ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 22.5.2018

COM(2018) 271 final

2018/0127(NLE)

Πρόταση

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας

{SWD(2018) 173 final}

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

1.ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

•Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης

Τα πρώτα έτη της ζωής του ανθρώπου 1 είναι τα πιο διαπλαστικά για την ανάπτυξη των θεμελιωδών δεξιοτήτων και των μαθησιακών κλίσεων που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις μετέπειτα εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προοπτικές, καθώς και τα ευρύτερα επιτεύγματα και την ικανοποίησή του από τη ζωή.

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων 2 ορίζει ότι τα παιδιά θα πρέπει να έχουν δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή και καλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Στη συνέχεια αναφέρει ότι τα παιδιά από μειονεκτούντα περιβάλλοντα έχουν δικαίωμα σε ειδικά μέτρα για την ενίσχυση της ισότητας των ευκαιριών.

Στην ανακοίνωσή της σχετικά με την ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού 3 , η Επιτροπή περιγράφει το όραμα ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, όπου η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και έρευνα δεν θα παρεμποδίζονται από σύνορα και οι άνθρωποι θα μπορούν να επωφελούνται από την πλούσια εκπαιδευτική προσφορά στην Ένωση. Η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα υψηλής ποιότητας 4 αποτελεί μέρος αυτού του οράματος, καθώς θέτει τα θεμέλια για περαιτέρω μάθηση 5 και για τη διαμόρφωση ταυτότητας και πνεύματος συμμετοχής στα κοινά.

Οι υπηρεσίες υψηλής ποιότητας διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κοινωνικών ικανοτήτων. Έρευνες καταδεικνύουν ότι η συμμετοχή σε υψηλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα οδηγεί σε υψηλότερο επίπεδο επίτευξης βασικών δεξιοτήτων και αποτελεί ισχυρό μέτρο πρόληψης της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου 6 . Το διεθνές πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για τη διεθνή αξιολόγηση μαθητών, PISA, δείχνει επίσης ότι οι μαθητές που έχουν λάβει προσχολική εκπαίδευση για περισσότερο από ένα έτος έχουν υψηλότερες επιδόσεις στα μαθηματικά στην ηλικία των 15 ετών. Οι μαθητές που δεν είχαν λάβει προσχολική εκπαίδευση έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να έχουν χαμηλές επιδόσεις σε σύγκριση με εκείνους που είχαν λάβει προσχολική εκπαίδευση για περισσότερο από ένα έτος 7 .

Η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα χωρίς αποκλεισμούς συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση της ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Χωρίς προσχολική εκπαίδευση υψηλής ποιότητας, δημιουργείται από μικρή ηλικία ένα χάσμα ανάπτυξης και δεξιοτήτων μεταξύ των παιδιών με διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο 8 , με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται ο κύκλος της διαγενεακής μεταβίβασης της μειονεξίας. Οι εμπειρίες που έχουν αποκτηθεί στον τομέα της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας αποτελούν ευκαιρία πρόληψης και μετριασμού των μειονεκτημάτων για παιδιά που προέρχονται από μειονεκτούσες κοινότητες Ρομά και από οικογένειες μεταναστών. Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών, προκύπτει ότι μεταξύ παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών με συγκρίσιμες συνθήκες, τα παιδιά που έλαβαν προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα στη χώρα υποδοχής σημειώνουν καλύτερες επιδόσεις στην ανάγνωση 9 . Επιπλέον, οι υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας έχουν θετικό αντίκτυπο στη συμμετοχή των γονέων στην αγορά εργασίας και σαφή οφέλη για την επίτευξη μεγαλύτερης ισότητας των φύλων.

Στόχος της παρούσας πρότασης σύστασης του Συμβουλίου είναι να στηρίξει τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους να βελτιώσουν την πρόσβαση στα οικεία συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, καθώς και την ποιότητα αυτών των συστημάτων, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι τα κράτη μέλη έχουν την πρωταρχική αρμοδιότητα σε αυτόν τον τομέα. Επιδιώκει να εδραιώσει στην Ευρώπη μια κοινή αντίληψη του τι σημαίνει ποιότητα στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Παρουσιάζει εργαλεία και παραδείγματα πολιτικής ώστε να στηρίξει τα κράτη μέλη στις φιλοδοξίες τους να διασφαλίσουν συστήματα και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς. Σύμφωνα με μια πρόσφατη επισκόπηση πολιτικής 10 , οι χώρες που ακολουθούν στρατηγική προσέγγιση ως προς την ποιότητα σημειώνουν μεγαλύτερη πρόοδο συγκριτικά με άλλες όσον αφορά την ανάπτυξη και τη βελτίωση των οικείων συστημάτων προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Ωστόσο, ελάχιστα μόνο κράτη μέλη έχουν θεσπίσει πλαίσιο ποιότητας ή ισοδύναμο έγγραφο πολιτικής το οποίο να διέπει τα συστήματα αγωγής. Για τον λόγο αυτόν, στην παρούσα πρόταση παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία ενός πλαισίου ποιότητας όσον αφορά την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, το οποίο μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τα κράτη μέλη κατά τον στρατηγικό σχεδιασμό αυτών των υπηρεσιών.

Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, ούτε η ποιότητα ούτε ο αριθμός των θέσεων ανταποκρίνονται στις προσδοκίες. Σήμερα, υπάρχουν περισσότερα από 32 εκατομμύρια παιδιά κάτω της ηλικίας υποχρεωτικής εκπαίδευσης στην ΕΕ, αλλά μόνο τα 15 εκατομμύρια περίπου από αυτά λαμβάνουν προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα 11 . Παρότι εναπόκειται στους γονείς να επιλέξουν αν θα χρησιμοποιήσουν αυτές τις υπηρεσίες ή όχι, η ζήτηση για θέσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι μεγαλύτερη από την προσφορά.

Το ευρωπαϊκό κριτήριο αναφοράς που έχει θεσπιστεί βάσει του στρατηγικού πλαισίου συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 12 ορίζει ότι τουλάχιστον το 95 % των παιδιών ηλικίας από τεσσάρων ετών μέχρι την ηλικία έναρξης της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να λαμβάνει προσχολική εκπαίδευση. Αυτό το κριτήριο αναφοράς έχει σχεδόν επιτευχθεί 13 . Ο στόχος που συμφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το 2002 (με στόχο τη βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας) όριζε ότι το 33 % των παιδιών ηλικίας κάτω των τριών ετών και το 90 % των παιδιών ηλικίας από τριών ετών μέχρι την ηλικία υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες. Παράλληλα με την παρούσα πρόταση, παρουσιάζεται και μια αξιολόγηση αυτών των στόχων 14 .

Η ποιότητα της παρεχόμενης αγωγής είναι συχνά ανεπαρκής και διαφέρει σημαντικά τόσο στο εσωτερικό κάθε χώρας όσο και μεταξύ των χωρών, μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, μεταξύ αστικών και αγροτικών ή απομακρυσμένων περιοχών, καθώς και μεταξύ ηλικιακών ομάδων (0-3 και 3-6 ετών) 15 .

Οι επιπτώσεις της έλλειψης διαθέσιμων και οικονομικά προσιτών θέσεων και της χαμηλής ποιότητας των υπηρεσιών είναι εκτεταμένες 16 . Η περιορισμένη διαθεσιμότητα και/ή η οικονομική προσιτότητα υπηρεσιών υψηλής ποιότητας αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση για τα παιδιά που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ήδη από την αρχή της ζωής τους, λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως η φτώχεια, η αναπηρία, οι διακρίσεις ή η καταγωγή από οικογένειες Ρομά ή μεταναστών. Στη σημερινή Ευρώπη, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού είναι λιγότερο πιθανό απ’ ό,τι οι εύποροι συνομήλικοί τους να έχουν καλή επίδοση στο σχολείο, να έχουν καλή υγεία και να αξιοποιήσουν το πλήρες δυναμικό τους αργότερα στη ζωή τους 17 .

•Συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής

Η ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης και της ποιότητας της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υπογραμμίστηκε εξίσου έντονα στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη των σχολείων και την άριστη διδασκαλία 18 καθώς και στα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των σχολείων και την άριστη διδασκαλία 19 .

Η σύσταση της Επιτροπής με τίτλο «Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας» 20 επισήμανε πόσο σημαντικό είναι να παρέχεται πρόσβαση σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα υψηλής ποιότητας χωρίς αποκλεισμούς· να διασφαλίζεται η οικονομική προσιτότητα και να προσαρμόζεται η παροχή των υπηρεσιών αυτών στις ανάγκες των οικογενειών, λαμβανομένων ιδιαιτέρως υπόψη των αναγκών των μειονεκτούντων παιδιών.

Τον Ιανουάριο του 2018 η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης 21 , η οποία αναφέρεται στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, καθώς και στη σημασία της υποστήριξης της ανάπτυξης ικανοτήτων στην προσχολική εκπαίδευση, με ιδιαίτερη έμφαση στις κοινωνικές και συναισθηματικές ικανότητες.

Η Επιτροπή εξέδωσε επίσης πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας 22 . Στην εν λόγω πρόταση τονίζεται η σημασία της παροχής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς για όλους τους μαθητές από νεαρή ηλικία.

•Συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης

Η πρόταση συνδέεται στενά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 23 , ο οποίος αναγνωρίζει στο πλαίσιο της αρχής 11 το δικαίωμα των παιδιών σε οικονομικά προσιτή και καλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα.

Η διαθεσιμότητα, η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα υποδομών φροντίδας παιδιών υψηλής ποιότητας είναι επίσης βασικοί παράγοντες που επιτρέπουν στους γονείς να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας. Σε έκθεση την οποία δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τους στόχους που συμφωνήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το 2002 αξιολογείται η πρόοδος που έχει σημειωθεί στα κράτη μέλη 24 .

Η ανακοίνωση για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής 25 αναγνωρίζει την ανάγκη για παροχή επίσημων υπηρεσιών φροντίδας καλής ποιότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη, με στόχο την άρση των εμποδίων στην απασχόληση, ιδίως για τις γυναίκες. Έχει τη δυναμική να συμβάλει στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και της ισότιμης οικονομικής ανεξαρτησίας γυναικών και ανδρών, προτεραιότητα η οποία ορίζεται στη στρατηγική δέσμευση της Επιτροπής για την ισότητα των φύλων 2016-2019 26 . Συνεπώς, η πρωτοβουλία συμβάλλει αφενός στους προβλεπόμενους στη Συνθήκη στόχους 27  για την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας και αφετέρου στην προώθηση υψηλού επιπέδου απασχόλησης στην Ένωση.

Το πλαίσιο της ΕΕ για εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά 28 και η σύσταση του Συμβουλίου του 2013 για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά 29 στα κράτη μέλη καλούσαν τα κράτη μέλη να διευρύνουν την πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα και να βελτιώσουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και να στηρίξουν ειδικότερα τα παιδιά Ρομά.

