25.8.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 248/16

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Χειραφέτηση και κοινωνική ένταξη των πολιτών Ρομά στην Ευρώπη» (διερευνητική γνωμοδότηση)

2011/C 248/03

Εισηγητής: ο κ. TOPOLÁNSZKY

Με την επιστολή της 15ης Νοεμβρίου 2010 και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Πρέσβης κ. Péter GYÖRKÖS, εξ ονόματος της ουγγρικής Προεδρίας ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα

Χειραφέτηση και κοινωνική ένταξη των πολιτών Ρομά στην Ευρώπη

(διερευνητική γνωμοδότηση).

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 27 Μαΐου 2010.

Κατά την 472η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Ιουνίου 2011 (συνεδρίαση της 16ης Ιουνίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 138 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και χωρίς αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

1.1   επικροτεί και εκτιμά τις προσπάθειες που κατέβαλε μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση για να μειώσει την περιθωριοποίηση των Ρομά (1) και να προωθήσει την κοινωνική τους ένταξη μέσω ψηφισμάτων και νομοθεσίας που καταρτίζεται από τα θεσμικά της όργανα, μέσω δομών συνεργασίας και μέσω χρηματοδότησης από τα διαρθρωτικά ταμεία και από άλλα χρηματοδοτικά μέσα·

1.2   παράλληλα, επισημαίνει ότι οι συνδυασμένες αυτές προσπάθειες δεν συνέβαλαν σημαντικά στον περιορισμό των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν πολλοί Ρομά, δεν βελτίωσαν την ποιότητα ζωής τους ούτε τις ευκαιρίες που τους παρέχονται. Σε ορισμένα ζητήματα, η κατάστασή τους επιδεινώθηκε περαιτέρω·

1.3   τονίζει ότι είναι δυνατόν να βελτιωθεί αυτή η δύσκολη κατάσταση μόνο με μια ολοκληρωμένη, συντονισμένη και συνεκτική πανευρωπαϊκή στρατηγική και ένα αποφασιστικό, συστηματικό πρόγραμμα δράσης που να καλύπτει όλους τους τομείς πολιτικής και να υλοποιείται σε εθνικό επίπεδο, κατά τρόπο ώστε να προσφέρει στα ενδιαφερόμενα άτομα και κοινότητες τις εξουσίες και αρμοδιότητες που χρειάζονται για να διαμορφώνουν τα ίδια τις τύχες τους (χειραφέτηση). Ένα τέτοιο πρόγραμμα δράσης πρέπει να εφαρμόζεται σε επίπεδο τοπικών αρχών (επικουρικότητα)·

1.4   συνεπώς, επικροτεί τις προτάσεις που διατυπώνονται στην ανακοίνωση (2) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά έως το 2020», και προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στη συνεπή υλοποίησή τους, σε επίπεδο τόσο εθνικό όσο και ΕΕ. Επίσης, επιθυμεί να δεσμευθεί και η ίδια ενεργά στη διαδικασία αυτή·

1.5   κρίνει, ωστόσο, ότι αυτή η πολυαναμενόμενη στρατηγική δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες διότι θα μπορούσε να είναι πιο φιλόδοξη, πιο συγκεκριμένη και καλύτερα δομημένη·

1.6   θεωρεί ότι τα ακόλουθα στοιχεία θα μπορούσαν να προταθούν στα κράτη μέλη για να αποτελέσουν τους τρεις πυλώνες μιας συντονισμένης εφαρμογής: ρεαλιστική, εφικτή πολιτική για την ενσωμάτωση των Ρομά που να αντικατοπτρίζει συγκεκριμένα αλλά όχι αποκλειστικά την ίδια τη φύση των προβλημάτων και τις στρατηγικές προτεραιότητες για αντιμετώπισή τους:

α)	μια ουδέτερη φυλετικά και εθνοτικά πολιτική χωρίς αποκλεισμούς που να αντιμετωπίζει τα συσσωρευμένα κοινωνικά προβλήματα και να περιορίζει την ακραία φτώχεια και στέρηση·

β)	μια πολιτική που να στηρίζει τη χειραφέτηση των ατόμων που θεωρούν τους εαυτούς τους μέλη κοινοτήτων Ρομά και την προβολή της επιτυχημένης κοινωνικής ένταξης·

γ)	γενικές πολιτικές και δημοσιότητα για την καταπολέμηση του ρατσισμού·

1.7   επισημαίνει την ανάγκη συμμετοχής των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας των πολιτών, ειδικευμένων επιστημόνων και των κοινωνικών εταίρων στις πολιτικές διαβουλεύσεις, την επεξεργασία και την εφαρμογή, και τονίζει τη ζωτική ανάγκη να συμμετέχουν ενεργά εκπρόσωποι και μέλη των κοινοτήτων Ρομά τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην εφαρμογή σε όλα τα επίπεδα (ΕΕ, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό), σύμφωνα με την πρόθεση της Επιτροπής, όπως διατυπώνεται στην ανακοίνωσή της·

1.8   τονίζει την ανάγκη ισχυρής εκπροσώπησης του δημοσίου συμφέροντος και, ως εκ τούτου, ζητεί συστηματικό σχεδιασμό, εφαρμογή και συντονισμό της πολιτικής· επίσης υπογραμμίζει, αφενός, τη σημασία της χάραξης τοπικών πολιτικών και διαφοροποιημένων προσεγγίσεων που να βασίζονται σε πραγματικές ανάγκες και, αφετέρου, την παρουσίαση των στοιχείων της κατάστασης και τη συνεπή αξιολόγηση σε μόνιμη, συστηματική βάση·

1.9   εφιστά την προσοχή του Συμβουλίου στην ανάγκη να εξευρεθεί λύση για την παροχή πιστοποιητικού ιθαγένειας στους Ρομά που δεν διαθέτουν πλέον παρόμοιο πιστοποιητικό για οποιονδήποτε λόγο, ως εγγύηση για την χωρίς διακρίσεις πρόσβασή τους στην ευρωπαϊκή ιθαγένεια, σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση αυτής της αδικίας κατά προτεραιότητα, εφόσον παραμένει χωρίς λύση·

