27.10.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 256/76

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αισθητή ώθηση που δόθηκε στη συζήτηση, χάρη στη «νέα» στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, η οποία υιοθετήθηκε κατά τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ του Ιουνίου 2006. Ειδικότερα, η θέσπιση της υποχρέωσης υποβολής διετών εκθέσεων προόδου θα συμβάλει στην καλύτερη και σαφέστερη πληροφόρηση των πολιτικών φορέων και της κοινωνίας σχετικά τόσο με τις θετικές εξελίξεις, όσο και με τους τομείς όπου εμφανίζονται δυσκολίες εφαρμογής.

1.2

Στις παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της για την αειφόρο ανάπτυξη, η ΕΟΚΕ εξέφρασε κατά βάση την ικανοποίησή της για τα έγγραφα τα οποία είχαν υποβληθεί από την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έθεσε εντούτοις πρόσθετα κρίσιμα ερωτήματα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, προέβη στη διατύπωση ολοκληρωμένων προτάσεων, που, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν είχαν υποβληθεί από τα θεσμικά όργανα. Και στην παρούσα περίπτωση, η ΕΟΚΕ ασκεί κριτική, διότι στους τομείς που έχουν χαρακτηρισθεί ως τομείς προτεραιότητας εξακολουθούν να μην έχουν οριστεί συγκεκριμένοι στόχοι, πολύ περισσότερο, όμως, διότι υπάρχει ελάχιστη σαφήνεια σχετικά με τα εργαλεία εφαρμογής.

1.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ιδιαίτερη ικανοποίησή της σχετικά με τους κύριους στόχους που τίθενται με τη νέα στρατηγική, όπως επίσης σχετικά με τις κατευθυντήριες αρχές της πολιτικής, και καλεί την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να λάβουν υπόψη τους τους εν λόγω στόχους και αρχές με τη δέουσα προσοχή και σοβαρότητα.

1.4

Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η πρώτη έκθεση προόδου, η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί το Σεπτέμβριο του 2007, θα περιέχει, μεταξύ άλλων, ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τα εξής:

1.5

Είναι κατανοητό ότι, δεδομένων των θεαματικά επιτεινόμενων κλιματικών επιπτώσεων, ενδείκνυται να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στον τομέα του κλίματος και της ενέργειας. Η ΕΟΚΕ ωστόσο κρίνει

2.1

Το 2001, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκότεμποργκ υιοθέτησε τη «Στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη». Το Δεκέμβριο του 2005, η Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ανακοίνωση με τίτλο «Επανεξέταση της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη — Πλαίσιο δράσης» (2) με στόχο να θεσπιστούν «περαιτέρω συγκεκριμένα μέτρα για τα επόμενα χρόνια».

2.2

Η ΕΟΚΕ έχει ασχοληθεί, τα τελευταία χρόνια, με τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη σε πολλές από τις γνωμοδοτήσεις της, τονίζοντας πάντα τη μεγάλη σημασία της αειφόρου ανάπτυξης για την κοινωνία μας. Κατά βάση, η ΕΟΚΕ υποστήριξε τις προτάσεις της Επιτροπής και συμπαρατάχθηκε με την άποψη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σύμφωνα με την οποία η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη αποτελεί την υπέρτατη στρατηγική της Ένωσης οι στόχοι της οποίας πρέπει να αποτελέσουν σημείο αναφοράς ακόμα και για τη Στρατηγική της Λισσαβώνας.

2.3

Στην γνωμοδότησή της ωστόσο για την «Αειφόρο ανάπτυξη», η ΕΟΚΕ διατύπωσε, μεταξύ άλλων, και κριτικές παρατηρήσεις και έθεσε εποικοδομητικά ερωτήματα, στα οποία η Επιτροπή και το Συμβούλιο δεν έχουν ως σήμερα απαντήσει.