Στο σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών 30 και στην ανακοίνωση σχετικά με την προστασία των παιδιών-μεταναστών 31 αναγνωρίστηκε ότι η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα είναι θεμελιώδους σημασίας για την ένταξη οικογενειών και παιδιών από τρίτες χώρες. Η πρωτοβουλία συμβάλλει στην άρση των εμποδίων για τη συμμετοχή κοριτσιών και αγοριών που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών στην προσχολική εκπαίδευση, με στόχο να διασφαλιστεί ότι δίνεται σε όλα τα παιδιά η ευκαιρία να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να υποστηριχθεί η ένταξη των παιδιών-μεταναστών.

Η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου έχει δώσει εξέχουσα προσοχή στο ζήτημα της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, ενώ αρκετά κράτη μέλη έχουν λάβει ειδικές συστάσεις ανά χώρα σχετικά με τη φροντίδα των παιδιών και την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς. Στις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση υπογραμμίζεται η σημασία της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2018 γίνεται λόγος για τη σημασία της από την άποψη των πολιτικών για τις ίσες ευκαιρίες, για την κοινωνική ένταξη και για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Στην κοινή έκθεση για την απασχόληση του 2018 γίνεται επίσης αναφορά στην πρόοδο των κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα, ειδικότερα με την παρακολούθηση της πρόσβασης σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα για τα παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών, στο πλαίσιο του πίνακα αποτελεσμάτων στον κοινωνικό τομέα βάσει του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 32 . Θα πρέπει να προωθείται ο συνδυασμός επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, ιδίως μέσω της πρόσβασης σε υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας και σε οικονομικά προσιτή προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα.

Τέλος, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο, στηρίζοντας επενδύσεις σε προσβάσιμες, οικονομικά προσιτές και ποιοτικές υποδομές και υπηρεσίες.

2.ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

•Νομική βάση

Η πρωτοβουλία συνάδει με το άρθρο 165 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το άρθρο 165 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι «η Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και, αν αυτό απαιτείται, υποστηρίζοντας και συμπληρώνοντας τη δράση τους, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο και την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος».

•Επικουρικότητα (σε περίπτωση μη αποκλειστικής αρμοδιότητας)

·Να αξιοποιεί τη γνώση και την εμπειρογνωσία στο εσωτερικό της Ένωσης και να συνεχίζει τη συνεργασία στη βάση του προτεινόμενου πλαισίου ποιότητας ως κοινού εργαλείου αναφοράς.

·Να στηρίζει περαιτέρω τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους να μεταρρυθμίσουν την παροχή υπηρεσιών τους.

·Να υποστηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών παρέχοντας ευρωπαϊκά εργαλεία, όπως οι δηλώσεις ποιότητας.

•Αναλογικότητα

•Επιλογή της νομικής πράξης

3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ, ΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

•Εκ των υστέρων αξιολογήσεις / έλεγχοι καταλληλότητας της ισχύουσας νομοθεσίας

•Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη

Τον Δεκέμβριο του 2016 250 εμπειρογνώμονες, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και επαγγελματίες παρακολούθησαν το συνέδριο με τίτλο «A Great start in life! The best possible education in the early years» (Μια εξαιρετική αρχή στη ζωή! Η καλύτερη δυνατή εκπαίδευση στα πρώτα χρόνια της ζωής). Τα συμπεράσματα από το συνέδριο 35 ελήφθησαν δεόντως υπόψη για τη σύνταξη της παρούσας πρότασης. Επιπλέον, ελήφθησαν υπόψη τα σχετικά πορίσματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των δημόσιων διαβουλεύσεων σχετικά με την πρωτοβουλία για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής 36 και τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 37 .

Σε συνέχεια μιας σειράς προηγούμενων διαβουλεύσεων σχετικά με προτάσεις για τις βασικές αρχές ενός πλαισίου ποιότητας για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα 38 , η Επιτροπή διοργάνωσε μια στοχευμένη συνεδρίαση διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη στις 31 Ιανουαρίου 2018. Συμμετείχαν εκπρόσωποι από ευρύ φάσμα οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και εκπρόσωποι των κρατών μελών, καλύπτοντας οργανώσεις που εργάζονται στον τομέα της εκπαίδευσης και της διά βίου μάθησης, της προστασίας των παιδιών και των δικαιωμάτων των παιδιών, ενώσεις γονέων και οικογενειών, δίκτυα για την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων, υπηρεσίες ειδικής αγωγής και αναπηρίας και ενώσεις διδασκόντων. Η συνεδρίαση των ενδιαφερόμενων μερών επιβεβαίωσε και επικρότησε τη συνολική προσέγγιση, παρέχοντας ταυτόχρονα περαιτέρω στοιχεία για τις τρέχουσες προκλήσεις και τις πιθανές λύσεις στον κλάδο.

·Τα ενδιαφερόμενα μέρη επισήμαναν την ανάγκη για κοινωνική ένταξη καθώς και για τον προσδιορισμό συγκεκριμένων ομάδων παιδιών (ή οικογενειών) προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα μείνουν στο περιθώριο. Υπενθύμισαν πόσο σημαντικό είναι να παρέχεται σταθερή ποιότητα παντού, μεταξύ άλλων και στις αγροτικές περιοχές, καθώς και να τίθενται στο επίκεντρο οι ανάγκες των παιδιών και να συμπεριλαμβάνονται κατάλληλοι στόχοι και σκοποί ανάλογα με την ηλικία, όπως επίσης και να δίνεται έμφαση στη μάθηση με βάση το παιχνίδι.

·Επίσης, τα ενδιαφερόμενα μέρη επισήμαναν την ανάγκη να αναγνωριστεί ότι το πλαίσιο ποιότητας δεν προορίζεται απλώς να θέσει ελάχιστα πρότυπα, καθώς και ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνονται να παρέχουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Επιπλέον, η σύσταση του Συμβουλίου αναμένεται να προσφέρει στήριξη σε επίπεδο κρατών μελών ή σε επίπεδο συστημάτων και να παρέχει τη δυνατότητα ευελιξίας, η οποία θα επιτρέπει στις διάφορες χώρες να αξιολογούν την προσέγγιση την οποία ακολουθούν ως προς την ποιότητα.

•Συλλογή και χρήση εμπειρογνωσίας

Στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών, η Επιτροπή έχει συνεργαστεί με σημαντικούς εμπειρογνώμονες σε ολόκληρη την ΕΕ για τον προσδιορισμό παραμέτρων ποιότητας 39 και την ανάπτυξη εργαλείων αυτοαξιολόγησης. Κατωτέρω παρουσιάζονται συνοπτικά και άλλες σημαντικές πηγές:

(1)Θα συμπεριληφθούν δεδομένα σχετικά με την πρόσβαση, τη συμμετοχή και την ποιότητα, προερχόμενα από την έκθεση του δικτύου Eurydice (2016) Key Data on Early Childhood Education and Care, από την έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (2017), καθώς και από την έκθεση του ΟΟΣΑ (2017) Starting Strong V: Key indicators on early childhood education and care.

(2)CARE (2016) Curriculum Quality Analysis and Impact Review of European early childhood education and care, Policy Recommendations on quality. Αυτό το διεπιστημονικό ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα διατύπωσε συμπεράσματα και συστάσεις σχετικά με τα προγράμματα σπουδών, την ποιότητα, την ευημερία, τον αντίκτυπο, την πρόσβαση, τη χρηματοδότηση και τη διακυβέρνηση, καθώς και τον ρόλο των επαγγελματιών.

(3)EENEE (2017) Benefits of early childhood education and care and the conditions under which they can be obtained. Σε αυτή την έκθεση προτείνονται διάφορα είδη καθοριστικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τη δυνατότητα υλοποίησης αυτών των πιθανών οφελών.

(4)NESET (2017) Current state of national early childhood education and care quality frameworks, or equivalent strategic policy documents, governing early childhood education and care quality in EU Member States.

(5)Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης με τίτλο «Επένδυση στα παιδιά» 40 , το οποίο δημοσιεύθηκε μαζί με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων

Επίσης, η ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την επένδυση στα παιδιά (EPIC) προσφέρει τεκμηριωμένες ορθές πρακτικές για την υλοποίηση της σύστασης με τίτλο «Επένδυση στα παιδιά» και επικαιροποιημένα προφίλ των χωρών όσον αφορά τις πολιτικές τους σε σχέση με τα παιδιά και τις οικογένειες στην ΕΕ.

•Εκτίμηση επιπτώσεων

Λόγω της συμπληρωματικής προσέγγισης των δραστηριοτήτων αυτών ως προς τις πρωτοβουλίες των κρατών μελών, του εθελοντικού χαρακτήρα των προτεινόμενων δραστηριοτήτων και του εύρους των αναμενόμενων επιπτώσεων, δεν διενεργήθηκε εκτίμηση των επιπτώσεων. Αντ’ αυτού, η πρόταση καταρτίστηκε με βάση στοιχεία που αντλήθηκαν από προηγούμενες μελέτες, από διαβούλευση με τα κράτη μέλη και από διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

•Καταλληλότητα και απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου

•Θεμελιώδη δικαιώματα

Η παρούσα σύσταση σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην εκπαίδευση, τον σεβασμό της πολιτιστικής, θρησκευτικής και γλωσσικής πολυμορφίας και την απαγόρευση των διακρίσεων. Ειδικότερα, η σύσταση προάγει τα δικαιώματα του παιδιού όπως καθορίζονται στο άρθρο 24 και λαμβάνει υπόψη τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού, και ιδίως το άρθρο 29 παράγραφος 1 στοιχείο γ), που ορίζει ότι η εκπαίδευση του παιδιού πρέπει να αποσκοπεί στην ανάπτυξη του σεβασμού για τους γονείς του παιδιού, την ταυτότητά του, τη γλώσσα του και τις πολιτιστικές του αξίες, καθώς και του σεβασμού του για τις εθνικές αξίες της χώρας στην οποία ζει, της χώρας από την οποία μπορεί να κατάγεται και για τους πολιτισμούς που διαφέρουν από τον δικό του 41 . Η παρούσα σύσταση πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τα εν λόγω δικαιώματα και αρχές.

4.ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

5.ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

•Σχέδια εφαρμογής και ρυθμίσεις παρακολούθησης, αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων

•Επεξηγηματικά έγγραφα (για οδηγίες)

•Αναλυτική επεξήγηση των επιμέρους διατάξεων της πρότασης

Διατάξεις που αφορούν τα κράτη μέλη

Στην πρόταση συνιστάται στα κράτη μέλη να βελτιώσουν την πρόσβαση στις υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, καθώς και την ποιότητα των υπηρεσιών αυτών. Η πρόταση παρουσιάζει το ενωσιακό πλαίσιο ποιότητας της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας στο παράρτημά της.

