ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 20.7.2016

COM(2016) 483 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

για την αξιολόγηση της εφαρμογής της απόφασης αριθ. 406/2009/ΕΚ σύμφωνα με το άρθρο 14

{SWD(2016) 251 final}

1.Εισαγωγή    

Η απόφαση αριθ. 406/2009/ΕΚ 1 (αποκαλούμενη επίσης απόφαση περί επιμερισμού των προσπαθειών, ESD), που εκδόθηκε το 2009 στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια, καθορίζει τα όρια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) για όλα τα κράτη μέλη έως το 2020. Καλύπτει τις εκπομπές στους τομείς των μεταφορών, των κτιρίων, της γεωργίας, των μικρών βιομηχανιών και των αποβλήτων. Οι τομείς αυτοί αντιπροσώπευαν ποσοστό άνω του 55 % των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ το 2013 2 . Στόχος της ESD είναι η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ κατά 10 % σε σύγκριση με το 2005 έως το 2020 και η προώθηση των μειώσεων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της κατά τρόπο δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό. Η ESD τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 2009.

Η παρούσα έκθεση πληροί τις διατάξεις του άρθρου 14 της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών, που απαιτεί από την Επιτροπή να καταρτίσει έκθεση αξιολόγησης της υλοποίησης της ESD και να την υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έως τις 31 Οκτωβρίου 2016. Παρουσιάζει τον τρόπο υλοποίησης της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών μέχρι σήμερα και τα διδάγματα που δύνανται να αντληθούν σε σχέση με δράσεις που αναλαμβάνονται από τα κράτη μέλη για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στους τομείς που καλύπτονται από την απόφαση, καθώς και τις συνέπειες για τις εθνικές εκπομπές αερίων τους. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης παρουσιάζονται αναλυτικότερα στο σχετικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση 3 .

Ενώ το πρώτο έτος υποβολής εκθέσεων από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την απόφαση ήταν το 2015, κατά τη στιγμή της αξιολόγησης, οι περισσότερες από τις διατάξεις της απόφασης δεν είχαν ακόμη εφαρμοστεί, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την καταλληλότητά τους και την εξέταση τυχόν αλλαγών που βασίζονται στα διδάγματα του παρελθόντος. Ωστόσο, η αξιολόγηση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πολύτιμα αποδεικτικά στοιχεία που απορρέουν από τη διαδικασία της νομικής εφαρμογής της παρούσας απόφασης και τις προπαρασκευαστικές εργασίες που διεξάγονται από τα κράτη μέλη.

2.Ιστορικό

Η δέσμη ενεργειών για το κλίμα και την ενέργεια καθορίζει στόχους για το 2020, απαιτώντας μείωση κατά 20 % σε σχέση με τα επίπεδα εκπομπών αερίων θερμοκηπίου του 1990, μερίδιο 20 % της τελικής κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ από ανανεώσιμες πηγές και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20 %.

Ο στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20 % για την Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2020, σε σύγκριση με το 1990, ισοδυναμεί με μείωση κατά 14 % σε σύγκριση με το 2005. Η προσπάθεια αυτή έχει κατανεμηθεί μεταξύ των τομέων που καλύπτονται από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής (ΣΕΔΕ) και τους κλάδους που καλύπτονται από την ESD. Στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, οι εκπομπές απαιτείται να μειωθούν κατά 21 % σε σχέση με τα επίπεδα του 2005, ενώ στους τομείς που καλύπτονται από την ESD, οι εκπομπές θα πρέπει να μειωθούν κατά 10 % σε σχέση με το 2005.

Για να επιμεριστεί η απαιτούμενη προσπάθεια σε επίπεδο ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 10 % έως το 2020, θεσπίστηκαν εθνικοί στόχοι έως το 2020 για τα κράτη μέλη, σύμφωνα με την οικονομική τους ικανότητα επί τη βάσει του σχετικού τους πλούτου (που υπολογίστηκε βάσει του κατά κεφαλήν Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος του 2005). Οι στόχοι αυτοί ποικίλλουν από μείωση των εκπομπών κατά 20 % έως το 2020 (σε σχέση με τα επίπεδα του 2005) για τα πλουσιότερα κράτη μέλη έως αύξηση της τάξεως του 20 % για το λιγότερο πλούσιο κράτος. (βλ. Σχήμα 1).  

Η ESD δεν ορίζει συγκεκριμένους στόχους εκπομπών για τους επιμέρους τομείς που καλύπτονται από την ESD, αλλά παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να επιλέγουν μόνα τους πού και πώς μπορούν να επιτύχουν τις αναγκαίες μειώσεις. Οι εκπομπές και οι απορροφήσεις από τον τομέα LULUCF δεν περιλαμβάνονται στην ESD.

Για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να περιορίσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου τους στους τομείς που καλύπτονται από την ESD, ενώ επίσης αναμένεται να υλοποιούν εθνικές πολιτικές και μέτρα για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους. Τα κράτη μέλη δύνανται επίσης να εφαρμόζουν μέσα ευελιξίας, ώστε να τηρούν τις υποχρεώσεις τους και να ενισχύουν την οικονομική αποδοτικότητα, όπου απαιτείται.

