11.12.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 301/5

1)

Η μετανάστευση προσέφερε επί γενεές σημαντική συμβολή στην ευρωπαϊκή κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, και θα εξακολουθήσει να το πράττει και εις το μέλλον. Στο σημερινό πλαίσιο αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης και δημογραφικής αλλαγής, η επιτυχής ενσωμάτωση των μεταναστών στην κοινωνία παραμένει προϋπόθεση για την οικονομική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και για κοινωνική σταθερότητα και συνοχή.

2)

Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι βασικός όχι μόνον προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών είναι σε θέση να υλοποιήσουν τις δυνατότητές τους να ενταχθούν πλήρως και να καταστούν επιτυχείς πολίτες, αλλά και προκειμένου να δημιουργήσουν μια κοινωνία η οποία να είναι δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς και να σέβεται την ποικιλομορφία. Ωστόσο, πολλοί από τα παιδιά αυτά εξακολουθούν να υπολείπονται όσον αφορά τις εκπαιδευτικές τους επιδόσεις, και ζητήματα σχετικά με ρατσιστικές και εθνοτικές διακρίσεις και κοινωνικό αποκλεισμό συναντώνται σε όλα τα μέρη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, η παρουσία σε πολλά κράτη μέλη σημαντικών αριθμών μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, θέτει ορισμένες προκλήσεις αλλά και παρέχει πολύτιμες ευκαιρίες για τα εκπαιδευτικά τους συστήματα.

3)

Η ένταξη των μεταναστών αποτελεί συλλογικό εγχείρημα που απαιτεί προσπάθειες από μέρους των ιδίων των μεταναστών, και στο οποίο ενέχονται πολλοί διαφορετικοί τομείς της κοινωνίας πέραν του τομέα της εκπαίδευσης. Η διατομεακή συνεργασία στον τομέα της πολιτικής, μεταξύ άλλων, μεταξύ των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών, εκπαιδευτικών αρχών, κοινωνικών υπηρεσιών, υγειονομικών υπηρεσιών, στεγαστικών αρχών και υπηρεσιών ασύλου και μετανάστευσης, καθώς και ο διάλογος με την κοινωνία των πολιτών, είναι ουσιαστικοί παράγοντες προκειμένου να εξασφαλισθεί το κατάλληλο επίπεδο στήριξης προς τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και τις οικογένειές τους.

4)

Μολονότι πολλά παιδιά που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών επιτυγχάνουν στην εκπαίδευσή τους, και μάλιστα μερικά περιλαμβάνονται σε όσους έχουν τις μεγαλύτερες επιτεύξεις, υπάρχουν σαφείς και σταθερές ενδείξεις, που προκύπτουν αφενός από τους εθνικούς δείκτες και αφετέρου από τις διεθνείς μελέτες όπως το PISA (10), ότι οι εκπαιδευτικές επιδόσεις των περισσότερων μαθητών-μεταναστών τείνουν να είναι σημαντικά χαμηλότερες από εκείνες των συμμαθητών τους. Αυτό οδηγεί στο να εγκαταλείπουν οι μαθητές αυτοί πολύ συχνότερα το σχολείο πρόωρα, να έχουν χαμηλότερα επίπεδα προσόντων και να είναι μικρότεροι οι αριθμοί τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η παροχή στα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών μεγαλύτερων ευκαιριών εκπαιδευτικής επιτυχίας μπορεί να μειώσει την περιθωριοποίηση, αποκλεισμού και αποξένωσης.

5)

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η κατάσταση εκείνων για τους οποίους οι γλωσσικές και πολιτιστικές διαφορές μεταξύ σπιτιού και σχολείου συνδυάζονται με κακές κοινωνικο-οικονομικές περιστάσεις. Στις περιπτώσεις αυτές, οι δυσκολίες που συνδέονται με χαμηλή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση ενδέχεται να συνδυάζονται με παράγοντες όπως οι γλωσσικοί φραγμοί, οι χαμηλές προσδοκίες, η ανεπαρκής οικογενειακή πλαισίωση και κοινωνική υποστήριξη και η έλλειψη κατάλληλων προτύπων.

