Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/65/ΕΚ για τον συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων σχετικά με ορισμένους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες (ΟΣΕΚΑ) και της οδηγίας 2011/61/ΕΕ σχετικά με τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων όσον αφορά την υπέρμετρη στήριξη στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας»

[COM(2011) 746 τελικό — 2011/0360 (COD)]

2012/C 229/12

Εισηγητής: ο κ. Jörg Freiherr FRANK VON FÜRSTENWERTH

Το Συμβούλιο αποφάσισε, στις 9 Φεβρουαρίου 2012 και σύμφωνα με το άρθρο 53 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/65/ΕΚ για τον συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων σχετικά με ορισμένους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες (ΟΣΕΚΑ) και της οδηγίας 2011/61/ΕΕ σχετικά με τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων όσον αφορά την υπέρμετρη στήριξη στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας.»

COM(2011) 746 final — 2011/0360 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Μαΐου 2012.

Κατά τη 481η σύνοδο ολομέλειάς της, της 23ης και 24ης Μαΐου 2012 (συνεδρίαση της 23ης Μαϊου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 130 ψήφους υπέρ και 4 κατά την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η γνωμοδότηση αποτελεί μέρος των εργασιών της ΕΟΚΕ, κατά τις οποίες ασχολείται με τη ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κρίσης των τελευταίων ετών (1). Η ΕΟΚΕ επικρότησε μόλις πρόσφατα το γεγονός ότι η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για την αντιμετώπιση σημαντικών ανεπαρκειών στους τομείς της διαφάνειας, της ανεξαρτησίας, της σύγκρουσης συμφερόντων και της ποιότητας των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας και των μεθόδων τους μέσω της υποβολής νέων νομικών πράξεων (2). Ταυτόχρονα, εξέφρασε την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι υπήρξε καθυστερημένη και ασυνεπής αντίδραση στο κανονιστικό έλλειμμα που παρατηρείται όσον αφορά τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.

1.2   Η πρόταση οδηγίας τροποποιεί επισήμως την οδηγία για τους ΟΣΕΚΑ (οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες) και την οδηγία που αφορά τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων (ΟΕΕ). Στον πυρήνα της ρύθμισης βρίσκονται τροποποιήσεις της διαχείρισης κινδύνων, οι οποίες έχουν σκοπό να περιορίσουν ή να προλαμβάνουν την αυτοματοποιημένη, μηχανιστική, χωρίς έλεγχο υιοθέτηση εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας. Αυτοί οι κανόνες συνοδεύονται από τροποποίηση του κανονισμού για τους ΟΑΠΙ, για την οποία η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει τη γνώμη της (3). Και οι δύο νομοθετικές προτάσεις είναι άμεσα συνδεδεμένες ως προς το περιεχόμενο.

1.3   Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πρόταση ασχολείται με το πρόβλημα της υπέρμετρης στήριξης των παραγόντων της αγοράς στις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας για τους ΟΣΕΚΑ και τους ΟΕΕ και ότι καταβάλλεται προσπάθεια αποτροπής αγελαίας συμπεριφοράς των χρηματοπιστωτικών φορέων λόγω μη επαρκών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας. Η εν λόγω προσπάθεια πρέπει να περιλαμβάνει το σύνολο του ενωσιακού δικαίου, τους εθνικούς κανόνες δικαίου καθώς και τις συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου.

1.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ορθή τη ρυθμιστική προσέγγιση συγκεκριμενοποίησης των διατάξεων για τη διαχείριση κινδύνων των ΟΣΕΚΑ και των ΟΕΕ. Επισημαίνει τα προβλήματα που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα μικρά πιστωτικά ιδρύματα όσον αφορά την ενίσχυση των δικών τους ικανοτήτων ανάλυσης κινδύνων. Ως εκ τούτου, προτείνει να θεσπιστούν στις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις ρυθμίσεις για τη συνεργασία ως προς την εξωτερική δημιουργία ειδικευμένης γνώσης, ούτως ώστε να ενισχυθεί η ανεξαρτησία των μικρών πιστωτικών ιδρυμάτων από τους εξωτερικούς οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται με αποφασιστικότητα κατά των αιτημάτων να δοθεί η δυνατότητα σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να αναθέτουν σε τρίτους την απόφαση σχετικά με τη φερεγγυότητα μίας τοποθέτησης.

