ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 28.7.2015

COM(2015) 366 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικα με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική της Ένωσης για την περιοχή των
Άλπεων

{SWD(2015) 147 final}

1. Εισαγωγη

Η περιοχή των Άλπεων είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές του κόσμου και μεταξύ των οικονομικά πιο δυναμικών, καινοτόμων και ανταγωνιστικών περιοχών στην Ευρώπη, με μοναδικά γεωγραφικά και φυσικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η περιοχή αντιμετωπίζει επίσης σημαντικές προκλήσεις που απαιτούν από κοινού αντιμετώπιση:

την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας που απαιτεί να διακρίνεται η περιοχή ως ανταγωνιστική και καινοτόμος·

τις δημογραφικές τάσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα από τις συνδυασμένες επιπτώσεις της γήρανσης, της χαμηλής πληθυσμιακής πυκνότητας στις ορεινές περιοχές και των νέων μοντέλων μετανάστευσης·

την υψηλή ευαισθησία στην κλιματική αλλαγή και τις προβλέψιμες επιπτώσεις της στο περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων·

την ενεργειακή πρόκληση κατά τη διαχείριση και την κάλυψη της ζήτησης με βιώσιμο, ασφαλή και οικονομικά προσιτό τρόπο·

την ιδιαίτερη γεωγραφική της θέση στην Ευρώπη, ως περιοχή διέλευσης·

τον υψηλό βαθμό εποχικότητας, ιδίως σε ορισμένες τουριστικές περιοχές.

Σημαντικές διαφορές εξακολουθούν να υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων τμημάτων της περιοχής (για παράδειγμα μεταξύ των ορεινών περιοχών και την παράκτιας ζώνης των Άλπεων).

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 19ης και 20ής Δεκεμβρίου 2013 κάλεσε την Επιτροπή, να εκπονήσει σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή των Άλπεων (EUSALP) έως τα τέλη Ιουνίου 2015, με βάση το στέρεο ιστορικό της συνεργασίας στην περιοχή. Η στρατηγική θα αφορά περίπου 80 εκατομμύρια άτομα που ζουν σε 48 περιφέρειες (χάρτης στο παράρτημα), σε επτά χώρες, πέντε εκ των οποίων είναι κράτη μέλη της ΕΕ (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Σλοβενία) και δύο τρίτες χώρες (Λίχτενσταϊν και Ελβετία). Η προτεινόμενη γεωγραφική περιοχή που καλύπτεται από τη μακροπεριφερειακή στρατηγική είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής των Άλπεων, για την προώθηση της ανάπτυξης σε ολόκληρη την Ευρώπη και την αμοιβαία αλληλεγγύη μεταξύ ορεινών και περιαλπικών εδαφών.

Η στρατηγική θα καλύψει τους ακόλουθους θεματικούς τομείς πολιτικής: (1) οικονομική μεγέθυνση και καινοτομία, (2) κινητικότητα και συνδεσιμότητα·και (3) περιβάλλον και ενέργεια.

Η στρατηγική θα επωφεληθεί από τον ενεργό ρόλο των αλπικών περιοχών που υποστηρίζονται από τα κράτη μέλη και την εμπειρία από πολλές δομές συνεργασίας που δραστηριοποιούνται ήδη στην περιοχή, και θα βασιστεί στο έργο που πραγματοποιήθηκε πριν η Επιτροπή να αρχίσει την κατάρτιση της στρατηγικής. 1

2. Προκλήσεις και ευκαιριεσ

Οι προπαρασκευαστικές εργασίες που αναφέρονται παραπάνω συνέβαλαν στον εντοπισμό σημαντικών προκλήσεων όπου μια μακροπεριφερειακή απάντηση θα ήταν χρήσιμη. Οι εταίροι της στρατηγικής μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρέχει ο οικονομικός δυναμισμός και ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας, η υψηλή αξία των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και η μακρά παράδοση συνεργασίας της περιοχής.

Καινοτομία και ΜΜΕ: Η περιοχή αντιμετωπίζει ορισμένους περιορισμούς που αφορούν:

την διαλπική συνεργασία στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας·

την αξιοποίηση των διαθεσίμων αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας (Ε & Κ) ·

τις χωρικά κατακερματισμένες τοπικές αγορές·

τις κοινωνικές ανισότητες στον τομέα της καινοτομίας·

τις ευκαιρίες χρηματοδότησης·

τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) καθώς και τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος·

την ισχυρή μετανάστευση από τις αγροτικές περιοχές λόγω των ανεπαρκών διαθέσιμων υποδομών·και

την κεφαλαιοποίηση των αποτελεσμάτων της εφαρμοσμένης έρευνας.

