Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία»

(2020/C 440/18)

Εισηγητής: o κ. Tjisse STELPSTRA (NL/ECR), περιφερειακός υπουργός της επαρχίας Drenthe Έγγραφο αναφοράς: Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία Για μια πιο καθαρή και πιο ανταγωνιστική Ευρώπη COM(2020) 98 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Α.   Γενικές παρατηρήσεις

Η ευθύνη μας

1.

εκφράζει την ανησυχία της για τους σημερινούς ρυθμούς εκμετάλλευσης της Γης· υπογραμμίζει ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά αποτελεί την αιτία αυτής της καταστροφής για την οποία όλοι φέρουμε ευθύνη, και συμφωνεί με το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία διότι η μετάβαση προς την ουδέτερη ως προς τον άνθρακα κυκλική οικονομία θα απαιτήσει τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και κοινωνίας·

2.

τονίζει την επείγουσα ανάγκη να επιταχυνθεί η μετάβαση προς ένα μοντέλο αναγεννητικής ανάπτυξης, όπου η κατανάλωση πόρων θα συνάδει με τα όρια του πλανήτη και θα μειώνεται το αποτύπωμά μας·

3.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το νέο σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κυκλική οικονομία ως στρατηγική για την υλοποίηση του πνεύματος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και ως συνέχεια του σχεδίου δράσης του 2015·

4.

εκφράζει τη λύπη της διότι το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία περιλαμβάνει μόνο ένα πολύ σύντομο κεφάλαιο σχετικά με τον ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών (ΤΠΑ), αν και τούτες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μετάβαση προς την κυκλική οικονομία ως καίριοι φορείς δρομολόγησης και επέκτασης της απαιτούμενης καινοτομίας· οι ΤΠΑ διασφαλίζουν ότι οι άνθρωποι, οι κοινότητες και οι περιφέρειες προσαρμόζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Η ΕτΠ τονίζει επίσης τονίζει τη σημασία του δυναμικού της κυκλικότητας για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καθώς και την ανάγκη στήριξης των επενδύσεων σε νέες υποδομές για τη συλλογή, την ανακύκλωση και τη χρήση δευτερογενών υλικών με αποτελεσματικό τρόπο·

5.

εκφράζει τον θαυμασμό της για τον αριθμό των εύστοχων συνεισφορών από τα ενδιαφερόμενα μέρη, και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει τις υφιστάμενες πλατφόρμες, όπως οι συμπράξεις για το αστικό θεματολόγιο, η ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία καθώς και τα δίκτυα τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης για την ενίσχυση της μάθησης μεταξύ ομοτίμων και την ανάπτυξη ικανοτήτων·

6.

εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία για τις κυκλικές πόλεις και περιφέρειες, η οποία θα βοηθήσει τα ενδιαφερόμενα μέρη στην ανάπτυξη και την εφαρμογή εδαφικών λύσεων κυκλικής οικονομίας· ταυτόχρονα, ωστόσο, η ΕτΠ τονίζει ότι η κυκλική δραστηριότητα δεν πρέπει να διαχωρίζεται από άλλες δραστηριότητες για την προστασία του πλανήτη. Η προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας πρέπει να ενσωματωθεί στις δραστηριότητες για το κλίμα, το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη δικτύων πόλεων·

7.

τονίζει ότι η τρέχουσα συζήτηση σχετικά με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την αποφασιστική αντιμετώπιση του επαναλαμβανόμενου ζητήματος της υπέρβασης των παραδοσιακών δεικτών για το ΑΕγχΠ (1), δηλαδή τη συμπερίληψη νέων στοιχείων πέραν εκείνων που σχετίζονται με τις οικονομικές επιδόσεις, όπως δημιουργία αλληλέγγυων συστημάτων για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, διαβίωση εντός των ορίων του πλανήτη και δίκαιη κατανομή των πόρων·

Το πλαίσιο της νόσου COVID-19

8.

επισημαίνει ότι το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία δρομολογήθηκε εν μέσω πανδημίας COVID-19, η οποία μας έδειξε πόσο εξαρτιόμαστε από παρθένους πόρους, και θεωρεί ότι η κρίση αυτή αποτελεί πολλαπλό μήνυμα αφύπνισης·

9.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να μειώσουν την εξάρτηση από τρίτα μέρη και παρθένους πόρους, και να ενισχύσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού με πιο αποφασιστική οργάνωση της διαχείρισης πόρων, ιδίως σπάνιων και κρίσιμων πόρων, και συνιστά την ανάπτυξη μιας πλατφόρμας πολιτικής της ΕΕ για τους πόρους·

10.