1.5   Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες με στόχο την ανάπτυξη μεθόδων και κριτηρίων στις διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων, οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν ως εναλλακτικές της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.

1.6   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την αναγκαιότητα για κοινή προσέγγιση σε επίπεδο G 20. Οι ελλείψεις ρυθμίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο μπορούν να εξαλειφθούν μόνο εάν υπάρχει ένας ελάχιστος βαθμός συνοχής των εθνικών νομοθεσιών.

1.7   Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την επιφύλαξη που είχε ήδη διατυπώσει λεπτομερώς στη γνωμοδότηση της 12ης Μαρτίου 2012 (4), ότι δηλαδή ούτε καν η ιδία εκτίμηση κινδύνων από τους χρηματοπιστωτικούς παράγοντες και η μικρότερη στήριξη στις εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας δεν εγγυάται την αντικειμενικότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται από τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τον συνυπολογισμό όλων των βασικών πτυχών – όσον αφορά τα αποτελέσματα της εκτίμησης. Θεωρεί ακόμη ότι ένα από τα βασικά προβλήματα της εκτίμησης του κινδύνου έγκειται στην αξιοπιστία (και ανεξαρτησία) των αξιολογήσεων που εκδίδουν οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν επανειλημμένα αποδειχτεί εσφαλμένες ή έχουν διαμορφωθεί σε υπερβολικό βαθμό σύμφωνα με τα συμφέροντα, τη νοοτροπία και τις δομές των εγχώριων αγορών εκτός Ευρώπης ή από τα συμφέροντα των χρηματοδοτών τους. Στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνει πως και στις περαιτέρω συζητήσεις για τη ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι οι εν λόγω οργανισμοί έως το πρόσφατο παρελθόν έβλαπταν διαρκώς άμεσα ή έμμεσα όλα τα μέρη της κοινωνίας. Η ΕΟΚΕ εκφράζει, ως εκ τούτου, τη λύπη της για το γεγονός ότι οι προσπάθειες για δημιουργία ενός ανεξάρτητου ευρωπαϊκού οργανισμού αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας δεν στέφθηκαν ακόμα με επιτυχία.

2.   Σύνοψη και περιβάλλον της πρότασης

2.1   Η πρόταση αποτελεί μέρος των μέτρων, τα οποία πρέπει να ληφθούν για την εποπτεία των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, εξαιτίας των επιπτώσεων της αρχικής τραπεζικής κρίσης, η οποία εξελίχθηκε σε χρηματοπιστωτική κρίση και εν τέλει σε κρίση δημόσιου χρέους. Από τις 7 Δεκεμβρίου 2010, ημέρα όπου ετέθη σε πλήρη εφαρμογή ο κανονισμός ΟΑΠΙ, οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας υποχρεούνται να συμμορφώνονται με συγκεκριμένους κανόνες δεοντολογίας, ώστε να μετριάζονται οι συγκρούσεις συμφερόντων και να εξασφαλίζονται η υψηλή ποιότητα και η ορισμένη διαφάνεια των αξιολογήσεων και των διαδικασιών αξιολόγησης. Στις 11 Μαΐου 2011 τροποποιήθηκε ο κανονισμός ΟΑΠΙ (5), και ανατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) η αποκλειστική εποπτεία των ΟΑΠΙ που είναι καταχωρισμένοι στην ΕΕ.

