21.6.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/143

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης — ένα θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης»

COM(2011) 567 final

2012/C 181/25

Εισηγητής: ο κ. Joost P. VAN IERSEL

Συνεισηγητής: ο κ. Juraj STERN

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης – ένα θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης

COM(2011) 567 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 29 Φεβρουαρίου 2012

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 100 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 8 αποχές.

1.   Συμπεράσματα

1.1   Μια καλά σχεδιασμένη τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει καθοριστική σημασία για το οικονομικό και πνευματικό μέλλον της Ευρώπης, καθώς ενισχύει τα θεμέλια των κοινωνικών και οικονομικών επιδόσεων, εμπλουτίζει τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των επερχόμενων γενεών και είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση των μελλοντικών αξιών της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

1.2   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με την ανάλυση της Επιτροπής καθώς και με τις προτάσεις και συστάσεις της Επιτροπής και του Συμβουλίου (1) που θα υλοποιηθούν τα επόμενα χρόνια, πολλές εκ των οποίων σχετίζονται με τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Πανεπιστήμια για την Ευρώπη» του 2009 (2). Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει πως η ατζέντα της ΕΕ πρέπει να ολοκληρωθεί και προσδοκά μεγαλύτερη φιλοδοξία από το Συμβούλιο.

1.3   Παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και τη σύγκλιση απόψεων πολλά απομένει να γίνουν. Οι εξαγγελλόμενες βελτιώσεις συχνά εφαρμόζονται με διστακτικότητα. Τα κατεστημένα συμφέροντα, ο (ήπιος) προστατευτισμός καθώς και η πολυμορφία και ο κατακερματισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης - παρά τη διαδικασία της Μπολόνια – εμποδίζουν τις ταχείες βελτιώσεις. Το ζήτημα είναι κάθε άλλο παρά τεχνικό, καθώς οι βελτιώσεις συχνά συνεπάγονται τη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων δομών καθώς και τον καθορισμό νέων αρμοδιοτήτων, μεθόδων, προγραμμάτων και προσανατολισμών. Αυτά τα στοιχεία απαιτούν τη συνεχή παρακολούθηση της διαδικασίας εκσυγχρονισμού κατά τρόπο ακριβέστερο και λεπτομερέστερο.

1.4   Η πραγματική πολυμορφία στην ανώτατη εκπαίδευση είναι, φυσικά, θεμιτή όσον αφορά τα κλασικά πανεπιστήμια που συνδυάζουν τη διδασκαλία και την έρευνα, καθώς και άλλες μορφές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπως τα ανώτερα ιδρύματα κατάρτισης, η εκπαίδευση με πρωτίστως περιφερειακή – ή διασυνοριακή – διάσταση και τα ιδρύματα με περιορισμένο αριθμό μαθημάτων. Γενικότερα, απαιτείται ευφυής εξειδίκευση και διακριτά προφίλ. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάγκη πραγματικών συνεργιών μεταξύ των διαφόρων ειδών εκπαίδευσης και ευέλικτων οδών μάθησης σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.

1.5   Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως, τόσο ουσιαστικά όσο και οργανωτικά. Η Επιτροπή, το Συμβούλιο, τα κράτη μέλη και η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να επιμερίζονται τις αρμοδιότητες και να συντονίζονται αποτελεσματικά. Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» προβλέπει διασυνδέσεις μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των εμβληματικών πρωτοβουλιών, όπως η Ένωση καινοτομίας, η βιομηχανική πολιτική, η Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας και η Νεολαία σε κίνηση. Τα συστήματα και οι πολιτικές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να αποτελούν μέρος των ειδικών ανά χώρα συστάσεων στο Ευρωπαϊκό εξάμηνο.

1.6   Η αυτονομία (3), η λογοδοσία και η διαφάνεια των ιδρυμάτων έχουν καθοριστική σημασία για την εκπλήρωση της αποστολής τους και τη βελτίωση της σχέσης αξίας/κόστους. Είναι επίσης καθοριστικές προκειμένου η τριτοβάθμια εκπαίδευση να βρεθεί στο κέντρο της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της απασχολησιμότητας και της καινοτομίας. Τα (εθνικά) θεματολόγια πρέπει να διασφαλίζουν την επαγγελματικοποίηση της διαχείρισης, την επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών, την κατάρτιση, τη διασφάλιση ποιότητας της διδασκαλίας και της έρευνας, την εξειδίκευση και την ελκυστικότητα σε διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο.

1.7   Η χρηματοδότηση είναι ζωτικής σημασίας. Ανησυχητικό και αντιπαραγωγικό για την επίτευξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και για τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο είναι το γεγονός ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση υποχρηματοδοτείται και ότι οι δημοσιονομικοί περιορισμοί ασκούν ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις στη δημόσια χρηματοδότηση. Θα πρέπει να διασφαλισθεί ικανή χρηματοδότηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανεξάρτητα από την προέλευσή της. Θα πρέπει επίσης να διαδοθούν οι καλές πρακτικές.

1.8   Ο αριθμός των φοιτητών εξακολουθεί να αυξάνεται ραγδαία. Θα πρέπει να διασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες για τα δύο φύλα σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα. Η δυναμική της οικονομίας και της κοινωνίας εν γένει απαιτούν τόσο την απρόσκοπτη πρόσβαση όσο και την ικανοποιητική ποιότητα. Σε περίπτωση εισαγωγής (ή αύξησης) των εθνικών διδάκτρων, αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από πολιτικές υποτροφιών και δανείων και από εγγυήσεις πρόσβασης.

1.9   Απαιτούνται περισσότεροι φοιτητές, εργαζόμενοι και ερευνητές στον τεχνικό τομέα· η τεχνική εκπαίδευση πρέπει να καταστεί ελκυστικότερη. Η συνεισφορά των κοινωνικών εταίρων και των εμπειρογνωμόνων της αγοράς εργασίας πρέπει να είναι καλά διαρθρωμένη. Οι επιχειρήσεις - ανεξαρτήτως μεγέθους – πρέπει να έχουν τη δυνατότητα ουσιαστικής συμβολής στο πρόγραμμα σπουδών, την κατάρτιση και την καλλιέργεια επιχειρηματικού πνεύματος.

