράση, καθώς και πιο μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές εργασίες για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος επιστροφής της ΕΕ. Στο παράρτημα του παρόντος εγγράφου πολιτικής παρατίθενται οι κύριες προτεινόμενες δράσεις προς υλοποίηση στους τέσσερις τομείς εστίασης, καθώς και οι στόχοι και οι δείκτες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της προόδου.

Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η ταχεία μετάβαση των εργασιών σε μια πραγματικά επιχειρησιακή φάση. Οι εργασίες αναμένεται να συμβάλουν στην υλοποίηση ορισμένων εμβληματικών αξόνων εργασίας.

Η πολυπλοκότητα, η ευαισθησία και ο μεγάλος αριθμός ενδιαφερόμενων μερών και αρχών που εμπλέκονται στον τομέα της επιστροφής απαιτούν καλύτερο συντονισμό, ανοικτές και στρατηγικές συζητήσεις σε έναν αξιόπιστο χώρο για τη γεφύρωση των κενών. Το έργο του συντονιστή επιστροφών της ΕΕ και του δικτύου υψηλού επιπέδου παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης μιας χρήσιμης και πρακτικής προσέγγισης, με βάση τις θετικές εμπειρίες των κρατών μελών, για να προωθηθούν η στενότερη πρακτική συνεργασία και η συνοχή για την περαιτέρω ανάπτυξη και προώθηση των στόχων αυτής της επιχειρησιακής στρατηγικής. Υπάρχουν διαφορετικά δυνατά σημεία και αδυναμίες τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, οι προτεραιότητες και οι ανάγκες διαφέρουν, και οι εργασίες θα πρέπει να εκτελούνται παράλληλα όσον αφορά τις διάφορες πτυχές προς την κατεύθυνση ενός κοινού και αποτελεσματικού συστήματος της ΕΕ για τις επιστροφές.

(1) ()    COM(2020) 609 final.

(2) ()    COM(2021) 277 final.

(3) ()    Το δίκτυο υψηλού επιπέδου για τις επιστροφές απαρτίζεται από εκπροσώπους όλων των κρατών μελών και του Frontex και πρόεδρος του είναι ο συντονιστής επιστροφών της ΕΕ.

(4) ()    COM(2018) 634 final.

(5) ()    COM(2020) 611 final.

(6) ()    COM(2020) 610 final.

(7) ()    Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 810/2009 για τη θέσπιση κοινοτικού κώδικα θεωρήσεων (κώδικας θεωρήσεων), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1155 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019 (ΕΕ L 188 της 12.7.2019, σ. 25).

(8) ()    Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1860 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2018, σχετικά με τη χρήση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν για την επιστροφή παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών (ΕΕ L 312 της 7.12.2018, σ. 1).

(9) ()    Κανονισμός (ΕΕ) 2022/922 του Συμβουλίου, της 9ης Ιουνίου 2022, σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία μηχανισμού αξιολόγησης και παρακολούθησης για την επαλήθευση της εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1053/2013 (ΕΕ L 160 της 15.6.2022, σ. 1).

(10) ()    COM(2021) 120 final.

(11) ()    COM(2021) 56 final.

(12) ()    COM(2021) 56 final.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.1.2023

COM(2023) 45 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

του

ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Προς μια επιχειρησιακή στρατηγική για πιο αποτελεσματικές επιστροφές

Προτεινόμενοι τομείς εστίασης της επιχειρησιακής στρατηγικής για πιο αποτελεσματικές επιστροφές

1)Στοχευμένες δράσεις για την αντιμετώπιση άμεσων αναγκών και εμποδίων

Η αντιμετώπιση άμεσων αναγκών και εμποδίων με στοχευμένες δράσεις αποτελεί σημαντική πτυχή του έργου του συντονιστή επιστροφών της ΕΕ και του δικτύου υψηλού επιπέδου. Ο στόχος στο πλαίσιο του παρόντος προτεινόμενου τομέα εστίασης είναι να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη ενώνουν τις δυνάμεις τους και ότι υπάρχει απρόσκοπτος συντονισμός και συνοχή μεταξύ όλων των φορέων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι συλλογικές προσπάθειες επικεντρώνονται στην επιστροφή σε προσδιορισμένες τρίτες χώρες σύμφωνα με πολιτικές προτεραιότητες. Τα εμπόδια θα πρέπει να επισημαίνονται και να αντιμετωπίζονται γρήγορα. Οι εργασίες σε αυτόν τον τομέα ενδέχεται να αναδείξουν πιο διαρθρωτικά ζητήματα (όπως η συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών, οι ανάγκες σε πόρους και κατάρτιση) που πρέπει να αντιμετωπιστούν μακροπρόθεσμα, και τα οποία μπορούν να τροφοδοτήσουν άλλους τομείς εστίασης.