2.2   Ωστόσο, ο κανονισμός ΟΑΠΙ και η τροποποίησή του τον Μάιο του 2011 δεν επιλύουν ένα πρόβλημα που ήταν συναίτιο της κρίσης: τον κίνδυνο οι χρηματοπιστωτικοί φορείς, ιδίως οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες (ΟΣΕΚΑ) και οι οργανισμοί εναλλακτικών επενδύσεων (ΟΕΕ), να στηρίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό και «μηχανιστικά» σε (εξωτερικές) αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας στα συστήματα διαχείρισης κινδύνων που διαθέτουν χωρίς να διεξάγουν δικές τους εκτιμήσεις κινδύνου και χωρίς να τηρούν τις δικές τους υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας. Αυτό είναι αποτέλεσμα εκτιμήσεων κόστους και απλούστευσης από την πλευρά των οικονομικών παραγόντων. Ωστόσο, ο κίνδυνος για το γενικό κοινό συνίσταται στην εκδήλωση «αγελαίας συμπεριφοράς» (6) των συμμετεχόντων στις αγορές. Μηχανιστικά και με γνώμονα τις ίδιες αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας, η απώλεια της επενδυτικής διαβάθμισης μπορεί για παράδειγμα να οδηγήσει σε παράλληλες πωλήσεις χρεογράφων, με αποτέλεσμα να πληγεί η χρηματοοικονομική σταθερότητα. Τον ίδιο κίνδυνο ενέχουν αδιαμφισβήτητα η φιλοκυκλικότητα και τα φαινόμενα «κατακρήμνισης» (η υποβάθμιση πιστοληπτικής ικανότητας ενός χρεογράφου κάτω από μια ορισμένη οριακή τιμή προκαλεί αλυσιδωτή πώληση άλλων χρεογράφων). Η επείγουσα ανάγκη ελαχιστοποίησης των εν λόγω κινδύνων έχει επισημανθεί επανειλημμένα. (7)

2.3   Με την παρούσα πρόταση αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της υπέρμετρης στήριξης των οικονομικών φορέων στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας για τους ΟΣΕΚΑ και τους ΟΕΕ. Άλλες προτάσεις αφορούν την επίλυση του ιδίου προβλήματος στα πιστωτικά ιδρύματα, στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και στις επιχειρήσεις επενδύσεων χρηματοπιστωτικού ομίλου ετερογενών δραστηριοτήτων (8). Οι διατάξεις σχετικά με τη διαχείριση κινδύνων για τους ΟΣΕΚΑ και τους ΟΕΕ αποσαφηνίζονται στα άρθρα 1 και 2, έτσι ώστε οι εταιρείες να μην επιτρέπεται να στηρίζονται αποκλειστικά ή μηχανιστικά σε εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας. Αυτό συμπληρώνει τους ήδη υπάρχοντες κανόνες προληπτικής εποπτείας, σύμφωνα με τους οποίους οι χρηματοπιστωτικοί φορείς πρέπει να χρησιμοποιούν συστήματα διαχείρισης κινδύνων που τους επιτρέπουν να ελέγχουν και να μετρούν ανά πάσα στιγμή τον κίνδυνο των θέσεών τους και τη συμβολή τους στο γενικότερο προφίλ κινδύνου του χαρτοφυλακίου. Ταυτόχρονα διευρύνεται η αρμοδιότητα της Επιτροπής να θεσπίζει, μέσω πράξεων κατ’ εξουσιοδότηση, κριτήρια για την αξιολόγηση της επάρκειας των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων και με σκοπό την αποφυγή υπέρμετρης στήριξης στις εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας.

2.4   Η πρόταση πρέπει να συνεξετάζεται με την «πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 σχετικά με τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας» (9) που παρουσιάστηκε την ίδια μέρα. Εκεί, μεταξύ άλλων, υποβάλλονται περαιτέρω προτάσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην αποφυγή της υπέρμετρης στήριξης των οικονομικών φορέων στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας, μέσω της υποχρέωσης των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας να παρέχουν εκτενή πληροφόρηση στους χρηματοπιστωτικούς φορείς. Σε αυτή συγκαταλέγονται πληροφορίες σχετικά με τις μεθόδους αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, με τις υποθέσεις στις οποίες βασίζονται και με τα είδη αξιολόγησης. Από την άλλη πλευρά, οι εκδότες δομημένων χρηματοπιστωτικών μέσων πρέπει να διαθέτουν στην αγορά περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα προϊόντα τους (πιστωτική ποιότητα, απόδοση των επιμέρους υποκείμενων περιουσιακών στοιχείων, δομή της πράξης τιτλοποίησης, ταμειακές ροές κ.λ.π). Συνολικά, οι τροποποιήσεις του κανονισμού ΟΑΠΙ έχουν σκοπό να διευκολύνουν τους ΟΣΕΚΑ και τους ΟΕΕ να διεξάγουν τις δικές τους αξιολογήσεις ως προς την πιστωτική ποιότητα των μέσων. Ως εκ τούτου, οι δύο αυτές προτάσεις δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίζονται μεμονωμένα.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Η πρόταση της Επιτροπής αφορά μία μεμονωμένη πτυχή των ρυθμιστικών ελλείψεων στους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, δηλαδή τις επιπτώσεις της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στη δράση των χρηματοπιστωτικών φορέων και στις συνέπειες της δράσης αυτής στις αγορές. Η πρόταση είναι το αποτέλεσμα ανάλυσης των αιτίων της κρίσης των τελευταίων ετών. Σε αυτήν, οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας διαδραμάτισαν ρόλο συναιτίου. Διατυπώνουν εκτιμήσεις σχετικά με τη δυνατότητα και την ετοιμότητα πληρωμής ενός πιστωτή, είτε είναι ιδιώτης είτε κράτος. Επηρεάζουν καθοριστικά τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, αφού πολλοί χρηματοπιστωτικοί φορείς (ΟΣΕΚΑ, ΟΕΕ, πιστωτικά ιδρύματα και ασφαλιστικές επιχειρήσεις) εξαρτώνται από τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας όσον αφορά τις επενδυτικές τους αποφάσεις. Η ΕΟΚΕ έχει ασχοληθεί επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια –πιο πρόσφατα μέσω της γνωμοδότησης της 12ης Μαρτίου 2012 (10) – με τις ελλείψεις όσον αφορά τη ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και έχει υιοθετήσει σαφείς θέσεις, οι οποίες διέπουν και την παρούσα γνωμοδότηση, και στις οποίες γίνεται αναφορά.

