Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 294/2008 για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας»

COM(2011) 817 final — 2011/0384 (COD)

και «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ): η συνεισφορά του EIT σε μια πιο καινοτόμο Ευρώπη»

COM(2011) 822 final — 2011/0387 (COD)

2012/C 181/21

Εισηγητής: ο κ. LEMERCIER

Στις 13 Δεκεμβρίου 2011 και στις 16 Ιανουαρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 173, παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αντιστοίχως αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με τα ακόλουθα θέματα:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 294/2008 για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας

COM(2011) 817 τελικό – 2011/0384 (COD)

και

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ): η συνεισφορά του EIT σε μια πιο καινοτόμο Ευρώπη

COM(2011) 822 τελικό – 2011/0387 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 123 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 4 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη συνολική προσέγγιση της Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (αγγλικό ακρωνύμιο: ΕΙΤ).

1.2   Συμμερίζεται τις περισσότερες από τις συστάσεις της Επιτροπής, που προέκυψαν από τις διαβουλεύσεις με διάφορους ενδεχόμενους παράγοντες, τις αναλύσεις αντικτύπου και τα δεδομένα που απορρέουν από συγκεκριμένες εμπειρίες.

1.3   Γνωρίζοντας τις καθυστερήσεις που υπήρξαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά τη συνεργασία, την ανταλλαγή γνώσεων και την προσέγγιση μεταξύ ιδρυμάτων ερευνών και κατάρτισης υψηλού επιπέδου, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία που έλαβε η Επιτροπή.

1.4   Ενόψει της παγκοσμιοποίησης της έρευνας και της αποφασιστικής σημασίας που έχει η καινοτομία στον χώρο της παραγωγής, υποστηρίζει ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί η αριστεία.

2.   Η τάξη πραγμάτων

2.1   Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT, European Institute of Innovation and Technology) ιδρύθηκε το 2008.

2.2   Το ΕΙΤ συστάθηκε μετά από πρόταση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, η οποία εγκρίθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2006 και τέθηκε σε εφαρμογή στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας για την προαγωγή της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.3   Πρωταρχικός στόχος του είναι να γεφυρωθεί το χάσμα στην ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική με βάση την τεχνολογική καινοτομία και να προωθηθούν οι συνέργειες μεταξύ της βασικής έρευνας, της έρευνας και ανάπτυξης και των καινοτόμων βιομηχανικών εφαρμογών στην Ευρώπη, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανίες.

2.4   Ως Κέντρο Αριστείας, το ΕΙΤ σκοπεύει να εξελιχθεί σε σύμβολο της καινοτομίας, της έρευνας και της ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τον σκοπό αυτό, ακολουθεί μια λειτουργική και γεωγραφική προσέγγιση των δομών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας.

2.5   Η μέθοδος αυτή είναι παρόμοια με εκείνη που υιοθετήθηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), το οποίο επιχειρεί την οριζόντια ολοκλήρωση των τριών τομέων.

2.6   Ως πιλοτική έδρα επιλέχτηκε το 2008 η Βουδαπέστη.

2.7   Το Ινστιτούτο δεν χρηματοδοτεί άμεσα μεμονωμένα έργα. Στην πραγματικότητα, συμμετέχει κατά 25 % στη χρηματοδότηση αποκεντρωμένων κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) (1).

2.8   Οι ΚΓΚ αποτελούνται από πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και ερευνητικά ιδρύματα, επεξεργάζονται από κοινού καινοτόμα σχέδια και συμβάλλουν μαζί με επιχειρηματίες και κάθε είδους τοπικούς εταίρους στον τομέα της καινοτομίας, στη χρηματοδότηση τοπικών σχεδίων σε ποσοστό 75 %.

2.9   Οι τρεις πρώτες ΚΓΚ επιλέχτηκαν τον Δεκέμβριο του 2009 με Κέντρα Συντοπισμού στη Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία, Ελβετία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία και στο Βέλγιο.

3.   Οι προτάσεις της Επιτροπής

3.1   Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΙΤ θα πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς και πόλο έλξης για πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και επιχειρήσεις που ασχολούνται με την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α) και ιδιαίτερα για μικρομεσαίες καινοτόμες επιχειρήσεις (ΜμΕ) που είναι και οι κύριοι δημιουργοί θέσεων εργασίας ειδικευμένου προσωπικού και νέων επαγγελμάτων.

3.2   Για να ενισχύσει τα αποτελέσματά του και να τονώσει την καινοτομία σε νέους τομείς που σχετίζονται με τις κοινωνικές προκλήσεις, το ΕΙΤ θα επεκτείνει σταδιακά το φάσμα των ΚΓΚ (Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας) στο πρόγραμμα-πλαίσιο χρηματοδότησης της έρευνας κατά την περίοδο 2014-2020.