·Κοινές εστιασμένες προσπάθειες σε τριμηνιαία βάση για την υλοποίηση επιστροφών σε περιορισμένο αριθμό τρίτων χωρών στις οποίες δίνεται προτεραιότητα, οι οποίες θα εξετάζονται σε κάθε συνεδρίαση του δικτύου υψηλού επιπέδου και θα υλοποιούνται το επόμενο τρίμηνο. Οι ιθαγένειες στις οποίες πρέπει να δίνεται έμφαση θα πρέπει να βασίζονται στα σχετικά σχέδια δράσης της ΕΕ, στη συνέχεια που δίνεται στον μηχανισμό του άρθρου 25α του κώδικα θεωρήσεων και στις συζητήσεις των ομάδων εργασίας του Συμβουλίου. Στις ιθαγένειες στις οποίες πρέπει να δίνεται έμφαση θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνονται υπήκοοι τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης. Οι κοινές αυτές προσπάθειες πρέπει να συντονίζονται με τις προσπάθειες της Επιτροπής για την αύξηση των επιστροφών προς συγκεκριμένες τρίτες χώρες, ιδίως στο πλαίσιο της εφαρμογής των συμφωνιών και των ρυθμίσεων επανεισδοχής της ΕΕ και της συνέχειας που δίνεται στον μηχανισμό του άρθρου 25α του κώδικα θεωρήσεων.

·Διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών με παρόμοιες ανάγκες ώστε να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να αλληλοϋποστηριχτούν με επιχειρησιακές δραστηριότητες που σχετίζονται με την επιστροφή, παρέχοντας χώρους το ένα στο άλλο στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων υποβοηθούμενης οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης. Ο Frontex θα προσαρμόσει τις δραστηριότητές του, εάν χρειαστεί, ώστε να παρέχει κάθε αναγκαία συνδρομή.

·Συνεργασία των μελών του δικτύου υψηλού επιπέδου με τις αρμόδιες εθνικές αρχές ώστε να επικεντρωθεί η δράση σε συγκεκριμένες τρίτες χώρες που έχουν προσδιοριστεί και ειδικότερα στην αύξηση της αποδοτικότητας όσον αφορά: τη διασφάλιση της απόδοσης προτεραιότητας σε αυτές τις επιστροφές, την προετοιμασία των φακέλων ταυτοποίησης (έγγραφα, ατομική αξιολόγηση, βιομετρικά δεδομένα), τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των επιστρεφόντων για συνεντεύξεις και αποστολές ταυτοποίησης, την παρακολούθηση των εντολών επιστροφής με αιτήσεις επανεισδοχής, την εξασφάλιση επαρκούς χωρητικότητας για κράτηση, όπου απαιτείται, την καθιέρωση συνήθους διαδικασίας ταυτοποίησης με πρεσβείες, την πλήρωση ναυλωμένων πτήσεων.

·Αντιμετώπιση ειδικών ζητημάτων, όπως οι απαιτήσεις για τη νόσο COVID-19, με ταχεία επισήμανση στον συντονιστή επιστροφών της ΕΕ για την ανεύρεση λύσης.

·Τα κράτη μέλη, τα μέλη του δικτύου υψηλού επιπέδου, ο Frontex και άλλοι σχετικοί φορείς, όπως οι Ευρωπαίοι αξιωματικοί σύνδεσμοι μετανάστευσης και οι Ευρωπαίοι αξιωματικοί σύνδεσμοι επιστροφής, θα πρέπει να δεσμευτούν για την παροχή σχετικών πληροφοριών και στοιχείων για τις επαφές με τρίτες χώρες. Με τον τρόπο αυτό θα διευκολυνθεί η διοργάνωση κοινών αποστολών της Επιτροπής και των σχετικών κρατών μελών σε τρίτες χώρες, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, ώστε να παρουσιαστεί μια κοινή και συνεκτική προσέγγιση.