6)

Τα μειονεκτήματα αυτά -με παράλληλη έλλειψη διαπερατότητας μεταξύ σχολικών συστημάτων και ποιοτικές διαφορές μεταξύ σχολείων- μπορεί να οδηγήσουν σε μια κατάσταση, όπου μεγάλοι αριθμοί παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών συσσωρεύονται σε σχολεία με ελλιπείς επιδόσεις. Αυτού του είδους οι τάσεις συνιστούν σοβαρές προκλήσεις για τα σχολικά συστήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δυσχεραίνοντας ακόμα περισσότερο την επίτευξη αφενός επιδόσεων υψηλού επιπέδου από όλους και αφετέρου κοινωνικής συνοχής υψηλού βαθμού.

7)

Μολονότι η ευθύνη του καθορισμού των εκπαιδευτικών πολιτικών εναπόκειται πάντα σαφώς και απαρεγκλίτως στο κάθε κράτος μέλος, τα ζητήματα που θίγονται και οι προκλήσεις που επισημαίνονται στα παρόντα συμπεράσματα είναι όλο και περισσότερο θέματα που αφορούν όλους. Ως εκ τούτου, υπάρχουν σαφείς δυνατότητες για περαιτέρω στήριξη, έρευνα και συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αξιοποιώντας τα σχετικά κοινοτικά προγράμματα, όπως το πρόγραμμα για τη δια βίου μάθηση και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης, και χρησιμοποιώντας μέσα όπως η ανοικτή μέθοδο συντονισμού για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την προώθηση αμοιβαίας μάθησης όσον αφορά πολιτικές και μέτρα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση του εκπαιδευτικού μειονεκτήματος των παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών.

1)

Είναι σημαντική η συμβολή που καλείται να προσφέρει η εκπαίδευση για την επιτυχή ενσωμάτωση των μεταναστών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ξεκινώντας από την προσχολική εκπαίδευση και τη βασική σχολική εκπαίδευση, αλλά συνεχίζοντας σε όλα τα επίπεδα διά βίου μάθησης, απαιτούνται στοχοθετημένα μέτρα και μεγαλύτερη ευελιξία για να καλυφθούν οι ανάγκες των σπουδαστών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, οιασδήποτε ηλικίας, και για να τους παρασχεθούν η στήριξη και οι ευκαιρίες που χρειάζονται για να γίνουν ενεργοί και επιτυχημένοι πολίτες, και να μπορέσουν να αναπτύξουν πλήρως το δυναμικό τους. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να θεσπίζονται κατά τρόπο συντονισμένο με τις πολιτικές σε άλλους τομείς που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση των αναγκών των παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και των οικογενειών τους.

2)

Τα εκπαιδευτικά συστήματα που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση αφενός στη δικαιοσύνη και αφετέρου στην ποιότητα, που επιδιώκουν σαφείς και κοινούς στόχους και τα οποία ευνοούν τις πολυσυλλεκτικές προσεγγίσεις σε όλα τα επίπεδα είναι πιθανόν να αποδειχθούν τα πλέον αποτελεσματικά για την ανταπόκριση στις ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, βελτιώνοντας τις εκπαιδευτικές τους επιδόσεις και προωθώντας παράλληλα τη δημιουργία κοινωνικών δεσμών μεταξύ των μαθητών-μεταναστών και των συμμαθητών τους.

3)

Η πολιτισμική πολυμορφία στις κοινωνίες μας θα πρέπει να είναι καλοδεχούμενη ως πηγή ζωντάνιας και εμπλουτισμού. Ενώ δεν αποδυναμώνει κατά κανένα τρόπο την πρωταρχική εστίαση στην πολιτιστική ταυτότητα, τις βασικές αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα της χώρας υποδοχής, η προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στα σχολεία της Ευρώπης με στόχο την ανταλλαγή γνώσεων και την εμβάθυνση της αμοιβαίας κατανόησης των πολιτισμών, καθώς και την προαγωγή του αμοιβαίου σεβασμού και την καταπολέμηση των προκαταλήψεων, θα παράσχει μακροχρόνια οφέλη σε όλους.