Ωστόσο, η περιοχή φιλοξενεί επίσης βασικούς παράγοντες σε παγκόσμιο επίπεδο στον τομέα της Ε & Κ, προσφέροντας σημαντικό δυναμικό για περαιτέρω ανάπτυξη σε παγκόσμια κλίμακα. Υπάρχουν σημαντικές συγκεντρώσεις μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) σε διάφορα μέρη της περιοχής και πολλές από αυτές οργανώνονται σε συνεργατικούς σχηματισμούς, δημιουργώντας μια εδαφική οικονομία που προσφέρει μια στέρεη βάση για την καινοτομία στηριζόμενη στις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης και επιτρέπει στις εταιρείες να καταστούν ανταγωνιστικότερες σε τομείς με ιδιαίτερη σημασία για την περιοχή (όπως η ενέργεια και οι πράσινες τεχνολογίες, η ηλεκτρονική μηχανική και τα έργα πολιτικού μηχανικού,·η χημεία και τα νέα υλικά καθώς και οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας).

Η γεωργία και η δασοκομία. Διάφορα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των ορεινών προϊόντων και των ποιοτικών προϊόντων και των υπηρεσιών, που βασίζονται στη γεωργία και στη δασοκομία προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες (π.χ. για τη βιοοικονομία) καθ' όλη την αξιακή αλυσίδα (συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, των φαρμακευτικών προϊόντων και του κλάδου των ξύλινων κατασκευών). Η άνοδος στην αξιακή αλυσίδα παρέχει δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών της περιοχής. Οι αγρότες συμβάλλουν στην αειφόρο διαχείριση της γης και στην παροχή «υπηρεσιών οικοσυστήματος».

Τουρισμός: Η περιοχή αποτελεί βασικό προορισμό για τον τουρισμό, ιδιαίτερα τον χειμώνα, αλλά οι τουρίστες είναι πολύ άνισα κατανεμημένοι σε αυτή την περιοχή. Αυτό θα μπορούσε να διορθωθεί μέσω μιας συντονισμένης προσέγγισης στον αειφόρο και προσπελάσιμο τουρισμό, με τη συμμετοχή ιδίως της Ε&Κ, των ΜΜΕ και με την κατάρτιση του εργατικού δυναμικού. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στη βελτίωση της γεωγραφικής και εποχιακής κατανομής της τουριστικής αγοράς στην περιοχή, ενώ συγχρόνως θα συνέβαλε στη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων εργασίας.

Μεταφορές και συνδεσιμότητα: Η περιοχή αποτελεί ένα μεγάλο ευρωπαϊκό σταυροδρόμι και, ως ζώνη διέλευσης, εμπόδιο για το ευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών. Διάφοροι διάδρομοι του οδικού δικτύου βρίσκονται κοντά σε σημείο κορεσμού, και προκαλούν σοβαρά προβλήματα υγείας (θόρυβος και ατμοσφαιρική ρύπανση). Τα κυριότερα προβλήματα συνίστανται:

στον αυξανόμενο όγκο της κυκλοφορίας·

στην έλλειψη εναρμονισμένων ρυθμίσεων για τις πολιτικές μεταφορών αναφορικά με τη μεταφορά εμπορευμάτων· και

στο μεγάλο ποσοστό των οδικών εμπορευματικών μεταφορών.

Επιπλέον, καθώς η ποιότητα του αέρα είναι κακή σε πολλές περιοχές, θα ήταν χρήσιμο να προσαρμοστούν τα μέτρα για τις μεταφορές με περιφερειακά σχέδια βιώσιμης κινητικότητας, περιφερειακά σχέδια για την ποιότητα του αέρα και τα εθνικά προγράμματα ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, προκειμένου να βελτιωθεί η συνοχή μεταξύ τους και να αυξηθούν οι συνέργειες. Η δυνατότητα πρόσβασης σε απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές αποτελεί επίσης πρόκληση σε πολλές περιοχές, όπου οι δημόσιες συγκοινωνίες (κυρίως τοπικοί σιδηρόδρομοι) πρέπει να εκσυγχρονιστούν. Θα πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της συνδεσιμότητας και της συνετής χρήσης της γης. Η προώθηση και η διευκόλυνση των έργων σχετικά με τις βιώσιμες μεταφορές μπορούν να δημιουργήσουν δεσμούς μεταξύ του πυρήνα των Άλπεων και των γύρω περιοχών, προς όφελος αμφοτέρων. Η ηλεκτρονική συνδεσιμότητα E -connectivity- (ιδίως με το διαδίκτυο υψηλών ταχυτήτων) σε μακροπεριφερειακό επίπεδο μπορεί επίσης να δημιουργήσει νέες τεχνολογικές δυνατότητες για την ανάπτυξη υπηρεσιών και την αποκέντρωση των επιχειρήσεων.

Προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς: Οι Άλπεις συνιστούν το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα βιοποικιλότητας στην Ευρώπη μετά την Μεσόγειο Θάλασσα και έναν από τους σημαντικότερους υδατόπυργους της Ευρώπης. Η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά της περιοχής είναι επίσης ένα από τα ισχυρότερα πλεονεκτήματά της. Οι πόροι αυτοί χρησιμοποιούνται ευρέως και υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για γη και νερό για διάφορους σκοπούς, ενέργεια, νοικοκυριά, τουρισμό, γεωργία, δασοκομία και βιομηχανία. Αναμφίβολα, αυτό αποτελεί πρόκληση για την επίτευξη μιας βιώσιμης ανάπτυξης και μπορεί να έχει επίδραση στα οικοσυστήματα. Η εντατική χρήση της γης έχει αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και η μείωση του πληθυσμού σε απομακρυσμένες περιοχές έχει δραματικές επιπτώσεις για τη σταθερότητα του εδάφους, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Λόγω του αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής στα αποθέματα νερού των Άλπεων, υπάρχει ανάγκη για σημαντική αναβάθμιση των δραστηριοτήτων στον τομέα αυτό.

Κλιματική αλλαγή και πρόληψη κινδύνου: Η περιοχή είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και αντιμετωπίζει ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο πλημμυρών, κατολισθήσεων και μεταβολών στους υδάτινους πόρους. Ο τουρισμός, η γεωργία και η δασοκομία είναι μεταξύ των πλέον ευάλωτων τομέων, που επηρεάζονται άμεσα από την υπερθέρμανση του πλανήτη και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ο καλύτερος συντονισμός των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών πολιτικών καθώς και η ταχεία εφαρμογή ενεργειών συντονισμένων σε μακροπεριφερειακό επίπεδο, θα μπορούσαν να περιορίσουν αυτούς τους κινδύνους.

Ενέργεια: Τα προγράμματα στήριξης και οι ευρωπαϊκές, εθνικές και περιφερειακές πολιτικές όσον αφορά τους μη χρηματοοικονομικούς φραγμούς για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την ενεργειακή απόδοση διαφέρουν από χώρα σε χώρα και πρέπει να συντονιστούν καλύτερα. Η αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων υδροηλεκτρικών σταθμών θα μπορούσε να αυξηθεί ενώ άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μπορούσαν να μελετηθούν. Η ενεργειακή απόδοση παρέχει ευκαιρίες επενδύσεων στον τομέα των τεχνολογιών και της παροχής συμβουλών/μηχανικών κατασκευών σε τομείς υπηρεσιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να βοηθηθεί η περιοχή να αναδειχθεί σε ηγετική θέση στην Ε &Α και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με την αύξηση των μέτρων προστασίας του κλίματος για τη στήριξη της μετάβασης σε τεχνολογία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η αυξημένη συνεργασία μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη μελλοντικών ευκαιριών για την περιοχή ως ενεργειακό χώρο αποθήκευσης ενέργειας σε περιόδους αιχμής, καθώς και στην ανάπτυξη μέσων και διαδικασιών για την εξισορρόπηση των συμφερόντων της βιώσιμης παραγωγής ενέργειας και άλλων χρήσεων γης και λειτουργιών προστασίας.

Θεσμικά θέματα: Η μακρά παράδοση συνεργασίας συνεπάγεται επίσης μεγάλο αριθμό δομών που λειτουργούν στην περιοχή με διάφορα γεωγραφικά και θεματικά πεδία και διαφορετικά συστήματα διακυβέρνησης. Ως εκ τούτου, θα ήταν χρήσιμη η βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των εμπλεκόμενων παραγόντων, με εξασφάλιση της συνοχής μεταξύ των υφιστάμενων πρωτοβουλιών, κάλυψη των κενών, αποφυγή της άσκοπης επανάληψης προσπαθειών και ευθυγράμμιση της χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών μέσων. Η προσέγγιση αυτή θα ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να υπερβούν τα εθνικά σύνορα και τους τομεακούς και πολιτιστικούς φραγμούς, μειώνοντας την στεγανοποίηση μεταξύ τομεακών πολιτικών, διαφόρων παραγόντων και επιπέδων διακυβέρνησης.