1.10   Τα πανεπιστήμια και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν από κοινού στρατηγικά θεματολόγια καινοτομίας, χωρίς να χάσουν την ανεξαρτησία και τις αρμοδιότητές τους. Οι σχέσεις μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων συνεισφέρουν συνήθως ουσιαστικά στην έρευνα, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την ανάπτυξη μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων και την προώθηση ιδεών. Θα πρέπει επίσης να διαδοθούν οι καλές πρακτικές.

1.11   Η ανάγκη συστήματος κατάταξης και ποιοτικής αξιολόγησης για τη βελτίωση της σχέσης αξίας/κόστους και την επιτυχία της διεθνούς κινητικότητας είναι αδιαμφισβήτητη. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δρομολόγηση ενός προσεκτικά σχεδιασμένου προφίλ «U-Multirank». Πέραν αυτής της «χαρτογράφησης», θα πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες κινητικότητας των φοιτητών και των ερευνητών και η διεθνοποίηση των ιδρυμάτων.

1.12   Η σύγκλιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επηρεάζει θετικά τους όρους διασυνοριακής κινητικότητας των φοιτητών και των ερευνητών, η οποία ωφελεί τόσο τις ατομικές επιδόσεις όσο και την ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και ολοκλήρωση. Το πρόγραμμα Erasmus πρέπει να περιλαμβάνει την πιλοτική εφαρμογή «εξαμήνου κινητικότητας».

1.13   Η ΕΟΚΕ στηρίζει έντονα τη σύνδεση του θεματολογίου για τον εκσυγχρονισμό και του Ορίζοντα 2020, του προγράμματος Erasmus για όλους και των Διαρθρωτικών Ταμείων.

2.   Εισαγωγή

2.1   Η εκπαίδευση σε κάθε βαθμίδα έχει ύψιστη σημασία. Χάρις στην «επικουρικότητα», η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη αναπτύχθηκε σε εθνικό επίπεδο. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας αναφέρει μόνο την επαγγελματική κατάρτιση και την επιμόρφωση ως τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ (4).

2.2   Η διάσκεψη της Μπολόνια το 1999 αποτέλεσε αποφασιστική τομή, οδηγώντας σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα προπτυχιακού, μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου. Η συμφωνία της Μπολόνια συνέβαλε στη σύγκλιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη.

2.3   Εν τω μεταξύ, η ΕΕ εγκαινίασε επιτυχημένα διεθνή προγράμματα για φοιτητές και ερευνητές, όπως το Erasmus, το Erasmus Mundus, οι δράσεις Marie Curie και άλλα. Ενθάρρυνε δε συστηματικά τα διασυνοριακά ερευνητικά προγράμματα μέσω διαδοχικών ΠΠ.

2.4   Υφίστανται συνεχείς διεργασίες μεταρρυθμίσεων και ανιούσες πρωτοβουλίες εντός και μεταξύ των πανεπιστημίων στην Ευρώπη. Σε αυτές περιλαμβάνεται η σύσταση ομάδων πανεπιστημίων με παρόμοιο προσανατολισμό, όπως ο Σύνδεσμος Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Πανεπιστημίων, η ομάδα της Coimbra και άλλες, πράγμα που ενθαρρύνει την εξειδίκευση σε διάφορους τομείς, όπως η έρευνα και οι κοινωνικές επιστήμες.

2.5   Η ΕΟΚΕ συμπέραινε το 2009 πως «με το υπάρχον ελλιπές πανεπιστημιακό σύστημα, οι δυνατότητες των πανεπιστημίων αναπτύσσονται ανεπαρκώς» (5). Την άποψη αυτή συμμερίζεται και η Επιτροπή, στο Θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό (6). Το Συμβούλιο συμπεραίνει πως «η ποιότητα της παιδείας και της έρευνας αποτελεί βασικό μοχλό» του εκσυγχρονισμού και πως «η ενίσχυση του τριγώνου της γνώσης μεταξύ παιδείας, έρευνας και καινοτομίας αποτελεί βασική προϋπόθεση ώστε να μπορέσει η τριτοβάθμια εκπαίδευση να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ανάπτυξη» (7).

2.6   Η επικαιροποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να υλοποιηθεί σε ένα εξαιρετικά πολύμορφο τοπίο με αποκλίνουσες εθνικές και περιφερειακές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Τα κλασσικά πανεπιστήμια και λοιπά είδη ιδρυμάτων έχουν συγκεκριμένες αποστολές. Η έννοια του κλασσικού πανεπιστημίου περιλαμβάνει τόσο την εκπαίδευση και διδασκαλία όσο και την έρευνα.

2.7   Για μια βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ανάκαμψη, είναι καίριο να αναληφθούν αποφασιστικά βήματα για την ενίσχυση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

2.8   Εκτός από πολυάριθμες αναλύσεις για τις επιθυμητές μεταρρυθμίσεις, το Έγγραφο εργασίας που συνοδεύει την Ανακοίνωση (8) συνοψίζει τις εξελίξεις στα ΚΜ για την καλλιέργεια του εκσυγχρονισμού. Ωστόσο, απομένει να αντιμετωπιστούν σοβαρές διαφορές σε τομείς ζωτικής σημασίας:

—	οικονομική παραγωγικότητα ανά χώρα – επίπεδο επιτυχούς φοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οικονομικό κατά κεφαλή προϊόν,

—	προσόντα και απασχολησιμότητα,

—	αποκλίσεις από το συμφωνημένο στην ΕΕ ποσοστό φοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση του 40 %, παρότι η φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζει σημαντική άνοδο σε όλη την Ευρώπη,

—	αποκλίνοντα επίπεδα επενδύσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διαφορές χρηματοδότησης, διαφορές στην ανάπτυξη δημόσια και ιδιωτικά χρηματοδοτούμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης,

—	συνεχιζόμενες, παρά την «εκτεταμένη και ριζική μεταρρύθμιση της διαχείρισης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», διαφορές στην οικονομική και θεσμική αυτονομία, καθώς και τη λογοδοσία.