2)Πιο μακροπρόθεσμες και διαρθρωτικές ανάγκες

Τα κενά στη συνεργασία και τις επαφές μεταξύ των αρχών που συμμετέχουν στη διαδικασία επιστροφής αποτελούν βασικό διαρθρωτικό εμπόδιο για την αύξηση της αποδοτικότητας της διαδικασίας επιστροφής. Οι εργασίες στο πλαίσιο αυτού του προτεινόμενου τομέα θα επικεντρωθούν στον εντοπισμό αυτών των κενών και στην αντιμετώπισή τους, ώστε να διασφαλιστεί ότι η απόφαση για τη λήξη της νόμιμης παραμονής στην ΕΕ οδηγεί σε απόφαση επιστροφής, ότι οι εν λόγω αποφάσεις επιστροφής εκτελούνται και ότι οι επιστροφές πραγματοποιούνται το συντομότερο δυνατόν.

a)Αύξηση της αποδοτικότητας του συνολικού συστήματος επιστροφής με την επιτάχυνση της διαδικασίας και την κάλυψη των κενών

·Εστίαση σε βασικά σημεία και συγκεκριμένα εμπόδια που επισημαίνονται από τα κράτη μέλη ή προσδιορίζονται στις αξιολογήσεις Σένγκεν για την επιτάχυνση των οικείων διαδικασιών επιστροφής.

·Διασφάλιση ότι η απόφαση λήξης της νόμιμης παραμονής ακολουθείται αμέσως από απόφαση επιστροφής, συμπεριλαμβανομένης της σύνδεσης του αποτελέσματος της διαδικασίας ασύλου με τη διαδικασία επιστροφής, σε συνεργασία επίσης με τον Frontex και με βάση την πείρα και τις γνώσεις του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο και του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

·Αντιμετώπιση του κενού κατά τη μετάβαση από οικειοθελείς σε αναγκαστικές επιστροφές — των κενών μεταξύ των αρμόδιων αρχών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και τη μείωση του κινδύνου διαφυγής.

·Αντιμετώπιση των διαδικαστικών κενών και εμποδίων που συνδέονται με τις διαφορετικές αρμοδιότητες των αρχών και των φορέων που είναι υπεύθυνοι για τα διάφορα στάδια της διαδικασίας επιστροφής, για τα οποία το δίκτυο υψηλού επιπέδου πρόκειται να διερευνήσει πρακτικές λύσεις με βάση την πείρα και τις ορθές πρακτικές των κρατών μελών.

·Εργασίες σχετικά με συγκεκριμένα εμπόδια που έχουν εντοπιστεί και τα οποία σχετίζονται με την κωλυσιεργία και την έλλειψη συνεργασίας εκ μέρους υπηκόων τρίτων χωρών.

·Εργασίες σχετικά με την αντιμετώπιση των εμποδίων που αφορούν ειδικά την επιστροφή καταδικασθέντων εγκληματιών.

·Αντιμετώπιση των εμποδίων στα συστήματα των κρατών μελών που σχετίζονται με την υποβολή αιτήσεων επανεισδοχής (συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, ζητημάτων που σχετίζονται με το σύστημα διαχείρισης υποθέσεων επανεισδοχής με τρίτες χώρες).

·Προσδιορισμός πρακτικών αναγκών και δράσεων για τη βέλτιστη χρήση της νέας λειτουργικής δυνατότητας του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν σχετικά με τη δημιουργία καταχωρίσεων για πρόσωπα που υπόκεινται σε αποφάσεις επιστροφής, ώστε να διευκολυνθεί η αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων επιστροφής.

·Ανάπτυξη συνεκτικότερης προσέγγισης για τον προσδιορισμό του κινδύνου διαφυγής και της έλλειψης επαρκών ικανοτήτων και αποδοτικότερη χρήση αποτελεσματικών εναλλακτικών λύσεων αντί της κράτησης. Εργασίες για τον προσδιορισμό καλύτερης σύνδεσης μεταξύ των ειδών των κινδύνων διαφυγής και των καταλληλότερων και πλέον συναφών εναλλακτικών λύσεων αντί της κράτησης.

b)Προώθηση της παροχής συμβουλών σε θέματα επιστροφής και της επανένταξης ως βασικών στοιχείων του συστήματος επιστροφής της ΕΕ, τόσο για τις οικειοθελείς όσο και για τις αναγκαστικές επιστροφές

Οι σύμβουλοι σε θέματα επιστροφής διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διαδικασία επιστροφής, καθώς συνοδεύουν τον επιστρέφοντα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, μεταξύ άλλων διασφαλίζοντας τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλα τα στάδια της διαδικασίας επιστροφής. Με βάση τις υπό εξέλιξη εργασίες στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για την οικειοθελή επιστροφή και την επανένταξη, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων σε σχετικές ομάδες του Συμβουλίου και σε φόρουμ εμπειρογνωμόνων, οι εργασίες στο πλαίσιο αυτού του προτεινόμενου τομέα θα επικεντρωθούν στο να διασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη διαθέτουν άρτια καταρτισμένους συμβούλους επιστροφής με τα απαραίτητα εργαλεία για τη στήριξη μιας αποδοτικότερης διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων ευκαιριών στη χώρα επιστροφής, της παραπομπής σε πρωτοβουλίες που δρομολογούνται από διεθνείς οργανισμούς, τοπικούς φορείς, εθνικές αρχές ή έργα αναπτυξιακής συνεργασίας. Επιπλέον, οι εργασίες θα επικεντρωθούν στη διασφάλιση μιας συνεκτικής προσέγγισης για τη βιώσιμη επανένταξη και τη χρηματοδότησή της, η οποία έχει τη δυνατότητα να ενθαρρύνει περαιτέρω τόσο τους επιστρέφοντες όσο και τις αρχές τρίτων χωρών να συνεργαστούν μέσω της διαδικασίας επιστροφής.