3.2.1   Οι προϋπολογισμοί που προβλέπονται θα ελέγχονται και τα αποτελέσματα θα καθορίζουν τελικά τη βιωσιμότητα μιας συγκεκριμένης ΚΓΚ.

3.2.2   Ακολουθώντας μια σταδιακή προσέγγιση για τη δημιουργία νέων ΚΓΚ, το ΕΙΤ θα μεριμνά ώστε τα διδάγματα που αντλούνται στην πράξη να λαμβάνονται δεόντως υπόψη και περαιτέρω ΚΓΚ θα δημιουργούνται μόνο σε τομείς στους οποίους υπάρχουν προφανείς δυνατότητες καινοτομίας και που επιδεικνύουν αριστεία πρώτης κατηγορίας την οποία και θα αξιοποιήσουν για να προσελκύσουν τις δεξιότητες και τους χρηματοδοτικούς πόρους που χρειάζονται.

3.3   Την περίοδο 2014-2020, θα προκύψουν δύο νέες γενιές ΚΓΚ: τρεις ΚΓΚ θα συσταθούν το 2014 και τρεις άλλες το 2018, έτσι ώστε, με τις υφιστάμενες τρεις, το σύνολο θα ανέλθει σε εννέα ΚΓΚ (που αντιστοιχεί στη δημιουργία 40 έως 50 κέντρων συντοπισμού στην Ένωση).

3.4   Στηριζόμενες στην ορθή επιστημονική τεκμηρίωση και έρευνα, οι ΚΓΠ μπορούν να φέρουν σε επαφή φορείς από τον κόσμο της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας.

Είναι όλες σε θέση να κινητοποιήσουν επενδύσεις και να καλλιεργήσουν το μακροπρόθεσμο ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για την προώθηση νέων τεχνολογικών εξελίξεων και για την τόνωση της κοινωνικής καινοτομίας:

3.5   Η δημιουργία αποκεντρωμένων ΚΓΚ, με την τοπική συσπείρωση -οπωσδήποτε σε περιφερειακό επίπεδο- όλων των δυνητικών εταίρων, φαίνεται να είναι η κατάλληλη απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Με δεδομένη την εμφανή αδυναμία εναρμόνισης εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος (δηλ. σύντομα) των συστημάτων έρευνας, κατάρτισης και παραγωγής των διαφόρων κρατών μελών, τομέων που άπτονται της επικουρικότητας, οι ΚΓΚ προσφέρουν μια πρακτική λύση για την υπέρβαση αυτής της δυσκολίας και για την ανάδειξη ενός νέου προτύπου πολιτικής για την ανάπτυξη της βιομηχανίας και των υπηρεσιών.

3.6   Η αυτονομία προσλήψεων, οργάνωσης και χρηματοδότησης που δίδεται στις ΚΓΚ θα διευκολύνει τον εντοπισμό των πιο ικανών και εμπνευσμένων ερευνητών και θα πρέπει να ενθαρρύνει την ανάδραση και τη διεθνή συνεργασία που προβλέπεται από την Επιτροπή.

4.   Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Η γενική αρχιτεκτονική που προτείνεται από την Επιτροπή είναι καινοτόμος και πολλά υποσχόμενη. Η Επιτροπή επιθυμεί να επαναλάβει τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (2) σχετικά με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας, επειδή κρίνει ότι οι γενικές παρατηρήσεις της εξακολουθούν να ισχύουν στο ακέραιο και σήμερα.

4.2   Όσον αφορά τον προϋπολογισμό, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, δεδομένων του αριθμού των ΚΓΚ που πρέπει να δημιουργηθούν και της διάρκειας του προγράμματος, ο προϋπολογισμός που προτείνει η Επιτροπή, στην πράξη, επιφέρει στασιμότητα ή ακόμη και μια σχετική μείωση των κονδυλίων μέχρι το 2020. Όμως, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, το EIT αντιπροσωπεύει μια πορεία διατηρήσιμης ανάπτυξης για τις ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανίες, ανάπτυξης πλούσιας σε καινοτομία και απασχόληση, και η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να ενθαρρυνθεί στους τομείς που υπόσχονται τα καλύτερα αποτελέσματα.