Η πρόταση καλεί τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις κύριες προκλήσεις του οικείου τομέα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας και περιλαμβάνει επιλογές πολιτικής με στόχο:

·να διασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας είναι προσβάσιμες, οικονομικά προσιτές και χωρίς αποκλεισμούς·

·να στηρίξουν την επαγγελματοποίηση του προσωπικού, ανάλογα με τα υφιστάμενα επίπεδα επαγγελματικών προσόντων και συνθηκών εργασίας·

·να ενισχύσουν την ανάπτυξη των αναλυτικών προγραμμάτων προσχολικής εκπαίδευσης, ώστε να μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών σε θέματα ευημερίας και εκπαίδευσης·

·να προωθούν τη διαφάνεια στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των υπηρεσιών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης·

·να εξασφαλίζουν επαρκή χρηματοδότηση και νομικό πλαίσιο για την παροχή των υπηρεσιών, μεταξύ άλλων μέσω της δημιουργίας και της διατήρησης ειδικά προσαρμοσμένων εθνικών ή περιφερειακών πλαισίων ποιότητας της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας.

Διατάξεις που αφορούν την Επιτροπή

Η σύσταση προτείνει να χαιρετιστεί η πρόθεση της Επιτροπής για:

·διευκόλυνση της ανταλλαγής εμπειριών και ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών στο πλαίσιο του στρατηγικού πλαισίου συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (Εκπαίδευση και Κατάρτιση - ΕΚ 2020)·

·διάθεση χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη βελτιώσεων ως προς τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών, ειδικότερα μέσω του προγράμματος Erasmus+ και των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων·

·πρόταση αναθεώρησης, σε συνέχεια των διαβουλεύσεων με τα κράτη μέλη, του κριτηρίου αναφοράς του στρατηγικού πλαισίου «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020», των στόχων της Βαρκελώνης, καθώς και πιθανή συγκριτική αξιολόγηση των υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της υλοποίησης του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

2018/0127 (NLE)

Πρόταση

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 165,

Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1)Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων 44 ορίζει στην 11η αρχή του ότι όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή και καλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Η αρχή αυτή συνάδει με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ 45 όπου η εκπαίδευση αναγνωρίζεται ως δικαίωμα, καθώς και με τον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης 4.2 46 των Ηνωμένων Εθνών όπου προβλέπεται ότι όλα τα κορίτσια και αγόρια θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική προσχολική ανάπτυξη, φροντίδα και νηπιακή εκπαίδευση έως το 2030.

(2)Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού» 47 , περιγράφει το όραμα ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, αναγνωρίζοντας τον ρόλο της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας στη διαμόρφωση σταθερής βάσης για τη μάθηση στο σχολείο και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των σχολείων και την άριστη διδασκαλία 48 και στην πρόταση της Επιτροπής 49 για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης τονίστηκε εκ νέου ο καθοριστικός ρόλος τον οποίο μπορεί να διαδραματίσει η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα στην προώθηση της μάθησης για όλα τα παιδιά, της ευημερίας τους και της ανάπτυξής τους.

(3)Τόσο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής όσο και οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η προσχολική ηλικία 50 είναι εκείνη κατά την οποία τα παιδιά δημιουργούν τα θεμέλια και την ικανότητα να μαθαίνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Η μάθηση είναι μια σταδιακή διαδικασία· η οικοδόμηση ισχυρών θεμελίων στην προσχολική ηλικία αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη ικανοτήτων υψηλότερου επιπέδου και για την εκπαιδευτική επιτυχία, ενώ ταυτόχρονα συνιστά βασικό στοιχείο για την υγεία και την ευημερία των παιδιών. Επομένως, η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα πρέπει να θεωρείται το θεμέλιο των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής αλληλουχίας.

(4)Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα είναι ωφέλιμη για όλα τα παιδιά, και ιδίως για τα παιδιά που βρίσκονται σε μειονεκτική κατάσταση. Προλαμβάνει τη δημιουργία κενών σε βασικές δεξιότητες και, συνεπώς, αποτελεί βασικό εργαλείο για την καταπολέμηση των ανισοτήτων και της εκπαιδευτικής ένδειας. Η παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας πρέπει να αποτελέσει μέρος μιας ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων πολιτικής για τα δικαιώματα των παιδιών, με στόχο να βελτιωθούν τα αποτελέσματα για τα παιδιά και να διαρραγεί ο διαγενεακός κύκλος της μειονεξίας. Επομένως, η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών συμβάλλει στην υλοποίηση των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της σύστασης της Επιτροπής με τίτλο «Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας» 51 και της σύστασης του Συμβουλίου του 2013 για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά στα κράτη μέλη 52 .

(5)Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έχει πολλαπλά οφέλη 53 τόσο για τα άτομα όσο και για την κοινωνία συνολικά, από τη βελτίωση των εκπαιδευτικών επιδόσεων και των αποτελεσμάτων στην αγορά εργασίας έως τη μείωση των κοινωνικών και εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, την ενίσχυση της συνοχής και την εξάλειψη των αποκλεισμών στις κοινωνίες. Τα παιδιά που έχουν λάβει προσχολική εκπαίδευση για περισσότερο από ένα έτος έχουν υψηλότερες επιδόσεις στα μαθηματικά στην ηλικία των 15 ετών, σύμφωνα με τις μελέτες PISA 54 . Η συμμετοχή σε ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έχει επίσης αποδειχθεί ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου 55 .

(6)Η εκπαίδευση από τα πρώτα κιόλας στάδια διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στο να μάθει κανείς να συμβιώνει σε ανομοιογενείς κοινωνίες. Αυτές οι υπηρεσίες μπορούν να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και την εξάλειψη των αποκλεισμών με διάφορους τρόπους. Μπορούν να χρησιμεύσουν ως τόποι συνάντησης για οικογένειες. Μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων των παιδιών, τόσο στη γλώσσα στην οποία παρέχεται η υπηρεσία όσο και στη μητρική γλώσσα. Μέσω της κοινωνικο-συναισθηματικής μάθησης, οι εμπειρίες της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν πώς να δείχνουν ενσυναίσθηση, καθώς και να μάθουν για τα δικαιώματά τους, για την ισότητα, την ανεκτικότητα και τη διαφορετικότητα.

(7)Η απόδοση της επένδυσης στις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης είναι η υψηλότερη μεταξύ όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, ιδίως δε για όσους βρίσκονται σε μειονεκτική κατάσταση 56 . Οι δαπάνες για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα αποτελούν έγκαιρη επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο με υψηλή απόδοση.

(8)Η διαθεσιμότητα, η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα υποδομών παιδικής φροντίδας υψηλής ποιότητας αποτελούν, επιπροσθέτως, βασικούς παράγοντες που παρέχουν σε γυναίκες –αλλά και σε άνδρες– με ευθύνες φροντίδας τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, όπως αναγνωρίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το 2002, από το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ισότητα των Φύλων 57 και από την ανακοίνωση της Επιτροπής για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, η οποία εκδόθηκε στις 26 Απριλίου 2017 58 . Η απασχόληση των γυναικών συμβάλλει άμεσα στη βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης του νοικοκυριού και στην οικονομική ανάπτυξη.

(9)Η επένδυση στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα αποτελεί καλή επένδυση μόνον εάν οι παρεχόμενες υπηρεσίες είναι υψηλής ποιότητας, προσβάσιμες, οικονομικά προσιτές και χωρίς αποκλεισμούς. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνον οι υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας αποφέρουν οφέλη· οι υπηρεσίες χαμηλής ποιότητας έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα παιδιά και στην κοινωνία συνολικά 59 . Τα μέτρα πολιτικής και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στα θέματα ποιότητας.

(10)Συνολικά, τα κράτη μέλη δαπανούν πολύ λιγότερα χρήματα για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα σε σύγκριση με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Όπως φαίνεται στην έκθεση αξιολόγησης της προόδου ως προς τους στόχους της Βαρκελώνης 60 , επί του παρόντος δεν υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες θέσεις στις υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, ενώ η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά σε όλες σχεδόν τις χώρες. Η έλλειψη διαθεσιμότητας, προσβασιμότητας και οικονομικής προσιτότητας έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί ένα από τα κύρια εμπόδια για τη χρήση αυτών των υπηρεσιών 61 .

(11)Στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2017, σχετικά με ένα νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη 62 , τα κράτη μέλη καλούνται να βελτιώσουν την ποιότητα της προσχολικής εκπαίδευσης και αγωγής και να διευρύνουν την πρόσβαση σε αυτή, και να καλύψουν την απουσία επαρκών υποδομών προσφέροντας ποιοτική και προσιτή παιδική μέριμνα για όλα τα επίπεδα εισοδήματος, όπως και να εξετάσουν τη δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης για τις οικογένειες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.

(12)Οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας πρέπει να θέτουν στο επίκεντρο το παιδί· τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα σε περιβάλλοντα τα οποία βασίζονται στη συμμετοχή των παιδιών και στο ενδιαφέρον τους για μάθηση. Η οργάνωση, η επιλογή των δραστηριοτήτων και τα αντικείμενα μάθησης συχνά αποτελούν αντικείμενο επικοινωνίας μεταξύ των εκπαιδευτικών και των παιδιών. Οι υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον με στοργή και φροντίδα και να παρέχουν έναν κοινωνικό, πολιτισμικό και φυσικό χώρο με μεγάλο εύρος δυνατοτήτων όπου τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν το δυναμικό τους. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες σχεδιάζονται καλύτερα όταν βασίζονται στη θεμελιώδη παραδοχή ότι η εκπαίδευση και η φροντίδα είναι αδιαχώριστα στοιχεία.

(13)Στο πλαίσιο που ορίζεται από τους εθνικούς, περιφερειακούς ή τοπικούς κανονισμούς, οι οικογένειες θα πρέπει να συμμετέχουν σε όλες τις πτυχές της εκπαίδευσης και της φροντίδας για τα παιδιά τους. Η οικογένεια είναι το πρώτο και σημαντικότερο μέρος όπου τα παιδιά μεγαλώνουν και εξελίσσονται, ενώ οι γονείς και οι κηδεμόνες είναι υπεύθυνοι για την ευημερία, την υγεία και την ανάπτυξη κάθε παιδιού. Οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας αποτελούν ιδανική ευκαιρία για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, καθώς οδηγούν σε μια πρώτη προσωπική επαφή με τους γονείς. Στους γονείς που αντιμετωπίζουν προβλήματα θα μπορούσαν να παρέχονται εξατομικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες στο πλαίσιο κατ’ οίκον επισκέψεων. Προκειμένου να γίνει πραγματικότητα η συμμετοχή τους, οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας θα πρέπει να σχεδιάζονται σε συνεργασία με τις οικογένειες και να βασίζονται στην εμπιστοσύνη και στον αμοιβαίο σεβασμό 63 .