Η ESD καθορίζει επίσης μια γραμμική τροχιά των αντίστοιχων δεσμευτικών οριακών τιμών εκπομπών (ετήσια δικαιώματα εκπομπής, ΕΔΕ) για κάθε έτος από το 2013 έως το 2020. Η πρόοδος υλοποίησης των στόχων του 2020 εξασφαλίζεται μέσω των υποχρεώσεων ετήσιας υποβολής εκθέσεων και των εφαρμοζόμενων ελέγχων συμμόρφωσης. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου τους, καθώς και σχετικά με την προβλεπόμενη πρόοδό τους ως προς την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που υπέχουν δυνάμει της ESD.

Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή πολιτικών και μέτρων για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που υπέχουν δυνάμει της ESD και υποστηρίζονται από μια σειρά μέτρων της ΕΕ 4 , ορισμένα από τα οποία επίσης αναμένεται να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ έως το 2020, για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Οι εν λόγω υποστηρικτικές πολιτικές της ΕΕ είναι σημαντικές για την επιδίωξη της μείωσης των εκπομπών στους τομείς που καλύπτονται από την ESD, σε ολόκληρη την έκταση της ΕΕ. Είναι όμως σαφές ότι οι μειώσεις των εκπομπών πρέπει να επιτυγχάνονται μέσω εθνικών πολιτικών και μέτρων, ιδίως σε τομείς όπως οι μεταφορές και τα κτίρια.

Σχήμα 1: Όρια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου των κρατών μελών το 2020, δυνάμει της ESD

Τα όρια εκπομπών το 2020 τέθηκαν σε σχέση με τα επίπεδα εκπομπών του 2005. Πηγή: Απόφαση αριθ. 406/2009/ΕΚ.

Για να διασφαλιστεί ευελιξία για τα κράτη μέλη όσον αφορά την εφαρμογή των υποχρεώσεών τους και ως μέσο για την ενίσχυση της συνολικής οικονομικής αποδοτικότητας της επίτευξης του στόχου για το 2020 σε ολόκληρη την έκταση της ΕΕ, η ESD παρέχει ένα φάσμα μέσων ευελιξίας. Τα μέτρα αυτά αφορούν τις δυνατότητες των κρατών μελών να διαχειρίζονται τα ΕΔΕ τους εντός της περιόδου συμμόρφωσης και να συμμετέχουν σε συναλλαγές ΕΔΕ μεταξύ τους. Εάν οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ενός κράτους μέλους υπερβαίνουν τα ΕΔΕ του για ένα δεδομένο έτος, τότε μπορεί να δανειστεί το 5 % των ΕΔΕ του από το επόμενο έτος, να αγοράσει ΕΔΕ από άλλα κράτη μέλη ή να χρησιμοποιήσει πιστωτικές μονάδες από διεθνή έργα, προκειμένου να βρίσκεται εντός των ετήσιων ορίων του. Εάν ένα κράτος μέλος μειώσει τις εκπομπές περισσότερο από το απαιτούμενο, υπερκαλύπτοντας συνεπώς τον στόχο του για ένα δεδομένο έτος, μπορεί να κρατήσει το πλεόνασμα ΕΔΕ για μεταγενέστερη χρήση εντός της περιόδου δέσμευσης ή να το μεταβιβάσει σε άλλα κράτη μέλη 5 . 

Η ESD προβλέπει ετήσιο κύκλο υποβολής εκθέσεων και συμμόρφωσης, στο πλαίσιο του οποίου τα κράτη μέλη δηλώνουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου τους σε εθνικές εκθέσεις απογραφής, ελέγχους απογραφής των εκπομπών για την επικύρωση των εκπομπών που δηλώνονται, καθώς και έλεγχους συμμόρφωσης (ήτοι, σύγκριση των πραγματικών εκπομπών των κρατών μελών με τα ετήσια δικαιώματα εκπομπής τους για ένα δεδομένο έτος). Εάν οι εκπομπές ενός κράτους μέλους υπερβαίνουν το ετήσιο δικαίωμα εκπομπής του, ακόμη και μετά τον συνυπολογισμό των δυνατοτήτων ευελιξίας, το εν λόγω κράτος μέλος θα υφίσταται κυρώσεις και θα υποχρεούται να λάβει διορθωτικά μέτρα.

3.Πεδίο εφαρμογής και μέθοδος αξιολόγησης

Η αξιολόγηση της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών διενεργήθηκε από την Επιτροπή το 2015, υπό την καθοδήγηση διευθύνουσας ομάδας αποτελούμενης από μέλη των εμπλεκόμενων Γενικών Διευθύνσεων της Επιτροπής. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος συμμετείχε επίσης στην ομάδα αυτή. Η αξιολόγηση υποστηρίχθηκε από εξωτερική μελέτη σχετικά με την υλοποίηση της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών. 6  

Η αξιολόγηση διερεύνησε τις επιπτώσεις της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κράτους μέλους, με έμφαση στις δράσεις που έχουν υλοποιηθεί στα κράτη μέλη από το 2009 και έπειτα, για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που υπέχουν δυνάμει της ESD. Κάλυψε την περίοδο από τη στιγμή που τέθηκε σε ισχύ η ESD, τον Ιούνιο του 2009, έως τον Νοέμβριο του 2015. Σύμφωνα με την απαίτηση του άρθρου 14 της ESD, το πεδίο εφαρμογής της αξιολόγησης περιελάμβανε όλες τις διατάξεις και τις απαιτήσεις της απόφασης, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο η υλοποίηση επηρέασε τον ανταγωνισμό.