2.   Εισαγωγή

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

2.1   συμφωνεί τόσο με την αξιολόγηση της κατάστασης όπως περιγράφεται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Οι Ρομά στην Ευρώπη» (3), όσο και με τις προτάσεις που διατυπώνονται στην ανακοίνωση με θέμα «Κοινωνική και οικονομική ένταξη των Ρόμα στην Ευρώπη» (4)·

2.2   συμφωνεί με τη γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Κοινωνική και οικονομική ένταξη των Ρόμα στην Ευρώπη» (5) με την οποία ζητείται να αναγνωριστεί και να υποστηριχθεί ο στρατηγικός ρόλος των τοπικών αρχών και των κοινοτήτων και να διαμορφωθούν ολοκληρωμένες περιφερειακές πολιτικές·

2.3   επαναλαμβάνει την πρόταση που διατυπώνεται στην διερευνητική γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ένταξη των μειονοτήτων — οι Ρομά» (6), και συγκεκριμένα την πρόταση να επεκταθεί η χρήση των διαδικασιών που προβλέπονται στην ανοικτή μέθοδο συντονισμού· επίσης, επαναλαμβάνει τη θέση που διατύπωσε στο ψήφισμα με τίτλο «Η κατάσταση των Ρομά στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (7), σχετικά με την προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των Ευρωπαίων και την καταπολέμηση των διακρίσεων, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας σε όλες τις χώρες·

2.4   επαναλαμβάνει το μήνυμα της γνωμοδότησής της με θέμα «Η ένταξη και η κοινωνική ατζέντα», ότι δηλαδή «είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες καταπολέμησης των διακρίσεων, με την ανάπτυξη των υφιστάμενων νομοθετικών μέσων, καθώς και με την ενίσχυση των δημοσίων πολιτικών και των κοινωνικών δεσμεύσεων υπέρ της ένταξης» (8)·

2.5   συμφωνεί με την ανάλυση της κατάστασης και τις προτάσεις που διατυπώνονται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «Στρατηγική της ΕΕ για την ενσωμάτωση των Ρομά» (9)·

2.6   αποδέχεται πλήρως και συμμερίζεται τις αξίες της μη διακριτικής μεταχείρισης και της κοινωνικής ένταξης των αποκλεισμένων ατόμων, οι οποίες κατοχυρώνονται από τη στρατηγική της Λισσαβώνας και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ·

2.7   στηρίζει τις, ήδη ευρέως αποδεκτές, δέκα κοινές βασικές αρχές που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της συνεργασίας για την «Ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την κοινωνική ένταξη των Ρομά», και εφιστά την προσοχή στην ανάγκη εφαρμογής τους, αν μη τι άλλο σε εθνικό επίπεδο (10)·

2.8   εκτιμά ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα διαρθρωτικά ταμεία καθώς και άλλοι εθνικοί, περιφερειακοί και τοπικοί μηχανισμοί χρηματοδότησης (11) προβλέπονται για να στηρίξουν την εφαρμογή των πολιτικών για την ενσωμάτωση των Ρομά, και προτείνει, για λόγους κοινωνικής χειραφέτησης, να διασφαλιστεί η χρηματοδότηση των πολιτικών αυτών μέσω προσαρμοσμένων διαδικασιών και μέσω της παροχής κατάλληλης τεχνικής βοήθειας που θα λαμβάνει υπόψη τις διάφορες πτυχές του ζητήματος, όπως π.χ. πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, επαγγελματική κατάρτιση, απασχόληση και στέγαση·

2.9   επιδοκιμάζει τις προτάσεις που περιέχονται στο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά έως το 2020», και προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην συνεπή υλοποίησή τους, σε επίπεδο τόσο εθνικό όσο και ΕΕ. Επίσης, επιθυμεί να δεσμευθεί και η ίδια ενεργά στη διαδικασία αυτή·

2.10   θεωρεί ωστόσο ότι, παρά τη μακρόπνοη επεξεργασία, το έγγραφο δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι στόχοι πρέπει να προσδιοριστούν καλύτερα και σαφέστερα όσον αφορά το έργο που πρέπει να υλοποιηθεί· ακόμη, επισημαίνει τη σημασία μιας ανοικτής πανευρωπαϊκής κοινωνικής συζήτησης για το θέμα αυτό. Έχοντας ως στόχο την επιτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος, η ΕΟΚΕ τονίζει τη ζωτική ανάγκη θέσπισης μηχανισμών αξιολόγησης και δεικτών επιδόσεων. Συνεπώς, θεωρεί τα συμπεράσματα που ενέκρινε το Συμβούλιο του Μαΐου (και αναμένεται να εγκρίνει και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου) αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα τόσο από κοινωνική όσο και επιχειρησιακή άποψη·

2.11   επισημαίνει ότι ο αποκλεισμός και οι διακρίσεις κατά των Ρομά προκαλούν σημαντικό κοινωνικό κόστος και κρατικές δαπάνες, ενώ η ένταξη αποφέρει σαφή οικονομικά οφέλη (12)·

2.12   στηρίζει και συμμετέχει στις ακόλουθες δραστηριότητες: Δίκτυο της ΕΕ για τους Ρομά, Δεκαετία ένταξης των Ρομά, Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Κορυφής για την Ένταξη των Ρομά, Σύνοδος Κορυφής για την Ισότητα, Ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την κοινωνική ένταξη των Ρομά, Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού, και σε πολλές άλλες μορφές συνεργασίας, όπου εκπροσωπεί τις αξίες της κοινωνίας των πολιτών με την ευρεία έννοια του όρου·

2.13   τονίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσμικά της όργανα έχουν ήδη καταβάλει σημαντικές προσπάθειες όσον αφορά την ρύθμιση, καθοδήγηση και χρηματοδότηση, με στόχο την χάραξη, υιοθέτηση και εφαρμογή πολιτικών κοινωνικής ένταξης των Ρομά·