(14)Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό εργαλείο για την επίτευξη εκπαιδευτικής ισότητας για τα παιδιά σε μειονεκτική κατάσταση, όπως παιδιά από οικογένειες μεταναστών ή εθνοτικών μειονοτήτων (για παράδειγμα, Ρομά) και προσφύγων, παιδιά με ειδικές ανάγκες ή αναπηρίες, παιδιά υπό εναλλακτική φροντίδα και παιδιά του δρόμου, παιδιά φυλακισμένων γονέων, καθώς και παιδιά που ζουν σε νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, όπως οι μονογονεϊκές ή πολυμελείς οικογένειες. Τα παιδιά προσφύγων, λόγω της ευάλωτης θέσης τους, χρειάζονται ενισχυμένη υποστήριξη. Η φτώχεια, οι παράγοντες σωματικού και συναισθηματικού στρες, οι τραυματικές εμπειρίες και οι ελλιπείς γλωσσικές δεξιότητες μπορούν να παρεμποδίσουν τις μελλοντικές εκπαιδευτικές προοπτικές τους και την επιτυχή ένταξή τους σε μια νέα κοινωνία. Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα μπορεί να συμβάλει στον μετριασμό αυτών των παραγόντων κινδύνου.

(15)Η παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας χωρίς αποκλεισμούς μπορεί να συμβάλει στην υλοποίηση των δεσμεύσεων τις οποίες έχουν αναλάβει τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού 64 και της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες 65 , τις οποίες έχουν υπογράψει όλα τα κράτη μέλη.

(16)Η δημοσίευση μιας πρότασης το 2014 για τις βασικές αρχές ενός πλαισίου ποιότητας 66 αποτέλεσε την πρώτη δήλωση Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων από 25 χώρες σχετικά με την ποιότητα στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Οι δηλώσεις βασίζονται σε πέντε διαστάσεις: πρόσβαση· εργατικό δυναμικό· πρόγραμμα σπουδών· παρακολούθηση και αξιολόγηση· και διακυβέρνηση και χρηματοδότηση. Συνολικά διατυπώνονται δέκα δηλώσεις για την ενίσχυση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Αυτό το έγγραφο κοινοποιήθηκε σε πολλές χώρες από τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς που μετέχουν στην παρέμβαση πολιτικής, στην έρευνα και σε πρωτοβουλίες κατάρτισης. Σε αυτές τις χώρες, το προσχέδιο του πλαισίου λειτούργησε ως ισχυρός καταλύτης αλλαγής, συμβάλλοντας σε διαδικασίες διαβούλευσης για θέματα πολιτικής βάσει των οποίων διατηρήθηκαν οι υφιστάμενες πορείες μεταρρύθμισης.

(17)Και οι πέντε διαστάσεις του πλαισίου ποιότητας είναι ουσιώδεις για την εξασφάλιση υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Ειδικότερα το έργο των επαγγελματιών στον κλάδο της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας έχει μακροχρόνιο αντίκτυπο στη ζωή των παιδιών. Ωστόσο, σε πολλές χώρες το επάγγελμα αυτό έχει μάλλον χαμηλό προφίλ και κύρος 67 .

(18)Για την εκπλήρωση του επαγγελματικού τους ρόλου όσον αφορά την υποστήριξη των παιδιών και των οικογενειών τους, το προσωπικό στον κλάδο της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας απαιτείται να διαθέτει σύνθετες γνωστικές δεξιότητες και ικανότητες, καθώς και βαθιά κατανόηση της ανάπτυξης των παιδιών. Η επαγγελματοποίηση του προσωπικού είναι ουσιώδους σημασίας, καθώς τα υψηλότερα επίπεδα προετοιμασίας συσχετίζονται θετικά με υπηρεσίες καλύτερης ποιότητας, αλληλεπιδράσεις προσωπικού-παιδιών υψηλότερης ποιότητας και, συνεπώς, καλύτερα αναπτυξιακά αποτελέσματα για τα παιδιά 68 .

(19)Πολλοί πάροχοι υπηρεσιών συνεργάζονται με βοηθούς, των οποίων ο κύριος ρόλος συνίσταται στην παροχή υποστήριξης στους εκπαιδευτικούς που εργάζονται άμεσα με παιδιά και οικογένειες. Συνήθως διαθέτουν λιγότερα επαγγελματικά προσόντα από τους εκπαιδευτικούς, ενώ σε πολλές χώρες δεν υπάρχουν απαιτήσεις προσόντων για τη θέση του βοηθού. Επομένως, η επαγγελματοποίηση του προσωπικού, συμπεριλαμβανομένων των βοηθών, είναι απαραίτητη 69 . Η συνεχής επαγγελματική εξέλιξη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της βελτίωσης των ικανοτήτων των βοηθών.

(20)Το πλαίσιο ποιότητας ή ισοδύναμο έγγραφο μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό στοιχείο ορθής διακυβέρνησης στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Σύμφωνα με τη γνώμη των εμπειρογνωμόνων και μια πρόσφατη επισκόπηση πολιτικής 70 , οι χώρες που αναπτύσσουν και εφαρμόζουν πλαίσια ποιότητας ακολουθούν πιο ολοκληρωμένες και συνεπείς προσεγγίσεις όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις.

(21)Τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει κριτήρια αναφοράς και στόχους όσον αφορά τη συμμετοχή των παιδιών στην προσχολική ηλικία και φροντίδα. Το 2002 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης θέσπισε στόχους 71 για την παροχή επίσημης βρεφονηπιακής μέριμνας για το 90 % τουλάχιστον των παιδιών μεταξύ της ηλικίας των τριών ετών και της ηλικίας υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης στην Ένωση και για το 33 % τουλάχιστον των παιδιών ηλικίας κάτω των τριών ετών έως το 2010. Αυτοί οι στόχοι επιβεβαιώθηκαν εκ νέου στο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ισότητα των Φύλων 2011-2020. Η ανάλυση της προόδου που επιτυγχάνεται ως προς τα εν λόγω κριτήρια αναφοράς περιγράφεται λεπτομερώς στην έκθεση της Επιτροπής για τους στόχους της Βαρκελώνης 72 . Το στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 73 έχει θέσει ένα κριτήριο αναφοράς της τάξης του 95 % όσον αφορά τη συμμετοχή των παιδιών ηλικίας από τεσσάρων ετών μέχρι την ηλικία έναρξης της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

(22)Τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει ικανοποιητική συνολική πρόοδο τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τη βελτίωση της διαθεσιμότητας των υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Το κριτήριο αναφοράς του στρατηγικού πλαισίου «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020» και ο στόχος της Βαρκελώνης για παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών έχουν επιτευχθεί. Ο στόχος της Βαρκελώνης για παιδιά από την ηλικία των 3 ετών μέχρι την ηλικία υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης δεν έχει επιτευχθεί ακόμη, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 2011. Το 2016 το 86,3% των παιδιών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας έλαβε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Ωστόσο, αυτοί οι μέσοι όροι κρύβουν σημαντικές διαφορές μεταξύ κρατών μελών, περιφερειών και κοινωνικών ομάδων 74 . Χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά έχουν πρόσβαση σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα υψηλής ποιότητας σε όσο μικρή ηλικία το ζητούν οι γονείς. Συγκεκριμένα, απαιτούνται ειδικά μέτρα για τη δημιουργία μεγαλύτερης πρόσβασης για τα παιδιά που βρίσκονται σε μειονεκτική κατάσταση 75 .

(23)Η παρούσα σύσταση επιδιώκει να εδραιώσει μια κοινή αντίληψη της έννοιας της ποιότητας στο σύστημα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Παρουσιάζει πιθανές δράσεις τις οποίες μπορούν να εξετάσουν οι κυβερνήσεις, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες τους. Η παρούσα σύσταση απευθύνεται επίσης σε γονείς, ιδρύματα και οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που επιδιώκουν να ενισχύσουν τον κλάδο.

(24)Η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, όπως νοείται στην παρούσα σύσταση 76 , θα πρέπει να θεωρείται ότι αναφέρεται σε οποιοδήποτε ρυθμιζόμενο σύστημα το οποίο παρέχει εκπαίδευση και φροντίδα για τα παιδιά, από τη γέννησή τους έως την ηλικία υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης –ανεξάρτητα από το περιβάλλον, τη χρηματοδότηση, το ωράριο λειτουργίας ή το περιεχόμενο του προγράμματος– και περιλαμβάνει την παροχή ημερήσιας φροντίδας σε ειδικά κέντρα ή στο οικογενειακό περιβάλλον· την παροχή ιδιωτικά και δημόσια χρηματοδοτούμενης αγωγής· την παροχή προσχολικής και νηπιακής αγωγής.

(25)Η παρούσα σύσταση σέβεται πλήρως τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

ΣΥΝΙΣΤΑ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ

Σύμφωνα με την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τους διαθέσιμους πόρους και τις εθνικές περιστάσεις, και σε στενή συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη:

1.Να βελτιώσουν την πρόσβαση σε συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας, σύμφωνα με τις δηλώσεις που παρατίθενται στο «Πλαίσιο ποιότητας για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα» το οποίο παρουσιάζεται στο παράρτημα της παρούσας σύστασης και σύμφωνα με την 11η αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

2.Να καταβάλουν προσπάθειες ώστε να διασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας είναι προσβάσιμες, οικονομικά προσιτές και χωρίς αποκλεισμούς. Θα μπορούσαν να εξεταστούν οι ακόλουθες δυνατότητες:

α)ανάλυση της προσφοράς και ζήτησης από οικογένειες, προκειμένου να προσαρμοστεί καλύτερα η προσφορά υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας στις ανάγκες τους, με σεβασμό στις επιλογές των γονέων·

β)ανάλυση και αντιμετώπιση όλων των εμποδίων που ενδέχεται να συναντήσουν οι οικογένειες, όπως είναι το κόστος, τα εμπόδια λόγω ένδειας, η γεωγραφική τοποθεσία, το ανελαστικό ωράριο λειτουργίας, τα πολιτισμικά και γλωσσικά εμπόδια, οι διακρίσεις, καθώς και η ελλιπής πληροφόρηση·

γ)καθιέρωση επαφών με όλες τις οικογένειες, και ιδίως με οικογένειες σε μειονεκτική κατάσταση, με στόχο την ενημέρωσή τους για τα οφέλη της συμμετοχής στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα και την ανάπτυξη εμπιστοσύνης στις υπηρεσίες·

δ)εξασφάλιση πρόσβασης για όλα τα παιδιά σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα καλής ποιότητας, ιδανικά με εργασίες στο κατάλληλο επίπεδο διακυβέρνησης με στόχο να διασφαλιστεί το δικαίωμα σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα καλής ποιότητας·

ε)παροχή υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας χωρίς αποκλεισμούς για όλα τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα, καθώς και των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αναπηρίες, αποφεύγοντας τον διαχωρισμό και ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή τους, ανεξάρτητα από το εργασιακό καθεστώς των γονέων ή των φροντιστών τους·

στ)υποστήριξη όλων των παιδιών στην εκμάθηση της γλώσσας διδασκαλίας, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι επιδοκιμάζεται και αναδεικνύεται η αξία της μητρικής γλώσσας των παιδιών.