2.9   Στη γενική της ανάλυση, η Επιτροπή αναφέρεται επίσης σε αλλαγές, και συγκεκριμένα στην ανάπτυξη του γνωστικού τριγώνου ανά την ήπειρο, στις στενότερες σχέσεις μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρηματικών κύκλων, στην έμφαση σε «υψηλού επιπέδου» γνωστικά εντατικές δραστηριότητες, όπως η Ε&Α, η εμπορία και οι πωλήσεις, στη διαχείριση της αξιακής αλυσίδας και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στις υπηρεσίες εν γένει, στις ΤΠΕ, στις υποεκπροσωπούμενες κοινωνιακές ομάδες, στη μεταβαλλόμενη ισορροπία των φύλων – οι γυναίκες υπερβαίνουν το ήμισυ των φοιτητών σε προ-διδακτορικό επίπεδο στην Ευρώπη, αν και σε διδακτορικό επίπεδο ισχύει το αντίθετο - και στην εντυπωσιακή διασυνοριακή ευρωπαϊκή και παγκόσμια κινητικότητα για τη μάθηση.

2.10   Η ΕΟΚΕ συνιστά την εμβάθυνση των υφιστάμενων εκθέσεων, αναλύσεων και συστάσεων, παράλληλα με συστηματική μέθοδο ανά χώρα όπως ισχύει για τις εκθέσεις προόδου της διαδικασίας της Μπολόνια και για τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τη μέτρηση της ποιότητας. Οι ειδικές ανά χώρα προσεγγίσεις θα παρέχουν «ορθές πρακτικές».

2.11   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως ορισμένα σημαντικά ζητήματα παραγκωνίζονται στην ως επί το πλείστον γενική ανάλυση, όπως οι εθνικές και περιφερειακές πολιτικές παρεμβάσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο τρόπος εκδήλωσης της ανάγκης για την ενίσχυση της συμμετοχής και της ποιότητας στα ΚΜ, οι προσεγγίσεις των αρχών όσον αφορά συγκεκριμένες απαιτήσεις για καθηγητές, δασκάλους, ερευνητές και φοιτητές, η αμοιβαία σχέση μεταξύ διαφόρων επιπέδων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα κράτη μέλη, η ανάπτυξη κοινών προσεγγίσεων της εκπαίδευσης και της έρευνας μεταξύ των πανεπιστημίων και, τέλος, τα αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα.

2.12   Η Επιτροπή και το Συμβούλιο δίνουν μεγάλη έμφαση στη σχέση μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και οικονομίας. Δεν ασχολούνται συγκεκριμένα με τις ιατρικές σχολές ή τις σχολές κοινωνικών ή ανθρωπιστικών επιστημών. Αυτό είναι κατανοητό δεδομένης της ανάγκης ορθής εστίασης, ιδίως σε περίοδο κρίσης. Ωστόσο, καθότι ο στόχος κάθε εκπαιδευτικού συστήματος είναι η βέλτιστη σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και εργασίας, θα ήταν ιδιαίτερα θεμιτό να συζητηθεί πώς οι σχολές ή οι ακαδημαϊκοί κύκλοι που δεν συνδέονται στενά με την οικονομία, ανεξαρτήτως σημασίας, θα διαχειριστούν το ζήτημα του εκσυγχρονισμού.

2.13   Η συνεργασία μεταξύ της αγοράς και των σχολών υγείας είναι αναγκαία, καθώς οι νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνολογίες μεγαλύτερης απόδοσης κόστους απαιτούν πολυδάπανη πρακτική κατάρτιση έντασης κεφαλαίου, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και δια βίου μάθηση. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση των δεικτών θνησιμότητας και αναπηρίας.

3.   Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και η τριτοβάθμια εκπαίδευση

3.1   Το 2009 η ΕΟΚΕ χαρακτήρισε τη Στρατηγική της Λισαβόνας και την ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση μείζονες δυνητικούς καταλύτες στη διαδικασία εκσυγχρονισμού. Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή ορθώς συνδέει τα πανεπιστήμια με τους στόχους και σκοπούς της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

3.2   Μια σημαντική καινοτομία της στρατηγικής αφορά τη «διακυβέρνηση»: καλύτερος συντονισμός εντός της Επιτροπής και μεταξύ ΚΜ και ΕΕ, ακόμα και σε ζητήματα που δεν καλύπτονται ή καλύπτονται μόνο μερικώς από τη Συνθήκη.

3.3   Μεγάλη σημασία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν οι εμβληματικές πρωτοβουλίες, όπως η βιομηχανική πολιτική, η Ένωση καινοτομίας, η Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας και η Νεολαία σε κίνηση.

3.4   Ο αυξημένος ρόλος παρακολούθησης της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένων των συστάσεων ανά χώρα στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, αναμένεται να συμβάλει στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις των πανεπιστημίων.

3.5   Το θεματολόγιο εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να καλυφθεί πλήρως από τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον κεντρικό ρόλο της εκπαίδευσης στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και την αναφορά σε αυτήν στο στρατηγικό θεματολόγιο της Επιτροπής.

3.6   Η ΕΟΚΕ φρονεί πως οι δεσμοί μεταξύ της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συνίστανται στα ακόλουθα:

—	η στρατηγική συνδέει την τριτοβάθμια εκπαίδευση με την καινοτομία, τις βιομηχανικές πολιτικές και την κινητικότητα·

—	δημιουργεί πρόσθετη βάση για την ανταλλαγή απόψεων και τη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των ΚΜ, μεταξύ επιμέρους ΚΜ και μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων·

—	δίνει νέα ώθηση για τον εκσυγχρονισμό σε εθνικό επίπεδο·

—	οι εξελίξεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να συμπεριληφθούν στις ανά χώρα συστάσεις στο ετήσιο Ευρωπαϊκό εξάμηνο·

—	η στρατηγική θα δημιουργήσει νέα φόρουμ συνεργασίας και θα αυξήσει τα εποικοδομητικά διασυνοριακά δίκτυα·

—

ο σύνδεσμος με τη βιομηχανική πολιτική και την καινοτομία απαιτεί εντατικές διαβουλεύσεις με τον ιδιωτικό τομέα· Εξακολουθεί να υποτιμάται η σημασία των διαβουλεύσεων με τις ΜμΕ και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάγκη πραγματικής δέσμευσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των κυβερνήσεων και της Επιτροπής προκειμένου να αξιοποιήσουν την πρακτική εμπειρία αυτών των επιχειρήσεων στον σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών.