2.14   παράλληλα, διαπιστώνει με ανησυχία ότι αυτές οι συνδυασμένες προσπάθειες δεν συνέβαλαν σημαντικά στον περιορισμό των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν πολλοί Ρομά, δεν βελτίωσαν την ποιότητα ζωής τους ούτε τις ευκαιρίες που τους παρέχονται. Σε ορισμένα θέματα, η κατάστασή τους επιδεινώθηκε περαιτέρω. Ακόμα κι αν η μεγάλη πλειοψηφία των Ρομά είναι πολίτες της ΕΕ, και έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με όλους τους υπόλοιπους πολίτες των κρατών μελών, πρέπει να αναγνωριστεί ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν συνεχείς, σοβαρές διακρίσεις στην αγορά εργασίας, στην εκπαίδευση, τη στέγαση, την υγειονομική περίθαλψη, την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και στην ελεύθερη κυκλοφορία τους·

2.15   έχει επίγνωση ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην κατάσταση διαφόρων ομάδων Ρομά: ενώ πολλοί είναι καλά ενσωματωμένοι στις περιοχές όπου ζουν, είτε αστικές, είτε αγροτικές, άλλοι διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης και αντιμετωπίζουν μόνιμο αποκλεισμό. Τέλος, ένας μικρός αριθμός ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό νομαδικό τρόπο διαβίωσης, που ενοχλεί εκείνους με τους οποίους έρχονται σε επαφή·

2.16   κρίνει ουσιαστικό να χειραφετηθούν τα άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και διακρίσεων. Η πλήρης αυτοδιάθεση προϋποθέτει την ελευθερία επιλογής. Σε γενικές γραμμές, αποφασιστικό παράγοντα για την υλοποίηση των πολιτικών ένταξης είναι ότι τα άτομα πρέπει να έχουν τη δύναμη, τα μέσα και τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τα ίδια το μέλλον τους. Για το λόγο αυτό, η πολιτική στο σύνολό της, μαζί με τις ατομικές πτυχές δράσης, πρέπει να βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να αναπτύξουν την ικανότητα να αποφασίζουν για το πεπρωμένο τους, στο πλαίσιο του κράτους δικαίου·

2.17   είναι πεπεισμένη ότι δεν πρέπει να δοθούν στους Ρομά ιδιαίτερα δικαιώματα αλλά ότι είναι απαραίτητο να γίνει πλήρως σεβαστή η ευρωπαϊκή ιθαγένεια τους, ενώ παράλληλα να διασφαλιστεί ότι διαθέτουν όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα της ΕΕ καθώς και όλα τα δικαιώματα του πολίτη, έτσι ώστε να μπορεί να δοθεί η εγγύηση ότι τηρούνται τα δικαιώματα αυτά και ότι τιμωρείται κάθε παράλειψη, ιδίως όταν αρμόδιοι για την επιβολή του νόμου δρουν κατά τρόπο άδικο και μεροληπτικό·

2.18   επισημαίνει ότι μεταξύ των ίδιων των Ρομά, οι γυναίκες, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρίες πλήττονται δυσανάλογα από τον αποκλεισμό, και ότι η κοινωνική και χρηματοπιστωτική κρίση οξύνει ακόμη περισσότερα τα αρνητικά αυτά φαινόμενα·

2.19   είναι πεπεισμένη ότι τα προβλήματα αυτά μπορούν να επιλυθούν μόνο με μια ολοκληρωμένη, συντονισμένη και συνεκτική πανευρωπαϊκή στρατηγική και ένα αποφασιστικό, συστηματικό πρόγραμμα δράσης και σύμφωνα με μια σταθερή, συστηματική προσέγγιση σε όλους τους τομείς πολιτικής. Επιδοκιμάζει το γεγονός ότι τα όργανα της ΕΕ, θεσμικά ή μη, (και βεβαίως η ίδια η ΕΟΚΕ) συνεργάζονται με την ουγγρική κυβέρνηση, η οποία ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου, με σκοπό να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την επίλυση του προβλήματος, και συνιστά, κατά το εξάμηνο της πολωνικής Προεδρίας, να πραγματοποιηθεί υπουργική διάσκεψη προκειμένου να εξεταστούν οι εμπειρίες και τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν.

3.   Πολιτικές συστάσεις  (13)

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

3.1   σημειώνει ότι η παραδοσιακή προσέγγιση για τον προσδιορισμό των κοινοτήτων Ρομά βασίζεται σε γενικευμένες αντιλήψεις όσον αφορά την ταυτότητα των Ρομά. Παρά το γεγονός ότι μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να είναι χρήσιμη (π.χ. από ερευνητική άποψη, μπορεί να αποτελεί αποτελεσματική μέθοδο ανάλυσης των χαρακτηριστικών του κοινωνικού αποκλεισμού), κάθε μέθοδος προσδιορισμού των Ρομά με βάση τα εξωτερικά φυλετικά χαρακτηριστικά όχι μόνο παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως το δικαίωμα αυτοκαθορισμού της ταυτότητας του κάθε ατόμου, αλλά είναι άσκοπη και πολιτικά απαράδεκτη·

3.2   σε αντίθεση με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις, συνιστά στα κράτη μέλη να σέβονται τις θεμελιώδεις αξίες που θεσπίζει το στρατηγικό πλαίσιο και, παράλληλα, να συμμορφώνονται με την απαίτηση για «συγκεκριμένη αλλά όχι αποκλειστική προσέγγιση» που διατυπώνεται στις κοινές βασικές αρχές της «Ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την κοινωνική ένταξη των Ρομά». Σύμφωνα με τους τέσσερις τομείς δράσης που επισημαίνονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής (εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία και στέγαση), θα πρέπει να διαμορφωθούν τρεις στρατηγικές προσεγγίσεις που να αποκαλύπτουν τη φύση των προβλημάτων και τις επιλογές δράσης, οι οποίες από κοινού διαμορφώνουν τους τρεις πυλώνες μιας ρεαλιστικής, εφικτής πολιτικής για την ένταξη των Ρομά:

α)	μια ουδέτερη φυλετικά και εθνοτικά πολιτική χωρίς αποκλεισμούς που να αντιμετωπίζει τα συσσωρευμένα κοινωνικά προβλήματα και να περιορίζει την ακραία φτώχεια και στέρηση·

β)	μια πολιτική που να στηρίζει τη χειραφέτηση των ατόμων που θεωρούν τους εαυτούς τους μέλη κοινοτήτων Ρομά και την προβολή της επιτυχημένης κοινωνικής ένταξης·