2.4

Στην τελευταία της γνωμοδότηση επί του θέματος — σχετικά με την ως άνω Ανακοίνωση της Επιτροπής του Δεκεμβρίου 2005 — η ΕΟΚΕ άσκησε κριτική στο γεγονός ότι η Επιτροπή, με το χαρακτηριζόμενο ως «φιλόδοξο» πλαίσιο δράσης της, δεν ακολούθησε τη σύσταση της ΕΟΚΕ του Απριλίου 2004, αλλά ούτε και εκπλήρωσε τη δέσμευση που ανέλαβε η ίδια τον Ιούνιο του 2005, και τούτο διότι, παρά την υπόσχεσή της, δεν καθόρισε και πάλι κανένα σαφή στόχο τον οποίο πρέπει να επιτύχει στα πλαίσια της στρατηγικής της αειφόρου ανάπτυξης.

2.4.1

Η ΕΟΚΕ επεσήμαινε τότε ότι μία στρατηγική περιγράφει την πορεία προς την επίτευξη των στόχων. Η έλλειψη συγκεκριμένων στόχων οδηγεί αναγκαστικά σε δυσκολίες κατά τον προσδιορισμό των μηχανισμών, διότι, όταν κάποιος δεν γνωρίζει επακριβώς που θέλει να πάει, δεν μπορεί να προσδιορίσει το πώς θα πάει εκεί. Σύμφωνα με την άποψη της ΕΟΚΕ, η Ανακοίνωση, αντί να δώσει απαντήσεις και κατευθύνσεις, άφησε αναπάντητα τα περισσότερα ερωτήματα.

2.4.2

Όταν όμως δεν δίνονται στον ευρύ πληθυσμό και στους εμπλεκόμενους κοινωνικούς εταίρους ούτε στόχοι, ούτε μηχανισμοί, όταν επικρατεί δηλαδή αβεβαιότητα, «ως προς την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης και το κατά πόσον η μελλοντική ανάπτυξη θα διαφέρει από την κατάσταση που ζούμε σήμερα, … (δημιουργούνται) ανησυχίες και αντιστάσεις στους ενδεχομένως ενδιαφερόμενους τομείς», υπογράμμιζε η ΕΟΚΕ σε γνωμοδότησή της, ήδη το 2004. (3) Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει, δυστυχώς, ότι στη διάρκεια των τριών τελευταίων ετών δεν υπήρξε καμία διασαφήνιση, γεγονός που βλάπτει την αξιοπιστία της πολιτικής για την αειφόρο ανάπτυξη.

2.5

Η Αυστριακή Προεδρία κατά το πρώτο εξάμηνο του 2006 είχε μάλλον παρόμοια άποψη για τη συνολική κατάσταση. Για αυτό το λόγο, αγνόησε στην ουσία την Ανακοίνωση της Επιτροπής του 2005 και ετοίμασε ένα νέο ξεχωριστό έγγραφο, το οποίο και εξέτασαν οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων κατά τη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου 2006. Το έγγραφο αυτό υιοθετήθηκε ακολούθως τότε ως «η νέα στρατηγική» (4).

2.6

Σε αυτή τη νέα στρατηγική αναγνωρίζεται στην ΕΟΚΕ — εξαιτίας μάλλον της μέχρι τότε ενασχόλησής της με το εν λόγω θέμα — ένας σημαντικός ρόλος. Σύμφωνα με το Άρθρο 39, η ΕΟΚΕ «θα πρέπει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο ώστε να διαμορφωθεί ευθύνη αυτενέργειας, μεταξύ άλλων δρώντας ως καταλύτης για να δώσει ερεθίσματα για συζήτηση σε επίπεδο ΕΕ, και καλείται να προετοιμάσει τη συμβολή της στην διετή έκθεση προόδου της Επιτροπής».

2.7

Η ΕΟΚΕ, με την παρούσα γνωμοδότηση, επιθυμεί να ανταποκριθεί σε αυτήν την ευθύνη και προτροπή. Καταρχάς θα διατυπώσει ορισμένες βασικές γενικές παρατηρήσεις επί της «νέας» στρατηγικής (3η παράγραφος), ακολούθως θα ασχοληθεί συνοπτικά με τα εμπεριεχόμενα στη νέα στρατηγική θεματικά πεδία (4η παράγραφος) και τέλος θα εκφράσει τις απόψεις της σχετικά με συγκεκριμένα στοιχεία της έκθεσης προόδου, η οποία πρόκειται να εκπονηθεί μέχρι το Σεπτέμβριο του 2007 (5η παράγραφος).