3.2   Το αργότερο από τις κρίσεις των τελευταίων ετών κατέστη σαφές, αφενός, ότι οι λανθασμένες προβλέψεις των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας μπορούν να επηρεάσουν ιδιαίτερα αρνητικά ευρείς οικονομικούς τομείς, ακόμα και ολόκληρα κράτη και την κοινωνία στο σύνολό της. Εντούτοις, έχουν επίσης καταδείξει, αφετέρου, ότι οι αγορές δεν ήταν σε θέση να προλαμβάνουν υπερβάσεις. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαία μια αυστηρή και συνεπής κρατική ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να στηριχτεί η ρύθμιση σε ενωσιακό επίπεδο, ενόψει του παγκόσμιου περιβάλλοντος σε επίπεδο G 20, με στόχο τη διασφάλιση ελάχιστης συνοχής των κανόνων παγκοσμίως. Είναι απολύτως απαραίτητο (11) να διασφαλιστούν και να τηρηθούν κατά την κατάρτιση αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας ως ελάχιστο κριτήριο οι αρχές της ακεραιότητας, της διαφάνειας, της ευθύνης και της χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης.

3.3   Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει ότι τα τελευταία χρόνια –αν και με πολύ μεγάλη καθυστέρηση– έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος στη ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Πρέπει να επικροτηθεί το γεγονός ότι τώρα, μέσω της πρότασης τροποποίησης του κανονισμού ΟΑΠΙ της 15ης Νοεμβρίου 2011 (12) οι ρυθμιστικές διατάξεις για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας αντιμετωπίζουν και τους ακόλουθους τομείς προβληματισμού: «κάλυψη των προβλέψεων αξιολόγησης», «ανεξαρτησία των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», «δημοσιοποίηση πληροφοριών», «αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας χωρών», «συγκρισιμότητα αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας», «εκ περιτροπής εναλλαγή των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», «αστική ευθύνη» και «χρήση εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας». Η ΕΟΚΕ έχει λάβει θέση επί του θέματος (13) και έχει διατυπώσει συγκεκριμένες συστάσεις. Ωστόσο, είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι δεν έχουν συζητηθεί επαρκώς τα ζητήματα της κυριαρχίας των μεγάλων οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στην αγορά και των εναλλακτικών μοντέλων πληρωμής.