Η αξιολόγηση εκτίμησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη συνοχή και την προστιθέμενη αξία για την ΕΕ, όσον αφορά τη μέχρι σήμερα υλοποίηση της ESD. Χρησιμοποίησε στοιχεία από υποβληθείσες εκθέσεις εκπομπών και τάσεις εκπομπών, πολιτικές και μέτρα που εγκρίθηκαν, καθώς και ερωτηματολόγια και δομημένες συνεντεύξεις με εμπειρογνώμονες των κρατών μελών και άλλους βασικούς ενδιαφερομένους που εμπλέκονται στην εφαρμογή της ESD σε εθνικό επίπεδο 7 . Εστίασε επίσης στα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με την προετοιμασία νομοθετικής πρότασης για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου των κρατών μελών στους τομείς που καλύπτονται από την ESD, από το 2021 έως το 2030 8 .

Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης χρησιμοποιήθηκαν κατά την προετοιμασία της εκτίμησης επιπτώσεων που συνοδεύει την νομοθετική πρόταση της Επιτροπής για συνέχιση της εφαρμογής της ESD μετά το 2020, εντός του πλαισίου για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030.

4.Υλοποίηση - Τρέχουσα κατάσταση

Η ESD βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο: οι περισσότερες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τα κράτη μέλη σύμφωνα με την ESD υποβλήθηκαν για πρώτη φορά το 2015 και ο έλεγχος της συμμόρφωσης για τα δύο πρώτα έτη της περιόδου συμμόρφωσης (2013-2014) είναι προγραμματισμένος για το 2016. Ωστόσο, χάρη στο υφιστάμενο σύστημα ετήσιας υποβολής εκθέσεων εκπομπών, είναι δυνατός ο εντοπισμός των κύριων τάσεων εκπομπών, τόσο σε επίπεδο κρατών μελών όσο και σε επίπεδο ΕΕ.

Σύμφωνα με την ESD, τα κράτη μέλη οφείλουν να υποβάλλουν ετησίως έκθεση για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου τους. Επιπροσθέτως, ανά διετία οφείλουν να υποβάλλουν έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των εθνικών πολιτικών και μέτρων, ενώ επίσης το 2015 οφείλουν να υποβάλουν επικαιροποιημένες προβλέψεις αναφορικά με την αναμενόμενη πρόοδό τους ως προς τους στόχους τους για το 2020. Κάθε χρόνο η Επιτροπή συγκεντρώνει τα στοιχεία που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη και δημοσιεύει μια έκθεση προόδου, όπου αναλύει και παρουσιάζει την πρόοδο των κρατών μελών ως προς τους στόχους τους για το 2020 στο πλαίσιο της ESD. Η αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών ως προς τους στόχους τους αποτελεί επίσης μέρος της έκθεσης ανά χώρα κατά το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο που δημοσιεύεται από την Επιτροπή κάθε άνοιξη. Οι τάσεις και οι προβλέψεις των εκπομπών στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της δημοσιεύονται επίσης ετησίως από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, ο οποίος επικουρεί την Επιτροπή στην υλοποίηση της ESD.

Τα κράτη μέλη έχουν μέχρι στιγμής εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους περί υποβολής εκθέσεων και η ανταλλαγή πληροφοριών με την Επιτροπή αποδίδει καρπούς. Η Επιτροπή και οι εμπειρογνώμονες των κρατών μελών συναντώνται πολλές φορές κάθε χρόνο, σε ομάδες εργασίας υπό τη διεύθυνση της επιτροπής κλιματικής αλλαγής, για την παρακολούθηση της υλοποίησης των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων σύμφωνα με την ESD.

Μεταξύ 2005 και 2013 σημειώθηκαν σε όλους τομείς συνολικές μειώσεις των εκπομπών, που κυμαίνονται από -3 % στον γεωργικό τομέα έως -25 % στον τομέα των αποβλήτων (Σχήμα 2). Κατά την περίοδο αυτή, υπήρξε επίσης κάποια σύγκλιση των εντάσεων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου μεταξύ των κρατών μελών, τόσο κατά κεφαλήν όσο και κατά ΑΕγχΠ.

Οι εκπομπές που καλύπτονται από την ESD έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά ανά κράτος μέλος από το 2005. Σε όλα τα κράτη μέλη, οι εκπομπές ESD ήταν χαμηλότερες από τα ετήσια όρια για το 2013 και το 2014 9 . Οι υπερβάσεις των στόχων ήταν κατά κανόνα περισσότερες στις χώρες στις οποίες επιτράπηκε να αυξήσουν τις εκπομπές τους σε σύγκριση με το 2005. Χώρες με ιδιαίτερα σοβαρή οικονομική ύφεση (π.χ. Ελλάδα, Πορτογαλία και Ισπανία) είχαν επίσης σημαντικά χαμηλότερες εκπομπές αερίων σε σχέση με τα όρια τους για το 2014.

Σχήμα 2: Επιτευχθείσες μειώσεις εκπομπών σε ολόκληρη την Ευρώπη που καλύπτονται από την ESD, από το 2005 έως το 2013

Σύμφωνα με τις προβλέψεις των κρατών μελών που υποβλήθηκαν το 2015, οι συνολικές εκπομπές που καλύπτονται από την ESD αναμένεται να εξακολουθήσουν την πτωτική πορεία τους έως το 2020 (Σχήμα 3), παραμένοντας συνεχώς εντός ορίων σε επίπεδο ΕΕ. 24 κράτη μέλη προβλέπεται ότι θα επιτύχουν τους εθνικούς στόχους στην εγχώρια αγορά, ενώ τέσσερα κράτη μέλη αναμένεται να χρειαστούν πρόσθετα μέτρα ή να χρησιμοποιήσουν δυνατότητες ευελιξίας εντός της ESD, προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους 10 .