4)

Προσεγγίσεις όπως η δημιουργία ή η ενίσχυση μηχανισμών για την καταπολέμηση των διακρίσεων, για την αύξηση της διαπερατότητας των διαύλων εντός των σχολικών συστημάτων και για την άρση των φραγμών που αντιμετωπίζει το άτομο για να προχωρήσει μέσα στο σύστημα μπορούν να βοηθήσουν ώστε να καταπολεμηθούν οι διακρίσεις και να συμβάλουν ώστε οι μαθητές-μετανάστες να επιτύχουν επιδόσεις υψηλότερου επιπέδου. Η προσφορά πιο εξατομικευμένης μάθησης και ατομικής στήριξης μπορεί να αποβεί επωφελής για όλους τους μαθητές στο σύστημα και μπορεί να αποβεί πιο ποιοτική για όλους. Η αύξηση της ποιότητας των παροχών σε σχολεία ελλιπών επιδόσεων μπορεί να βελτιώσει τις ευκαιρίες για όλους τους μαθητές, μεταξύ άλλων για τους μετανάστες.

5)

Η ειδικευμένη κατάρτιση για τη διαχείριση της γλωσσικής και πολιτιστικής ποικιλομορφίας, και η ανάπτυξη διαπολιτισμικών ικανοτήτων, θα πρέπει να ενθαρρυνθούν ούτως ώστε να υποστηριχθούν οι σχολικές αρχές, οι εκπαιδευτικοί και το διοικητικό προσωπικό ώστε να προσαρμόζονται στις ανάγκες, και προκειμένου να υλοποιούν όλες τους τις δυνατότητες, των σχολείων ή των τάξεων που περιλαμβάνουν μαθητές που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Θα πρέπει επίσης να μελετηθούν ζητήματα όπως με ποιο τρόπο θα καταστούν οι διδακτικές μέθοδοι, τα εποπτικά υλικά και τα σχολικά προγράμματα ενδιαφέροντα για όλους τους μαθητές, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους, με ποιο τρόπο θα εξακολουθήσουν να προσελκύονται και να παραμένουν οι καλύτεροι δάσκαλοι στα σχολεία με ελλιπείς επιδόσεις, με ποιο τρόπο θα ενισχυθεί ο ρόλος του διευθυντή σχολείου στα πλαίσια αυτά, καθώς και με ποιο τρόπο σύμφωνα με τις εθνικές διαδικασίες θα αυξηθεί ο αριθμός των διδασκόντων οι οποίοι προέρχονται οι ίδιοι από οικογένειες μεταναστών.

6)

Η διαδικασία ενσωμάτωσης μπορεί να διευκολυνθεί μέσω της ανάπτυξης συμπράξεων με τοπικές κοινότητες, καθώς και με τις οικογένειες των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών και μεταναστευτικές ενώσεις, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην ανάπτυξη των σχολείων ως μαθησιακών κοινοτήτων. Με βάση ένα κλίμα αμοιβαίας κατανόησης, εμπιστοσύνης και συνεργασίας, οι συμπράξεις αυτού του είδους μπορούν να συμβάλουν κατά ποικίλους τρόπους, λόγου χάρη με την παροχή βοηθείας στον τομέα της διερμηνείας, χρησιμεύοντας ως σημείο διασύνδεσης σε ορισμένες περιπτώσεις ως διαμεσολάβηση μεταξύ σχολείων και της ενδιαφερόμενης κοινότητας, και αναπτύσσοντας θετικές διασυνδέσεις με τον πολιτισμό και τη γλώσσα καταγωγής. Εν προκειμένω, η παροχή διδασκαλίας στη (στις) γλώσσα (γλώσσες) της χώρας υποδοχής για τους γονείς των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, καθώς και συνεδριών ενημέρωσης, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ σχολείων και οικογενειών και να ενισχύσουν κατ’ αυτόν τον τρόπο τις προϋποθέσεις για μια επιτυχή κοινωνική ένταξη.