3. Απαντηση: ένα σχεδιο δρασης

Οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις και ευκαιρίες παρέχοντας ένα πλαίσιο συλλογικής ή από κοινού δράσης, φέρνοντας σε επαφή τις περιφερειακές δράσεις και τους φορείς για την παροχή μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας. Στην έκθεσή της σχετικά με την προστιθέμενη αξία των μακροπεριφερειακών στρατηγικών, 2 η Επιτροπή συνέστησε οι νέες μακροπεριφερειακές στρατηγικές να επικεντρωθούν σε έναν περιορισμένο αριθμό σαφώς καθορισμένων στόχων, σε συνάρτηση με τις συγκεκριμένες στρατηγικές ανάγκες της μακροπεριφέρειας για βελτιωμένη και υψηλού επιπέδου συνεργασία. Είναι μια προσέγγιση που θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν ενδείκνυται η συμμετοχή της ΕΕ και μπορούν να ενισχυθούν οι υφιστάμενες εγκάρσιες πολιτικές της ΕΕ.

Για τον σκοπό αυτό, θα τεθεί σε εφαρμογή ένα κυλιόμενο σχέδιο δράσης που θα συνοδεύει την ανακοίνωση (με την επιφύλαξη επικαιροποιήσεων και επανεξετάσεων, κατά περίπτωση). Το σχέδιο διαρθρώνεται γύρω από τρεις αλληλένδετους θεματικούς στόχους που εστιάζονται στην παροχή:

1.    ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες απασχόλησης, με βάση την υψηλή ανταγωνιστικότητα της περιοχής·

2    βιώσιμη εσωτερική και εξωτερική προσπελασιμότητα·

3    ένα πιο περιεκτικό περιβαλλοντικό πλαίσιο και ανανεώσιμες και αξιόπιστες ενεργειακές λύσεις για το μέλλον.

Και έναν εγκάρσιο στόχο, για τη διαμόρφωση:

4    ενός υγιούς μακροπεριφερειακού μοντέλου διακυβέρνησης για την περιοχή για τη βελτίωση της συνεργασίας και του συντονισμού των ενεργειών.

Στο πλαίσιο κάθε στόχου, έχουν επισημανθεί ορισμένες ενέργειες. Αυτές στηρίζουν τους στόχους της πολιτικής της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν εδαφική διάσταση.

Οι στόχοι και οι δράσεις για κάθε τομέα πολιτικής παρατίθενται κατωτέρω. 3

3.1. Η ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες απασχόλησης, με βάση την υψηλή ανταγωνιστικότητα της περιοχής

Ο στόχος αυτός επικεντρώνεται στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, της ευημερίας και της συνοχής της περιφέρειας των Άλπεων.

Οι κυριότερες δράσεις είναι οι εξής:

3.2. Βιώσιμη εσωτερική και εξωτερική προσπελασιμότητα

Αυτός ο στόχος αποσκοπεί στη βελτίωση της βιωσιμότητας της διασύνδεσης των μεταφορών τόσο εντός της περιοχής όσο και με την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι αλληλοσυνδεόμενες, βιώσιμες μεταφορές και τα ευρυζωνικά δίκτυα είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της περιοχής. Η καλύτερη συνεργασία μπορεί να μειώσει τα σημεία συμφόρησης και την ολοκλήρωση των δικτύων υποδομών και των ρυθμιστικών πλαισίων. Η συντονισμένη παρακολούθηση της κυκλοφορίας και των συνδυασμένων μεταφορών μπορεί να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και να βελτιώσει την ευημερία των λαών της περιοχής.

Τα κυριότερα μέτρα είναι τα εξής:

(1) Δράση 4: Προώθηση της διατροπικότητας και της διαλειτουργικότητας των επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών

Ο πρωταρχικός στόχος για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μεταφορών διά μέσου των Άλπεων θα πρέπει να συνδυάζεται με καλή συνδετικότητα σε τοπικό επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί η ισόρροπη οικονομική και δημογραφική ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής. Επιπλέον, για να διευκολυνθεί η επίτευξη των στόχων του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών και των παρόμοιων σχεδίων για τη μεταστροφή των μεταφορών από τις οδικές προς τις σιδηροδρομικές, ζωτικής σημασίας προς όφελος της περιοχής είναι συμπληρωματικά μέτρα που θα εξασφαλίσουν τις συνδέσεις του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών συνδέσεων).