επικροτεί την έμφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ανάπτυξη της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών, ιδίως μέσω επενδύσεων στην ανακύκλωση·

11.

έχει εντυπωσιαστεί από τις θετικές περιβαλλοντικές παράπλευρες συνέπειες των περιοριστικών μέτρων (δηλαδή καθαρότερος αέρας, μείωση της ρύπανσης των υδάτων, λιγότερο επιβλαβείς εκπομπές). Η ανθεκτικότητα, η δημιουργικότητα και η καινοτομία που επιδεικνύουν από την αρχή της κρίσης οι πολίτες, οι δημόσιοι φορείς, οι επιχειρήσεις και οι οικονομικοί παράγοντες πρέπει να αξιοποιηθούν για να στηρίξουν έναν ριζικό οικολογικό μετασχηματισμό των διαδικασιών παραγωγής και να αποτρέψουν το φαινόμενο της «κάλυψης της υστέρησης» από την άποψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος μετά την κρίση·

12.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τις ΤΠΑ να κατευθύνουν τις επενδύσεις του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ με τέτοιον τρόπο ώστε να διασφαλίζεται μακροπρόθεσμη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική πρόοδος, και με παράλληλη μείωση της χρήσης των πόρων, αποφυγή και απομάκρυνση των επικίνδυνων ουσιών και βελτίωση της κυκλικότητας των υλικών και των συστημάτων. Το Ευρωπαϊκό Μέσο Ανάκαμψης (Επόμενη γενιά ΕΕ) πρέπει να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου αυτού παρέχοντας την απαραίτητη χρηματοδότηση και να συνοδεύεται από ιδίους πόρους που δεν θέτουν κανένα κράτος μέλος της ΕΕ σε μειονεκτική θέση έναντι άλλων χωρών·

Φιλοδοξία για το κλίμα, Πράσινη Συμφωνία και Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)

13.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τις ΤΠΑ να εφαρμόσουν έγκαιρα την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, και να διασφαλίσουν ότι λειτουργεί ως στέρεη βάση για την επανεκκίνηση της οικονομίας της ΕΕ κατά τρόπο συμβατό με τους στόχους της ΕΕ για την ενέργεια, το κλίμα και το περιβάλλον·

14.

εμμένει στον καίριο ρόλο των αρχών της κυκλικής οικονομίας για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, ιδίως του ΣΒΑ 12 για την «Υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση»· ακόμη, πιστεύει ότι η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας θα συμβάλει τόσο στη μετατροπή των γενικών στόχων σε δράση όσο και στον απτό μετασχηματισμό της κοινωνίας·

15.

τονίζει ότι η μετάβαση στην κυκλική οικονομία θα στηρίξει σθεναρά τις προσπάθειες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής της ΕΕ· συνεπώς, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαμορφώσει περαιτέρω δεσμούς μεταξύ όλων των σχεδίων της Πράσινης Συμφωνίας για την παροχή της απαραίτητης συνολικής προοπτικής και συνέργειας, μέσω έρευνας και δεικτών, και τούτο στο πλαίσιο της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, για παράδειγμα στον νόμο για το κλίμα· τονίζει ότι είναι εξίσου σημαντικό να συνδυαστούν οι πολιτικές για την κυκλική οικονομία με εκείνες που στοχεύουν σε άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας ή η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και των υδάτων· Η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας θα πρέπει να αποτελέσει κοινή αφετηρία για όλους τους τομείς, όπως ο τομέας της γεωργίας και των τροφίμων, και αφορά τον γεωργικό τομέα, τον κλάδο των τροφίμων, τις κατασκευές τις τεχνικές λύσεις υψηλού επιπέδου κ.λπ.·

16.

αναφέρεται στις διατομεακές εξαρτήσεις μεταξύ κυκλικότητας και προστασίας του κλίματος. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των αρχών σχεδιασμού και των συστημάτων επιστροφής, είναι ικανή να συμβάλει σημαντικά στον άμεσο μετριασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου·

Στόχοι και παρακολούθηση

17.