Μέχρι σήμερα κανένα κράτος μέλος δεν έχει χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε από τις δυνατότητες ευελιξίας που προβλέπονται από την ESD, ενώ επίσης όλες οι χώρες φαίνεται να πληρούν τα ετήσια όρια εκπομπών τους κατά τα δύο πρώτα έτη της περιόδου συμμόρφωσης. Στο μέλλον, μπορεί να αναμένεται η χρήση δυνατοτήτων ευελιξίας, όπως οι συναλλαγές με άλλα κράτη μέλη, από ορισμένα κράτη μέλη τα οποία αναμένεται να έχουν εκπομπές πάνω από τα όριά τους έως το 2020. Παρότι οι δυνατότητες ευελιξίας που παρέχονται από την ESD δεν έχουν δοκιμαστεί, εξακολουθούν να τυγχάνουν ευρείας υποστήριξης και επιδοκιμάστηκαν περαιτέρω από τα κράτη μέλη κατά τη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Σχήμα 3: Πραγματικές και προβλεπόμενες συνολικές εκπομπές ESD, 2005 - 2020

Πηγή: ΕΟΧ (2015) Τάσεις και προβλέψεις στην Ευρώπη το 2015, επικαιροποιημένες με τα στοιχεία της απογραφής εκπομπών Μαρτίου 2016. Η μαύρη διακεκομμένη γραμμή αντιπροσωπεύει τη γραμμική τροχιά των ετήσιων ορίων εκπομπών δυνάμει της ESD για την περίοδο 2013-2020.

5.Αποτελέσματα της αξιολόγησης

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για την αξιολόγηση, η αξιολόγηση εκτίμησε τη συνάφεια, την καταλληλότητα, την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα, τη συνοχή και την προστιθέμενη για την ΕΕ αξία της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών. Επίσης, εξέτασε κατά πόσον υπήρχαν επιπτώσεις στον ανταγωνισμό, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο συνιστούσε απαίτηση του άρθρου 14 της ESD.

5.1    Συνάφεια

Οι στόχοι της ESD παραμένουν συναφείς και εξακολουθούν να συνδέονται στενά με τις ανάγκες της ΕΕ. Ειδικότερα, εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη συνέχισης του περιορισμού των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και καθιέρωσης κατάλληλων μηχανισμών που αντικατοπτρίζουν το συνολικό κοινωνικό κόστος της αλλαγής του κλίματος. Η ESD παραμένει επίσης συναφής για την αντιμετώπιση ανεπαρκειών της αγοράς, καθώς η δεσμευτική φύση της απόφασης παρέχει τα κατάλληλα μηνύματα τιμών για τη μείωση των εκπομπών.

Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Οκτώβριο του 2014, σχετικά με το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030, επιβεβαίωσαν τη σημασία της ESD και της συνέχισής της έως το 2030, με όλα τα στοιχεία ως έχουν στην απόφαση περί επιμερισμού των προσπαθειών για το 2020.

Η έγκριση, τον Δεκέμβριο του 2015, της συμφωνίας του Παρισιού επιβεβαιώνει τη δέσμευση στην ανώτατη βαθμίδα της ΕΕ για την υλοποίηση δραστικών μειώσεων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου έως το 2030 και πέραν αυτού. Όπως αναλύεται στην εθνικά καθορισμένη πρόθεση συνεισφοράς (INDC) της, η ΕΕ δεσμεύεται να μειώσει τις εκπομπές στην επικράτειά της κατά τουλάχιστον 40 % κάτω από τα επίπεδα του 1990, έως το 2030.

5.2    Αποτελεσματικότητα

Η ΕΕ βρίσκεται στον σωστό δρόμο για την επίτευξη του στόχου της για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στους τομείς που καλύπτονται από την ESD έως το 2020. Με βάση τις εκθέσεις των κρατών μελών που υποβλήθηκαν το 2015, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου για το 2013 και 2014 σε όλα τα κράτη μέλη ήταν χαμηλότερες από τα ισχύοντα όρια για τα έτη αυτά. Οι συνολικές εκπομπές που καλύπτονται από την ESD σε επίπεδο ΕΕ το 2013 ήταν 9,7 % χαμηλότερες από τις εκπομπές του 2005. Το 2014, οι εκπομπές που καλύπτονται από την ESD σημείωσαν περαιτέρω μείωση της τάξεως του 12,9 % κάτω από τα επίπεδα του 2005, επιτυγχάνοντας έτσι συνολικές εκπομπές κάτω από το όριο της ESD για ολόκληρη την ΕΕ έως το 2020. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου της το 2020 κατ’ εφαρμογή της ESD και ότι όλα τα κράτη μέλη έχουν συνεισφέρει στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. 

Η επιτευχθείσα μείωση των εκπομπών αντιπροσωπεύει μεγάλη βελτίωση της επίδοσης σε σχέση με το σενάριο διατήρησης του υφιστάμενου πλαισίου, όταν συμφωνήθηκαν οι στόχοι για το 2020 για πρώτη φορά. Οι μειώσεις των εκπομπών είναι μέχρι στιγμής πολύ μεγαλύτερες από αυτές που αναμένονταν το 2007, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε επί των καθολικών κλιματικών στόχων της για το 2020 και η Επιτροπή πραγματοποίησε την εκτίμηση επιπτώσεων της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια. Σύμφωνα με το σενάριο διατήρησης του υφιστάμενου πλαισίου, στην εν λόγω εκτίμηση επιπτώσεων του 2007, οι εκπομπές που καλύπτονται από την ESD σε επίπεδο ΕΕ αναμενόταν να σημειώσουν αύξηση της τάξεως του 2,4 % μεταξύ 2005 και 2020 11 . 