γ)	γενικές πολιτικές και δημοσιότητα για την καταπολέμηση του ρατσισμού·

3.3   μια ουδέτερη φυλετικά και εθνοτικά πολιτική χωρίς αποκλεισμούς που να αντιμετωπίζει τα συσσωρευμένα κοινωνικά προβλήματα και να περιορίζει την ακραία φτώχεια και στέρηση:

3.3.1

αντί να επικεντρώνεται σε εθνοτικά και φυλετικά στοιχεία, μια πολιτική κοινωνικής ένταξης χωρίς διακρίσεις πρέπει να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που απορρέουν από τον κοινωνικό αποκλεισμό, ανεξάρτητα από τα φυλετικά χαρακτηριστικά, όπως προβλήματα στους τομείς της εκπαίδευσης, της απασχόλησης (και τις διάφορες πτυχές της όπως επιχειρηματικότητα, αυτοαπασχόληση κλπ.), της υγείας και της στέγασης, όπως αναφέρει και η ανακοίνωση της Επιτροπής. Μια τέτοια πολιτική πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη γεωγραφική συγκέντρωση των κοινωνικο-οικονομικών μειονεκτημάτων, ανεξάρτητα από τη σύνθεση (εθνοτική ή άλλη) της ομάδας των ατόμων που πλήττονται από αποκλεισμό και, με βάση τη στρατηγική Ευρώπη 2020, να δώσει προτεραιότητα στην επίλυση δύο συγκεκριμένων προβλημάτων·

3.3.2

η πρώτη προτεραιότητα είναι η συνεπής υλοποίηση του κριτηρίου της «πλήρους πρόσβασης». Εκτός από την εξάλειψη των διακρίσεων από νομική άποψη, η «πλήρης πρόσβαση» περιλαμβάνει επίσης τις ακόλουθες απαιτήσεις: δυνατότητα φυσικής πρόσβασης και χρήσης, προσαρμογή στις ανάγκες, λογικό κόστος και τήρηση προδιαγραφών ποιότητας. Εκτός από την άρση των νομικών φραγμών, επιδίωξη είναι να διατίθενται δημόσιες υπηρεσίες πιο κοντά σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμών Ρομά, καθώς και να βελτιωθούν οι μεταφορικές συνδέσεις με τόπους όπου εδρεύουν οργανισμοί και παρέχονται υπηρεσίες στις οποίες έχουν δικαίωμα πρόσβασης λόγω της κατάστασής τους·

3.3.3

η συσσώρευση του αποκλεισμού εκδηλώνεται με δύο τρόπους: 1) με γεωγραφικό και οικιστικό αποκλεισμό και 2) με θεσμικό αποκλεισμό όπου οι πάροχοι υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων φορέων παροχής υπηρεσιών) ασχολούνται μόνο με κοινωνικά αποκλεισμένα άτομα (θεσμική διάκριση)·

3.3.4

είναι δυνατόν να περιοριστεί η συσσώρευση του αποκλεισμού, πρώτον, με την επικέντρωση σε στοχευμένες βελτιώσεις των θεσμικών συνθηκών στις φτωχότερες και πιο υποβαθμισμένες αστικές περιοχές, και, δεύτερον, με τη μείωση των περιπτώσεων απομόνωσης μέσω μεταρρυθμίσεων για την προώθηση της θεσμικής ένταξης και την επιδίωξη της ανάμειξης και των αλληλεπιδράσεων·

3.3.5

η πλήρης πρόσβαση αποτελεί καίρια πτυχή των θεμελιωδών στόχων της στρατηγικής της Λισσαβώνας: ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες που αφορούν την αγορά εργασίας και άλλες κοινωνικές πτυχές, καθώς και η μεγαλύτερη κινητικότητα και η εκπαίδευση, εξακολουθούν να αποτελούν προτεραιότητες. Τα στρατηγικά έγγραφα των τελευταίων ετών περιλαμβάνουν ανανεωμένη, ισχυρότερη έμφαση στην υγεία, ιδίως τη δημόσια υγεία, καθώς και στη στέγαση και στις πολιτικές αστικής ανάπτυξης, με έμφαση στην εξάλειψη των απομονωμένων οικισμών, των καταυλισμών και άλλων τόπων που ευνοούν την απομόνωση, με παράλληλη ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών, των τοπικών πρωτοβουλιών, των εξαιρετικά μικρών επιχειρήσεων (αυτοαπασχόληση), των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και των δημοτικών υπηρεσιών, είτε ιδιωτικής (ΜΚΟ), είτε δημόσιας διαχείρισης. Προτεραιότητα αποτελεί η σύγκλιση των στρατηγικών κατά της παιδικής φτώχειας με τις στρατηγικές υπέρ των Ρομά (στήριξη της πρόσβασης των μητέρων στην απασχόληση μέσω της ενίσχυσης της αρμοδιότητας των δήμων για την εκπαίδευση των παιδιών), η εξασφάλιση πληρέστερης πρόσβασης στην προσχολική και σχολική εκπαίδευση (με παράλληλες επιδοτήσεις και κίνητρα για την εκπαίδευση και την επιμόρφωση των παιδιών με φτωχούς γονείς)·

3.4   μια πολιτική που να στηρίζει τη χειραφέτηση των ατόμων που θεωρούν τους εαυτούς τους μέλη κοινοτήτων Ρομά και την προβολή της επιτυχημένης κοινωνικής ένταξης·

3.4.1

είναι καίριο για εκείνους που θεωρούν ότι μοιράζονται την ίδια ταυτότητα να μπορούν, με δική τους πρωτοβουλία, ως ομάδα και ως κοινότητα, να επιλέγουν το δικό τους τρόπο ζωής και να διατηρούν τη γλώσσα, τον πολιτισμό, τα ήθη και έθιμα που συνθέτουν την ταυτότητά τους. Συνεπώς, οι εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά πρέπει να δώσουν τη δυνατότητα σε όσους θεωρούν τους εαυτούς τους Ρομά να αναπτύξουν τις δικές τους κοινότητες, τα δικά τους δημόσια βήματα διαλόγου (μέσα ενημέρωσης) και τις δικές τους οργανώσεις, και να αναλάβουν τη λειτουργία τους όπως συνέβη και με άλλες μειονοτικές ομάδες που υπέστησαν κοινωνικό αποκλεισμό. Είναι εξίσου σημαντικό οι οργανισμοί Ρομά (είτε κρατικοί, είτε αυτόνομοι ΜΚΟ) να διαθέτουν τις ίδιες οργανωτικές δομές με άλλες εθνοτικές μειονότητες και, κατά περίπτωση, την ίδια αναλογικά οικονομική ενίσχυση με άλλες εθνικές μειονότητες·