τονίζει ότι για να υπάρξει συμμόρφωση με τα όρια του πλανήτη, είναι επιτακτική ανάγκη να αποσυνδεθεί η ανάπτυξη από τη χρήση των πόρων, και εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία δεν περιλαμβάνει έναν συνολικό στόχο μείωσης της χρήσης των πόρων. Παλαιότερα ενωσιακά μέτρα αποδείχθηκαν ανεπαρκή για να μειωθεί η συνολική κατανάλωση φυσικών πόρων και πρώτων υλών στην Ευρώπη. Θα ήταν χρήσιμο να θεσπιστούν διαφορετικοί δείκτες εκτός του ΑΕγχΠ ως βάση για τον υπολογισμό της ανάπτυξης, οι οποίοι να συνάδουν καλύτερα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.

18.

είναι της άποψης ότι η μείωση του CO2 σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προϊόντων θα πρέπει να περιλαμβάνεται στους στόχους, δεδομένου ότι παρέχει μια εικόνα των επενδύσεων και των εκτιμώμενων αποτελεσμάτων και, συνεπώς, τάσσεται υπέρ της ιεράρχησης των δράσεων·

19.

επισημαίνει ότι τα απτά μέτρα οδηγούν σε απτά αποτελέσματα, και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πλαισιώσει κάθε βασική δράση με ένα εκτιμώμενο αποτέλεσμα και ένα φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα·

20.

τονίζει ότι ο καθορισμός στόχων πρέπει να είναι φιλόδοξος και κλιμακούμενος, προκειμένου να προωθηθεί η καινοτομία· ως εκ τούτου, απαιτείται ένα σύστημα στο οποίο η εκάστοτε καλύτερη διαθέσιμη λύση ή βέλτιστη πρακτική κάθε πενταετίας θα καθορίζει τον στόχο για τα επόμενα πέντε χρόνια·

21.

τονίζει την ανάγκη ανάπτυξης και εφαρμογής δεικτών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, προκειμένου να αξιολογούνται τόσο η πρόοδος και οι προς αντιμετώπιση προκλήσεις όσο και να παρέχεται βοήθεια στις τοπικές και οι περιφερειακές αρχές κατά την εφαρμογή των στρατηγικών για την κυκλική οικονομία·

Το οικονομικό σύστημα

22.

καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι δίκαιο το κόστος της ρύπανσης, των αποβλήτων και των εκπομπών να συμπεριλαμβάνεται στην τιμολόγηση των μη κυκλικών προϊόντων, έτσι ώστε η βιώσιμη παραγωγή να καθίσταται συγκρίσιμη και ανταγωνιστική με μη κυκλικούς τρόπους παραγωγής·

23.

επισημαίνει ότι χρήσιμα μέσα αποτελούν οι νομικοί και οικονομικοί μηχανισμοί που έχουν σχεδιαστεί για να διευκολύνουν τις δραστηριότητες που προάγουν την κυκλικότητα και σταματούν αυτές που την παρεμποδίζουν, και προτρέπει την Επιτροπή να αναπτύξει βέλτιστες πρακτικές για τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να κινηθούν προς την κυκλικότητα και να βρουν κοινές διασυνοριακές λύσεις. Είναι της άποψης ότι χρήσιμο μέσο αποτελεί η μείωση των φόρων επί των δραστηριοτήτων που προάγουν την κυκλικότητα και η αύξηση των φόρων σε αυτές που παρεμποδίζουν την κυκλικότητα, και εκφράζει την ικανοποίησή της διότι αναγνωρίζεται ότι ο φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για να διευθετηθεί το ζήτημα αυτό. Οι μελλοντικές εργασίες στον τομέα αυτό θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη συναίνεση όσον αφορά την κατανομή των αρμοδιοτήτων που συνδέονται με τη φορολογική πολιτική·

24.

με βάση τα ανωτέρω, εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ομοφωνία που ισχύει στον τομέα της φορολογίας περιορίζει τη μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τη χρήση των συντελεστών ΦΠΑ/φόρου, προκειμένου να στηριχθεί ο πραγματικός μετασχηματισμός των προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης (πέραν των απλών δραστηριοτήτων επισκευής)·

Β.   Τοπικές και περιφερειακές αρχές

Αρμοδιότητες

25.

τονίζει ότι πολλές αρμοδιότητες των τοπικών και των περιφερειακών αρχών σχετίζονται με τη διαχείριση των πόρων και την κυκλική οικονομία· ως εκ τούτου, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαθέτουν πολλές ευκαιρίες να ενισχύσουν τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία· ταυτόχρονα, η αλλαγή αυτή απαιτεί μεγάλη τεχνογνωσία και οικονομικές επενδύσεις. Το Ευρωπαϊκό Μέσο Ανάκαμψης (Επόμενη γενιά ΕΕ) και άλλα ταμεία πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού παρέχοντας την απαραίτητη χρηματοδότηση·

26.