Η οικονομική ύφεση είχε επίσης επιπτώσεις στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε ορισμένους τομείς της ESD μέχρι σήμερα (ιδίως ως προς τις εμπορευματικές μεταφορές) και οι επιπτώσεις αυτές αναμένεται να εκδηλωθούν έως το 2020. Ωστόσο, πολλοί τομείς (όπως τα κτίρια και η γεωργία) που καλύπτονται από την ESD δεν επηρεάζονται άμεσα από τις διακυμάνσεις του ΑΕΠ και είναι πιο επιρρεπείς σε επιρροές πολιτικής, γεγονός που επιτρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ορισμένες από τις μειώσεις των αερίων θερμοκηπίου σε τομείς ESD είναι δυνατόν να αποδοθούν σε παρεμβάσεις πολιτικής σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο.

Με άλλα λόγια, οι επιτευχθείσες μειώσεις των εκπομπών δύνανται να αποδοθούν εν μέρει στις πολιτικές και τα μέτρα για την ενέργεια και το κλίμα που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή από τα κράτη μέλη (εκ των οποίων ορισμένα ελήφθησαν κατ’ εφαρμογή της ESD), ενώ ο περιορισμός των εκπομπών αναμένεται να συνεχιστεί κατά τα επόμενα έτη.

Η παρατήρηση αυτή ενισχύεται περαιτέρω από την ανάλυση αποσύνθεσης που πραγματοποιήθηκε για την περίοδο 2005-2012 αναφορικά με τις εκπομπές CO2 από την καύση ορυκτών καυσίμων, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 80 % των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, τόσο στους τομείς του ΣΕΔΕ όσο και στους τομείς της ESD. Η ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι τεχνολογικές αλλαγές συνέβαλαν περισσότερο στη μείωση των εκπομπών, ξεπερνώντας με διαφορά τη συνεισφορά των μεταβάσεων εντός και μεταξύ οικονομικών τομέων, και υπεραντισταθμίζοντας κατά πολύ τους παράγοντες εκπομπής που σχετίζονται με το ΑΕΠ σε περιόδους οικονομικής κρίσης.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι εκπομπές CO2 μειώθηκαν συνολικά κατά 11,5 % μεταξύ 2005 και 2012. Οι τεχνολογικές αλλαγές είχαν τη σημαντικότερη επίδραση στη μείωση των εκπομπών, οδηγώντας σε μείωση 18,5 % και υπερβαίνοντας κατά πολύ τη συνεισφορά των μεταβάσεων μεταξύ οικονομικών τομέων. Συνολικά, οι πολιτικές που εφαρμόζονται στον τομέα του κλίματος και της ενέργειας συνέβαλαν σημαντικά στην υιοθέτηση τεχνολογιών χαμηλότερης κατανάλωσης άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας (ΑΕΠ) προκάλεσε αύξηση 6,8 % των εκπομπών. Οι διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία (σε σταθερό ΑΕΠ και ένταση CO2 σε κάθε οικονομικό κλάδο) προκάλεσαν μικρή αύξηση των εκπομπών, της τάξεως του 1,7 % 12 . 

Δεν ήταν δυνατό να υπολογιστεί επακριβώς ο βαθμός στον οποίο η διαπιστωθείσα τάση στις ιστορικές εκπομπές, καθώς και οι αναμενόμενες μελλοντικές τάσεις εκπομπών, μπορούν εύκολα να πιστωθούν σε συγκεκριμένες πολιτικές. Ειδικότερα, είναι δύσκολο να απομονωθούν οι επιδράσεις της ESD στις εθνικές πολιτικές για το κλίμα και την ενέργεια, όπως και στις πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια, που έχουν αμεσότερη επίπτωση στους διάφορους συντελεστές εκπομπών.

Ενώ ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη θεώρησαν ότι η ESD έχει υπάρξει σημαντικός παράγοντας για νέες εθνικές πολιτικές και μέτρα σε ορισμένα κράτη μέλη, άλλα ενδιαφερόμενα μέρη έκριναν ότι η ESD είχε ελάχιστη ή μηδενική επίδραση στις εθνικές πολιτικές εξελίξεις. Το επίπεδο της επιρροής της ESD φαίνεται επίσης να ποικίλλει στα διάφορα κράτη μέλη, γεγονός που ενδεχομένως αντανακλά τη διαφορετική κατάσταση των κρατών μελών σε σχέση με τους στόχους που υπέχουν δυνάμει της ESD, δηλαδή το κατά πόσον θα πρέπει να αναλάβουν περαιτέρω δράση ή όχι.

Η αξιολόγηση της ESD έδειξε αύξηση στην εφαρμογή εθνικών πολιτικών στους τομείς της ESD στα περισσότερα έτη, αρχής γενομένης από το 2007, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τους συνολικούς κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2020. Χωρίς την ESD, ενδέχεται να μην είχαν ληφθεί δράσεις για τον μετριασμό των εκπομπών στους τομείς ESD σε επίπεδο κρατών μελών, ή να είχαν ληφθεί τέτοιες δράσεις, αλλά με βραδύτερο ρυθμό.