3.1

Όταν το σημαντικότερο πολιτικό θεσμικό όργανο της ΕΕ επανεξετάζει και ανανεώνει μία από τις πολιτικές του, όπως ακριβώς έπραξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με τη «στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη», τότε η κοινωνία των πολιτών προσδοκά ότι στη σχετικά τεκμηρίωση θα αναφέρονται τα εξής:

3.2

Εντούτοις στο εν λόγω έγγραφο δεν παρατίθεται δυστυχώς κανένα προηγούμενο ούτε συμπέρασμα ανάλογης επανεξέτασης. Παρουσιάζεται απλά και μόνο μία «νέα» στρατηγική.

3.3

Στην στρατηγική του Γκέτεμποργκ περιλήφθηκαν, με βάση Ανακοίνωση της Επιτροπής, 4 θεματικές προτεραιότητες, και ειδικότερα:

3.4

Στη στρατηγική του Γκέτεμποργκ δεν περιλήφθηκαν δύο περαιτέρω θέματα που είχαν προταθεί από την Επιτροπή στην Ανακοίνωσή της, και συγκεκριμένα η «καταπολέμηση της φτώχειας» και η«γήρανση του πληθυσμού», χωρίς να δοθεί σχετικά καμία αιτιολογία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η ΕΟΚΕ, στην γνωμοδότησή της του Απριλίου 2004 (5), χαρακτήρισε το γεγονός αυτό «σημάδι ανεπάρκειας». Υπήρξε επίσης γενικευμένη κριτική για το γεγονός ότι η στρατηγική δεν είχε ενσωματωθεί σε ένα ενιαίο έγγραφο το οποίο θα μπορούσε να κυκλοφορήσει και να προωθηθεί δημόσια, καθώς επίσης και για το γεγονός ότι η εξωτερική διάσταση αποτελούσε αντικείμενο ξεχωριστής διαδικασίας η οποία περιλαμβανόταν σε ξεχωριστό έγγραφο.

3.5

Στη «νέα στρατηγική» περιγράφονται 7 βασικές προκλήσεις και παράλληλα καθορίζονται επιχειρησιακοί στόχοι και δράσεις. Οι συγκεκριμένοι τομείς αφορούν:

3.6

Η σύγκριση αυτή μεταξύ της αρχικής και της νέας στρατηγικής δείχνει ότι με τη νέα στρατηγική δεν υπήρξε στην ουσία καμία αλλαγή όσον αφορά τις προτεραιότητες. Η νέα στρατηγική απλά και μόνο προσθέτει στο αντικείμενο της στρατηγικής του Γκέτεμποργκ τους απαραίτητους τομείς που ήδη είχαν επισημανθεί στην Ανακοίνωση της Επιτροπής το 2001 («καταπολέμηση της φτώχειας» και «γήρανση του πληθυσμού»), καθώς επίσης και το θέμα της «βιώσιμης κατανάλωσης και βιώσιμης παραγωγής».

3.7

Η ΕΟΚΕ μπορεί να κατανοήσει το παραπάνω γεγονός, δεδομένου ότι δεν έχουν επιλυθεί ούτε τα ζητήματα που εξετάστηκαν το 2001 ούτε αυτά που είχαν τότε παραληφθεί και, ως εκ τούτου, επείγει όσο ποτέ άλλοτε η κατάλληλη πολιτική τους αντιμετώπιση. Ακριβώς όμως υπό το πρίσμα των μέχρι σήμερα ανεπαρκών πολιτικών δράσεων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ερώτημα σε τι διαφέρει πράγματι η νέα από την παλαιά στρατηγική και πως αξιολογούνται οι μέχρι σήμερα επιτυχίες της παλαιάς στρατηγικής. Το ερώτημα αυτό έχει σημασία κυρίως για την αντίκρουση της κατηγορίας ότι η συνεχής παρουσίαση νέων εγγράφων συμβάλλει στον αποπροσανατολισμό μάλλον παρά στην πολιτική ενίσχυση μίας αναγκαίας διαδικασίας. Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι η πολιτική της αειφόρου ανάπτυξης δεν μετράται με βάση την ποσότητα των διοικητικών και πολιτικών εγγράφων, αλλά αποκλειστικά και μόνο με βάση τα απτά και αποτελεσματικά μέτρα.