3.Να υποστηρίξουν την επαγγελματοποίηση του προσωπικού στον κλάδο της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Ανάλογα με το υφιστάμενο επίπεδο επαγγελματικών προσόντων και συνθηκών εργασίας, οι επιτυχημένες προσπάθειες μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

α)αναβάθμιση του κύρους των επαγγελματιών στον κλάδο της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας με τη δημιουργία επαγγελματικών προτύπων, την εναρμόνιση των απαιτήσεων προσόντων, του επαγγελματικού κύρους και των προοπτικών σταδιοδρομίας των εκπαιδευτικών στον κλάδο της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας με τα αντίστοιχα των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και με τη δημιουργία οδών επαγγελματοποίησης για το προσωπικό με λίγα ή καθόλου προσόντα και ειδικών οδών για την πιστοποίηση των βοηθών·

β)βελτίωση της αρχικής εκπαίδευσης και της συνεχούς επαγγελματικής ανέλιξης ώστε να λαμβάνονται πλήρως υπόψη η ευημερία, οι μαθησιακές και οι αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών, οι συναφείς κοινωνικές εξελίξεις και η πλήρης κατανόηση των δικαιωμάτων των παιδιών·

γ)εξασφάλιση χρόνου για το προσωπικό, για επαγγελματικές δραστηριότητες όπως προβληματισμό, σχεδιασμό, συζήτηση με γονείς και συνεργασία με άλλους επαγγελματίες και συναδέλφους·

δ)επιδίωξη του εφοδιασμού του προσωπικού με τις κατάλληλες ικανότητες ώστε να ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες των παιδιών από διαφορετικά περιβάλλοντα και των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αναπηρίες, μέσω της προετοιμασίας του προσωπικού για τη διαχείριση ομάδων που χαρακτηρίζονται από πολυμορφία.

4.Να ενισχύσουν την ανάπτυξη των αναλυτικών προγραμμάτων προσχολικής εκπαίδευσης, ούτως ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών σε θέματα ευημερίας και εκπαίδευσης. Οι προσεγγίσεις που υποστηρίζουν την ανάπτυξη των προγραμμάτων σπουδών και τις κοινωνικές, συναισθηματικές, μαθησιακές και γλωσσικές ικανότητες των παιδιών θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα εξής:

α)διασφάλιση ισορροπίας στην παροχή κοινωνικο-συναισθηματικής ευημερίας και μάθησης, με αναγνώριση της σημασίας του παιχνιδιού, της επαφής με τη φύση, του ρόλου της μουσικής, των τεχνών και της σωματικής άσκησης·

β)προαγωγή της ενσυναίσθησης, της συμπόνιας και της επίγνωσης σε θέματα ισότητας και πολυμορφίας·

γ)παροχή ευκαιριών για έκθεση σε γλωσσικά ερεθίσματα από μικρή ηλικία και μάθηση μέσω δραστηριοτήτων παιχνιδιού· και εξέταση της δυνατότητας καθιέρωσης δίγλωσσων προσχολικών προγραμμάτων·

δ)προσφορά καθοδήγησης σε παρόχους υπηρεσιών όσον αφορά την κατάλληλη ανά ηλικία χρήση των ψηφιακών εργαλείων και των αναδυόμενων νέων τεχνολογιών·

ε)προώθηση της περαιτέρω ενοποίησης της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας στην εκπαιδευτική αλληλουχία και υποστήριξη της συνεργασίας μεταξύ του προσωπικού της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας και του προσωπικού της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και της ομαλής μετάβασης των παιδιών στο δημοτικό σχολείο.

5.Να προωθούν τη διαφάνεια και τη συνοχή στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας σε όλα τα επίπεδα, με στόχο την ανάπτυξη πολιτικών. Οι αποτελεσματικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα εξής:

α)χρήση εργαλείων αυτοαξιολόγησης, ερωτηματολογίων και κατευθυντήριων γραμμών παρατήρησης στο πλαίσιο της διαχείρισης ποιότητας σε επίπεδο συστήματος και υπηρεσιών·

β)χρήση επαρκών μεθόδων ανάλογα με την κάθε ηλικία προκειμένου να προωθείται η συμμετοχή των παιδιών και να ακούγονται οι απόψεις, οι ανησυχίες και οι ιδέες των παιδιών, καθώς και να λαμβάνονται υπόψη στη διαδικασία αξιολόγησης·

γ)εφαρμογή των υφιστάμενων εργαλείων για τη βελτίωση του ενταξιακού χαρακτήρα των υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, όπως είναι το εργαλείο αυτοαξιολόγησης περιβάλλοντος ενταξιακής πρώιμης παιδικής εκπαίδευσης το οποίο αναπτύχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Φορέα για την Ειδική Αγωγή και την Ενταξιακή Εκπαίδευση.

6.Να έχουν ως στόχο τη διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης και νομικού πλαισίου για την παροχή υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Θα μπορούσαν να εξεταστούν οι ακόλουθες δυνατότητες:

α)αύξηση των επενδύσεων στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα με ιδιαίτερη έμφαση στη διαθεσιμότητα, την ποιότητα και την οικονομική προσιτότητα, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης των ευκαιριών χρηματοδότησης που προσφέρονται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία·

β)δημιουργία και διατήρηση ειδικά προσαρμοσμένων εθνικών ή περιφερειακών πλαισίων ποιότητας·

γ)προώθηση της περαιτέρω ενοποίησης των υπηρεσιών για οικογένειες και παιδιά, κυρίως με κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες·

δ)ενσωμάτωση ισχυρών πολιτικών προστασίας/διαφύλαξης των παιδιών στο πλαίσιο του συστήματος προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, με στόχο τη συμβολή στην προστασία των παιδιών από κάθε μορφή βίας.

7.Να υποβάλλουν εκθέσεις μέσω των υφιστάμενων πλαισίων και εργαλείων σχετικά με την εμπειρία και την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την πρόσβαση στα συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, καθώς και όσον αφορά την ποιότητα των συστημάτων αυτών.

ΧΑΙΡΕΤΙΖΕΙ ΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΤΗΝ ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ:

8.Να διευκολύνει την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών βάσει του στρατηγικού πλαισίου συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και των μεταγενέστερων προγραμμάτων, καθώς και στην Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας.

9.Να στηρίξει τη συνεργασία των κρατών μελών, με βάση τη ζήτησή τους, διοργανώνοντας δραστηριότητες μάθησης και συμβουλευτικής από ομοτίμους.

10.Να στηρίξει την ανάπτυξη υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας χωρίς αποκλεισμούς, μέσω της διάθεσης χρηματοδότησης από την ΕΕ, ιδίως στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ και των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, συμπεριλαμβανομένου του Interreg, με την επιφύλαξη των διαπραγματεύσεων για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

11.Να προτείνει επικαιροποιημένα ευρωπαϊκά κριτήρια αναφοράς ή στόχους για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, με σκοπό την παροχή υπηρεσιών σύμφωνα με το ενδεχομένως αναθεωρημένο κριτήριο αναφοράς του στρατηγικού πλαισίου ΕΚ 2020 και τους στόχους της Βαρκελώνης, κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη.

12.Να υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο σχετικά με την περαιτέρω συνέχεια της σύστασης, σύμφωνα με τους προβλεπόμενους τρόπους υποβολής εκθέσεων των υφιστάμενων πλαισίων και εργαλείων.

Βρυξέλλες,

(1)    Στο πλαίσιο της παρούσας σύστασης, ο όρος «προσχολική ηλικία» αναφέρεται στα έξι πρώτα έτη της ζωής.

(2)    Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2017), Διοργανική διακήρυξη για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13129-2017-INIT/el/pdf

(3)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2017) Ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού - Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη σύνοδο των ηγετών στο Γκέτεμποργκ, 17 Νοεμβρίου 2017, COM(2017)673 final .

(4)    Η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα αναφέρεται σε οποιοδήποτε ρυθμιζόμενο σύστημα το οποίο παρέχει εκπαίδευση και φροντίδα για τα παιδιά, από τη γέννησή τους έως την ηλικία υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης –ανεξάρτητα από το περιβάλλον, τη χρηματοδότηση, το ωράριο λειτουργίας ή το περιεχόμενο του προγράμματος– και περιλαμβάνει την παροχή ημερήσιας φροντίδας σε ειδικά κέντρα ή στο οικογενειακό περιβάλλον· την παροχή ιδιωτικά και δημόσια χρηματοδοτούμενης αγωγής· την παροχή προσχολικής και νηπιακής αγωγής.

(5)    Stringher, C. (2016), Assessment of learning to learn in early childhood: an Italian framework. Italian Journal of Sociology of Education, 1/2016.

(6)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), Study on the effective use of early childhood education and care in preventing early school leaving, https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/7548dd37-c626-4e2d-bd70-625edf707adc/language-en .

(7)    ΟΟΣΑ (2016), Low-performing students: why they fall behind and how to help them succeed https://www.mecd.gob.es/dctm/inee/internacional/low-performers-ebook-final.pdf?documentId=0901e72b82011e68 .  

(8)    Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες έρευνες, αυτό μπορεί να φανεί ήδη από την ηλικία των 12 μηνών: Hurt H. και Betancourt M. (2017), Turning 1 Year of Age in a Low Socioeconomic Environment: A Portrait of Disadvantage, Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics: Τόμος 38 – Τεύχος 7 – σελ. 493–500.

(9)

   ΟΟΣΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση (2015), Indicators of Immigrant Integration 2015, Settling In, http://www.oecd.org/els/mig/Indicators-of-Immigrant-Integration-2015.pdf .

(10)    Lazzari A. κ.ά. (2017), The current state of national ECEC quality frameworks, or equivalent strategic policy documents, governing ECEC quality in EU Member States, NESET II report, http://nesetweb.eu/en/library/the-current-state-of-national-ecec-quality-frameworks-or-equivalent-strategic-policy-documents-governing-ecec-quality-in-eu-member-states/ .

(11)    Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής Στρατηγικής (2017), 10 Trends Transforming the Education as We Know It. https://ec.europa.eu/epsc/publications/other-publications/10-trends-transforming-education-we-know-it_en .

(12)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή / EUROSTAT, Your key data to European statistics – European benchmarks, http://ec.europa.eu/eurostat/web/education-and-training/eu-benchmarks .

(13)    Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2017, το 94,8 % των παιδιών ηλικίας από τεσσάρων ετών μέχρι την ηλικία έναρξης της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 1) συμμετέχουν στην εκπαίδευση, http://ec.europa.eu/education/sites/education/files/monitor2017_en.pdf .