5.3    Αποδοτικότητα

Το κόστος και τα οφέλη της εφαρμογής των μέτρων στους τομείς της ESD είναι δύσκολο να υπολογιστούν ποσοτικά, καθώς μέχρι στιγμής είναι δύσκολο να θεμελιωθεί άμεσος σύνδεσμος μεταξύ πολλών εθνικών πολιτικών για το κλίμα και την ενέργεια και μειώσεων των εκπομπών στους τομείς της ESD. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πολιτικές και τα μέτρα που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη παρέχουν ανεπαρκείς πληροφορίες σχετικά με τα αναμενόμενα και τα πραγματικά κόστη και οφέλη τους.

Το κύριο όφελος που συνδέεται με την ESD σχετίζεται με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στους τομείς που καλύπτονται από την απόφαση αυτή. Εκτός από κάθε τυχόν άμεσο κόστος, η εφαρμογή της ESD έχει ενδεχομένως αποφέρει ορισμένα παράλληλα οικονομικά οφέλη, όπως η βελτίωση της ποιότητας του αέρα και η ενεργειακή ασφάλεια.

Ένα άλλο, πιο ποιοτικό όφελος της ESD είναι ότι βοηθά τα κράτη μέλη στη δημιουργία θεσμικών πλαισίων, τον καθορισμό στόχων και την οργάνωση διαδικασιών συλλογής δεδομένων και υποβολής εκθέσεων για τη μείωση των εκπομπών στους τομείς που καλύπτονται από την ESD. Το όφελος είναι περισσότερο εμφανές στα κράτη μέλη στα οποία οι πολιτικές μείωσης των εκπομπών σε αυτούς τους τομείς αναπτύσσονται σε περιφερειακό επίπεδο.

Το κόστος από την εφαρμογή της ESD προέρχεται από δύο κύριες πηγές – την εφαρμογή πολιτικών και μέτρων στους σχετικούς τομείς και την υποβολή εκθέσεων δυνάμει της ESD.

Όσον αφορά το κόστος υποβολής εκθέσεων, κρίθηκε ότι η ESD παρέχει επιτυχώς τα αποτελέσματα, παρότι ενδέχεται να υπάρχουν ακόμη περιθώρια μείωσης του διοικητικού φόρτου. Τα κόστη που συνδέονται με την υποβολή εκθέσεων και τη συμμόρφωση είναι αμελητέα και ως επί το πλείστον βαρύνουν την Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Δεν σημειώθηκε ουσιώδης διακύμανση μεταξύ κρατών μελών. Ενδέχεται να υπάρχουν δυνατότητες για τη μείωση του διοικητικού κόστους σε επίπεδο ΕΕ, για παράδειγμα με την εφαρμογή απλουστευμένων ή μικρότερης συχνότητας ελέγχων συμμόρφωσης.

Όσον αφορά τις δυνατότητες ευελιξίας που παρέχονται από την ESD, τρία κράτη μέλη δήλωσαν ότι είχαν την πρόθεση να αγοράσουν ΕΔΕ από άλλα, ενώ δέκα κράτη μέλη είχαν την πρόθεση να πωλήσουν ΕΔΕ. Η χαμηλή ζήτηση για τέτοιες μεταβιβάσεις μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η ESD εξακολουθεί να βρίσκεται στα πρώτα έτη υλοποίησής της και ότι ενδέχεται να υπάρχουν άλλοι παράγοντες, που δεν διερευνήθηκαν κατά την αξιολόγηση, οι οποίοι θα ωθούσαν τα κράτη μέλη να προτιμήσουν να εφαρμόσουν εγχώριες δράσεις αντί της αγοράς ΕΔΕ από άλλα κράτη μέλη.

5.4    Συνοχή

Από τα στοιχεία που προκύπτουν από τις συζητήσεις με ενδιαφερόμενα μέρη και, σε μικρότερο βαθμό από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, προκύπτει ότι οι στόχοι της ESD είναι σε μεγάλο βαθμό συνεκτικοί με άλλες πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια, όπως το ΣΕΔΕ, η ενεργειακή απόδοση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα ενδιαφερόμενα μέρη εντόπισαν ισχυρή συνάφεια με τους στόχους της ΕΕ σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αν και ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη αμφισβήτησαν τη συνοχή των ίδιων των στόχων.

Παρέχοντας ευελιξία ως προς τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν τα όρια εκπομπών τους, οι στόχοι της ESD κρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό συνεκτικοί με την εκάστοτε χάραξη εθνικής πολιτικής.

Δυνητική έλλειψη συνοχής υπάρχει μεταξύ της ESD και άλλων παρεμβάσεων σε σχέση με τη γεωργία και τη χρήση γης, την αλλαγή χρήσης γης και τη δασοπονία (LULUCF). Μέρος του προβλήματος συνοχής αφορά άλλες διεθνείς δεσμεύσεις, και όχι τη συνοχή με τις πολιτικές της ΕΕ· η γεωργία περιλαμβάνεται στην ESD και το πρωτόκολλο του Κιότο, ενώ ο τομέας LULUCF περιλαμβάνεται στο πρωτόκολλο του Κιότο, αλλά όχι στην ESD.