(2) Δράση 5: Ηλεκτρονική σύνδεση ατόμων μέσα και προαγωγή της προσβασιμότητας σε δημόσιες υπηρεσίες

Η περιοχή των Άλπεων χαρακτηρίζεται από την παρουσία των αραιοκατοικημένων κοινοτήτων σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου η έλλειψη επενδύσεων σε χερσαίες ευρυζωνικές συνδέσεις είχε αρνητικές συνέπειες για τις υπηρεσίες που προσφέρονται και οδήγησε στην περαιτέρω μείωση του πληθυσμού των περιοχών αυτών. Η τεχνολογία προσφέρει λύσεις, όπως οι δορυφορικές ευρυζωνικές συνδέσεις. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικές αυτές πρέπει να εφαρμοστούν σε επαρκώς ευρεία κλίμακα.

3.3. Ένα πιο περιεκτικό περιβαλλοντικό πλαίσιο και ανανεώσιμες και αξιόπιστες ενεργειακές λύσεις για το μέλλον

Οι γενικοί σκοποί του στόχου αυτού είναι:

διατήρηση της περιβαλλοντικής κληρονομιάς των Άλπεων·

βοήθεια στην περιοχή για να επωφεληθεί από τους πόρους της με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας· και

αντιμετώπιση των προβλεπόμενων μεταβολών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, μεταξύ άλλων την πρόληψη σοβαρών φυσικών κινδύνων.

Τα κυριότερα μέτρα είναι τα εξής:

3.4. Ένα υγιές μακροπεριφερειακό μοντέλο διακυβέρνησης στην περιοχή (για τη βελτίωση της συνεργασίας και του συντονισμού της δράσης)

Η εφαρμογή της στρατηγικής απαιτεί:

δημιουργία αποτελεσματικού μοντέλου διακυβέρνησης με τη συμμετοχή των φορέων που συμμετέχουν στην εφαρμογή και την ενίσχυση της συνεργασίας και τον συντονισμό μεταξύ άλλων σχετικών οργάνων και παραγόντων στην περιοχή 4 και

τροποποίηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, αποφεύγοντας την κατακερματισμένη διακυβέρνηση, αυξάνοντας την ανταλλαγή και κοινή χρήση των γνώσεων και τον συντονισμό, τόσο μεταξύ των διαφόρων επιπέδων κυβέρνησης όσο και μεταξύ οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης του αυτού επιπέδου.

Η μέχρι σήμερα εμπειρία με τις μακροπεριφερειακές στρατηγικές δείχνει ότι ο εκσυγχρονισμός των μηχανισμών διακυβέρνησης είναι ζωτικής σημασίας για μια αποτελεσματική εφαρμογή. Η πείρα δείχνει επίσης ότι τα αποτελεσματικά συστήματα διασυνοριακής διακυβέρνησης είναι πολύπλοκα και ότι η διαδικασία δημιουργίας τους είναι αναπόφευκτα σταδιακή. Η έκθεση της Επιτροπής του Μαΐου 2014 σχετικά με τη διακυβέρνηση 5 εντοπίζει τρεις βασικές απαιτήσεις: Ισχυρή πολιτική καθοδήγηση, αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και καλή οργάνωση.

Η χρηστή διακυβέρνηση απαιτεί επίσης να ορίζονται σαφώς οι ρόλοι σε πρώιμο στάδιο: Πώς και από ποιον θα εφαρμοστεί η εν λόγω στρατηγική και πώς και από ποιον οι κοινές δράσεις θα πρέπει να δρομολογούνται και χρηματοδοτούνται. Η διακυβέρνηση πρέπει να διαθέτει τόσο πολιτική όσο και επιχειρησιακή διάσταση, με τα υπουργεία και τους φορείς υλοποίησης να καθορίζουν και να ακολουθούν κοινούς στρατηγικούς στόχους. Η στρατηγική αυτή δεν αποσκοπεί να αντικαταστήσει τις υφιστάμενες δομές, αλλά να διασφαλίσει ότι ο καλύτερος συντονισμός και η καλύτερη συνεργασία επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα.

Η βάση του συστήματος διακυβέρνησης της στρατηγικής προβλέπεται στη διακήρυξη του Μιλάνου των αλπικών κρατών και περιφερειών, σύμφωνα με την πολιτική απόφαση της Grenoble, την έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τη διακυβέρνηση των μακροπεριφερειακών στρατηγικών 6 , καθώς και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 21ης Οκτωβρίου 2014. Έχει τρία αλληλένδετα επίπεδα: 1) πολιτική ηγεσία και ανάληψη ευθύνης 2) συντονισμό και 3) υλοποίηση. Σε κάθε επίπεδο, οι διάφοροι παράγοντες από τα συμμετέχοντα κράτη μέλη και περιφέρειες συμμετέχουν σε μια γενική συνέλευση, ένα διοικητικό συμβούλιο και εκτελεστικά σώματα.