(14)    Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας για μικρά παιδιά, με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία, τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων γονέων και την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη («στόχοι της Βαρκελώνης»), COM(2018) 273 final· http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0273&rid=1

(15)    Lazzari, A., Vandenbroeck, M. (2013), Accessibility of ECEC for children from ethnic minority and low-income families https://www.researchgate.net/publication/236347188_Accessibility_of_Early_Childhood_Education_and_Care_ECEC_for_children_from_ethnic_minority_and_low--income_families ; Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (2017) Taking stock of the 2013 Recommendation on Investing in children: breaking the cycle of disadvantage, SWD (2017) 258.

(16)    Vandenbroeck M. κ.ά. (2018), Benefits of early childhood education and care and the conditions for obtaining them, Έκθεση του EENNEE, https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/14194adc-fc04-11e7-b8f5-01aa75ed71a1/language-en · βλέπε επίσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016) Employment and Social Developments in Europe 2015.

(17)    Σύσταση της Επιτροπής (2013), Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας, (2013/112/ΕΕ) ΕΕ L 59 της 2.3.2013.

(18)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2017), Ανάπτυξη των σχολείων και άριστη διδασκαλία για μια καλή αρχή στη ζωή, COM(2017)248 .

(19)    Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των σχολείων και την άριστη διδασκαλία, 2017/C 421/03 .

(20)    Σύσταση της Επιτροπής, της 20ής Φεβρουαρίου 2013, Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας, (2013/112/ΕΕ) ΕΕ L 59 της 2.3.2013.

(21)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2018), Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης, COM(2018)24 .

(22)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2018), Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας. COM (2018)23 final .

(23)    Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2017), Διοργανική διακήρυξη για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13129-2017-INIT/el/pdf

(24)    Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας για μικρά παιδιά, με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία, τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων γονέων και την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη («στόχοι της Βαρκελώνης»), COM(2018) 273 final· http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0273&rid=1

(25)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2017), Πρωτοβουλία με στόχο τη στήριξη της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους εργαζόμενους γονείς και φροντιστές, COM(2017)252 final .

(26)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), Strategic Engagement for Gender Equality 2016-2019 , https://ec.europa.eu/anti-trafficking/eu-policy/strategic-engagement-gender-equality-2016-2019_en

(27)    Άρθρο 153 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

(28)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2011), Πλαίσιο της ΕΕ για εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά μέχρι το 2020   COM(2011)173 .

(29)     Σύσταση του Συμβουλίου, της 9ης Δεκεμβρίου 2013, για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά στα κράτη μέλη , https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/lsa/139979.pdf .

(30)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2016), Σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, COM(2016)377 final .

(31)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2017), Η προστασία των παιδιών-μεταναστών, COM(2017)211 final .

(32)    Social Scoreboard. Monitoring EU Member States Performance under the European Pillar of Social Rights, https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/social-scoreboard-2018-country-reports_en.pdf

(33)    Κοινή έκθεση για το 2015 του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΚ 2020), Νέες προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, 2015/C 417/04 .  

(34)    Θεματική ομάδα εργασίας για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (2014), Proposal for key principles of a Quality Framework for Early Childhood Education and Care, http://ec.europa.eu/assets/eac/education/policy/strategic-framework/archive/documents/ecec-quality-framework_en.pdf .

(35)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016), Great Start in Life. Conference Report , https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/great-start-life-report_en.pdf

(36)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Report on the public consultation on possible action addressing the challenges of work-life balance faced by working parents and caregivers,  http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1311&langId=el&moreDocuments=yes .

(37)    Δημόσια διαβούλευση για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=699&consultId=22&visib=0&furtherConsult=yes .

(38)    Για παράδειγμα: Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Παρόχων Υπηρεσιών σε Άτομα με Αναπηρία (2016), Statement on Early Childhood Intervention, http://www.easpd.eu/sites/default/files/sites/default/files/Policy/Education/easpd_statement_on_early_childhood_intervention.pdf , Ευρωπαϊκή Ένωση Γονέων (2015) The Best Interest of the Young Child: Position Paper on Early Childhood Education and Care Needs and Provisions from the Parents’ Perspective.

(39)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2018) Monitoring the Quality of Early Childhood Education and Care – Complementing the 2014 ECEC Quality Framework with indicators, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/825252b4-3ec6-11e8-b5fe-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-69837044 .

(40)    Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (2017), Taking stock of the 2013 Recommendation on Investing in children: breaking the cycle of disadvantage, SWD (2017) 258. Βλ. επίσης: Σύσταση της Επιτροπής, της 20ής Φεβρουαρίου 2013, Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας, (2013/112/ΕΕ) ΕΕ L 59 της 2.3.2013.

(41)    Ηνωμένα Έθνη (1989), Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, η οποία εγκρίθηκε στις 20.11.1989.

(42)    Συμπεράσματα της Προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης, 15-16 Μαρτίου 2002, έγγραφο SN 100/1/02 REV 1, http://www.consilium.europa.eu/media/20932/71070.pdf .

(43)    Κοινή έκθεση για το 2015 του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΚ 2020), Νέες προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, 2015/C 417/04 .

(44)    Συμβούλιο (2017), Διοργανική διακήρυξη για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13129-2017-INIT/el/pdf .

(45)    Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2012/C 326/02.

(46)    Στόχος βιώσιμης ανάπτυξης 4, UN SDG 4.2 .

(47)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2017) Ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού - Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη σύνοδο των ηγετών στο Γκέτεμποργκ, 17 Νοεμβρίου 2017, COM(2017)673 final .

(48)    Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των σχολείων και την άριστη διδασκαλία, 2017/C 421/03 .

(49)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2018), Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης, COM(2018)24 .

(50)    Ο ορισμός της προσχολικής ηλικίας είναι συνήθως από τη γέννηση έως την ηλικία των 6 ετών και αντιστοιχεί στο εκπαιδευτικό επίπεδο ISCED 0.

(51)    Σύσταση της Επιτροπής, της 20ής Φεβρουαρίου 2013, Επένδυση στα παιδιά: Σπάζοντας τον κύκλο της μειονεξίας, (2013/112/ΕΕ) ΕΕ L 59 της 2.3.2013.

(52)     Σύσταση του Συμβουλίου, της 9ης Δεκεμβρίου 2013, για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά στα κράτη μέλη

(53)    Vandenbroeck M. κ.ά. (2017), Benefits of early childhood education and care and the conditions for obtaining them, Report of the European Expert Network on Economics of Education http://www.eenee.de/eeneeHome/EENEE/Analytical-Reports.html .  

(54)    ΟΟΣΑ (2016), Education at a Glance, http://www.oecd.org/education/education-at-a-glance-19991487.htm .  

(55)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), Study on the effective use of early childhood education and care in preventing early school leaving, https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/7548dd37-c626-4e2d-bd70-625edf707adc/language-en .  

(56)

   Heckman, J.J. και Mosso, S. (2014), The Economics of Human Development and Social Mobility. Annual Reviews of Economics, 6, 689-733.

(57)    Συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2011, σχετικά με το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ισότητα των Φύλων (2011-2020) http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52011XG0525(01)&from=EL

(58)    Ανακοίνωση της Επιτροπής (2017), Πρωτοβουλία με στόχο τη στήριξη της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους εργαζόμενους γονείς και φροντιστές, COM(2017)252 final .

(59)    Melhuish, E. κ.ά. (2015). A Review of Research on the Effects of Early Childhood Education and Care on Child Development. CARE Project Report, http://ecec-care.org/ .

(60)    Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας για μικρά παιδιά, με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία, τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων γονέων και την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη («στόχοι της Βαρκελώνης»), COM(2018) 273 final· http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0273&rid=1

(61)

   ΟΟΣΑ (2017), Starting Strong 2017: Key OECD Indicators on Early Childhood Education and Care http://dx.doi.org/10.1787/9789264276116-en · και σύσταση του Συμβουλίου (2013) για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά στα κράτη μέλη, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013H1224(01)&from=el · και Eurofound (2015) Early childhood Care: Accessibility and quality of services, https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1512en.pdf .

(62)    Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Σεπτεμβρίου 2017 σχετικά με ένα νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη (2017/2002(INI)) P8_TA-PROV(2017)0360

(63)    A Children in Europe policy paper (2008), Young children and their services: developing a European approach, http://www.edizionijunior.com/public/INSERTI/CiE%20Policy%20Paper_april%202008_INGLESE.pdf .

(64)    Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού (1989), http://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=4bcbf83a2 .

(65)    Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες (2006), Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες .

(66)

   Θεματική ομάδα εργασίας για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (2014), Proposal for key principles of a Quality Framework for Early Childhood Education and Care, έκθεση της ομάδας εργασίας για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, http://ec.europa.eu/assets/eac/education/policy/strategic-framework/archive/documents/ecec-quality-framework_en.pdf .

(67)    Eurofound (2015), Early Childhood Care: working conditions, training and quality-A systematic review https://www.eurofound.europa.eu/el/publications/report/2015/working-conditions-social-policies/early-childhood-care-working-conditions-training-and-quality-of-services-a-systematic-review .  

(68)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2011), CoRe: Competence Requirements in Early Childhood Education and Care, https://download.ei-ie.org/Docs/WebDepot/CoReResearchDocuments2011.pdf .

(69)    Peeters, J., Sharmahd, J., Budginaitė I. (2016), Professionalisation of Childcare Assistants in Early Childhood Education and Care (ECEC): Pathways towards Qualification, έκθεση του NESET II, http://www.earlychildhoodworkforce.org/node/228 .  

(70)    Lazzari A. (2017), The current state of national ECEC quality frameworks, or equivalent strategic policy documents, governing ECEC quality in EU Member States , έκθεση του NESET II.

(71)    Συμπεράσματα της Προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης, 15-16 Μαρτίου 2002, έγγραφο SN 100/1/02 REV 1. http://www.consilium.europa.eu/media/20932/71070.pdf

(72)    Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας για μικρά παιδιά, με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία, τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων γονέων και την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη («στόχοι της Βαρκελώνης»), COM(2018) 273 final· http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0273&rid=1

(73)    Κοινή έκθεση για το 2015 του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΚ 2020), Νέες προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, 2015/C 417/04 .

(74)    Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας για μικρά παιδιά, με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία, τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων γονέων και την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη («στόχοι της Βαρκελώνης»), COM(2018) 273 final· http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0273&rid=1

(75)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης .

(76)    ISCED 0.1 και ISCED 0.2.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες,22.5.2018

COM(2018) 271 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

σύστασης του Συμβουλίου

σχετικά με συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας

{SWD(2018) 173 final}

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή και καλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα 1 .