3.4.2

συνεπώς, η διαπολιτισμικότητα, αυτή η ζωντανή και αμφίδρομη αλληλεπίδραση και επικοινωνία, και η ένταξη (από την άποψη των αρχών, της θεωρίας και των χρηστών ενωσιακών και θεσμικών πρακτικών στην Ευρώπη) πρέπει να αναδειχθούν σε ουσιαστικούς παράγοντες δράσης και τμήμα της καθημερινής ζωής·

3.4.3

το βασικό στοιχείο της θετικής πολιτικής είναι να επιτρέπει στους ανθρώπους που ανήκουν σε μια μειονότητα να εκφράζονται και να εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους. Οφείλουμε να στηρίξουμε τα μέσα και τις προσεγγίσεις που τους βοηθούν να υπογραμμίσουν τα κοινωνικά μειονεκτήματα και τον πολιτικό αγώνα που καταβάλλουν για να τα εξαλείψουν·

3.4.4

οι πολιτικές χειραφέτησης πρέπει να στηρίζουν θετικές δράσεις για την προώθηση της εισόδου των Ρομά στην αγορά εργασίας, την άνοδό τους σε υψηλές θέσεις σε επιχειρήσεις, στην δημόσια διοίκηση, την πολιτική, στα μέσα ενημέρωσης, τις επιστήμες και τις τέχνες, και να τους βοηθήσουν να ιδρύσουν τις δικές τους μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

3.5   Πολιτική κατά του ρατσισμού

3.5.1   Η ομάδα-στόχος της εκάστοτε στρατηγικής κατά του ρατσισμού είναι η κοινωνία στο σύνολό της· η πολιτική διάσταση της εν λόγω στρατηγικής διαπνέεται από την πεποίθηση ότι –σε έναν δυναμικό, αναπτυσσόμενο, δίκαιο και ανθρώπινο κόσμο– τα άτομα θα πρέπει να αποκτούν την κοινωνική τους θέση πρωτίστως χάρη στις δεξιότητες και τα ταλέντα τους και όχι βάσει των σχετικών με τη γέννησή τους πλεονεκτημάτων ή μειονεκτημάτων που καθορίζουν τις πιθανότητές τους να επιτύχουν στη ζωή τους. Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν θα πρέπει να υπόκεινται στις συνέπειες του αποκλεισμού τον οποίο υφίστανται. Τα κληρονομικά, μη τροποποιήσιμα, χαρακτηριστικά –όπως το φύλο, η καταγωγή και η θρησκεία– δεν θα πρέπει να αποτελούν γενεσιουργά αίτια διακριτικής μεταχείρισης. Η νομοθεσία για την καταπολέμηση των διακρίσεων παρέχει το ευρύτερο δυνατό φάσμα μέσων που μπορούν να εγγυηθούν την έμπρακτη εφαρμογή των εν λόγω αρχών. Χρήσιμη θα ήταν επίσης η πλήρης εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας κατά των διακρίσεων σε εθνικό επίπεδο, τόσο στους διάφορους τομείς δράσης όσο και στο πλαίσιο των κανονιστικών συστημάτων. Ωστόσο, η συγκεκριμένη νομοθεσία καθίσταται αποτελεσματική όχι μόνον λόγω των αποτρεπτικού χαρακτήρα κυρώσεων που εφαρμόζει, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι οι νομοταγείς πολίτες –οι οποίοι απαρτίζουν την πλειονότητα των μελών μιας δημοκρατικής κοινωνίας– προσπαθούν να διάγουν βίο σύμφωνο προς το γράμμα και το πνεύμα του νόμου.

3.5.2   Δεδομένου ότι η «αποθάρρυνση» ή η «απεξάρτηση» των ατόμων από τις προκαταλήψεις και τον ρατσισμό τους είναι πιο δύσκολο να επιτευχθεί με ορθολογικά επιχειρήματα, οι πολιτικές κατά του ρατσισμού εδράζονται ως επί το πλείστον σε πρότυπα συμπεριφοράς και σε μορφές επικοινωνίας που επιδιώκουν τη διάδοση μιας θετικής εικόνας χωρίς βίαια δείγματα επικοινωνίας, συνεργασίας και επίλυσης προβλημάτων, βάσει ορθολογικών επιδιώξεων· οι πολιτικές αυτές καταδικάζουν, συγχρόνως, οποιαδήποτε μορφή επιθετικής και ρατσιστικής συμπεριφοράς οφειλόμενη σε προκαταλήψεις και μίσος. Ως προς αυτό το θέμα, οι διαμορφωτές γνώμης, και κυρίως η αφρόκρεμα της πολιτικής σκηνής και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη.

3.6   Ενίσχυση του «τεκμηριωμένου» χαρακτήρα της στρατηγικής

3.6.1   Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η ΕΕ σημείωσε αξιόλογη πρόοδο σε διάφορους τομείς πολιτικής όσον αφορά την αντικειμενική αξιολόγηση του κοινωνικού αποκλεισμού και την καταπολέμηση του αποκλεισμού εν γένει, με παράλληλη ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης αυτής στις κοινωνικές πολιτικές. Η διαθεσιμότητα δεδομένων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή και την αξιολόγηση ενδεδειγμένων πολιτικών. Παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί έως τώρα, εξακολουθούν να μην υπάρχουν επαρκή δεδομένα ούτε για τον συνολικό πληθυσμό ούτε για τις ομάδες-στόχους. Λαμβανομένων υπόψη των στόχων της εν λόγω στρατηγικής, απαιτείται να σημειωθεί πρόοδος στους ακόλουθους τομείς:

3.6.2   «Πολιτική ένταξης ουδέτερη ως προς τη φυλετική ή την εθνοτική καταγωγή»: κατά την περαιτέρω διαμόρφωση μεθόδων για την αξιολόγηση των διαφόρων μορφών φτώχειας και στέρησης, χρειάζεται να καταβληθεί προσπάθεια για να μετρηθεί ο βαθμός συγκέντρωσης του φαινομένου του αποκλεισμού, καθώς και για να προβληθεί ο αντίκτυπος των μέτρων που λαμβάνονται βάσει των σχετικών πολιτικών· η ΕΟΚΕ συνιστά στην EUROSTAT και στις στατιστικές υπηρεσίες των κρατών μελών να προσθέσουν δείκτες ακραίας φτώχειας και αποκλεισμού στους ήδη υπάρχοντες δείκτες αποκλεισμού τους και να αναπτύξουν ακόμη περισσότερο τις αρχές μιας μεθόδου στατιστικής ποσοτικοποίησης και επεξεργασίας για τη μέτρηση της ακραίας φτώχειας και στέρησης·

3.6.3   Σε αυτή τη βάση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εντοπίσουν –στο πλαίσιο των στρατηγικών τους– τις εδαφικές ενότητες (αστικές περιοχές, παραγκουπόλεις, κέντρα πόλεων, καταυλισμούς, απομονωμένες περιοχές, αγροτικούς οικισμούς, κλπ.) που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση του φαινομένου του αποκλεισμού και του ακραίου αποκλεισμού σε κατοικημένες περιοχές, ανεξάρτητα από το εάν η κοινή γνώμη θεωρεί ή όχι ότι οι περιοχές αυτές κατοικούνται από Ρομά. Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να χαράξουν στρατηγικές πολεοδομικού σχεδιασμού με στόχο είτε να απαλλαγούν από τις περιοχές αυτές είτε να τις κάνουν κατοικήσιμες, με την παράλληλη καθιέρωση μηχανισμών βασισμένων στα στοιχεία που απαιτούνται για την παρακολούθηση των στρατηγικών αυτών·

3.6.4   «Πολιτική αυτονόμησης των Ρομά»: οι δυσχέρειες και τα μειονεκτήματα μπορούν να εντοπιστούν μόνον εάν αυτοί που διεκδικούν κάποια εθνοτική ταυτότητα ζητήσουν να εγγραφούν στα δημόσια μητρώα ως μέλη μιας συγκεκριμένης μειονότητας. Ωστόσο, ελλείψει τέτοιου αιτήματος, απαιτείται να απαγορευθεί κατηγορηματικά και αποφασιστικά η πραγματοποίηση της παραμικρής αναφοράς σε φυλετική καταγωγή στα εθνικά μητρώα, βάσει φυλετικών χαρακτηριστικών· δεδομένου ότι τα στοιχεία σχετικά με τις εθνοτικές μειονότητες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα, επιβάλλεται να εξασφαλιστεί με κάθε δυνατό τρόπο η βέλτιστη προστασία των προσωπικών δεδομένων και, συγχρόνως, να επιδιωχθεί η μέγιστη δυνατή δημοσιοποίηση συγκεντρωτικών στοιχείων σχετικά με τις μειονότητες·

3.6.5   Παράλληλα με την άμβλυνση του αποκλεισμού και της φτώχειας και τη μετρίαση των πιο ακραίων μορφών τους, η ΕΟΚΕ προτείνει να υποστηριχθούν γλωσσικά, πολιτιστικά, εκπαιδευτικά και κοινοτικά προγράμματα για την ανάπτυξη της κοινότητας των Ρομά, εκεί όπου υπάρχει πραγματική δυνατότητα προσέγγισης των υπολοίπων Ρομά.

3.6.6   «Πολιτική κατά του ρατσισμού»: βάσει έρευνας, τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση των αλλαγών που συντελούνται όσον αφορά τις προκαταλήψεις έναντι των Ρομά, της έκτασης των προκαταλήψεων αυτών μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων, καθώς και του αντικτύπου των πολιτικών όσον αφορά τη διαμόρφωση εθνικών προκαταλήψεων και την εκδήλωση ρατσισμού. Απαιτείται η ανάληψη εκστρατειών ευαισθητοποίησης απευθυνόμενων στο ευρύ κοινό, με σκοπό την εξάλειψη των συμπεριφορών που οδηγούν σε αποκλεισμό και των ρατσιστικών προκαταλήψεων οι οποίες παρατηρούνται μεταξύ του πληθυσμού. Επίσης, κρίνεται σκόπιμο να διασφαλιστεί η τακτική παρακολούθησή τους.

3.6.7   Συνιστάται σθεναρά η παρακολούθηση όχι μόνον των τάσεων που εμφανίζονται ως προς τις προκαταλήψεις και το ρατσισμό, αλλά και της θετικής επίδρασης και των κοινωνικών ωφελημάτων των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται από το κράτος και την κοινωνία των πολιτών, καθώς και των ορθών πρακτικών που αποσκοπούν στη μείωση των προκαταλήψεων κατά των Ρομά και της ξενοφοβίας και συμβάλλουν στη βελτίωση της διαπολιτισμικής ένταξης χωρίς αποκλεισμούς.

3.7   Παράμετροι γενικού ενδιαφέροντος κατά την εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο

3.7.1   Πολυπλοκότητα: η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη θέσπισης μέτρων σε ένα ευρύ φάσμα τομέων για την ενίσχυση του θετικού ρόλου που διαδραματίζουν οι Ρομά στην κοινωνία, για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους, καθώς και για την προαγωγή της ένταξής τους· τα μέτρα αυτά χρήζουν ενίσχυσης σε επίπεδο συστηματικών πολιτικών. Προς το σκοπό αυτό απαιτείται, πρώτον, η διασύνδεση στοιχείων προερχόμενων από διάφορους τομείς άσκησης πολιτικής, δεύτερον, η καθιέρωση διατομεακών σχέσεων χρηστής διακυβέρνησης και, τρίτον, η δρομολόγηση της συστηματικής εφαρμογής σε πολιτικό επίπεδο. Αυτό προϋποθέτει την υιοθέτηση ενοποιημένης και συντονισμένης προσέγγισης εκ μέρους όλων των φορέων που συμμετέχουν στη διαδικασία εφαρμογής.