3.8

Η ανανεωμένη αυτή στρατηγική βασίζεται σε ένα εξαιρετικό πλαίσιο αρχών για την βιώσιμη ανάπτυξη, τις οποίες επιδιώκει να υλοποιήσει μέσω ενός πλέγματος στόχων και δράσεων για κάθε έναν από τους 7 επιλεγέντες τομείς προτεραιότητας, παράλληλα με ορισμένες δράσεις σε διατομεακά ζητήματα και με την ανάπτυξη διαδικασιών για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της προόδου. Υπό αυτό το πρίσμα, η νέα στρατηγική αποτελεί σαφώς βελτίωση σε σχέση με τις προηγούμενες.

3.9

Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, τα τμήματα της στρατηγικής που αφορούν τις κλιματικές αλλαγές και την ενέργεια λαμβάνονται προς το παρόν δυναμικά υπόψη. Τούτο αποτελεί θετική εξέλιξη, δεν πρέπει όμως να οδηγήσει στην παραμέληση άλλων βασικών στοιχείων της στρατηγικής. Η παρούσα επανεξέταση της εφαρμογής είναι μία σημαντική ευκαιρία για να διερευνηθεί το ζήτημα αυτό και για να καταβληθεί προσπάθεια ώστε να αποκτήσει η στρατηγική βαρύτητα και να λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη σε όλους τους καίριους τομείς τους οποίους καλύπτει. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει για άλλη μία φορά ότι η αειφόρος ανάπτυξη είναι μία συνολική και ολοκληρωμένη προσέγγιση και όχι μία δέσμη χωριστών επιλογών μεταξύ των οποίων μπορεί κανείς να επιλέξει κατά βούληση. Οι σκοποί και οι στόχοι σε σχέση με τις κλιματικές αλλαγές καθίστανται πλέον επαρκώς σαφείς, ακριβείς και επείγοντες ώστε να σηματοδοτούν μία ουσιαστική δραστηριοποίηση. Σχετικά όμως με τους περισσότερους από τους υπόλοιπους τομείς της στρατηγικής, οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης είναι πολύ ασαφείς και αόριστοι για να μπορούν να δρομολογήσουν κάποια σημαντική αλλαγή.

3.10

Πλαίσιο της στρατηγικής: Οι επτά τομείς στη νέα στρατηγική συνιστούν βελτίωση σε σχέση με τους ανεπαρκείς τέσσερις της προηγούμενης. Εξακολουθούν ωστόσο να υφίστανται ορισμένες σημαντικές παραλείψεις. Η ΕΟΚΕ είχε εξάλλου ζητήσει ήδη, με τη διερευνητική της γνωμοδότηση του Απριλίου 2004 (6), να αφιερωθεί χωριστό κεφάλαιο στη γεωργία. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει αυτό το αίτημα με συνεκτίμηση των ολοένα μεγαλύτερων αμφιβολιών σχετικά με το αν είναι πλέον δυνατό να επιτευχθεί, υπό τις συνθήκες της παγκόσμιας αγοράς, μία βιώσιμη γεωργία σύμφωνη με το «ευρωπαϊκό αγροτικό πρότυπο». Η αμφιβολία της σχετικά με το αν η ΚΑΠ κινείται όντως προς τη σωστή κατεύθυνση, επιτείνεται από το γεγονός ότι οι αρχηγοί των κρατών και κυβερνήσεων περιέκοψαν δραστικά τους πόρους που προβλέπεται να διατεθούν, κατά την οικονομική περίοδο 2007-2013, στον δεύτερο πυλώνα της ΚΑΠ, ο οποίος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ανάπτυξη αειφόρου γεωργίας. Η ΕΟΚΕ άσκησε επανειλημμένα κριτική σε αυτό το γεγονός, αναρωτιέται δε πως συνάδει αυτή η απόφαση με την πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης. Η ενσωμάτωση του τομέα της γεωργίας στο σημείο «φυσικοί πόροι» της νέας στρατηγικής δεν είναι επαρκής.