·Παροχή στήριξης στα κράτη μέλη για τη δημιουργία αποτελεσματικότερων συστημάτων υποβοηθούμενης οικειοθελούς επιστροφής, δομών παροχής συμβουλών σε θέματα επιστροφής με βάση τις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη σε επίπεδο επαγγελματιών και με την υποστήριξη του Frontex. Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να χρησιμοποιούν τις κοινές υπηρεσίες επανένταξης του Frontex έως το τέλος του έτους. Στόχος θα πρέπει να είναι η αύξηση του απόλυτου αριθμού οικειοθελών επιστροφών για όλα τα κράτη μέλη.

·Διασφάλιση της καθιέρωσης της παροχής συμβουλών σε θέματα επιστροφής ως επαγγελματικού προφίλ σε όλα τα κράτη μέλη, μέσω της οποίας προωθείται η χρήση της οικειοθελούς επιστροφής στο πλαίσιο του γενικού στόχου για αύξηση των επιστροφών συνολικά.

·Εξασφάλιση της πλήρους ευαισθητοποίησης σε όλα τα επίπεδα σχετικά με τα διαθέσιμα εργαλεία και την κατάρτιση (μεταξύ άλλων για τα θεμελιώδη δικαιώματα) για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προκλήσεων.

·Ενθάρρυνση των κρατών μελών με περισσότερη πείρα ώστε να στηρίζουν τα κράτη μέλη με λιγότερη πείρα μέσω μιας πιο στοχευμένης και στρατηγικής ανταλλαγής μεταξύ των μελών του δικτύου υψηλού επιπέδου.

·Προώθηση της συνοχής της υποβοηθούμενης οικειοθελούς επιστροφής και της στήριξης για επανένταξη μεταξύ των κρατών μελών προς συγκεκριμένες τρίτες χώρες, όπου απαιτείται, και διασφάλιση του συντονισμού των σχετικών υφιστάμενων προγραμμάτων σε τρίτες χώρες.

·Διασφάλιση του ότι οι σύμβουλοι σε θέματα επιστροφής των κρατών μελών και του Frontex γνωρίζουν —και είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν— τις δυνατότητες παραπομπής και επανένταξης που διατίθενται στους επιστρέφοντες στις χώρες επιστροφής μέσω πρωτοβουλιών που δρομολογούνται από διεθνείς οργανισμούς, τοπικούς φορείς, εθνικές αρχές ή έργα αναπτυξιακής συνεργασίας.

·Διπλασιασμός του αριθμού των τρίτων χωρών που καλύπτονται από τις κοινές υπηρεσίες επανένταξης του Frontex έως το τέλος του 2023.

c)Ψηφιοποίηση της διαχείρισης των επιστροφών και βελτίωση της ανάλυσης δεδομένων

Η έλλειψη τακτικών και αξιόπιστων δεδομένων στον τομέα της επιστροφής αποτελεί σημαντική αδυναμία που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η διασφάλιση της λειτουργίας, σε κάθε κράτος μέλος, ψηφιακού συστήματος διαχείρισης υποθέσεων επιστροφής, το οποίο μπορεί να συνδεθεί με άλλα συστήματα ΤΠ που σχετίζονται με τη διαδικασία επιστροφής και το οποίο μπορεί να υποστηρίξει μια πιο αποτελεσματική και αξιόπιστη ανάλυση των σχετικών δεδομένων.

·Καθορισμός σαφών χρονοδιαγραμμάτων για τη στήριξη της ψηφιοποίησης των συστημάτων διαχείρισης υποθέσεων επιστροφής των κρατών μελών που εφαρμόζουν το μοντέλο του Frontex· ο Frontex ολοκληρώνει την ανάλυση των ελλείψεων για όλα τα κράτη μέλη έως το τέλος του 2023, στη συνέχεια καταρτίζει και εφαρμόζει σχέδιο από κοινού με τα κράτη μέλη με σκοπό την επίτευξη πλήρους ψηφιοποίησης το συντομότερο δυνατόν και το αργότερο έως το 2026· αξιοποίηση της διαθέσιμης χρηματοδότησης στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης για τα εν λόγω έργα.