επισημαίνει ότι το νερό (ένας από τους σημαντικότερους πόρους), χρησιμοποιείται από τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία με τρόπο που παράγει μεγάλες ποσότητες υγρών αποβλήτων· συνεπώς, θα πρέπει να γίνεται επαναχρησιμοποίηση του νερού όπου αυτό είναι δυνατόν. Τα λύματα περιέχουν επίσης πολλά πολύτιμα θρεπτικά συστατικά που μπορούν να ανακτηθούν· ως εκ τούτου, αναφέρει ότι, εκτός από την έρευνα, την καινοτομία και τη χρηματοδότηση, απαιτούνται σαφείς στόχοι για την ανάκτηση θρεπτικών ουσιών·

27.

τονίζει ότι οι γνώσεις και τα συμφέροντα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό των στόχων για τα απόβλητα, ιδίως εάν η συλλογή και η διαλογή αποβλήτων γίνονται πιο εξειδικευμένες·

28.

ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει μια καινοτόμο στρατηγική για τη χάραξη μιας σειράς πρακτικών συλλογής αποβλήτων· οι δήμοι και οι περιφέρειες θα πρέπει να συνεργάζονται στο πλαίσιο αυτό, αντί να δίνουν προτεραιότητα στην εναρμόνιση εκ των άνω προς τα κάτω των χωριστών συστημάτων συλλογής αποβλήτων·

29.

θεωρεί, αφενός, ότι οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι ουσιαστικές για την κλιμάκωση της κυκλικής οικονομίας, έτσι ώστε να συμπεριληφθούν βασικοί οικονομικοί παράγοντες και, αφετέρου, ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές αποτελούν τη δέουσα πύλη πρόσβασης σε ΣΔΙΤ· καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενθαρρύνει αυτή τη συνεργασία στα προγράμματά της·

30.

τονίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές κατευθυντήριες γραμμές και η προώθηση των βέλτιστων πρακτικών συμβάλουν στην επιτάχυνση της μετάβασης προς την κυκλική οικονομία, για παράδειγμα, όσον αφορά τον χωροταξικό σχεδιασμό, τις κατασκευές και την οικοδομή·

31.

ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που θα συγκεντρώνει ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τις ροές υλικών σε τοπικό, περιφερειακό εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Έτσι, τα ενδιαφερόμενα μέρη θα μπορούν να ενημερώνονται καλύτερα για την κατάσταση και για τις δραστηριότητες που ισχύουν αλλού. Το πρόγραμμα πρέπει να είναι ένα διαφανές και ψηφιακό σύστημα και να αναλύει την κατάσταση σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον, το πρόγραμμα θα πρέπει να προσφέρει πόρους για την ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων σε όλα τα επίπεδα·

32.

υπογραμμίζει ότι οι πληροφορίες σχετικά με τις περιφερειακές δραστηριότητες στην καινοτομία, τις υφιστάμενες ικανότητες (υποδομές, εμπειρογνωμοσύνη) και το δυναμικό κυκλικής οικονομίας είναι καίριας σημασίας, και εκφράζει τη λύπη της διότι τα δεδομένα αυτά συχνά είναι διασκορπισμένα και κατακερματισμένα, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η χρησιμότητά τους για τις περιφέρειες· συνεπώς, προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε συλλογή ουσιαστικών στοιχείων, συνεκτιμώντας την άποψη των τοπικών και περιφερειακών αρχών ως προς τη βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ·

Δημόσιες συμβάσεις

33.

τονίζει ότι οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν ένα ισχυρό μέσο με το οποίο οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να καθορίσουν πρότυπα και να οδηγήσουν την αγορά προς πιο βιώσιμα προϊόντα και υπηρεσίες· υπογραμμίζει, ωστόσο, ότι η πολυπλοκότητα των κανόνων συχνά αποθαρρύνει την ανάληψη κινδύνων από τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές· αυτό καθιστά δυνατή την καθοδήγηση των αγορών με βάση το συνολικό κόστος κτήσης (το οποίο περιλαμβάνει όλες τις δαπάνες κύκλου ζωής, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού και περιβαλλοντικού κόστους) και, ως εκ τούτου, θα έχει δυνητικά θετικό αντίκτυπο στην περιοχή·

34.