3.7   Η Επιτροπή διακρίνει μεταξύ σημαντικών ζητημάτων αρμοδιότητας των ΚΜ (και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων) από τη μία πλευρά και συγκεκριμένων ζητημάτων αρμοδιότητας της ΕΕ από την άλλη. Η ΕΟΚΕ προτιμά την αναφορά στις «κοινές ευθύνες» των ΚΜ και της Επιτροπής στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

4.   Ζητήματα αρμοδιότητας των ΚΜ, του Συμβουλίου και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

4.1   Ο καθορισμός βασικών ζητημάτων από τα ΚΜ πρέπει να οδηγεί σε στοχευμένη δράση. Απαιτείται περισσότερη ώθηση. Το Συμβούλιο πρέπει να θέσει προτεραιότητες αναφορικά με την πρόταση της Επιτροπής η οποία στη συνέχεια θα ελέγχει την εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο.

4.2   Κρίνεται σκόπιμη ειδική έμφαση σε «πιο ευέλικτα συστήματα διακυβέρνησης και χρηματοδότησης για την ισορροπία μεταξύ μιας μεγαλύτερης αυτονομίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της υπευθυνότητας όλων των ενδιαφερομένων παραγόντων», που θα οδηγήσει στην εξειδίκευση και τη βελτίωση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών επιδόσεων και στη διαφοροποίηση (9).

4.3   Όπως ανέφερε η ΕΟΚΕ το 2009, το κατάλληλο πλαίσιο και η αυτονομία είναι καθοριστικής σημασίας (10). Παρότι η οργάνωση, η αυτονομία και η χρηματοδότηση αποτελούν βασική αρμοδιότητα των ΚΜ, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη συζήτηση αυτών των ζητημάτων μεταξύ των ΚΜ και του Συμβουλίου, καθώς επηρεάζουν την απόδοση των εκπαιδευτικών και των φοιτητών.

4.4   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους στόχους πολιτικής που τίθενται στον πίνακα Βασικών θεμάτων πολιτικής στο τμήμα 2.5 του θεματολογίου για τον εκσυγχρονισμό. Αυτοί οι στόχοι υπερβαίνουν κατά πολύ τις τροποποιήσεις τεχνικής φύσεως. Συνδέονται στενά με το εθνικό πολιτικό περιβάλλον. Πάνω από όλα, πρέπει να ρυθμιστούν ζητήματα διακυβέρνησης παρά τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η πολιτική επιμονή, η νομοθεσία και η ρύθμιση, μετά από συζήτηση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, είναι ζωτικής σημασίας.

4.5   Οι κυβερνήσεις και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει επίσης να παροτρυνθούν να προβούν σε διεθνείς συγκρίσεις όσον αφορά τα οφέλη της μεγαλύτερης αυτονομίας.

4.6   Αντίθετα με την ισχύουσα πρακτική, που περιλαμβάνει την επιτυχή «μαζικοποίηση» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (11), το επίκεντρο της συζήτησης πρέπει, συγκλίνοντας με τον τρέχοντα διάλογο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, να μετατοπιστεί στην ευφυή εξειδίκευση, την ποικιλία στρατηγικών επιλογών και την ανάπτυξη κέντρων αριστείας. Επιτυχημένα παραδείγματα στα ΚΜ μπορούν να δείξουν τον δρόμο.

4.7   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει πως αυτοί οι στόχοι ενδέχεται να οδηγήσουν σε μείζονες αλλαγές στην εκπαιδευτική νοοτροπία των ΚΜ. Πρόκειται για ζήτημα που θα πρέπει να συζητηθεί στο Συμβούλιο, με χάρτες πορείας και χρονοδιαγράμματα.

4.8   Στη σημερινή κρίση είναι εμφανής η σχέση του εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης και της οικονομίας. Ωστόσο η διαδικασία θα πρέπει να είναι ευρύτερη. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης την ανάγκη επικαιροποιημένων προδιαγραφών όσον αφορά την επαγγελματικοποίηση, τα προγράμματα σπουδών, τα πτυχία και την κινητικότητα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες είναι σημαντικές για τον πνευματικό βίο, τις αξίες και την ταυτότητα της Ευρώπης. Επιπλέον, οι εύρυθμα λειτουργούσες ιατρικές σχολές και οι σχολές κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών συμβάλλουν επίσης στην οικονομία.

4.9   Η ΕΟΚΕ προκρίνει στενότερες σχέσεις μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Συμμερίζεται την άποψη ότι οι στενοί και πραγματικοί δεσμοί μεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας και επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τη στροφή στην «ανοιχτή καινοτομία», θα έχουν καθοριστική σημασία για το γνωστικό τρίγωνο.

4.10   Αντίστοιχα, για εκπαιδευτικά ιδρύματα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την οικονομία, η ΕΟΚΕ προκρίνει συμπράξεις με διάφορα είδη επιχειρήσεων ως «βασική δραστηριότητα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (12). Πρέπει να δοθεί έμφαση στις επιχειρηματικές, δημιουργικές και καινοτόμες δεξιότητες των φοιτητών καθώς και σε αμφίδρομα περιβάλλοντα μάθησης και δομές μετάδοσης γνώσεων. Απαιτείται επίσης ανοικτό πνεύμα απέναντι στο «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο».

4.11   Θα πρέπει να διαμορφωθούν συνθήκες που να επιτρέπουν στους φοιτητές να μετακινούνται με ευκολία από ένα είδος εκπαιδευτικού ιδρύματος σε άλλο, συμπεριλαμβανομένων ευέλικτων διαύλων από την μεταδευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για την αναβάθμιση των τίτλων τους (13). Αυτές οι συνθήκες συμβάλλουν σημαντικά και στη δια βίου μάθηση.

4.12   Η περιφερειακή ανάπτυξη χρήζει ειδικής προσοχής. Σε πολλές περιφέρειες, ιδίως στις μητροπολιτικές ζώνες, η σχέση μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αγοράς εργασίας, έρευνας, καινοτομίας και επιχειρήσεων είναι ζωτικής σημασίας. Αυτές οι περιφέρειες αναπτύσσουν ολοένα περισσότερες υπερεθνικές, ενίοτε παγκόσμιες, ειδικότητες. Η συστηματική συμμετοχή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί συνήθως καταλύτη για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη και προωθεί την οικονομική ευρωστία Οι εθνικές αρχές πρέπει να ενθαρρυνθούν να τονώσουν αυτές τις περιφερειακές διαδικασίες (14).