3.4   Η πρόταση τώρα αντιμετωπίζει –συνοδευτικά– και στο επίπεδο των ΟΣΕΚΑ και των ΟΕΕ το πρόβλημα της μηχανιστικής, αστόχαστης υιοθέτησης εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας, το οποίο –όπως διατυπώνεται στην πρόταση– μπορεί να οδηγήσει σε αγελαία συμπεριφορά των χρηματοπιστωτικών φορέων ή –όπως περιγράφεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (14) – σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία (self-fulfilling prophecy). Σε αυτό το σημείο η πρόταση συμπίπτει με τις τροποποιήσεις του κανονισμού ΟΑΠΙ που υποβλήθηκαν την ίδια μέρα. Αυτή η «διττή προσέγγιση» είναι συνεπής. Όσον αφορά τους χρηματοπιστωτικούς παράγοντες, οι οποίοι είναι αποδέκτες της (εξωτερικής) αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, πρέπει να αποφεύγεται ή έστω να περιορίζεται ο «αυτοματισμός», στη δε ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας πρέπει να διασφαλίζεται ο απαραίτητος βαθμός διαφάνειας, καθώς και η διάθεση των απαραίτητων πληροφοριών στους οικονομικούς φορείς.

3.5   Δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι οι ΟΣΕΚΑ και οι ΟΕΕ φέρουν ιδία ευθύνη για την πρόληψη της «αγελαίας συμπεριφοράς» και των «κλιμακωτών επιπτώσεων». Όσο τα συστήματα διαχείρισης κινδύνων που διαθέτουν επιτρέπουν τέτοιου είδους επιπτώσεις, αποτελούν μέρος του προβλήματος. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ρητά με αυτήν την εκτίμηση της Επιτροπής. Ως εκ τούτου, και κατά την εφαρμογή της υπό εξέταση πρότασης, το σημαντικότερο θα είναι οι κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις να εφαρμόζουν αποτελεσματικά τη βούληση του νομοθέτη. Επίσης, η οιαδήποτε χρηματοπιστωτική ρύθμιση είναι τόσο καλή όσο η τελική εφαρμογή της στην εποπτική πρακτική.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η μηχανική, αυτόματη, χωρίς έλεγχο υιοθέτηση εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας οδηγεί ή δύναται να οδηγήσει σε παράλληλες πωλήσεις αντίστοιχων τίτλων προκαλώντας στις αγορές κλυδωνισμούς που θέτουν σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Αυτό είναι και το συμπέρασμα των εκτενών εξωτερικών διαβουλεύσεων της Επιτροπής (15), του μη νομοθετικού ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Ιουνίου 2011 (16) και των αρχών του Συμβουλίου για χρηματοπιστωτική σταθερότητα (Financial Stability Board, FSB) (17).

4.2   Για την κατάργηση του εν λόγω αυτοματισμού απαιτείται σειρά μέτρων. Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί ότι αξιοποιούνται και αναπτύσσονται όλες οι δυνατότητες και ότι εφαρμόζονται επίσης εναλλακτικά πρότυπα πιστοληπτικής ικανότητας στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας των μεγάλων οργανισμών. Παράλληλα, πρέπει να ελεγχθούν οι ισχύοντες κανόνες προληπτικής εποπτείας, οι οποίοι παράγουν –βάσει νόμων ή μέσω διοικητικών κανόνων– αυτοματισμό μεταξύ των εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας και των εκτιμήσεων, όπως για παράδειγμα και στα πιστωτικά ιδρύματα και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Επίσης, πρέπει να καταργηθούν οι αυτοματισμοί που υπάρχουν στα συστήματα διαχείρισης κινδύνων των χρηματοπιστωτικών φορέων. Γενικώς, είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί ότι δεν διατηρούνται στο ενωσιακό δίκαιο και στις εθνικές νομοθεσίες διατάξεις που προκαλούν τον περιγραφέντα αυτοματισμό. Επίσης, πρέπει να θεσπιστούν κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους δεν ισχύουν ούτε οι ιδιωτικού δικαίου συμφωνίες που προβλέπουν ανάλογο αυτοματισμό. Επιπλέον, οι χρηματοπιστωτικοί φορείς χρειάζονται επαρκή πληροφόρηση που θα διευκολύνει τις εκτιμήσεις τους.

4.3   Η πρόταση περιλαμβάνει ως γενικό κανόνα την αναγκαία διευκρίνιση για τον σχεδιασμό των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων των ΟΣΕΚΑ και των ΟΕΕ. Αυτή η προσέγγιση είναι καταρχήν ορθή. Ωστόσο, θα υλοποιηθεί μόνο μέσω των αντίστοιχων κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, συνεπώς απομένει ακόμα να πραγματοποιηθούν οι ουσιαστικές εργασίες για την αποτροπή της εσφαλμένης διαχείρισης μέσω του αυτοματισμού στην υιοθέτηση εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας.