3.11

Το ερώτημα κατά πόσον μπορεί να είναι αειφόρος μία ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική προσανατολισμένη στις παγκόσμιες, ανοικτές αγορές, θέτει αυτομάτως το ευρύτερο ζήτημα των διεθνών κανόνων παραγωγής και εμπορίου. Ο ΠΟΕ είναι ένας οργανισμός που βασίζεται σε μία συμφωνία για την προώθηση του ελεύθερου παγκόσμιου εμπορίου. Όπως ωστόσο επανειλημμένα έχει δηλώσει η ΕΟΚΕ, ένα απελευθερωμένο και χωρίς δεσμεύσεις εμπόριο δεν είναι σε καμία περίπτωση εκ των πραγμάτων βιώσιμο. Η νέα στρατηγική παραλείπει δυστυχώς να εξηγήσει πως ένα ελεύθερο εμπόριο μπορεί να μετατραπεί σε εμπόριο συμβατό με τις αρχές της βιωσιμότητας. Τούτο είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα. Και σε αυτό το σημείο η ΕΟΚΕ οφείλει δυστυχώς να επισημάνει ότι οι υπεύθυνοι στην ΕΕ έχουν μέχρι σήμερα παραλείψει να απαντήσουν σε αυτό της το ερώτημα (7), το οποίο ετέθη ήδη προ 3 ετών, παρά το γεγονός ότι, όπως με ικανοποίηση διαπιστώνει η ΕΟΚΕ, η ΕΕ έχει καταβάλει τις μεγαλύτερες δυνατές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια, κατά τις διαπραγματεύσεις των νέων κανόνων για το παγκοσμιοποιημένο εμπόριο, καθώς επίσης με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.

3.11.1

Η παγκόσμια διάσταση έχει μεγάλη σημασία για μία ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή οικονομία επηρεάζεται ασφαλώς και από τις εξελίξεις εκτός της οικονομικής μας σφαίρας. Ως εκ τούτου, η οποιαδήποτε ευρωπαϊκή στρατηγική θα πρέπει, όχι μόνον να συνάδει με την συνολική προσέγγιση της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά και να συμβάλλει ενεργά σε αυτή. Τούτο αναγνωρίζεται στην ανανεωμένη στρατηγική μέσω αναφορών οι οποίες αφορούν τη στήριξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας, του Πρωτόκολλου του Κιότο, του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και άλλων παγκόσμιων πρωτοβουλιών. Στα πλαίσια της στρατηγικής, αναγνωρίζεται επίσης η ανάγκη να υπάρξει «συμβολή της παγκοσμιοποίησης στην αειφόρο ανάπτυξη». Αναφέρεται ότι η Επιτροπή θα εκπονήσει το 2007 ένα πρόγραμμα δράσης για την βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή, ωστόσο η ΕΟΚΕ εκφράζει την άποψη ότι απαιτείται μία πιο ενδελεχής μελέτη, προκειμένου να υπάρξει ελπίδα αντιμετώπισης των ζητημάτων των παγκόσμιων ανισοτήτων. Η «προώθηση της ανάπτυξης» εκ μέρους προσφάτως βιομηχανοποιημένων χωρών, οι οποίες δικαιολογημένα επιδιώκουν τη βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου, θα έχει αναμφισβήτητα καταστροφικές συνέπειες στους παγκόσμιους πόρους και τα συστήματα. Η στρατηγική επομένως συνιστά το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να αναζητηθούν τα όρια της «χωρητικότητας» του πλανήτη, που βρίσκονται ήδη υπό πίεση μετά από 200 έτη ανισομερώς μοιρασμένης βιομηχανοποίησης.