Η Επιτροπή θα ενεργεί ως ανεξάρτητος διαμεσολαβητής και θα συμμετέχει ενεργά στο συνολικό συντονισμό της στρατηγικής, αλλά η επιτυχία της στρατηγικής θα εξαρτηθεί από την ισχυρή και διαρκή δέσμευση των κύριων ενδιαφερομένων παραγόντων και των εταίρων. Το σχέδιο δράσης της στρατηγικής παρέχει περισσότερες λεπτομέρειες για τις κύριες κατευθυντήριες αρχές των ρυθμίσεων διακυβέρνησης της στρατηγικής.

4. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Δεδομένου ότι η στρατηγική δεν διαθέτει δική της χρηματοδότηση, θα πρέπει να υλοποιηθεί κυρίως με την κινητοποίηση και την ευθυγράμμιση των υφιστάμενων ενωσιακών και εθνικών χρηματοδοτήσεων για τους στόχους και τις δράσεις. Τα κράτη και οι περιφέρειες που αφορά η στρατηγική πρέπει να αναλάβουν δεσμεύσεις για την κινητοποίηση της εν λόγω χρηματοδότησης για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης. Ειδικότερα, τα προγράμματα, ειδικά για κάθε χώρα, τα διασυνοριακά και διεθνικά προγράμματα των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) για την περίοδο 2014-2020, παρέχουν σημαντικούς πόρους και ένα ευρύ φάσμα εργαλείων και τεχνικών επιλογών για τη στήριξη της στρατηγικής. Το διακρατικό πρόγραμμα του χώρου των Άλπεων θα παράσχει χρηματοδοτική στήριξη για την ανάπτυξη των ρυθμίσεων διακυβέρνησης για τη στρατηγική

Με μια πολιτική συνοχής που βασίζεται σε προσέγγιση ανά χώρα και ανά περιφέρεια, υπάρχει κίνδυνος σε παραμεθόριες περιοχές να παρατηρηθεί:

1)κατακερματισμός των προσπαθειών (π.χ. κατασκευή τμημάτων υποδομής χωρίς να αποφέρουν τα μέγιστα οφέλη επειδή λείπουν άλλα τμήματα)·

2)υπερκορεσμός επενδύσεων (π.χ. αεροδρόμια)·

3)ανεπάρκεια συνεργειών μεταξύ παρόμοιων δραστηριοτήτων· και

4)έλλειψη προσοχής σε διασυνοριακά προβλήματα (π.χ. ατμοσφαιρική ρύπανση).

Η στρατηγική θα πρέπει επομένως να επικεντρωθεί σε ενέργειες για τον εντοπισμό υπερεθνικών προτεραιοτήτων κατά την επιλογή των επενδυτικών σχεδίων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τον κοινό προγραμματισμό και τον διασυνοριακό συντονισμό στην περιοχή.

Είναι διαθέσιμα άλλα ταμεία της ΕΕ και μέσα για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής και μπορούν να επιδιωχθούν συνέργειες και συμπληρωματικότητες με χρηματοδότηση από τα ΕΔΕΤ, ιδίως με:

το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» (για όλους τους στόχους)·

το πρόγραμμα COSME (στόχος 1)·

η διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» (στόχος 2) και

το πρόγραμμα LIFE (στόχος 3).

Είναι επίσης διαθέσιμες άλλες πηγές χρηματοδότησης, ιδίως από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Επιπλέον θα κινητοποιηθούν εθνικοί και περιφερειακοί δημοσιονομικοί πόροι, ιδίως στις εκτός ΕΕ χώρες που καλύπτονται από τη στρατηγική, καθώς δεν λαμβάνουν χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Τα εν λόγω ταμεία και μέσα θα επιφέρουν σημαντική μόχλευση και θα προσελκύσουν κεφάλαια από ιδιώτες επενδυτές. Η στρατηγική θα πρέπει επίσης να αξιοποιήσει τις εργασίες που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο άλλων μακροπεριφερειακών στρατηγικών για την καινοτόμο χρηματοδότηση.

5. ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Δεδομένου ότι οι στρατηγικές δεν διαθέτουν δική τους χρηματοδότηση, μπορούν μόνο να επηρεάζουν τις πολιτικές και τον τρόπο με τον οποίον εφαρμόζονται. Προκειμένου να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα των μεταβολών που προκύπτουν από την εφαρμογή της εν λόγω στρατηγικής, δύο τύποι δεικτών δύνανται να χρησιμοποιηθούν:

•    δείκτες αποτελεσμάτων για τη μέτρηση της συνεργασίας και, ιδίως, τις αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι εταίροι συνεργάζονται, π.χ. καλύτερος συντονισμός των ενωσιακών και των εσωτερικών πολιτικών/μηχανισμών σε ολόκληρη την περιοχή·

•    δείκτες πολιτικής για να αποτυπωθούν οι πτυχές πολιτικής και, ιδίως, οι αλλαγές στη διακυβέρνηση, στην κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική κατάσταση στην περιοχή των Άλπεων (που επηρεάζονται από τη μεγαλύτερη συνεργασία).