4.13   Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διασυνοριακής περιφερειακής συνεργασίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι ΕΟΕΣ μπορούν να παρέχουν στήριξη σε γειτονικές περιφέρειες καθώς και σε περιφέρειες με παρόμοια οικονομική συμπεριφορά (15).

4.14   Η χρηματοδότηση αποτελεί καθοριστικό ζήτημα. Η κρίση επηρεάζει επίσης τη δημόσια χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση κινδυνεύει να παραμείνει διαρθρωτικά υποχρηματοδοτούμενη. Οι συνολικές δαπάνες φτάνουν το 1,2 % του ΑΕγχΠ σε σύγκριση με το 2,9 % του ΑΕγχΠ στις ΗΠΑ και το 1,5 % του ΑΕγχΠ στην Ιαπωνία. Επιπλέον, οι ιδιωτικές δαπάνες είναι πολύ χαμηλές σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Εν τω μεταξύ, οι χώρες BRIC έχουν επίσης προοδεύσει σημαντικά. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως ο παλαιότερος στόχος της ΕΕ για 2 % του ΑΕγχΠ όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν συμπεριλήφθηκε στη Στρατηγική «Ευρώπη 2020».

4.15   Η απαιτούμενη χρηματοδότηση και στόχοι όπως η παραγωγή υψηλής ποιότητας αποφοίτων, η επαγγελματικοποίηση της διαχείρισης και η σχέση αξίας/κόστους θα πρέπει να στηρίζουν τη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

4.16   Υφίσταται ευρύ φάσμα μηχανισμών χρηματοδότησης στα ΚΜ. Ορισμένες χώρες είναι σε πολύ καλύτερη θέση από άλλες. Η σχέση μεταξύ της απόδοσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της απασχόλησης καθιστά επιτακτική τη διατήρηση ικανής χρηματοδότησης μέσω της ενθάρρυνσης μεγαλύτερης πολυμορφίας πηγών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης δημόσιων πόρων για τη μόχλευση ιδιωτικών και άλλων δημοσίων επενδύσεων (συγχρηματοδότηση).

4.17   Η ορθά διαρθρωμένη σχέση μεταξύ εξειδικευμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της επιχειρηματικής κοινότητας μπορεί με βεβαιότητα να συμβάλει στην αναχαίτιση των αρνητικών εξελίξεων. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να επωφεληθεί των καινοτόμων διαδικασιών στις επιχειρήσεις. Ωστόσο, η επιχειρηματική ή ιδιωτική χρηματοδότηση δεν πρέπει ποτέ να οδηγεί σε αδικαιολόγητη επιρροή στο πρόγραμμα σπουδών ή τη θεμελιώδη έρευνα.

4.18   Τα πανεπιστήμια και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν από κοινού στρατηγικά θεματολόγια καινοτομίας, χωρίς να χάσουν την ανεξαρτησία και τις αρμοδιότητές τους. Η αλληλεπίδραση μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων μπορεί να ενισχυθεί μέσω συμμαχιών γνώσης. Η Ευρωπαϊκή πλατφόρμα καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, μπορεί να συμβάλει σημαντικά σε αυτό.

4.19   Η αλληλεπίδραση και οι ανταλλαγές μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων συνεισφέρουν συνήθως ουσιαστικά στην έρευνα, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την ανάπτυξη μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων και την ανάπτυξη ιδεών. Θα πρέπει επίσης να διαδίδονται οι καλές πρακτικές.

4.20   Το θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό δεν εκφράζεται επί των διδάκτρων, καθώς το ζήτημα αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών. Υφίστανται διαφορετικά συστήματα ανά την Ευρώπη. Γενική τάση αποτελεί η σταδιακή αύξηση των διδάκτρων. Τα δίδακτρα αποτελούν αμφιλεγόμενο ζήτημα.

4.21   Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ορισμένα ολοένα επιτακτικότερα διλήμματα: ο αριθμός των φοιτητών αυξάνεται, η ποιότητα πρέπει να ενισχυθεί, η απασχολησιμότητα απαιτεί υψηλότερες προδιαγραφές μάθησης, ωστόσο η δημόσια χρηματοδότηση στα ΚΜ παραμένει σταθερή, ενίοτε δε τείνει να μειώνεται. Πρόκειται για τεράστια πρόκληση. Σε περίπτωση εισαγωγής (ή αύξησης) των εθνικών διδάκτρων, η ΕΟΚΕ τονίζει πως θα πρέπει να συνοδεύεται πάντοτε από συνοδευτικές πολιτικές υποτροφιών και δανείων και από ρητές εγγυήσεις πρόσβασης.

4.22   Το ποσοστό που εγκαταλείπει την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι υπερβολικά υψηλό, τη στιγμή που η τριτοβάθμια εκπαίδευση καλείται να προελκύσει ευρύτερο μέρος από όλο το φάσμα της κοινωνίας. Ειδικότερα, πρέπει να βελτιωθεί το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον σε χώρες που υστερούν.

4.23   Τα υψηλά ποσοστά, ωστόσο, δεν αποτελούν από μόνοι τους ικανοποιητικό κριτήριο. Πρέπει να επικρατήσει η αντικειμενικά υπολογισμένη ποιότητα και όχι ο αριθμός των τίτλων.