7)

Η επάρκεια στην επίσημη γλώσσα (ή σε μια από τις επίσημες γλώσσες) της χώρας υποδοχής αποτελεί προϋπόθεση για την εκπαιδευτική επιτυχία και είναι καίρια για την κοινωνική καθώς και την επαγγελματική ένταξη. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μελετήσουν το ενδεχόμενο ανάπτυξης ειδικών μέτρων υποστήριξης του εγχειρήματος αυτού, όπως εντατικά μαθήματα γλώσσας για τους νεοαφικνούμενους μαθητές που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, φροντιστήρια προς στήριξη όσων αντιμετωπίζουν δυσκολίες, και ειδικά μαθήματα για να αποκτήσουν όλοι οι διδάσκοντες την ικανότητα να διδάσκουν παιδιά η μητρική γλώσσα των οποίων είναι άλλη από τη γλώσσα διδασκαλίας. Θα πρέπει επίσης να υποστηριχθεί η προσαρμογή μέτρου στο σχολικό πρόγραμμα λόγου χάρη, ενισχυμένη διδασκαλία της γλώσσας της χώρας υποδοχής για τους μαθητές των οποίων η μητρική γλώσσα είναι διαφορετική.

8)

Μολονότι η γλώσσα (οι γλώσσες) της χώρας υποδοχής θα πρέπει να παραμείνει (παραμείνουν) ο πρωταρχικός στόχος, η ενθάρρυνση των μαθητών να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν τη γνώση της μητρικής τους γλώσσας μπορεί να αποβεί επωφελής σε πολλά επίπεδα: κοινωνικά όσον αφορά την πολιτιστική ταυτότητα και την προσωπική αυτοπεποίθηση, επαγγελματικά όσον αφορά τη μελλοντική δυνατότητα απασχόλησης, αλλά και εκπαιδευτικά όσον αφορά τη μελλοντική μάθηση. Μολονότι οι πόροι για τη μάθηση αυτή μπορεί να είναι περιορισμένοι, το πεδίο για τη μάθηση αυτή μπορεί να αυξηθεί κατά ποικίλους τρόπους, λόγου χάρη μέσω διμερών συμφωνιών με τις ενδιαφερόμενες χώρες και μέσω συνεργατικών συμπράξεων με τις σχετικές τοπικές κοινότητες, ή με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, λόγου χάρη, για την καθιέρωση διαδικτυακών επαφών ή την ανάπτυξη πρωτοβουλιών ηλεκτρονικής αδελφοποίησης.

9)

Η προσχολική εκπαίδευση εκτός του ό,τι θέτει τα θεμέλια για τη μεταγενέστερη σχολική φοίτηση, μπορεί να διαδραματίσει ζωτικής σημασίας ρόλο για την ένταξη των παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, ιδίως εστιαζόμενη ιδιαίτερα στη γλωσσική ανάπτυξη. Επομένως θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για να εξασφαλισθεί ότι οι κοινωνικά μειονεκτούσες οικογένειες έχουν την κατάλληλη πρόσβαση σε ποιοτικές εγκαταστάσεις μέριμνας για την παιδική ηλικία και εγκαταστάσεις προσχολικής εκπαίδευσης.