4.3   Η διάρθρωση της χρηματοδότησης των ΚΓΚ είναι ένα σαφές πλεονέκτημα, δεδομένου ότι μόνο το 25 % των πόρων παρέχονται από το ΕΙΤ και το υπόλοιπο 75 % πρέπει να προέρχεται από τις συνεργαζόμενες επιχειρήσεις, τις ΜμΕ, τα κέντρα ερευνών, τους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς που συμμετέχουν σε αυτό το εγχείρημα. Αυτή η ευέλικτη διάρθρωση επιτρέπει την επίσπευση της διαδικασίας απόκτησης και μετάβασης μεταξύ βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, καινοτομίας και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και τη δημιουργία ή την ανάπτυξη επιχειρήσεων που εισάγουν καινοτομίες στην αγορά.

4.4   Επιπλέον, θα προκύψουν σημαντικά περιθώρια για τις τοπικές καινοτομίες στα κράτη μέλη.

4.5   Η δομή της διακυβέρνησης των ΚΓΚ και η περιοδική ανανέωση των μελών τους αποτελούν αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την κατευθυντήρια αντίληψη της ανάπτυξης των ΕΙΤ και θεωρεί ότι πρέπει να διατηρηθεί η ανεξαρτησία και η αυτονομία των ΚΓΚ, για λόγους αποδοτικότητας, και ότι το έργο τους πρέπει να κρίνεται με βάση τα αποτελέσματα που επιτυγχάνουν.

4.6   Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία αυτής της διττής δομής είναι ότι θα διευκολύνει την εμπορία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και καινοτόμων προϊόντων από αυτές τις ΚΓΚ.

Με δεδομένη την επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης, η οποία υπονομεύει τις παραδοσιακές βιομηχανίες, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα ότι η έννοια της «αριστείας» στον χώρο της κατάρτισης και της παραγωγής είναι μια μελλοντική αξία και ένα αποτελεσματικό μέσο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας.

4.7   Περισσότερο από ποτέ, η προστιθέμενη αξία των καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών που συνδέονται στενά με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη θα οδηγήσει στη δημιουργία ειδικευμένων θέσεων εργασίας και στην πρόληψη μετεγκαταστάσεων σε χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας.

4.8   Η ΕΟΚΕ παρατηρεί μια σχετική συγκέντρωση των ΚΓΚ. Θα προτιμούσε να δει μια σύντονη προσπάθεια η οποία να αποσκοπεί στη σφυρηλάτηση δεσμών με εργαστήρια, επιχειρήσεις και ερευνητικά ιδρύματα σε όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη μέλη, προκειμένου να διευρυνθούν οι δημιουργικές δυνατότητες και να ενισχυθούν οι ανθρώπινοι και τεχνολογικοί πόροι που διατίθενται για τις ΚΓΚ, αλλά και για αποφευχθεί η επίταση τυχόν ανισορροπιών μεταξύ τους όσον αφορά την έρευνα και την υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Σημειώνει επίσης ότι περισσότεροι από 200 εταίροι από όλα τα κράτη μέλη έχουν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους.

4.9   Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη με την καθιέρωση διπλωμάτων που φέρουν το σήμα του ΕΙΤ και τα οποία διευκολύνουν την κινητικότητα των ερευνητών και την ανάπτυξη επιχειρήσεων και ΜμΕ πέραν των αντίστοιχων περιοχών από τις οποίες προέρχονται.

4.10   Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα διοχετευτούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες στα ιδρύματα, τις επιχειρήσεις και τους δυνητικούς εταίρους, έτσι ώστε να μπορέσουν να υποστηρίξουν και να συμμετάσχουν στη δημιουργία ΚΓΚ στους κύριους τομείς που αναφέρονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

Για να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος, το EIT πρέπει το συντομότερο δυνατό να μεριμνήσει για την ευρεία προβολή των θεμάτων αυτών, ώστε να επιτραπεί στις επιχειρήσεις και τους δυνητικούς εταίρους να καταστρώσουν σχέδια για τη συνεργασία τους.

4.11   Η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι ενδέχεται να υπάρξουν επιφυλάξεις, ακόμη και αντιστάσεις στους κόλπους των υφιστάμενων εθνικών θεσμών, γι αυτό και καλεί την Επιτροπή να προαγάγει έναν εμπεριστατωμένο διάλογο μεταξύ του ΕΙΤ και των θεσμών που προαναφέρθηκαν, με σκοπό την επίτευξη συνεργιών οι οποίες και θεωρεί ότι θα αποδειχτούν ζωτικής σημασίας.

Τέλος, επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στις ανησυχίες των ιθυνόντων των ερευνητικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ότι οι προϋπολογισμοί τους θα περικοπούν προς όφελος των ΚΓΚ.

(1)  Στα αγγλικά: Knowledge and Innovation Communities (KIC).

(2)  ΕΕ C 161,13.7.2007, σ. 28.