Η συνοχή με άλλες υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων κρίθηκε επίσης ισχυρή, ιδίως με τις εσωτερικές και διεθνείς υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων της ΕΕ. Ωστόσο, εντοπίστηκαν περιθώρια ευθυγράμμισης των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων κατ’ εφαρμογή της ESD και κατ’ εφαρμογή της νομοθεσία της ΕΕ για την ενέργεια.

5.5    Προστιθέμενη αξία για την ΕΕ

Για τη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ δεν υπήρχαν ή υπήρχαν μόνο ασθενείς παράγοντες εγχώριας πολιτικής πριν από την ESD, γεγονός που υποδηλώνει ότι χωρίς την ESD, ενδέχεται να μην είχαν ληφθεί δράσεις ή να είχαν ληφθεί με βραδύτερο ρυθμό.

Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι τα κράτη μέλη που έχουν θεμελιώσει στην εθνική τους νομοθεσία στόχους ως προς τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου πιο φιλόδοξους από τους αντίστοιχους της ESD, ενδέχεται να έχουν λάβει ούτως ή άλλως μέτρα σε συμμόρφωση με την εν λόγω νομοθεσία τους. Ωστόσο, σε αυτό δεν συνυπολογίζεται το γεγονός ότι οι συζητήσεις σχετικά με τους στόχους της ΕΕ για το 2020 μπορεί να έχουν συμβάλει κατ’ αρχήν στον καθορισμό εθνικών στόχων, διότι παρέχουν τη βεβαιότητα ότι και τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ θα λάβουν ένα ελάχιστο επίπεδο μέτρων. Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου υπήρχαν ήδη παράγοντες δράσης εντός των κρατών μελών, η ESD θεωρείται ότι άσκησε θετική επίδραση, έστω κι αν δεν ήταν βασικός παράγοντας.

Μια άλλη σημαντική προστιθέμενη αξία της ESD μέχρι σήμερα είναι η βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων και των προβλέψεων περί εκπομπών για τους τομείς της ESD σε εθνικό επίπεδο, η οποία συνέβαλε στη βελτίωση του σχεδιασμού πολιτικής. Η ετήσια υποβολή εκθέσεων, σε συνδυασμό με την υποχρέωση διετούς υποβολής έκθεσης περί πολιτικών, μέτρων και προβλέψεων, τηρούν το κράτος μέλος αρτιότερα ενημερωμένο ως προς την πρόοδο, όχι μόνο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, αλλά και των πολιτικών για το κλίμα και την ενέργεια εν γένει. Οι υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων παρέχουν επίσης, τόσο στα κράτη μέλη, όσο και σε άλλους ενδιαφερόμενους φορείς της ΕΕ, ένα εργαλείο σύγκρισης της απόδοσής τους με εκείνη των άλλων χωρών της ΕΕ.

Σημειώθηκε μεγάλη συναίνεση των ενδιαφερόμενων μερών ως προς τη συνεχιζόμενη ανάγκη ύπαρξης ενός νομικού μέσου όπως η ESD και για την περίοδο μετά το 2020.

5.6    Ανταγωνισμός

Η αξιολόγηση εξέτασε κατά πόσον οι εγχώριες πολιτικές και μέτρα που εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη σε συνάρτηση με την ESD είναι δυνατόν να στρεβλώσουν την εσωτερική αγορά της ΕΕ. Λόγω της έλλειψης συγκεκριμένων δεδομένων σχετικά με τον αντίκτυπο των εν λόγω εθνικών μέτρων στην εσωτερική αγορά της ΕΕ, το αποτέλεσμα αυτής της πτυχής της αξιολόγησης βασίζεται αποκλειστικά στις απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών.

Οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι παράγοντες ανέφεραν ότι η ESD είχε μηδενικό ή περιορισμένο αντίκτυπο στον ανταγωνισμό εντός της ΕΕ. Δύο ενδιαφερόμενα μέρη ανέφεραν ότι οι εθνικές πολιτικές μετριασμού κατ’ εφαρμογή της ESD ενδέχεται να περιορίζουν τις δυνατότητες αύξησης των αποτελεσμάτων του γεωργικού τομέα, λόγω του εικαζόμενου χαμηλότερου δυναμικού μετριασμού του εν λόγω τομέα. Ωστόσο, κανένα ενδιαφερόμενο μέρος δεν ανέφερε παραδείγματα περιπτώσεων όπου οι εθνικές πολιτικές και μέτρα που απορρέουν από την ESD είχαν δυσμενείς επιπτώσεις σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή τμήματα ενός τομέα.

6.Συμπεράσματα

Η ESD βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο υλοποίησης. Παρ’ όλα αυτά, είναι σαφές από τα τεκμήρια που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι στιγμής ότι οι στόχοι της ESD ήταν αποτελεσματικοί ως προς την προώθηση νέων εθνικών πολιτικών και μέτρων που προάγουν αποτελεσματικές μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου εντός του πεδίου εφαρμογής της ESD. Οι περισσότερες μειώσεις των εκπομπών από το 2009 προέρχονται από τεχνολογικές αλλαγές, καθώς και πολιτικές που έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της χρήσης τεχνολογιών μικρότερης έντασης άνθρακα. Το αποτέλεσμα αυτό ενισχύθηκε από το γεγονός ότι η ESD τέθηκε σε εφαρμογή μαζί με άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων έως το 2020, ιδίως όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Για πολλούς τομείς της ESD, συμπεριλαμβανομένων των τομέων κτιρίων, μεταφορών, γεωργίας και διαχείρισης αποβλήτων, ένα μέρος των μειώσεων των εκπομπών έως σήμερα μπορεί να αποδοθεί σε παράγοντες που επηρεάζονται από τις παρεμβάσεις πολιτικής που σχετίζονται με τη δέσμη μέτρων έως το 2020.