ζητεί την περαιτέρω ανάπτυξη των κριτηρίων και των στόχων για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις με βάση την επανεξέταση των ελάχιστων περιβαλλοντικών κριτηρίων που περιλαμβάνονται στις ισχύουσες οδηγίες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις (2)· συνιστά την ανάπτυξη ενός συνόλου θετικών στόχων για την καινοτομία, και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επεκτείνει τους στόχους αυτούς ώστε να διαμορφωθούν πραγματικές κυκλικές δημόσιες συμβάσεις· τα αξιόπιστα και διαφανή πιστοποιητικά και συστήματα επισήμανσης σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως στον τομέα της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ασφάλειας δικαίου και στη μείωση του φόρτου για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές στον τομέα της ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων· Στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων, οι παραγωγοί θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εκθέτουν τις προσπάθειές τους ως προς την, κατά προτεραιότητα, χρήση δευτερογενών υλικών στην παραγωγή προϊόντων, καθώς και τους λόγους για τους οποίους δεν είναι δυνατή η χρήση τέτοιων υλικών για τα νέα αυτά προϊόντα. Εν προκειμένω, η κατάλληλη καθοδήγηση θα συμβάλει στην επαλήθευση του περιεχομένου σε ανακυκλωμένα ή/και ανακτημένα υλικά και/ή υποπροϊόντα των προϊόντων εκείνων που υπόκεινται σε ελάχιστα περιβαλλοντικά κριτήρια. Για τον σκοπό αυτό, θα χρειαστούν διαφανή συστήματα αξιολόγησης και ανάπτυξη γνώσεων μεταξύ των αναδόχων·

Γ.   Πόροι και απόβλητα

Απόβλητα και η αρχή «δεν υπάρχουν απόβλητα»

35.

δηλώνει ότι στην Ευρώπη υπάρχουν πολλοί σημαντικοί πόροι που χαρακτηρίζονται ως «απόβλητα», και τονίζει ότι, στην πορεία προς μια πραγματική κυκλική οικονομία, απαιτείται μετάβαση σε μια νοοτροπία μηδενικών αποβλήτων· υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να καταχωρίζονται οι πρώτες ύλες, ώστε να διατηρούνται διαθέσιμες προς περαιτέρω χρήση και να τους παρέχεται ταυτότητα·

36.

θεωρεί ως σημαντική αρχή το ότι, σε μια πραγματικά κυκλική οικονομία, όλα τα υλικά θα σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να γίνουν είτε θρεπτικές ουσίες για τη βιόσφαιρα, είτε νέα υλικά για τον επόμενο κύκλο χρήσης·

37.

υπογραμμίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό της ενωσιακής νομοθεσίας για τα απόβλητα και τα ταμεία στήριξης. Βασικό σημείο όπου πρέπει να επιταχυνθεί ο εκσυγχρονισμός είναι η δημιουργία ενός νέου, ταχύτερου και πιο εύχρηστου νομικού πλαισίου για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού αποβλήτων και προϊόντων·

38.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει έναν στόχο για την απόλυτη παραγωγή αποβλήτων κατά κεφαλή καθώς και στόχους για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων για τις επιχειρήσεις και τις βιομηχανίες· τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, τη σημασία (και τον αντίκτυπο) του εξαγγελθέντος πλαισίου πολιτικής για τις συσκευασίες, καθώς και του εξαγγελθέντος πλαισίου για τα λιπασματοποιήσιμα πλαστικά·

39.

τονίζει ότι, κατά τη μεταβατική φάση «από τα απόβλητα σε υλικά», οι διασυνοριακές συμφωνίες μπορεί να είναι καίριας σημασίας για την αποφυγή βραχυπρόθεσμων λύσεων με επιβαρυντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις·

40.

είναι της άποψης ότι, όπου οι δήμοι και οι περιφέρειες οφείλουν να καλύψουν την καθυστέρησή τους και να εγκαταλείψουν τη χρήση των χώρων υγειονομικής ταφής, θα πρέπει, ως αφετηρία, να οικοδομήσουν από κοινού τις υποδομές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου να διαχειριστούν τα απόβλητα κατά τη μεταβατική φάση (για παράδειγμα, να χρησιμοποιούν τους υφιστάμενους αποτεφρωτήρες αποβλήτων αντί να κατασκευάζουν νέους), και τονίζει ότι απαιτείται χρηματοδότηση και συντονισμός για την εν λόγω μετάβαση· Η αποτελεσματική ανάκτηση ενέργειας με τη συγκράτηση μετάλλων και αλάτων θα πρέπει να ενθαρρύνεται όταν τα απόβλητα δεν μπορούν να ανακυκλωθούν λόγω μόλυνσης, καταπόνησης των υλικών και δυσκολίας διαχωρισμού των σύνθετων υλικών·

41.

εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η διαχείριση των αποβλήτων στις εξόχως απόκεντρες περιοχές είναι ιδιαίτερα προβληματική λόγω των υφιστάμενων περιορισμένων υποδομών επεξεργασίας αποβλήτων και της έλλειψης οικονομιών κλίμακας για τη συλλογή, την επεξεργασία και την ανακύκλωση των αποβλήτων. Ως εκ τούτου, η επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία (στην Ευρώπη) θα πρέπει να έχει άμεσα μετρήσιμο αποτέλεσμα σε αυτές. Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τη διαχείριση και την επεξεργασία των αποβλήτων στις περιοχές αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρακτική δοκιμή όσον αφορά την επιτάχυνση. Επιπλέον, μπορεί να συμβάλει στην αξιολόγηση των υφιστάμενων μέσων, καθώς και στην ανάπτυξη νέων·

42.

επιμένει ότι για την επικύρωση της αρχής «δεν υπάρχουν απόβλητα» και την πρόληψη της χρήσης παρθένων πόρων, η υποχρέωση χρήσης ανακυκλωμένων υλικών είναι απαραίτητη· προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθορίσει κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία σημαντικό ποσοστό των νέων προϊόντων θα πρέπει να παράγεται από ανακυκλωμένα υλικά, και συνιστά να ενταχθεί η πρακτική αυτή στην προσέγγιση των βασικών αλυσίδων αξίας των προϊόντων·

Πρόληψη κόστους, ασφαλή υλικά και διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού

43.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές συχνά καλούνται να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές επιδράσεις των προϊόντων που έχουν φτάσει στο τέλος χρήσης τους, χωρίς ο παραγωγός να είναι υπεύθυνος για την επιστροφή τους, καθώς αυτά τα προϊόντα (ή τμήματά τους) συχνά μολύνουν το έδαφος ή τον αέρα, και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές καταλήγουν να επιβαρύνονται με το κόστος της απομάκρυνσής τους·

44.

υπογραμμίζει ότι η πρόληψη ή η αντιμετώπιση αυτού του κόστους άμεσα σε επίπεδο παραγωγού είναι υψίστης σημασίας και, ως εκ τούτου, επικροτεί το πλαίσιο πολιτικής για τα βιώσιμα προϊόντα που προβλέπεται στο νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία·

45.

τονίζει ότι οι παραγωγοί μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία. Πρέπει να αναπτύσσουν προϊόντα με όσο το δυνατόν μικρότερο πλανητικό αποτύπωμα και, στο μέτρο του δυνατού, να αποφεύγουν τη χρήση παρθένων ορυκτών υλών ως πρώτων υλών στις διαδικασίες παραγωγής τους. Παράλληλα, οι αρχές έχουν επίσης αρμοδιότητες όσον αφορά την προώθηση, τις προϋποθέσεις και τη ρύθμιση·

46.

τονίζει ότι η ρύπανση του εδάφους αποτελεί αυξανόμενη ανησυχία στην ΕΕ· επικροτεί, ως εκ τούτου, την πρόταση της Επιτροπής να προωθήσει πρωτοβουλίες για τη μείωση της σφράγισης του εδάφους, την αποκατάσταση εγκαταλελειμμένων ή μολυσμένων βιομηχανικών εκτάσεων και την αύξηση της ασφαλούς, βιώσιμης και κυκλικής χρήσης των χωμάτων εκσκαφής· καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει στην πρωτοβουλία αυτή την υποχρεωτική διάγνωση και εντοπισμό των χωμάτων εκσκαφής·

47.

εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για «εκ σχεδιασμού ασφαλή χημικά προϊόντα», διότι η πρόληψη ή ο έλεγχος της χρήσης τοξικών ουσιών είναι ο ευκολότερος τρόπος για να αποφευχθεί τόσο η διασπορά αυτών των χημικών ουσιών όσο και το επακόλουθο σημαντικό κόστος για καθαρισμό ή για διευθέτηση της μεταφοράς μολυσμένου εδάφους (π.χ. από υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ενώσεις/PFAS) για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές· σημειώνει δε ότι ο έλεγχος των τοξικών υλικών δεν είναι επαρκής, και απαιτείται διαφάνεια ως προς τα συστατικά, προκειμένου τα υλικά να ανακυκλώνονται ή να αναβαθμίζονται με τον κατάλληλο τρόπο·

48.