4.24   Όσον αφορά τους τίτλους, θα πρέπει να επικρατήσουν ορισμένες αρχές:

—	διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς φορείς και τους εμπειρογνώμονες της αγοράς εργασίας με στόχο την απασχολησιμότητα·

—

οι διαβουλεύσεις με τις επιχειρήσεις είναι μείζονος σημασίας: πέραν των διαβουλεύσεων με τις μεγάλες επιχειρήσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη συνεχή συμμετοχή των ΜμΕ, η οποία είναι ακόμα πιο σημαντική δεδομένου του αυξανόμενου κατακερματισμού ή της ανάθεσης σε τρίτους των βιομηχανικών διαδικασιών·

—	οι τίτλοι που σχετίζονται με δυναμική δημιουργίας θέσεων εργασίας πρέπει να αναπτυχθούν μέσω προγραμμάτων μάθησης-κατάρτισης τα οποία απαιτούν τη συμμετοχή και τη σύμπραξη με επιχειρήσεις·

—	θα πρέπει να αναπτυχθούν διεπιστημονικές και εγκάρσιες δεξιότητες·

—	οι τίτλοι θα πρέπει να συμβάλλουν στην ευφυή εξειδίκευση που θα ενισχύει τη (διεθνή) ελκυστικότητα ή τις περιφερειακές ειδικότητες·

—	ο τρόπος καθορισμού των τίτλων θα πρέπει να διευκολύνει τις ευρωπαϊκές (και διεθνείς) ανταλλαγές και σταδιοδρομίες, χωρίς να θίγεται η πολυμορφία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

4.25   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις προτάσεις της Επιτροπής όσον αφορά τους τίτλους, τη διασφάλιση ποιότητας και τον σύνδεσμο μεταξύ υψηλότερης ποιότητας εκπαίδευσης και ερευνητών. Συμμερίζεται επίσης την άποψη ότι ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης εξαρτάται από τις δεξιότητες και τη δημιουργικότητα των εκπαιδευτικών και των ερευνητών (16), γεγονός που συχνά παραβλέπεται. Στο πλαίσιο αυτό, όλα τα απαγορευτικά διοικητικά εμπόδια στη σταδιοδρομία στον ακαδημαϊκό τομέα – όπως τα επιπλέον ακαδημαϊκά επίπεδα που υπάρχουν σε ορισμένες χώρες (μεταξύ των οποίων και η Πολωνία) - πρέπει να καταργηθούν.

4.26   Δεδομένης της απότομης αύξησης του αριθμού των φοιτητών, παρατηρείται ανησυχητική έλλειψη ικανών εκπαιδευτικών. Η ποιότητα διδασκαλίας και έρευνας συνεπάγεται την ανάγκη ικανοποιητικών συνθηκών εργασίας, ελκυστικών σταδιοδρομιών στον χώρο της εκπαίδευσης, επαγγελματική εξέλιξη καθώς και εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και επιβράβευση της αριστείας. Αυτό φαίνεται αυτονόητο, όμως στην πλειονότητα των ΚΜ συμβαίνει σήμερα το ακριβώς αντίθετο. Κατά συνέπεια, το Συμβούλιο θα πρέπει να ορίσει κατευθύνσεις πολιτικής.

4.27   Η Επιτροπή ορθώς τονίζει την ανάγκη ενός ευρέος φάσματος σπουδών. Η τεχνική εκπαίδευση πρέπει να καταστεί ελκυστικότερη. Οι κοινωνικοί εταίροι σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο μπορούν να διαδραματίσουν θετικότατο ρόλο στην υποστήριξη της εικόνας των τεχνικών σπουδών. Μεμονωμένες επιχειρήσεις μπορούν επίσης να συμβάλουν σημαντικά. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της συμμετοχής των ΜμΕ – και ειδικότερα των μικρών και πολύ μικρών – ιδίως στο περιφερειακό επίπεδο.

4.28   Η συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να επικεντρωθεί στο πώς η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα βρεθεί στο κέντρο της καινοτομίας, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της απασχολησιμότητας (17). Αυτό πρέπει να αποτελεί κεντρικό στόχο για όλους τους φορείς και κοινή ευθύνη της Επιτροπής, του Συμβουλίου, των ΚΜ και πρωτίστως της ίδιας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

4.29   Δεδομένων των τεράστιων προκλήσεων, το θεματολόγιο της Επιτροπής και του Συμβουλίου για τη τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι κάθε άλλο παρά πλήρες και παραμένει αδύναμο. Η ΕΟΚΕ τονίζει πως η τρέχουσα κρίση απαιτεί πιο στοχευμένα και πειστικά βήματα από το Συμβούλιο, τα ΚΜ και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παρότι πραγματοποιούνται αλλαγές, αυτές πρέπει να επιταχυνθούν.

4.30   Όλοι οι φορείς πρέπει να έχουν ίσο μερίδιο ευθύνης για την επαγγελματικοποίηση, τα προγράμματα σπουδών, τη διασφάλιση ποιότητας, την εξειδίκευση κλπ. Απαιτείται χάρτης πορείας και χρονοδιαγράμματα από το Συμβούλιο για τη σχέση μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καινοτομίας και απασχολησιμότητας. Τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να στηρίζουν τη διαδικασία διαμορφώνοντας τα ίδια τον ρόλο τους στην προώθηση της ποιότητας και της κοινωνικής και παραγωγικής καινοτομίας.

4.31   Οι απόψεις της ERAC όσον αφορά σημαντικότατους στόχους που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση και τη θεσμική μεταρρύθμιση των πανεπιστημίων και με τη σχέση μεταξύ καινοτομίας, έρευνας και εκπαίδευσης πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του θεματολογίου. Έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για αλλαγές σε πολυάριθμα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια (18).

5.   Ζητήματα αρμοδιότητας της Επιτροπής

5.1   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τους στόχους που θέτει για τον εαυτό της η Επιτροπή στη διαδικασία εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, συμμεριζόμενη την προσέγγιση που περιγράφεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του περασμένου Νοεμβρίου.

5.2   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον ρόλο που η Επιτροπή μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει δίνοντας έμφαση στη βάση τεκμηρίωσης για τη χάραξη πολιτικών, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις επιδόσεις και τη διαφάνεια. Σε ένα πλαίσιο πρωτίστως - συχνά πολιτικά εμπνευσμένων – εθνικών αναλύσεων και στόχων, είναι ζωτικής σημασίας ο προορατικός ρόλος της Επιτροπής με αντικειμενικές αξιολογήσεις, συμπεριλαμβανομένων των όρων αναφοράς που συζητούνται στο Συμβούλιο.

5.3   Αυτές οι ευρωπαϊκές αξιολογήσεις αναμένεται να οδηγήσουν σε αντίστοιχες προσπάθειες στα ΚΜ, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, ενισχύοντας το κοινό πλαίσιο και οδηγώντας, ιδανικά, σε κοινούς στόχους.