3.7.2   Όλες οι συνιστώσες των προγραμμάτων πρέπει να είναι συνεκτικά συνδεδεμένες μεταξύ τους (συνοχή) και ενοποιημένες (συνέπεια). Μια τρίτη βασική παράμετρος της εφαρμογής είναι η διαμόρφωση και ο καθορισμός των προτεραιοτήτων (διαδοχική δράση): με άλλα λόγια, η επίτευξη ρεαλιστικών στόχων μπορεί να υλοποιηθεί μόνον προοδευτικά, χάρη σε καλοσχεδιασμένα στάδια και σε διαδοχικές συνιστώσες. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη μιας εύρυθμα λειτουργούσας συντονιστικής αρχής, επιφορτισμένης με τις απαιτούμενες αρμοδιότητες.

3.7.3   Οι πολιτικές ένταξης πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται με ιδιαίτερη εστίαση στις πραγματικές ανάγκες, κατά τρόπο διαφοροποιημένο και ευέλικτο, προκειμένου να καθίσταται δυνατή η βέλτιστη συνεκτίμηση των ιδιαίτερων τοπικών (περιφερειακών) χαρακτηριστικών. Οι στρατηγικές ένταξης θα πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται ως «οδοί αμφίδρομης κατεύθυνσης», σύμφωνα με αμοιβαίες προσπάθειες και επιρροές, και να αποσκοπούν σε αμοιβαία οφέλη για όλους.

3.7.4   Ζωτική προϋπόθεση για τη χρήση προσκλήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος και κονδυλίων της ΕΕ αποτελεί η απλοποίηση των προϋποθέσεων που τίθενται για την υποβολή προσφορών και εκθέσεων. Ενόψει μιας προσεκτικά σχεδιασμένης εφαρμογής κρίνεται σκόπιμο να δοθεί η απαιτούμενη έμφαση στην ανάπτυξη ικανοτήτων, στον ενδεδειγμένο συντονισμό και στην επίδειξη αταλάντευτης πολιτικής βούλησης· καθοριστικής σημασίας είναι επίσης η συμμετοχή των εκπροσώπων των ενδιαφερομένων φορέων στη διαδικασία σχεδιασμού.

3.7.5   Τεκμηριωμένη εφαρμογή – δείκτες: οι πολιτικές πρέπει να καταδεικνύουν σαφώς την αποτελεσματικότητά τους με επαληθεύσιμο τρόπο, δηλαδή πρέπει να αποδεικνύονται αποτελεσματικές σε σχέση με τους αρχικούς τους στόχους. Οι πολιτικές δεν πρέπει να μας εκθέτουν σε μεγαλύτερες βλάβες και σοβαρότερους κινδύνους από εκείνους από τους οποίους έχουν σχεδιαστεί να μας προστατεύουν, όπως επίσης δεν πρέπει να είναι άσκοπα δαπανηρές. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο έχει επιτελεσθεί σημαντικό –αλλά ανεπαρκές– έργο προκειμένου η συγκεκριμένη πολιτική να καταστεί περισσότερο τεκμηριωμένη. Στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται για την ένταξη των Ρομά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει δυνατότητα αξιολόγησης όχι μόνο των προγραμμάτων, αλλά και της πολιτικής στο σύνολό της· ως εκ τούτου χρειάζεται να προαχθούν, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, τα εξής: πνεύμα αξιολόγησης, ισχυρότερο σύστημα επιβαλλόμενων απαιτήσεων, τυποποιημένη καθιέρωση κοινωνικοοικονομικών και κοινωνικών στατιστικών δεικτών επιδόσεων –πάντοτε σε σχέση με την κατάλληλη ομάδα-στόχο– καθώς και πρόβλεψη ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου θεσμικού μέσου αξιολόγησης. Η παροχή επαρκούς χρηματοδότησης προς το σκοπό αυτό χρήζει διευθέτησης.

3.7.6   Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της εφαρμογής του πλαισίου της ΕΕ για εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά μέχρι το 2020 και των εθνικών πολιτικών που συμβάλλουν στην υλοποίησή του, αλλά επιθυμεί να συμμετάσχει στην αξιολόγηση των πολιτικών αυτών, βάσει της εντολής που διαθέτει εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών και λόγω των εγγενών δεσμών της με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη. Πρόθεσή της είναι να έχει συμμετοχή στη διαδικασία διαμεσολάβησης μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και να καταστεί ενεργός εταίρος στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την ένταξη των Ρομά, καθώς και σε άλλες μορφές διαρθρωμένου διαλόγου.

3.7.7   Συμμετοχή και εκπροσώπηση: καμία πολιτική ένταξης δεν μπορεί να έχει νόημα, είτε στη θεωρία είτε στην πράξη, χωρίς την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερομένων φορέων. Απαιτείται, συνεπώς, να αποφευχθούν τυχόν πατερναλιστικές διαδικασίες με περιορισμένα δικαιώματα· συγχρόνως, ενδείκνυται να διασφαλιστεί η όσο το δυνατόν πληρέστερη και πιο διαφοροποιημένη συμμετοχή οργανώσεων βάσης των Ρομά, εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας των πολιτών, ειδικών επιστημόνων και κοινωνικών εταίρων τόσο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όσο και στη διαδικασία εφαρμογής και παρακολούθησης, όπως επισημαίνεται σαφώς στη σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής και σε άλλα συναφή έγγραφα. Στους τομείς-στόχους, μείζονος σημασίας θεωρείται η λήψη θετικών μέτρων για τη διασφάλιση της πολιτικής συμμετοχής άκρως μειονεκτουσών ομάδων (όπως είναι οι γυναίκες, οι ανύπαντρες μητέρες, τα άτομα με ξένη μητρική γλώσσα, τα άτομα με αναπηρία, κλπ.).

3.7.8   Η εγκυρότητα, η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα των πολιτικών είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη στενή συμμετοχή και την οικειοποίησή τους από τους πρωταρχικούς δικαιούχους τους. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο απαιτείται να προαχθεί η συμμετοχή εκπροσώπων της κοινότητας των Ρομά σε ευρωπαϊκό, σε εθνικό και, ασφαλώς, σε τοπικό επίπεδο κατά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή πολιτικών για την προώθηση της ένταξής τους (ένταξη μέσω της συμμετοχής).