Θα χρειαστεί ένα ισχυρό σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης για να ελέγχει κατά πόσον η εφαρμογή της στρατηγικής βρίσκεται σε σωστή πορεία και να αξιολογείται ο βαθμός στον οποίο η στρατηγική βοηθά στην επίτευξη των στόχων του. Αυτό θα είναι ένα από τα πρώτα καθήκοντα των εταίρων στο πλαίσιο της στρατηγικής, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των εξωτερικών εμπειρογνωμόνων και του προγράμματος του χώρου των Άλπεων, ανάλογα με την περίπτωση. Το σύστημα θα βασίζεται σε ένα σύνολο περιφερειακών δεικτών, που θα πρέπει να συλλεχθούν, να επικυρωθούν και να διανεμηθούν από τη Eurostat.

Η αξιολόγηση θα βασιστεί στις εργασίες των αντικειμενικών συντονιστών και των επικεφαλής της ομάδας δράσης, οι οποίοι θα πρέπει να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο προς την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων.

Ενώ ο βασικός δείκτης επιτυχίας είναι η εφαρμογή του σχεδίου δράσης, πρέπει επίσης να αναπτυχθούν επειγόντως λεπτομερέστεροι δείκτες. Αυτοί θα πρέπει να μπορούν να καταγράφουν τις μεταβολές οι οποίες προσδοκώνται να προκύψουν από την στρατηγική.

Τα κράτη και οι περιφέρειες που αφορά η στρατηγική θα διοργανώνουν ένα ετήσιο φόρουμ για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων, για διαβούλευση επί αναθεωρηθεισών ενεργειών και, όπου κρίνεται σκόπιμο, την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων.

6. ΔΕΣΜΟΙ ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΕ

Χωρίς να απαιτεί καμία τροποποίηση της νομοθεσίας της ΕΕ, η εν λόγω στρατηγική αποβλέπει στην ενίσχυση των πολιτικών της ΕΕ που αφορούν την περιοχή. 7  Στηρίζει τη μεγαλύτερη συμμόρφωση με τις νομικές υποχρεώσεις της ΕΕ, αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις και τις πρακτικές δυσκολίες που προκαλούν καθυστερήσεις, ιδίως σε σχέση με την ενιαία αγορά και το περιβάλλον. 8 Η στρατηγική τονίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, συγκεντρώνοντας διάφορους τομείς πολιτικής για μια εδαφικά συνεκτική εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ. Αυτό τονίζει τους δεσμούς μεταξύ πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικών της ΕΕ για την ενιαία ψηφιακή αγορά 9 , τη βιοποικιλότητα 10  και τη δασοκομία 11 , καθώς και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή 12  και τα προγράμματα-πλαίσια Ε&Α της ΕΕ και τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Η εφαρμογή της στρατηγικής θα πρέπει να συντονιστεί με τις εργασίες για την εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για την περιοχή του Δούναβη και της στρατηγικής της ΕΕ για την περιοχή της Αδριατικής και του Ιονίου. Το πρόγραμμα INTERACT μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό. Θα επιδιωχθούν επίσης συνέργειες με άλλους διακυβερνητικούς οργανισμούς που έχουν την ίδια γεωγραφική εμβέλεια και πεδίο εφαρμογής με την στρατηγική.

7. ΤΙ ΘΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ;

Οι στόχοι της στρατηγικής έχουν επιλεγεί ώστε να επιφέρουν αλλαγές στην οικονομική ευμάρεια και την ευημερία των ατόμων και των οργανισμών στην περιοχή των Άλπεων:

Πληθυσμός. Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος στους ανθρώπους της περιοχής είναι σαφής: Ένα υγιέστερο και καλύτερα διατηρημένο περιβαλλοντικό πλαίσιο, χάρη σε καλύτερα μελετημένες, καλύτερα συντονισμένες πολιτικές που αποσκοπούν στην ανάπτυξη βιώσιμων κοινών λύσεων στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας και της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι πολιτικές αυτές αναμένεται επίσης να παράσχουν περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης στην περιοχή και ιδίως αυτές που αφορούν τη βελτίωση των μεταφορικών συνδέσεων, επιτρέποντας στους ανθρώπους να παραμείνουν ή να επιστρέψουν σε απομακρυσμένες περιοχές. Τα πλεονεκτήματα αυτά προκύπτουν από τα οφέλη που προκύπτουν από την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων.