5.4   Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δρομολόγηση του U-Multirank, ενός πολυδιάστατου εργαλείου κατάταξης και ενημέρωσης που βασίζεται στην απόδοση. Το εργαλείο αναμένεται να βελτιώσει τη διαφάνεια των αποστολών των διαφόρων ειδών ιδρυμάτων και να συμβάλει στη δίκαιη σύγκριση των επιδόσεων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Επιπλέον, είναι χρήσιμο για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος κατάταξης που θα προστεθεί στο μονοδιάστατο σύστημα κατάταξης της Σαγκάης και στα λοιπά συστήματα.

5.5   Όπως υποστήριξε η ΕΟΚΕ το 2009, η ανάγκη για ένα σύστημα κατάταξης και ποιοτικής αξιολόγησης που θα καλύπτει ευρύ φάσμα ζητημάτων και εύρος ιδρυμάτων είναι αδιαμφισβήτητη (19). Η διαφάνεια, την οποία θα παρέχει ένα αξιόπιστο ανεξάρτητο και αμερόληπτο σώμα, θα στηρίξει τις εθνικές αρχές και την τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένου να δοθεί έμφαση στην ποιότητα, τη διαφοροποίηση και την ευφυή εξειδίκευση. Όπως σημειώνει η Επιτροπή, «αυτό το εργαλείο που θα τυγχάνει ανεξάρτητης διαχείρισης θα ενημερώνει την επιλογή και τη λήψη αποφάσεων από όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (20).

5.6   Επιπλέον, η «χαρτογράφηση» αναμένεται να ενισχύσει την διασυνοριακή κινητικότητα μεταξύ των φοιτητών, των λεκτόρων, των καθηγητών και των ερευνητών. Συγκεκριμένα, θα συμβάλει στην αναβάθμιση της έρευνας δημιουργώντας νέα δίκτυα καθώς και συνεργασία και άμιλλα μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

5.7   Το Συμβούλιο υπογραμμίζει την κινητικότητα των φοιτητών και των ερευνητών - ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης - ως την πέμπτη ελευθερία. Τα προγράμματα της ΕΕ που ενθαρρύνουν τη διασυνοριακή κινητικότητα για φοιτητές και ερευνητές είναι ήδη επιτυχημένα. Ωστόσο, οι υφιστάμενες συστημικές ελλείψεις πρέπει να διορθωθούν. Είναι επιθυμητός ένας «πίνακας επιδόσεων κινητικότητας» προκειμένου να αντιμετωπιστούν εμπόδια στη μαθησιακή κινητικότητα.

5.8   Το πρόγραμμα Erasmus πρέπει να απαιτεί μεγαλύτερη δέσμευση των φοιτητών. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δοκιμαστική εφαρμογή «εξαμήνου κινητικότητας» - 5ου εξαμήνου των προπτυχιακών σπουδών. Το πρόγραμμα πρέπει επίσης να είναι προσιτό για κάθε ενδιαφερόμενο. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την ανάλυση των δυνητικών ρευμάτων φοιτητικής κινητικότητας και τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων καθώς και σχετικά με το Πρόγραμμα κινητικότητας Erasmus για μεταπτυχιακές σπουδές.

5.9   Το άρθρο 179(1) της ΣΛΕΕ είναι σαφές όσον αφορά την έρευνα στην ΕΕ (21). Η διεθνής κινητικότητα των ερευνητών έχει καθοριστική σημασία. Πολύ συχνά, ο κεκαλυμμένος προστατευτισμός δημιουργεί έντονους φραγμούς για τους ερευνητές. Αυτό πλήττει την επιστήμη και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Εμποδίζει επίσης τα εθνικά ιδρύματα να αξιοποιήσουν πλήρως την πνευματική πολυμορφία της Ευρώπης. Η ΕΟΚΕ στηρίζει θερμά την πρόταση της Επιτροπής όσον αφορά το Ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις ερευνητικές σταδιοδρομίες που θα ενθαρρύνει την κινητικότητα των ερευνητών.

5.10   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει επίσης το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τέσσερα είδη σταδιοδρομίας για τους ερευνητές, το οποίο κατήρτισε η Επιτροπή μαζί με εμπειρογνώμονες της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Αυτό πρέπει να αναπτυχθεί ως ανοιχτό σύστημα προκειμένου να δημιουργήσει το μέγιστο δυνατό αριθμό ευκαιριών.

5.11   Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ευθυγράμμισης των εθνικών χρηματοδοτικών και κοινωνικών συνθηκών για τους ερευνητές σε ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο προκειμένου να εξαλειφθούν οι εναπομείναντες φραγμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία. Θα πρέπει να αναπτυχθούν πανευρωπαϊκά επαγγελματικά προφίλ, τα δε ιδρύματα να ενθαρρυνθούν να επαγγελματικοποιήσουν τη διαχείριση των ανθρωπίνων πόρων τους.

5.12   Η επέκταση των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΚΤ) είναι θεμιτή, προκειμένου να διαμορφωθούν κίνητρα για περαιτέρω γνωστικές συμμαχίες μεταξύ των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων. Το ίδιο ισχύει για την ενίσχυση των πρωτοβουλιών Marie Curie και το ποιοτικό πλαίσιο των υποτροφιών.

5.13   Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να αναπτυχθεί ως υψηλής ποιότητας ανταγωνιστής και εταίρος. Στη διαδικασία αυτή, η τριτοβάθμια εκπαίδευση επιτελεί σημαντικό ρόλο. Προς τούτο η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως την απόφαση του Συμβουλίου να καλέσει την Επιτροπή να «καταρτίσει μια ειδική στρατηγική για τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (22).

5.14   Οι ΕΟΚΕ στηρίζει τις σχεδιαζόμενες συνθήκες πλαίσιο για την επέκταση των δεσμών με τους εταίρους εκτός ΕΕ, τις συμπράξεις κινητικότητας και τη βελτίωση των υποδομών για τους φοιτητές και τους ερευνητές από τρίτες χώρες μέσω οδηγιών της ΕΕ και πίνακα επιδόσεων (23). Πρέπει να αμβλυνθούν οι περιορισμοί που αφορούν μη Ευρωπαίους φοιτητές και ερευνητές προκειμένου να αντληθεί ταλέντο και δημιουργικότητα από άλλες πηγές.