ζητεί να ληφθούν μέτρα για να προωθηθούν η σημασία και η εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις διάφορες συνιστώσες της κυκλικής οικονομίας. Για παράδειγμα, ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων στον τομέα των αποβλήτων υπονομεύει την ανάπτυξη της διαχείρισης των αποβλήτων συνολικά. Στόχος είναι η διασφάλιση επιχειρησιακών προγραμμάτων στο πλαίσιο των οποίων οι παραγωγοί μελετούν τις συνέπειες της «εκ σχεδιασμού ασφάλειας και κυκλικότητας»·

49.

ζητεί να μην δημιουργήσουν όλοι οι παραγωγοί τη δική τους «υλικοτεχνική υποδομή επιστροφών», καθώς αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει τεράστιο αποτύπωμα εφοδιαστικής· ως εκ τούτου, πρέπει να καθοριστούν έξυπνες προδιαγραφές για τα υλικά/εξαρτήματα, καθώς και έξυπνες στρατηγικές αντίστροφης εφοδιαστικής·

50.

ζητεί το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία να λάβει υπόψη το ιδιαίτερο πρόβλημα των θαλάσσιων απορριμμάτων. Δεδομένης της διασυνοριακής φύσης των αποβλήτων αυτών, είναι απαραίτητο να ενθαρρυνθεί η συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων όλων των θαλάσσιων περιοχών, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των κοινών πόρων καθώς και να προωθηθεί η περιφερειακή και η διεθνής συνεργασία για την αναζήτηση κοινών λύσεων·

Δ.   Υλοποίηση της κυκλικής οικονομίας

Ευαισθητοποίηση και δράση

51.

τονίζει ότι η κυκλική οικονομία απαιτεί έναν νέο τρόπο κατανάλωσης, και ότι η ευαισθητοποίηση είναι απαραίτητη· οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι κοντά στους πολίτες και, ως εκ τούτου, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή νοοτροπίας προς μια διαφορετική κανονικότητα· καλεί, ως εκ τούτου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει σχέδια σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο που να οδηγούν σε απτά αποτελέσματα·

Δεξιότητες και εκπαίδευση

52.

τονίζει ότι, προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση, η εκπαίδευση είναι σημαντική τόσο από το «νηπιαγωγείο έως το πανεπιστήμιο» όσο και στην εργασία· ως εκ τούτου, τα κονδύλια της πολιτικής για τη συνοχή θα πρέπει να παρέχουν στήριξη για την ενσωμάτωση του κυκλικού τρόπου ζωής στο πρόγραμμα σπουδών κάθε είδους εκπαίδευσης, καθώς και πόρους για την ψηφιακή εκπαίδευση·

53.

τονίζει ότι, για τις καλά τεκμηριωμένες αποφάσεις αγοράς, οι καταναλωτές χρειάζονται διαφανείς πληροφορίες σχετικά με το ποσοστό του ανακυκλωμένου υλικού στα προϊόντα·

54.

υπογραμμίζει όσα αναφέρει το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία σχετικά με τη στήριξη σε δεξιότητες και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά επισημαίνει τον κίνδυνο, βραχυπρόθεσμα, οι θέσεις εργασίας στην κυκλική οικονομία να είναι σχετικά ανειδίκευτες και, μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, να είναι αυτοματοποιημένες και να χαθούν λόγω ρομποτοποίησης. εξάλλου, υπάρχουν ευκαιρίες για θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης και, ως εκ τούτου, η επικαιροποίηση του θεματολογίου δεξιοτήτων θα πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη και τις δύο αυτές πτυχές·

55.

συνιστά οι περιφέρειες που προβαίνουν σε ταχεία μεταφορά σε σχετικά ανειδίκευτη απασχόληση (εν μέρει λόγω του χαμηλού κόστους εργασίας) να είναι οι πρώτες που θα επωφεληθούν από τη στήριξη για εκπαίδευση και δημιουργία ικανοτήτων, έτσι ώστε να επιταχυνθεί η μετάβαση σε θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης· με τον τρόπο αυτό, θα προωθηθεί η τεχνική και η κοινωνική καινοτομία και θα στηριχθούν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές σε μια ευέλικτη και ανθεκτική οικονομία· επιπλέον, η επικαιροποίηση του θεματολογίου δεξιοτήτων θα πρέπει επίσης να δίνει έμφαση στις περιφερειακές διαφορές -ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες- όσον αφορά την ανάπτυξη στρατηγικών εκπαίδευσης και δεξιοτήτων καθώς και προγραμμάτων για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων από το εργατικό δυναμικό·

56.