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων

Η μάθηση και η εκπαίδευση ξεκινούν από τη γέννηση, και τα πρώτα έτη είναι τα πιο διαπλαστικά για τη ζωή των παιδιών, καθώς θέτουν τα θεμέλια για τη διά βίου ανάπτυξή τους. Το παρόν πλαίσιο ποιότητας παρέχει βασικές αρχές και μια ευρωπαϊκή προσέγγιση για συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας, με βάση τις ορθές πρακτικές στα κράτη μέλη και την πλέον σύγχρονη έρευνα. Αποτελείται από δέκα δηλώσεις ποιότητας που διαρθρώνονται με άξονα πέντε ευρύτερους τομείς ποιότητας: πρόσβαση, εργατικό δυναμικό, πρόγραμμα σπουδών, παρακολούθηση και αξιολόγηση, καθώς και διακυβέρνηση και χρηματοδότηση. Οι δέκα δηλώσεις ποιότητας περιγράφουν τα βασικά χαρακτηριστικά των υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, όπως προσδιορίζονται στην πράξη. Το πλαίσιο ποιότητας είναι ένα εργαλείο διακυβέρνησης που έχει ως στόχο να παράσχει γενικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη και τη διατήρηση των συστημάτων προσχολικής εκπαίδευσης. Για να προσφέρει τη δυνατότητα αυτοαξιολόγησης και περαιτέρω προβληματισμού, παρέχει επίσης κατάλογο δεικτών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο.

Κύριος στόχος του πλαισίου είναι η παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας καλής ποιότητας για όλα τα παιδιά· η ανάπτυξή του δε διέπεται από τις ακόλουθες αρχές:

·οι υπηρεσίες υψηλής ποιότητας είναι καθοριστικής σημασίας για την προώθηση της ανάπτυξης και της μάθησης των παιδιών, και μακροπρόθεσμα, για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών ευκαιριών τους·

·η συμμετοχή των γονέων ως εταίρων σε αυτές τις υπηρεσίες είναι ουσιαστική – η οικογένεια είναι το σημαντικότερο μέρος όπου τα παιδιά μεγαλώνουν και εξελίσσονται, ενώ οι γονείς (και οι κηδεμόνες) είναι υπεύθυνοι για την ευημερία, την υγεία και την ανάπτυξη κάθε παιδιού·

·οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας πρέπει να θέτουν στο επίκεντρο το παιδί, να προωθούν την ενεργό συμμετοχή των παιδιών και να αναγνωρίζουν τις απόψεις τους.

Το πλαίσιο ποιότητας της ΕΕ για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα

Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ σε ποιοτικές υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας για όλα τα παιδιά στηρίζει την υγιή ανάπτυξη και την εκπαιδευτική επιτυχία τους, συμβάλλει στον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων και στη μείωση του χάσματος ικανοτήτων μεταξύ παιδιών που προέρχονται από διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Οι ίσες ευκαιρίες πρόσβασης είναι επίσης ουσιώδους σημασίας ώστε να διασφαλίζεται ότι οι γονείς, ιδίως οι γυναίκες, έχουν την ευελιξία να (επαν)ενταχθούν στην αγορά εργασίας.

Δηλώσεις ποιότητας:

1.Υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες και οικονομικά προσιτές για όλες τις οικογένειες και τα παιδιά τους.

Το καθολικό νόμιμο δικαίωμα σε υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας παρέχει μια σταθερή βάση για την προσέγγιση όλων των παιδιών. Οι έρευνες σε πληθυσμιακά δεδομένα και σε γονείς σχετικά με τη ζήτηση για χώρους προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας μπορούν να λειτουργήσουν ως βάση για την εκτίμηση περαιτέρω αναγκών και για την προσαρμογή της δυναμικότητας.

Η παροχή των υπηρεσιών μπορεί να αντιμετωπίσει τους φραγμούς που ενδεχομένως εμποδίζουν τη συμμετοχή των οικογενειών και των παιδιών. Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να περιλαμβάνεται και η προσαρμογή των ζητούμενων διδάκτρων, ώστε να παρέχεται και στα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα η δυνατότητα πρόσβασης στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η ευελιξία στο ωράριο λειτουργίας και άλλες ρυθμίσεις μπορούν να διευκολύνουν τη συμμετοχή, ειδικά για παιδιά εργαζόμενων μητέρων και παιδιά που ανήκουν σε μειονοτικές ή μειονεκτούσες ομάδες.

Η ίση κατανομή των παρεχόμενων υπηρεσιών σε αστικές και αγροτικές περιοχές, σε εύπορες και φτωχές συνοικίες και περιφέρειες μπορεί να διευρύνει την πρόσβαση για μειονεκτούσες ομάδες της κοινωνίας. Σύμφωνα με στοιχεία, η διαθεσιμότητα και η οικονομική προσιτότητα υπηρεσιών υψηλής ποιότητας σε γειτονιές όπου ζουν άπορες οικογένειες, οικογένειες εθνοτικών μειονοτήτων ή μεταναστών έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην υποστήριξη της ισότητας και της κοινωνικής ένταξης.

2.Παροχή υπηρεσιών που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή, ενισχύουν την κοινωνική ένταξη και προάγουν την πολυμορφία.

Τα συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας μπορούν να ενθαρρύνουν ενεργά τη συμμετοχή, προωθώντας την ανάμειξη των γονέων, των οικογενειών και των φροντιστών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων (π.χ. σε επιτροπές γονέων και κηδεμόνων). Με την προσπάθεια προσέγγισης των οικογενειών - ιδίως των γυναικών και των οικογενειών σε μειονεκτική θέση ή των οικογενειών μειονοτήτων ή μεταναστών - μέσω στοχευμένων πρωτοβουλιών, δίνεται στις οικογένειες η ευκαιρία να εκφράσουν τις ανάγκες τους, ενώ επίσης παρέχεται στις υπηρεσίες η δυνατότητα να τις λάβουν υπόψη τους κατά την προσαρμογή των παρεχόμενων υπηρεσιών στις απαιτήσεις των τοπικών κοινοτήτων.

Μπορεί να ενθαρρυνθεί η πρόσληψη προσωπικού από περιθωριοποιημένες ομάδες ή από ομάδες μεταναστών και μειονοτήτων, καθώς έχει αποδειχθεί ότι είναι επωφελής εάν η σύνθεση του προσωπικού στις εγκαταστάσεις προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας αντικατοπτρίζει την πολυμορφία της αντίστοιχης κοινότητας.

Η δημιουργία ενός φιλόξενου περιβάλλοντος για τα παιδιά, που εκτιμά τη γλώσσα και το οικογενειακό υπόβαθρό τους, συμβάλλει στην ανάπτυξη της αίσθησής τους ότι ανήκουν κάπου. Η κατάλληλη συνεχής επαγγελματική εξέλιξη προετοιμάζει επίσης το προσωπικό να υποδεχθεί και να υποστηρίξει τα δίγλωσσα παιδιά.

Οι χώροι προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη πρακτικών μέσα στις οικογένειες με στόχο την ομαλή μετάβαση από το οικιακό στο εκπαιδευτικό περιβάλλον και να διαμορφώσουν υψηλό επίπεδο συμμετοχής των γονέων με την οργάνωση ειδικών πρωτοβουλιών.

Το ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ευημερία, τη μάθηση και τα αναπτυξιακά αποτελέσματα των παιδιών. Επομένως, οι συνθήκες εργασίας και η επαγγελματική εξέλιξη του προσωπικού θεωρούνται ουσιώδεις συνιστώσες ποιότητας.

Δηλώσεις ποιότητας:

3.Άρτια ειδικευμένο προσωπικό με αρχική και συνεχή κατάρτιση έχει τη δυνατότητα να εκπληρώνει τον επαγγελματικό του ρόλο.

Τα αποτελεσματικά συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας εξετάζουν το ενδεχόμενο αναβάθμισης του επαγγελματικού κύρους του προσωπικού τους, το οποίο αναγνωρίζεται ευρέως ως καθοριστικός παράγοντας ποιότητας, αυξάνοντας τα επίπεδα επαγγελματικών προσόντων, προσφέροντας ευέλικτες προοπτικές σταδιοδρομίας και εναλλακτικές κατευθύνσεις για βοηθούς. Αυτό μπορεί να υποστηριχθεί μέσω της στόχευσης σε παιδαγωγικό εργατικό δυναμικό το οποίο αποτελείται από επαγγελματίες που διαθέτουν άρτια επαγγελματική κατάρτιση με εξειδίκευση επιπέδου ISCED 6 στον τομέα της προσχολικής εκπαίδευσης, καθώς και από βοηθητικό προσωπικό.

Σε συνεργασία με επαγγελματίες σχεδιάζονται σύγχρονα προγράμματα αρχικής εκπαίδευσης τα οποία προσφέρουν μια καλή ισορροπία μεταξύ θεωρίας και πράξης. Επίσης, η καλύτερη προετοιμασία του προσωπικού από τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συλλογική εργασία και τη βελτίωση των στοχαστικών ικανοτήτων αποτελεί πλεονέκτημα. Τα εν λόγω προγράμματα μπορούν να ωφεληθούν από την παροχή κατάρτισης στο προσωπικό ώστε να μάθει να εργάζεται με ομάδες που χαρακτηρίζονται από γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία, προερχόμενες από οικογένειες μειονοτήτων, μεταναστών και οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα.

Το προσωπικό που έχει τα εφόδια να ακολουθήσει τις αναπτυξιακές ανάγκες των μικρών παιδιών και διαθέτει την ικανότητα να εντοπίσει πιθανά αναπτυξιακά προβλήματα μπορεί να υποστηρίξει πιο ενεργά την ανάπτυξη των παιδιών. Οι τακτικές, ειδικά προσαρμοσμένες ευκαιρίες συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης ωφελούν όλα τα μέλη του προσωπικού, συμπεριλαμβανομένων των βοηθών και του επικουρικού προσωπικού.

Στα απαραίτητα στοιχεία των ικανοτήτων του προσωπικού όσον αφορά την παιδική ανάπτυξη και την ψυχολογία θα πρέπει να περιλαμβάνεται μια εκπαιδευτική ενότητα για την εφαρμογή της παιδικής προστασίας και γενικότερα για τα δικαιώματα του παιδιού.

4.Υποστηρικτικές συνθήκες εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής ηγεσίας, η οποία δημιουργεί ευκαιρίες για παρατήρηση, προβληματισμό, σχεδιασμό, ομαδική εργασία και συνεργασία με τους γονείς.

Τα συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας που στοχεύουν στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, μεταξύ άλλων σε επαρκέστερα μισθολογικά επίπεδα, μπορούν να καταστήσουν την προσχολική εκπαίδευση πιο ελκυστική επιλογή για προσωπικό με καλύτερα επαγγελματικά προσόντα που αναζητά μια καλή επαγγελματική σταδιοδρομία.

Η αναλογία ενηλίκων-παιδιών και το μέγεθος των ομάδων είναι καταλληλότερα εάν σχεδιάζονται με τον ενδεδειγμένο τρόπο για την ηλικία και τη σύνθεση της ομάδας των παιδιών, καθώς τα μικρότερα παιδιά χρειάζονται περισσότερη προσοχή.

Οι επαγγελματικές κοινότητες μάθησης, όπου υφίστανται σε διάφορα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και μεταξύ αυτών, έχουν δείξει θετικό αντίκτυπο μέσω της διάθεσης χρόνου και χώρου για συλλογικές πρακτικές και από κοινού εργασία του προσωπικού.