10)

Η παροχή στοχοθετημένης στήριξης όπως έκτακτοι διδακτικοί πόροι για σχολεία σε μειονεκτικές περιοχές και η παροχή πιο εξατομικευμένης διδασκαλίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντισταθμισθούν το εκπαιδευτικό μειονέκτημα και οι αρνητικές επιπτώσεις ανεπαρκούς ενσωμάτωσης. Θα πρέπει επίσης να μελετηθούν τρόποι παροχής πρόσθετης εκπαιδευτικής στήριξης, λόγου χάρη υπό μορφή καθοδήγησης και επίβλεψης, της παροχής καθοδήγησης τόσο προς τους μαθητές όσο και προς τους γονείς όσον αφορά τις ευκαιρίες που τους παρέχονται στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, ή της οργάνωσης κέντρων μελέτης και μάθησης μετά τα κανονικά μαθήματα σε συνεργασία με οργανώσεις γονέων και κοινοτικές οργανώσεις. Απαιτούνται ευέλικτες ρυθμίσεις για τους νεοαφικνούμενους μετανάστες, ιδίως όσον αφορά την εκμάθηση της γλώσσας. Εν προκειμένω, απαιτείται όχι μόνον ταχεία και στοχοθετημένη παρέμβαση λίγο μετά την άφιξη στη χώρα υποδοχής, αλλά και ενισχυμένα προγράμματα γλωσσικής υποστήριξης,

1)

Να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα στο απαιτούμενο επίπεδο αρμοδιότητάς τους τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό για να εξασφαλισθεί ότι παρέχονται σε όλα τα παιδιά δίκαιες και ίσες ευκαιρίες καθώς και η απαιτούμενη στήριξη για να αναπτύξουν πλήρως τις δυνατότητές τους, ανεξαρτήτως προελεύσεως. Ειδικότερα, τα μέτρα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν:

2)

Να αναπτύξουν, στο πλαίσιο του νέου στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης («ΕΤ 2020»), και αξιοποιώντας την ανοικτή μέθοδο συντονισμού, την αμοιβαία μάθηση όσον αφορά τις βέλτιστες πρακτικές για την εκπαίδευση των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών.

3)

Να κάνουν στοχευμένη χρήση του προγράμματος για τη διά βίου μάθηση, Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και άλλων πόρων όπως του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ένταξης, προκειμένου να αναπτύξουν και να υποστηρίξουν σχέδια σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την εκπαίδευση των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών,

1)

Να διευκολύνει και να στηρίξει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τα ζητήματα που θίγονται στα παρόντα συμπεράσματα, μεταξύ άλλων με τον προσδιορισμό, την ανταλλαγή, τη σύνθεση και την εξασφάλιση της αποτελεσματικής διάδοσης της πείρας και των βέλτιστων πρακτικών στους προαναφερόμενους τομείς, καθώς και μέσω της χρήσης υφισταμένων κοινοτικών προγραμμάτων.

2)

Να κρίνει πώς και με ποια μέσα μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα οι στόχοι της οδηγίας 77/486/ΕΟΚ του Συμβουλίου, σε συνθήκες μετανάστευσης που έχουν σημαντικά μεταβληθεί από την έκδοση της οδηγίας και μετά.

3)

Να παρακολουθεί το χάσμα επιδόσεων ανάμεσα στους ντόπιους μαθητές και τους μαθητές που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, χρησιμοποιώντας τα υφιστάμενα δεδομένα και δείκτες.

4)

Να συνεργασθεί στενά με άλλους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με ζητήματα σχετικά με την εκπαίδευση και τη μετανάστευση, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, η UNESCO και ο ΟΟΣΑ (11).

5)

Να μεριμνήσει ώστε τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση να αντικατοπτρίζονται καταλλήλως στο πρόγραμμα για τη διά βίου μάθηση και άλλα συναφή κοινοτικά προγράμματα, στο σχέδιο δράσης για την εκπαίδευση ενηλίκων και στη διαδικασία της Κοπεγχάγης, καθώς και σε άλλες πρωτοβουλίες στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

6)

Να εξασφαλίσει ότι τα θέματα που έχουν σχέση με την εκπαίδευση παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών αντανακλώνται καταλλήλως στη διαδικασία κοινωνικής προστασίας και κοινωνικής ένταξης.