δεδομένου ότι η κυκλική οικονομία απαιτεί ολοκληρωμένη, διατομεακή και μακροπρόθεσμη σκέψη και δράση, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές ενθαρρύνονται να διαχειρίζονται τις διοικητικές δομές τους και να προσαρμόζουν τις οργανωτικές δομές τους για την υποστήριξη της προώθησης της κυκλικής οικονομίας, για παράδειγμα, για τη δημιουργία νέων προφίλ λειτουργιών για τις κυβερνήσεις, όπως οι διαχειριστές των έξυπνων πόλεων και της κυκλικής οικονομίας·

57.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει προγράμματα άμεσης χρηματοδοτικής στήριξης των προσπαθειών των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των ΜΜΕ για τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία μέσω της εκπαίδευσης, της αναβάθμισης δεξιοτήτων και της απόκτησης νέων από το εργατικό δυναμικό, καθώς και για επενδύσεις και οικοδόμηση ανθεκτικότητας·

58.

σημειώνει ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα και νομοθεσία σχετικά με το βιώσιμο και ανακυκλώσιμο υλικό. Ειδικότερα, εάν η ανακύκλωση δεν συνεπάγεται υποβάθμιση σε προϊόντα χαμηλότερης αξίας, οι απαιτήσεις για διαχωρισμό των υλικών και επαναχρησιμοποίηση γίνονται πιο φιλόδοξες προκειμένου να καταστεί δυνατή η χρήση υλικών σε όσο το δυνατόν περισσότερους κύκλους. Συνεπώς, η «αναγεννητική» προσέγγιση (από λίκνο σε λίκνο) δίνει μια ένδειξη σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να υλοποιηθεί η αρχή «ανακύκλωση πριν από την υποβάθμιση», και τούτο εξαρτάται από τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό του προϊόντος.

Κυκλική κοινωνία

59.

επιμένει ότι οι στόχοι της κυκλικής οικονομίας πρέπει να ενσωματωθούν ως υποχρεωτικός τομέας στην πολιτική συνοχής μετά το 2020 και στο αντίστοιχο ταμείο, δεδομένου ότι αυτό είναι απαραίτητο για να δοθεί η απαιτούμενη ώθηση στην προώθηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία, αρχής γενομένης από το τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο·

60.

συμφωνεί και υπογραμμίζει το συμπέρασμα του νέου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία ότι η μετάβαση στην κυκλική οικονομία θα είναι συστημική, βαθιά και μετασχηματιστική· η επανεκβιομηχάνιση της Ευρώπης πρέπει να βασίζεται στην κυκλική οικονομία, να την ενισχύει και να την προωθεί με την πραγματική εφαρμογή των αρχών και των εργαλείων της·

61.

τονίζει ότι η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη διότι δεν αφορά μόνο την οικονομία, αλλά κυρίως την κοινωνία στην οποία βρίσκονται κοντά οι τοπικοί και περιφερειακοί εκπρόσωποι· ως εκ τούτου, συμπεραίνει ότι οι περιφέρειες και οι πόλεις είναι το πλέον κατάλληλο «επίπεδο κλίμακας» στην πορεία προς την επίτευξη μιας κυκλικής κοινωνίας·

62.

τέλος, επισημαίνει ότι, εκτός από τη δημιουργία μιας πλατφόρμας και ενός ρυθμιστικού πλαισίου για την κυκλική οικονομία στην ΕΕ, η Επιτροπή πρέπει επίσης να επιβάλει αυστηρές απαιτήσεις στις εισαγωγές και τις εξαγωγές από και προς την ΕΕ, ούτως ώστε οι αρχές της κυκλικής οικονομίας να ισχύουν και για τις τρίτες χώρες.

---

(1)  Ευρωπαϊκό σύστημα εθνικών και περιφερειακών λογαριασμών (ΕΣΛ 2010), https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5925693/KS-02-13-269-EN.PDF/44cd9d01-bc64-40e5-bd40-d17df0c69334

(2)  Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2014/23/ΕΕ (ΕΕ L 94 της 28.3.2014, σ. 1), 2014/24/ΕΕ (ΕΕ L 94 της 28.3.2014, σ. 65), 2014/25/ΕΕ (ΕΕ L 94 της 28.3.2014, σ. 243).