Η παροχή καθοδήγησης και επίβλεψης στο νεοπροσληφθέν προσωπικό κατά την εισαγωγική εκπαίδευσή του, μπορεί να το βοηθήσει να ανταποκριθεί πολύ γρήγορα στον επαγγελματικό του ρόλο.

Το ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ αποτελεί ισχυρό εργαλείο για τη βελτίωση της ευημερίας, της ανάπτυξης και της εκπαιδευτικής εμπειρίας των παιδιών. Ένα ευρύ παιδαγωγικό πλαίσιο θέτει τις αρχές για τη διατήρηση της ανάπτυξης των παιδιών μέσω πρακτικών εκπαίδευσης και φροντίδας που καλύπτουν τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών.

Δηλώσεις ποιότητας:

5.Πρόγραμμα σπουδών που βασίζεται σε παιδαγωγικούς στόχους, αξίες και προσεγγίσεις που επιτρέπουν στα παιδιά να αναπτύξουν πλήρως τις δυνατότητές τους, καλύπτοντας την κοινωνική, συναισθηματική, γνωστική και σωματική τους ανάπτυξη και την ευημερία τους.

Οι παιδοκεντρικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις μπορούν να υποστηρίξουν καλύτερα τη συνολική ανάπτυξη των παιδιών, να παράσχουν στήριξη στις μαθησιακές στρατηγικές τους και να προωθήσουν τη γνωστική και μη γνωστική τους ανάπτυξη αξιοποιώντας πιο συστηματικά την εμπειρική μάθηση, το παιχνίδι και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ένα σαφές πρόγραμμα σπουδών αποτελεί πλεονέκτημα, καθώς μπορεί να παράσχει ένα συνεκτικό πλαίσιο για τη φροντίδα, την εκπαίδευση και την κοινωνικοποίηση ως αναπόσπαστα μέρη της παροχής προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Ιδανικά, το εν λόγω πλαίσιο καθορίζει ειδικούς μαθησιακούς στόχους ανά ηλικία, ενώ ταυτόχρονα παρέχει στους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να εξατομικεύουν την προσέγγισή τους ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες των παιδιών και μπορεί να παράσχει κατευθυντήριες γραμμές για ένα μαθησιακό περιβάλλον υψηλής ποιότητας. Λαμβάνει δεόντως υπόψη το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης της διαθεσιμότητας βιβλίων και άλλου έντυπου υλικού με σκοπό τη συμβολή στην ανάπτυξη της ικανότητας γραμματισμού των παιδιών.

Προωθώντας την πολυμορφία, την ισότητα και τη γλωσσική συνείδηση, ένα αποτελεσματικό πλαίσιο προγράμματος σπουδών προάγει την ενσωμάτωση των μεταναστών. Μπορεί να καλλιεργήσει την ανάπτυξη τόσο της μητρικής γλώσσας όσο και της γλώσσας διδασκαλίας.

6.Πρόγραμμα σπουδών που απαιτεί από το προσωπικό να συνεργάζεται με τα παιδιά, τους συναδέλφους και τους γονείς και να αναπτύσσει προβληματισμό για τις πρακτικές που ακολουθεί.

Το πρόγραμμα σπουδών μπορεί να ενισχύσει τη συμμετοχή των γονέων, των ενδιαφερόμενων μερών και του προσωπικού και να διασφαλίσει ότι ανταποκρίνεται με επαρκέστερο τρόπο στις ανάγκες, στα ενδιαφέροντα και στις δυνατότητες των παιδιών.

Το πρόγραμμα σπουδών μπορεί να καθορίζει ρόλους και διαδικασίες για τη διασφάλιση της τακτικής συνεργασίας του προσωπικού με τους γονείς καθώς και με συναδέλφους από άλλες υπηρεσίες για παιδιά (συμπεριλαμβανομένων των τομέων της υγείας, της κοινωνικής πρόνοιας και της εκπαίδευσης).

Όποτε είναι εφικτό, το πρόγραμμα σπουδών μπορεί να παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για το προσωπικό προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, ώστε να συνεργάζεται με το προσωπικό του σχολείου για τη μετάβαση των παιδιών στην πρωτοβάθμια και/ή στη νηπιακή εκπαίδευση.

Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ αποτελούν παράγοντες που επιτρέπουν τη διατήρηση σταθερής ποιότητας. Επισημαίνοντας τα δυνατά και αδύναμα σημεία, οι αντίστοιχες διαδικασίες μπορούν να αποτελέσουν σημαντικές συνιστώσες βελτίωσης της ποιότητας στα συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης. Μπορούν να παράσχουν στήριξη στα ενδιαφερόμενα μέρη και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής για την ανάληψη πρωτοβουλιών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών, των γονέων και των τοπικών κοινοτήτων.

Δηλώσεις ποιότητας:

7.Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση παράγουν πληροφορίες στο εκάστοτε τοπικό, περιφερειακό και/ή εθνικό επίπεδο για την υποστήριξη συνεχών βελτιώσεων στην ποιότητα της πολιτικής και των πρακτικών.

Η διαφάνεια κατά την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις υπηρεσίες και το προσωπικό ή σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος σπουδών στο κατάλληλο –εθνικό, περιφερειακό και τοπικό– επίπεδο, μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας.

Η τακτική ενημέρωση μπορεί να διευκολύνει τη διαδικασία της αξιολόγησης των πολιτικών, μεταξύ άλλων παρέχοντας τη δυνατότητα ανάλυσης της χρήσης δημόσιων κονδυλίων και του τι είναι αποτελεσματικό και σε ποιο πλαίσιο.

Για την αναγνώριση των μαθησιακών αναγκών του προσωπικού και για τη λήψη των σωστών αποφάσεων με στόχο την καλύτερη δυνατή βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, θα ήταν σκόπιμο οι υπεύθυνοι της προσχολικής εκπαίδευσης να συλλέγουν εγκαίρως τα σχετικά δεδομένα.

8.Παρακολούθηση και αξιολόγηση προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

Με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, θα πρέπει να ενσωματωθούν στο σύστημα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας ισχυρές πολιτικές προστασίας/διαφύλαξης των παιδιών με σκοπό τη συμβολή στην προστασία των παιδιών από κάθε μορφή βίας. Οι πολιτικές προστασίας των παιδιών θα πρέπει να καλύπτουν τέσσερις ευρείς τομείς: 1) πολιτική, 2) εισόδημα, 3) διαδικασίες και 4) λογοδοσία. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτούς τους τομείς παρατίθενται στο έγγραφο με τίτλο «Child safeguarding standards and how to implement them» (Πολιτικές προστασίας των παιδιών και τρόποι εφαρμογής τους), το οποίο έχει δημοσιευθεί από την οργάνωση Keeping Children Safe 2 .

Οι διαδικασίες παρακολούθησης και αξιολόγησης μπορούν να προωθήσουν την ενεργό συμμετοχή και τη συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Όλοι όσοι εμπλέκονται στην ανάπτυξη της ποιότητας μπορούν να συμβάλουν στις διαδικασίες παρακολούθησης και αξιολόγησης, καθώς και να επωφεληθούν από αυτές.

Από τα διαθέσιμα στοιχεία καταδεικνύεται ότι ένας συνδυασμός μεθόδων παρακολούθησης (π.χ. παρατήρηση, τεκμηρίωση, αφηγηματική αξιολόγηση των ικανοτήτων των παιδιών) μπορεί να παράσχει χρήσιμες πληροφορίες και να παρουσιάσει τις εμπειρίες και την ανάπτυξη των παιδιών, συμβάλλοντας μεταξύ άλλων και στην ομαλή μετάβασή τους στο δημοτικό.

Μπορούν να δημιουργηθούν εργαλεία παρακολούθησης και διαδικασίες συμμετοχικής αξιολόγησης που θα παρέχουν στα παιδιά τη δυνατότητα να ακουστούν και να εκφράσουν ρητά τις εμπειρίες μάθησης και κοινωνικοποίησής τους στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης.

Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς επιτρέπουν στις παρεχόμενες υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας να διαδραματίσουν τον ρόλο τους στην προσωπική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και στη μείωση του χάσματος όσον αφορά τις εκπαιδευτικές επιδόσεις και στην προώθηση της κοινωνικής συνοχής. Η διακυβέρνηση πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου συστήματος συνεκτικών δημόσιων πολιτικών που συνδέουν την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα με άλλες υπηρεσίες που αφορούν την ευημερία των μικρών παιδιών και των οικογενειών τους.

Δηλώσεις ποιότητας:

9.Τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν σαφή και κοινή αντίληψη του ρόλου και των αρμοδιοτήτων τους, ενώ επίσης γνωρίζουν ότι θα πρέπει να συνεργαστούν με οργανώσεις-εταίρους.

Οι πάροχοι υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας θα πρέπει, ιδανικά, να συνεργάζονται στενά με όλες τις υπηρεσίες που απευθύνονται σε παιδιά, όπως μεταξύ άλλων υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και υγείας, σχολεία και τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς. Αυτές οι συμμαχίες μεταξύ υπηρεσιών έχει αποδειχθεί ότι είναι πιο αποτελεσματικές εάν διέπονται από ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικής το οποίο μπορεί να προωθήσει με προδραστικό τρόπο τη συνεργασία και τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις στις τοπικές κοινότητες.

Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών έχει αποδειχθεί ότι είναι κρίσιμης σημασίας για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των παρεχόμενων υπηρεσιών προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας.

Η ευθύνη για όλους τους κανονισμούς σχετικά με την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα και για τη χρηματοδότηση μπορεί, ιδανικά, να επαφίεται στην ίδια αρχή.

10.Η νομοθεσία, οι κανονισμοί και/ή η χρηματοδότηση στηρίζουν την πρόοδο προς ένα καθολικό δικαίωμα σε δημόσια επιδοτούμενη ή χρηματοδοτούμενη προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, ενώ και η πρόοδος κοινοποιείται τακτικά σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η βελτίωση της ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών για όλα τα παιδιά θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα με την προοδευτική οικοδόμηση ενός καθολικού νόμιμου δικαιώματος. Ίσως να είναι χρήσιμο να αξιολογηθεί κατά πόσον οι υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας με βάση την αγορά έχουν ως αποτέλεσμα άνιση πρόσβαση ή χαμηλότερη ποιότητα για τα μειονεκτούντα παιδιά και, εάν κρίνεται αναγκαίο, να καταρτιστούν σχέδια για διορθωτικές ενέργειες.

Η στενή σύνδεση με τις εργασιακές, υγειονομικές και κοινωνικές πολιτικές θα αποτελούσε σαφές πλεονέκτημα, καθώς μπορεί να προωθήσει μια αποδοτικότερη αναδιανομή των πόρων, με διοχέτευση επιπλέον χρηματοδότησης προς τις μειονεκτούσες ομάδες και συνοικίες.

(1)     https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_el  

(2)     https://ec.europa.eu/info/aid-development-cooperation-fundamental-rights/your-rights-eu_el