3.7.9   Ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι ακραίες μορφές του, συχνά συμπορεύονται –με διαφορετικό τρόπο στα ποικίλα κράτη μέλη– με συμπεριφορές, τρόπους ζωής και συνήθειες που διαφέρουν σε σχέση με την πλειονότητα του πληθυσμού (π.χ. ταξίδια, ειδικές δραστηριότητες όπως η συλλογή και πώληση μεταχειρισμένων αγαθών ή συγκεκριμένες τέχνες). Κατά την κατάρτιση των εθνικών στρατηγικών θα πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή στα εν λόγω ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, η συμπεριφορά που αποδίδεται σε αυτήν την εθνοτική ομάδα είναι εντελώς αποκλίνουσα και εγκληματική. Η επίτευξη ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ αντικρουόμενων πολιτιστικών προτύπων, σε συνδυασμό με τη διαρκή επιδίωξη να παραμένουν οι καταστάσεις έντασης και αντιπαλότητας που οφείλονται σε διαφορετική στάση ζωής και συμπεριφοράς εντός των ορίων του προβλεπόμενου νομικού πλαισίου, θα πρέπει να αποτελούν στόχους ικανούς να χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη, χωρίς αποκλεισμούς, φύση των εθνικών στρατηγικών και, συγχρόνως, την ιδιαίτερη πρόκληση στο ύψος της οποίας απαιτείται να αρθούν. Προς το σκοπό αυτό, είναι σημαντικό να παρασχεθούν ευκαιρίες για ανοικτή επικοινωνία και να προβλεφθούν διαδικασίες προσιτές στους κυριότερους ενδιαφερομένους, στο πλαίσιο των οποίων οι εμπειρογνώμονες σε θέματα πολυπολιτισμικότητας –συμπεριλαμβανομένων και ατόμων με καταγωγή ή ταυτότητα Ρομά– και οι κοινωνικοί λειτουργοί θα κληθούν να διαδραματίσουν πρωταρχικό ρόλο όσον αφορά τόσο τις δημόσιες υπηρεσίες όσο και τα προγράμματα σε επίπεδο κοινότητας (διαμεσολάβηση, πρόληψη, υπηρεσίες συμφιλίωσης, κλπ.), όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής.

3.8   Μελλοντικές προοπτικές

3.8.1   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι –χάρη στις συνδυασμένες προσπάθειες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κυβερνήσεων, των κρατών μελών και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης– η ΕΕ ενδέχεται να βρίσκεται επί του παρόντος σε μία ιστορική καμπή, κατά την οποία υπάρχει πιθανότητα να προκύψει τελικά μια πολιτική προς όφελος των πλέον αποκλεισμένων και μειονεκτουσών εθνοτικών ομάδων της ΕΕ, σύμφωνα με μια κοινή προσέγγιση που είναι πιθανό να μην καταλήξει σε δαπανηρή αποτυχία, αλλά αντίθετα να αποφέρει έξυπνα και ανθρώπινα αποτελέσματα. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να υποστηρίξει πλήρως την εν λόγω διαδικασία και την απτή εφαρμογή της.

---

(1)  Το παρόν έγγραφο χρησιμοποιεί τον ορισμό του όρου «Ρομά» που δίνεται στη γνωμοδότηση της ΕτΠ με τίτλο Κοινωνική και οικονομική ένταξη των Ρόμα στην Ευρώπη (ΕΕ C 42, 10.02.2011, σ. 23): «(…) γνωρίζει ότι ο όρος “Ρομά”, που χρησιμοποιείται στο παρόν έγγραφο, αποτελεί ευρεία διατύπωση, η οποία περιλαμβάνει και άλλες ομάδες πληθυσμού με παρόμοια πολιτιστικά χαρακτηριστικά και συναφή βιώματα περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού στην ευρωπαϊκή κοινωνία (Sinti, Gipsy, Travellers, Kalè, Camminanti, Ashkali κλπ)».

(2)  COM(2011) 173 τελικό.

(3)  SEC(2010) 400 τελικό.

(4)  COM(2010) 133 τελικό.

(5)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Κοινωνική και οικονομική ένταξη των Ρόμα στην Ευρώπη» (ΕΕ C 42, 10.02.2011, σ. 23).

(6)  ΕΕ C 27, 3.2.2009, σ. 88–94.

(7)  ΕΕ C 48, 15.02.2011, σ. 1.

(8)  ΕΕ C 347, 18.12.2010, σ. 19–27.

(9)  Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, INI/2010/2276, 24.11.2010.

(10)  Ιδίως όσον αφορά «τη ρητή και ευρεία στόχευση», τη «διαπολιτισμική προσέγγιση» καθώς και «το στόχο της ισότητας».

(11)  Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης / Παγκόσμια Τράπεζα, Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την ανάπτυξη.

(12)  «Η μεγάλη πλειονότητα των Ρομά σε ηλικία απασχόλησης δεν διαθέτουν επαρκή εκπαίδευση προκειμένου να συμμετάσχουν επιτυχώς στην αγορά εργασίας. (…) Ως αποτέλεσμα, οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν απώλειες εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ ετησίως σε παραγωγικότητα και σε φορολογικά έσοδα (…). Το ετήσιο δημοσιονομικό όφελος από τη γεφύρωση του χάσματος απασχόλησης είναι πολύ υψηλότερο από το συνολικό κόστος των επενδύσεων στη δημόσια εκπαίδευση για όλα τα παιδιά Ρομά (…) Το μερίδιο των Ρομά, μεταξύ των πληθυσμών σε ηλικία εργασίας θα αυξηθεί, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη γερνά γρήγορα. Είναι ουσιαστικό να υπάρξει ισότιμη συμμετοχή των Ρομά στην αγορά εργασίας, προκειμένου να επωμιστούν το αυξανόμενο εθνικό κόστος των συντάξεων, της υγείας και άλλων δαπανών λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. “Το οικονομικό κόστος του αποκλεισμού των Ρομά” Παγκόσμια Τράπεζα, 2010 (“Economic costs of Roma exclusion”,» World Bank, 2010).

(13)  Στο παρόν κεφάλαιο διατυπώνονται συστάσεις σχετικά με τις πολιτικές γενικά ή το σχετικό πλαίσιο αλλά, για λόγους συντομίας, δεν μπορούν να υπεισέλθουν σε λεπτομέρειες για κάθε πολιτική.

---