Παρότι διαπιστώθηκε ότι η ESD είχε κάποια επίπτωση στην προώθηση νέων εθνικών πολιτικών σε ορισμένα κράτη μέλη, δεν υπήρξαν επαρκή στοιχεία για τον ποσοτικό προσδιορισμό των συνολικών επιπτώσεων της ESD στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στο παρόν στάδιο. Τα στοιχεία σχετικά με τις άμεσες δαπάνες των εθνικών πολιτικών που υλοποιούνται στο πλαίσιο της ESD είναι πολύ περιορισμένα. Επομένως, δεν ήταν δυνατή η αξιόπιστη αξιολόγηση των δαπανών αυτών. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι εθνικές πολιτικές και τα μέτρα που δηλώνονται από τα κράτη μέλη παρέχουν ανεπαρκείς πληροφορίες σχετικά με τα αναμενόμενα και τα πραγματικά κόστη και οφέλη τους.

Όπως διαπιστώθηκε, η ESD προκάλεσε περιορισμένη πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση σε επίπεδο κρατών μελών, αν και ενδέχεται να υπάρχουν δυνατότητες για μείωση του διοικητικού κόστους σε επίπεδο ΕΕ, για παράδειγμα με την εφαρμογή απλουστευμένων ή μικρότερης συχνότητας ελέγχων συμμόρφωσης.

Η ESD διατηρεί τη συνοχή της με άλλες πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Από τη δημόσια διαβούλευση προέκυψε ευρεία συναίνεση των ενδιαφερόμενων μερών ως προς τη συνέχιση της ανάγκης ύπαρξης ενός νομικού μέσου όπως η ESD μετά το 2020.

Διαπιστώθηκε ότι η ESD προσφέρει προστιθέμενη αξία στη δράση της ΕΕ. Μεγάλο μέρος των ενδιαφερόμενων μερών των κρατών μελών συμφώνησε επίσης ότι η ESD αύξησε την ευαισθητοποίηση ως προς το δυναμικό μετριασμού στους τομείς που καλύπτονται από την ESD και συνέβαλε στην καθιέρωση νέων εθνικών θεσμικών και νομικών πλαισίων. Επιπλέον, βελτίωσε τον συντονισμό σχετικά με τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε όλους τους τομείς της ESD, καθώς και μεταξύ εθνικών και περιφερειακών ή τοπικών διοικήσεων.

Τα ενδιαφερόμενα μέρη δεν παρουσίασαν κανένα στοιχείο που υποδεικνύει ότι εθνικές πολιτικές που προκύπτουν από την ESD έχουν νοθεύσει αδικαιολόγητα τους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.

(1)  Απόφαση αριθ. 406/2009/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, περί των προσπαθειών των κρατών μελών να μειώσουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, ώστε να τηρηθούν οι δεσμεύσεις της Κοινότητας για μείωση των εκπομπών αυτών μέχρι το 2020, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/DE/TXT/PDF/?uri=CELEX:32009D0406&from=DE ·

(2) Η τρέχουσα ESD καλύπτει τα ίδια αέρια θερμοκηπίου με το πρωτόκολλο του Κιότο, με εξαίρεση το τριφθοριούχο άζωτο NF3. Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές δεν καλύπτονται από την ESD ή το ΣΕΔΕ.

(3) SWD(2016) 251

(4) Παραδείγματα σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ είναι ο κανονισμός περί εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από επιβατικά αυτοκίνητα και ελαφρά εμπορικά οχήματα, η οδηγία για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση, η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο κανονισμός για τα φθοριούχα αέρια και η οδηγία για τα κινητά συστήματα κλιματισμού, το πλαίσιο οικολογικού σχεδιασμού, η οδηγία για τη νιτρορρύπανση, και ο οικολογικός προσανατολισμός της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής.

(5) Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις υφιστάμενες δυνατότητες ευελιξίας, βλ. παράρτημα 4 του SWD(2016) 251

(6)

Παρουσίαση της μεθοδολογίας που εφαρμόστηκε για την αξιολόγηση, καθώς και των στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν, παρέχεται στο παράρτημα 3 του SWD(2016) 251. Για την εξωτερική μελέτη, βλ. Υποστηρικτική μελέτη για την αξιολόγηση της απόφασης αριθ. 406/2009/ΕΚ (απόφαση περί επιμερισμού των προσπαθειών), Ricardo Energy and Environment με Trinomic και Vito.

(7) Τα αποτελέσματα της διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη παρουσιάζονται στο παράρτημα 2 του SWD(2016) 251.

(8) Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαβούλευση αυτή, βλέπε http://ec.europa.eu/clima/consultations/articles/0025_en.htm

(9) Βάσει των εκθέσεων για τις εκπομπές που υποβλήθηκαν το 2015. Βλ. επίσης SWD(2016) 251, σ.17

(10) Έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα, COM(2015)576 final.

(11) SEC (2008) 85/3 ΕΚ. Βλέπε επίσης Supporting study for the Evaluation of Decision No. 406/2009/EC (Απόφαση επιμερισμού των προσπαθειών), σ.12

(12)

Έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα, COM(2015) 576 final, σ. 9.