·Περαιτέρω ανάλυση της δυνατότητας επίτευξης διαλειτουργικότητας μεταξύ των συστημάτων ΤΠ που σχετίζονται με τη διαδικασία επιστροφής, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας των εν λόγω διασυνδέσεων.

·Αύξηση της χρήσης του εργαλείου βοήθειας για την επανένταξη (RIAT) και του υφιστάμενου συστήματος διαχείρισης υποθέσεων επανεισδοχής (RCMS) με τρίτες χώρες.

·Διασφάλιση της ενημέρωσης σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τις αναφορτώσεις και τις επικαιροποιήσεις καταχωρίσεων επιστροφής στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν δεύτερης γενιάς (SIS II), την πρόσβαση των διαφόρων αρχών των κρατών μελών στο SIS II, την παρακολούθηση των επιστροφών και τις καθιερωμένες πρακτικές όσον αφορά τις θετικές απαντήσεις.

·Προσδιορισμός νέων ευκαιριών που παρέχονται από το σύστημα εισόδου-εξόδου για την αποτελεσματική αξιοποίηση των δεδομένων τα οποία παράγονται αυτόματα από το σύστημα σχετικά με τα πρόσωπα που υπερβαίνουν την επιτρεπόμενη διάρκεια παραμονής.

·Με βάση τη νέα λειτουργική δυνατότητα του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν σχετικά με τη δημιουργία καταχωρίσεων προσώπων για τα οποία έχουν εκδοθεί αποφάσεις επιστροφής, προσδιορισμός και αξιοποίηση των δυνατοτήτων για διευκόλυνση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων επιστροφής για ταχύτερη και αποδοτικότερη διαδικασία επιστροφής.

·Συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (Επιτροπή, Frontex, κράτη μέλη) για την ενίσχυση της συλλογής στατιστικών στοιχείων σχετικά με την επιστροφή και για την ανάπτυξη κατάλληλων για τον επιδιωκόμενο σκοπό προϊόντων ανάλυσης και επίγνωσης της κατάστασης όσον αφορά την εκτέλεση των επιχειρήσεων επιστροφής, ώστε να καταστεί δυνατός ο προδραστικός σχεδιασμός κοινών δράσεων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που εντοπίζονται.

·Ανάπτυξη κοινής αντίληψης όσον αφορά τις καλές επιδόσεις στον τομέα της επιστροφής πέραν του ποσοστού επιστροφών και προσδιορισμός κατάλληλων δεικτών για την υποβολή εκθέσεων και την αποδοτικότητα.

* * *

Η πρόοδος και τα επιτεύγματα της επιχειρησιακής στρατηγικής θα πρέπει να παρακολουθούνται με ένα σαφώς καθορισμένο σύνολο δεικτών. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ακόλουθοι δείκτες:

·Αριθμός αποφάσεων επιστροφής που εκδόθηκαν κατόπιν απορριπτικών αποφάσεων ασύλου.

·Αριθμός αιτήσεων επανεισδοχής που εκδόθηκαν βάσει αποφάσεων επιστροφής.

·Ποσοστό οικειοθελών επιστροφών σε σχέση με τον συνολικό αριθμό επιστροφών.

·Αριθμός κρατών μελών με σύστημα ΤΠ για τη διαχείριση υποθέσεων επιστροφής σε εφαρμογή.

·Αριθμός κρατών μελών με σύστημα για την παροχή συμβουλών σε θέματα επιστροφής σε εφαρμογή.

·Αριθμός κρατών μελών που χρησιμοποιούν τακτικά υπηρεσίες του Frontex σχετικές με την επιστροφή (πριν από την επιστροφή, μετά την επιστροφή, επανένταξη) και που συμμετέχουν σε επιχειρήσεις επιστροφής.

·Αριθμός τρίτων χωρών που καλύπτονται από τις κοινές υπηρεσίες επανένταξης του Frontex.

Ο συντονιστής επιστροφών της ΕΕ θα υποβάλλει τακτικές εκθέσεις προόδου στο δίκτυο υψηλού επιπέδου, οι οποίες θα λαμβάνονται επίσης υπόψη στο βαρόμετρο Σένγκεν. Παρότι αποτελούν μια στέρεη βάση για την παρακολούθηση της προόδου, οι δείκτες ενδέχεται να εξελίσσονται παράλληλα με την ανάπτυξη και την εφαρμογή της επιχειρησιακής στρατηγικής.