3.11.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει επομένως να καταρτιστεί από την Επιτροπή Ανακοίνωση για την προσέγγιση της διαχείρισης και κατανομής των παγκόσμιων κοινών πόρων, η οποία θα πρέπει να επικεντρωθεί σε ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο για την σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων στην ατμόσφαιρα των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου σε ένα «ασφαλές» επίπεδο, μέσω της κατανομής σε διεθνές επίπεδο δεσμευτικών «δικαιωμάτων παγκόσμιων εκπομπών». Κατά τη λήξη του συμφωνηθέντος χρονοδιαγράμματος, εντός του οποίου θα συγκλίνουν οι κατά κεφαλήν εκπομπές, τα εν λόγω δικαιώματα θα είναι ίσα. Μία τέτοια προσέγγιση, η οποία έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο ευρέων συζητήσεων και είναι γνωστή ως «Συστολή και Σύγκλιση», μπορεί να λάβει υπόψη τόσο τις επιπτώσεις της αύξησης του πληθυσμού, του βιομηχανικού δυναμικού και της παγκοσμιοποίησης, όσο και τα αιτήματα μίας δίκαιης και πρακτικής ανακατανομής της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας ως κοινού πόρου.

3.12

Σαφήνεια των στόχων: Η βιώσιμη ανάπτυξη αναγνωρίζεται ευρέως ως ένας συνολικός στόχος για την κοινωνία. Προκειμένου, ωστόσο, να διαθέτει μία στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη πραγματική κινητήρια δύναμη, χρειάζεται να υλοποιείται μέσα από συγκεκριμένους μετρίσιμους στόχους οι οποίοι θα βασίζονται σε αυστηρή ανάλυση. Η νέα στρατηγική περιέχει αναμφισβήτητα μεγάλο αριθμό στόχων και δράσεων. Εντούτοις, δεν συσχετίζει τους εν λόγω στόχους και δράσεις με ουδεμία ποσοτική ανάλυση στοιχείων ή τάσεων, ούτε με κάποια ποιοτική ανάλυση ζητημάτων και προβλημάτων. Ως εκ τούτου, συχνά υπάρχει ασάφεια σχετικά τόσο με την επιλογή συγκεκριμένων στόχων και δράσεων, όσο και με την αξιολόγηση της προόδου ως προς αυτούς, καθώς και σχετικά με το πόσο θα μπορούσαν να συμβάλουν στη συνολική βιωσιμότητα, αν ποτέ η τελευταία επιτευχθεί. Η παρούσα επανεξέταση πρέπει να αποτελέσει μία ευκαιρία για την επεξεργασία και αποσαφήνιση όλων αυτών των σημείων, ώστε στο μέλλον να καταστεί πραγματικά δυνατή η περισσότερο συστηματική αξιολόγηση της προόδου.

3.13

Κατόπιν των παραπάνω -μάλλον επικριτικών- παρατηρήσεων, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει και ορισμένα θετικά στοιχεία. Σε σχέση με το «πλαίσιο δράσης» που υπέβαλε η Επιτροπή το Δεκέμβριο του 2005, η «νέα στρατηγική» θέτει σαφώς πιο συγκεκριμένους στόχους, π.χ. σχετικά με τον περιορισμό των εκπομπών που επηρεάζουν το κλίμα, ή σχετικά με την ενεργειακή απόδοση. Τα συμπεράσματα δε κυρίως στα οποία κατέληξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατά τη σύνοδο του Μαρτίου του 2007, ειδικά σε σχέση με το κλίμα και -σε κάποια έκταση- με την ενεργειακή πολιτική, καθιστούν πλέον σαφέστερους ορισμένους στόχους.

3.14

Εργαλεία εφαρμογής: Στη νέα στρατηγική ωστόσο (όπως επίσης στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου του 2007) δεν διασαφηνίζεται επαρκώς με ποιά εργαλεία θα πρέπει να επιτευχθούν αυτοί οι πλέον συγκεκριμενοποιημένοι στόχοι, ούτε ποιά «στρατηγική» θα πρέπει ακολούθως να εφαρμοστεί. Είναι εντούτοις ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι μπορούν πλέον να εντοπιστούν -περισσότερο διαβάζοντας «ανάμεσα στις γραμμές-» κάποιες τουλάχιστον ενδείξεις για τα πιθανά εργαλεία. Οι ενδείξεις βέβαια αυτές είναι ακόμα πάρα πολύ ασαφείς για την ΕΟΚΕ, αλλά θα μπορούσαν και θα έπρεπε, επομένως, να διατυπωθούν σαφείς αναφορές στην έκθεση προόδου, ώστε να υπάρξει κάποιος βαθμός καθοδήγησης (βλ. σημείο 5).