4.4   Σε πρακτικό επίπεδο δεν θα είναι δυνατή η πλήρης κατάργηση των εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας. Οι υφιστάμενες ικανότητες, καθώς και η απαραίτητη τεχνογνωσία και εμπειρία που απαιτούνται για την αντικατάσταση της εξωτερικής αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, είναι σήμερα ακόμα πολύ περιορισμένες. Ιδίως τα μικρά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν διαθέτουν πάντοτε τα αναγκαία μέσα για να επεκτείνουν ή να αναπτύξουν δικές τους μονάδες ανάλυσης. Παράλληλα με τη δυνατότητα ενισχυμένης εσωτερικής εκτίμησης κινδύνων και τη συνακόλουθη απόκτηση ανεξαρτησίας από τους εξωτερικούς οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, ζητείται εκ νέου να δοθεί η δυνατότητα στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να αναθέτουν σε τρίτους την ανάλυση κινδύνων. Μέσω της ευκολότερης πρόσβασης σε εξωτερικές πληροφορίες μπορεί μετά βεβαιότητας στο πλαίσιο της συνεργασίας να αποκτηθεί ειδική γνώση σε συγκεκριμένες αγορές και να επιτευχθεί μεγαλύτερη αποδοτικότητα κόστους. Αυτό θα έδινε και στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις τη δυνατότητα να ενισχύσουν την ανεξαρτησία τους από τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Αντίστοιχα μέτρα θα πρέπει να επικροτηθούν. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η πραγματική απόφαση για τη φερεγγυότητα μίας τοποθέτησης πρέπει να εξακολουθήσει να λαμβάνεται από την επιχείρηση και επομένως δεν πρέπει να ανατίθεται σε τρίτους.

4.5   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή της πρότασης είναι πιθανό να αυξήσει εν μέρει αισθητά το κόστος της ρύθμισης μέσω της επέκτασης των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων, για παράδειγμα της επέκτασης και δημιουργίας εσωτερικών προτύπων. Όσον αφορά τις επαπειλούμενες ζημίες για το σύνολο της κοινωνίας, όμως, αυτός ο τρόπος είναι σαφώς μονόδρομος.

(1)  ΕΕ C 277 της 17.11.2009, σ. 117 και EE C 54 της 19.2.2011, σ. 37.

(2)  EE C 181της 21.6.2012, σ. 68 σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 σχετικά με τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας», COM(2011) 747 final – 2011/0361 (COD).

(3)  Βλέπε υποσημείωση αριθ. 2.

(4)  Βλέπε υποσημείωση αριθ. 2.

(5)  EE L 145 της 31.5.2011, σ. 30.

(6)  Βλέπε «The Financial Cycle, Factors of Amplification and possible Implications for Financial and Monetary Authorities» (Ο χρηματοπιστωτικός κύκλος: παράγοντες διεύρυνσης και πιθανών εμπλοκών για τις χρηματοπιστωτικές και νομισματικές αρχές), Banque de France, δελτίο 95, Νοέμβριος 2001, σ. 68.

(7)  COM(2010) 301 final· Έγγραφο διαβουλεύσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναθεώρηση του κανονισμού ΟΑΠΙ, http://ec.europa.eu/internal_market/consultations/2010/cra_en.htm. Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2011· Αρχές του Συμβουλίου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας του Οκτωβρίου 2010 για τη μείωση της εξάρτησης των δημοσίων αρχών και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών από εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής.

(8)  COM(2011) 453 final.

(9)  COM(2011)747 final – 2011/0361 (COD)

(10)  Βλέπε υποσημείωση αριθ. 2.

(11)  Βλέπε υποσημείωση 2, σημείο 1.2

(12)  COM(2011)747 final – 2011/0361 (COD)

(13)  Βλέπε υποσημείωση αριθ. 2.

(14)  Βλέπε υποσημείωση 2, σημείο 1.7.

(15)  Βλέπε υποσημείωση αριθ. 6.

(16)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Ιουνίου 2011 σχετικά με τις μελλοντικές προοπτικές των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (2010/2302 (INI))

(17)  Βλέπε υποσημείωση αριθ. 6.