Φορείς και οργανώσεις του δημόσιου τομέα (περιλαμβανομένων των ακαδημαϊκών/ερευνητικών ιδρυμάτων). Οι οργανώσεις αυτές επιδίδονται σε μια ισχυρή, αν και σύνθετη διαδικασία συνεργασίας. Με τη συνεργασία αυτή, υποδεικνύουν σαφώς την πρόθεσή τους να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά τους στην εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεων κατά τρόπο περισσότερο συνεργατικό (συμπεριλαμβανομένης της εξοικονόμησης χρημάτων με τη λήψη καλύτερα τεκμηριωμένων και συντονισμένων αποφάσεων).

Οικονομικός/επιχειρηματικός τομέας. Ο εν λόγω τομέας θα αποκομίσει τα ίδια οφέλη με τον γενικό πληθυσμό. Θα επωφεληθεί επίσης από ένα πιο δυναμικό οικονομικό περιβάλλον, με βάση την ανάπτυξη περαιτέρω δραστηριοτήτων σε τομείς που είναι ακόμη ανεκμετάλλευτοι και όπου η εστιασμένη συνεργασία με άλλους εταίρους στην περιοχή (συναφή ερευνητικά κέντρα, ιδρύματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, επιχειρηματικές ομάδες, κ.λπ.) είναι πιθανό να αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητα και τη θέση των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα στην περιφέρεια.

Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που συνδέονται με τομείς πολιτικής. Το νέο μοντέλο διακυβέρνησης, που οδήγησε σε ευρείες διαβουλεύσεις κατά τη χάραξη της στρατηγικής, θα συνεχισθεί κατά την φάση εφαρμογής της στρατηγικής και θα ενισχύσει το αίσθημα κυριότητας των δράσεων και έργων που στηρίζουν τους στόχους της στρατηγικής.

Μέσω της παροχής συνολικού, βιώσιμου, μακροπρόθεσμου πλαισίου για τον συντονισμό των πολιτικών, την ενίσχυση της εδαφικής συνεργασίας, καθώς και την υλοποίηση δράσεων για την επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων, η στρατηγική θα καταστήσει την περιοχή έναν καλύτερο τόπο για να ζει κανείς, να εργάζεται και να απολαμβάνει και θα την προετοιμάσει για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του 21ου αιώνα.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο να εγκρίνει την παρούσα ανακοίνωση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή καλούνται επίσης να εξετάσουν το παρόν έγγραφο.

(1)

Βλ. εισαγωγή στο σχέδιο δράσης.

(2)

COM(2013) 468 τελικό της 27.6.2013.

(3)

Δράσεις και στόχοι περιγράφονται με περισσότερες λεπτομέρειες στο συνοδευτικό υπηρεσιακό έγγραφο εργασίας.

(4)

Βλέπε ΕΚ — Τμήμα Πολιτικής Β: Διαρθρωτικές πολιτικές και πολιτικές συνοχής:νέος ρόλος των μακροπεριφερειών στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας PE 540.349 (Ιανουάριος 2015).

(5)

Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τη διακυβέρνηση των μακροπεριφερειακών στρατηγικών, COM(2014)284 final της 20ής Μαΐου 2014.

(6)

COM(2014)284 final, το οποίο εγκρίθηκε στις 20 Μαΐου 2014.

(7)

Όπως η ΕΕ πολιτικής διαχείρισης κινδύνου καταστροφών, τα διευρωπαϊκά δίκτυα (μεταφορές και ενέργεια), οι μελλοντικές Κοινότητες Μεταφορών, ο δεύτερος πυλώνας της κοινής γεωργικής πολιτικής κ.λπ.

(8)

Ιδίως οι οδηγίες για τα πτηνά και για τους οικοτόπους, η οδηγία-πλαίσιο στον τομέα του ύδατος, η οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική, η οδηγία για τα νιτρικά άλατα, η οδηγία για την ποιότητα του αέρα του περιβάλλοντος, η οδηγία για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών και οι οδηγίες-πλαίσιο για τα απόβλητα.

(9)

 http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_en.htm. .

(10)

COM(2011) 244 τελικό (http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52011DC0244&from=EN).

(11)

COM(2013) 659 final (http://ec.europa.eu/agriculture/forest/strategy/index_en.htm).

(12)

COM(2013) 216 final.