5.15   Η ΕΟΚΕ ζητά συζήτηση σε επίπεδο Συμβουλίου για το ρόλο της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παγκοσμίως, ο οποίος καθορίζει επίσης τα προσόντα που απαιτούνται για έναν επιτυχημένο ανταγωνιστή και εταίρο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες.

5.16   Σε σειρά γνωμοδοτήσεων η ΕΟΚΕ εξέφρασε τη συμφωνία της με την έμφαση στην καινοτομία και σε όλες τις πτυχές της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης κατά τον σχεδιασμό των Δημοσιονομικών προοπτικών 2014-2020. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη αύξησης της προστιθέμενης αξίας από τα ευρωπαϊκά ταμεία.

5.17   Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ειδική πρόταση της Επιτροπής για αύξηση κατά 73 % της χρηματοδότησης του προγράμματος Erasmus στον προϋπολογισμό 2014-2020 καθώς και τις άμεσες αναφορές στην (τριτοβάθμια) εκπαίδευση στα Διαρθρωτικά Ταμεία.

5.18   Χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες για τα πραγματικά αριθμητικά δεδομένα, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη γενική άποψη πως οι δαπάνες για την εκπαίδευση, την έρευνα, την καινοτομία και την πολιτική συνοχής συμβάλλουν στη δημιουργία μελλοντοστραφούς ευρωπαϊκού περιβάλλοντος. Προς τούτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης, όπου είναι σκόπιμο, η χρηματοδότηση για την «αναδιάρθρωση βιομηχανικών χώρων».

5.19   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόθεση της Επιτροπής να θεσπίσει, εντός του 2012, ομάδα υψηλού επιπέδου (ΟΥΕ) με την εντολή να αναλύσει βασικά θέματα για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτή η ΟΥΕ πρέπει να αποτελείται κατά κύριο λόγο από εκπροσώπους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ακαδημαϊκούς, επιχειρηματικούς και κοινωνικούς εταίρους.

6.   Συμπληρωματικές προτάσεις

6.1   Κρίνονται θεμιτές επικεντρωμένες πρωτοβουλίες για την επαγγελματική ανάπτυξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως πανευρωπαϊκά προγράμματα σπουδών για τη διαχείριση και τη διοίκηση πανεπιστημίων.

6.2   Συνιστώνται ειδικοί δεσμοί μεταξύ επιμέρους πανεπιστημίων – με αδελφοποιήσεις σε όλη την Ευρώπη - προκειμένου αυτά να αλληλοδιδαχθούν από την πρακτική, επαγγελματική και διαχειριστική εμπειρία τους. Οι ανταλλαγές εμπειριών με διασυνοριακές ομάδες πανεπιστημίων, καθώς και τα εξειδικευμένα συνέδρια και σεμινάρια θα συμβάλουν εξίσου.

6.3   Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, οι επιστημονικές και εκπαιδευτικές επιδόσεις των πανεπιστημιακών σχολών και ιδρυμάτων αξιολογούνται από εξωτερικές επιτροπές. Η ΕΟΚΕ συνιστά να καθιερωθεί η υψηλής ποιότητας διεθνής σύνθεση αυτών των επιτροπών.

6.4   Η ΕΟΚΕ συνιστά μια ευρωπαϊκή ανάλυση των υφιστάμενων γραφειοκρατικών συστημάτων με στόχο τη βελτίωση του λόγου παραγωγής/κόστους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι προτάσεις βελτίωσης πρέπει να καταρτιστούν βάσει ορθών πρακτικών.

---

(1)  Συμπεράσματα του Συμβουλίου, 28-29 Νοεμβρίου 2011 για το θεματολόγιο εκσυγχρονισμού.

(2)  ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55.

(3)  Βλ. την πρόσφατη ανάλυση «Πανεπιστημιακή αυτονομία στην Ευρώπη ΙΙ - πίνακας επιδόσεων», Ένωση Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, 2011. Πολλά πρέπει να γίνουν.

(4)  Τίτλος ΧΙΙ, Παιδεία, επαγγελματική εκπαίδευση, νεολαία και αθλητισμός, Άρθρα 165 και 166.

(5)  ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, § 1.1

(6)  COM(2011) 567 final, σ. 2.

(7)  Συμπεράσματα του Συμβουλίου για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, 28/29 Νοεμβρίου 2011.

(8)  SEC(2011) 1063 final

(9)  COM(2011) 567 final, σ. 9, ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, § 1.4.

(10)  ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, σημεία 1.4, 3.5.1 και 3.5.2

(11)  Στο διάστημα 2000-2009, ο αριθμός φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 22,3% σε πάνω από 19,4 εκατομμύρια, Έγγραφο εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Εξελίξεις στα ευρωπαϊκά συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, SEC(2011) 1063 final, σ. 16. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί ένδειξη της ποιότητας των τίτλων.

(12)  COM(2011) 567 final, σ. 8. Βλ. επίσης τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 28/29 Νοεμβρίου 2011 που επισημαίνουν τις συμπράξεις και τη συνεργασία με επιχειρήσεις και άλλους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.

(13)  ΕΕ C 68 της 6.3.2012, σελ. 1, στην οποία η Επιτροπή καλείται να ευθυγραμμίσει τις διαδικασίες της Μπολόνια και της Κοπεγχάγης σε ολοκληρωμένη προσέγγιση και ΕΕ C 68 της 6.3.2012, σελ.. 11.

(14)  ΕΕ C 376 της 22.12.2011 σελ. 7.

(15)  Ο. π. σ. 5.7 και 5.8.

(16)  COM(2011) 567 final, σ. 5.

(17)  COM(2011) 567 final, σ. 12, σημείο 3.3.

(18)  Βλ. συμπεράσματα της Επιτροπής ευρωπαϊκού χώρου έρευνας, 24 Ιουνίου 2011.

(19)  ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, σημεία 1.5 και 5.2.4, 5.2.5 και 5.2.6.

(20)  Βλ. Θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό, COM(2011) 567 final, Βασικά θέματα, σ. 11.

(21)  Βλ. την πειστική πρόταση «Προς ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις ερευνητικές σταδιοδρομίες, Ευρωπαϊκή Επιτροπή», 21 Ιουλίου 2011.

(22)  Συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010, σχετικά με τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

(23)  COM(2011) 567 final, Βασικά θέματα, σ. 14.

---