4.1

Η ανανεωμένη στρατηγική υπογραμμίζει τη σημασία της ενσωμάτωσης της δυναμικής της διαδικασίας της Στρατηγικής της Λισσαβώνας στους ευρύτερους στόχους για την βιώσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, ακολούθως δεν προβλέπει καμία σοβαρή ανάλυση σχετικά με το πως θα πρέπει να μεταβληθούν τα παγκόσμια πρότυπα μεγέθυνσης και ανάπτυξης, προκειμένου να επιτευχθεί μελλοντικά ένας πιο βιώσιμος κόσμος. Οι επιπτώσεις των μη βιώσιμων εξελίξεων γίνονται ολοένα πιο εμφανείς, συμπεριλαμβανομένων των καταστρεπτικών συνεπειών των κλιματικών αλλαγών, της σταθερά συνεχιζόμενης παγκόσμιας μείωσης της βιοποικιλότητας, της ολοένα μεγαλύτερης διεύρυνσης του χάσματος μεταξύ φτωχών και πλουσίων, της προβλέψιμης εξάντλησης των πρώτων υλών κτλ.

4.2

Οι επιπτώσεις αυτές θα επιφέρουν δραματικές οικονομικές συνέπειες. Σε ορισμένες περιοχές, η σημερινή οικονομία βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης. Στην Ελβετία, π.χ., οι τράπεζες δεν χορηγούν πλέον πίστωση στους επενδυτές που επιθυμούν να επενδύσουν σε υποδομές χειμερινών σπορ, παρά μόνο εάν η τοποθεσία της επένδυσης βρίσκεται σε υψόμετρο άνω των 1 500 μέτρων. Ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα επικρατεί σε σχέση με το μέλλον της γεωργίας και του τουρισμού στο χώρο της Μεσογείου, ενόψει του ενδεχόμενου να αυξηθεί ακόμη περισσότερο η θερμοκρασία και η ξηρασία.

4.3

«Οι δημόσιες δαπάνες που καταβλήθηκαν στην ΕΕ για την προστασία των ακτών από τη διάβρωση και τις πλημμύρες ανέρχονται στο ποσό των 3,2 δισ. ευρώ, ενώ το αντίστοιχο ποσό το 1986 ανήλθε στα 2,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με μελέτες, η διάβρωση των ακτών το χρονικό διάστημα 1990-2020 θα προξενήσει ετήσια ζημία ύψους περίπου 5,4 δισ. ευρώ». Εντούτοις, τα σημαντικά αυτά χρηματικά ποσά δεν μπορούν να αποτρέψουν ή να μετριάσουν παρά ένα μόνον μέρος αυτών των αρνητικών επιπτώσεων που εκδηλώνονται.

4.4

Η κατάσταση είναι κρίσιμη: ζούμε σε ένα σύστημα οικονομίας όπου, παραδείγματος χάριν, τα έξοδα νοσηλείας και οι δαπάνες που συνεπάγονται οι φυσικές καταστροφές — π.χ. τα δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν εξαιτίας του τυφώνα «Κύριλλος» στις αρχές του 2007 — αντιμετωπίζονται, από μακροοικονομική άποψη, κατά κάποιο τρόπο θετικά, διότι συμβάλλουν στην αύξηση του ΑΕγχΠ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, στη νέα του στρατηγική, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αρχίζει επιτέλους — έστω και περιθωριακά ακόμα — να ασχολείται πιο άμεσα με αυτή την αντίφαση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει απολύτως δίκιο όταν, στο σημείο 20 της νέας στρατηγικής του, ζητά «να επεκταθεί ο πυρήνας του συστήματος της λογιστικής εθνικού εισοδήματος, μεταξύ άλλων, με την ενσωμάτωση των εννοιών του αποθέματος και της ροής και της μη εμπορευματικής εργασίας και να διαμορφωθεί περαιτέρω με δορυφορικούς λογαριασμούς, π.χ. περιβαλλοντικές δαπάνες (και) ροές υλικών».

4.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σε αυτό το σημείο την άποψη που διατύπωσε στη γνωμοδότησή της του 2004: «θεωρεί, ωστόσο, ότι, στο πλαίσιο της βιωσιμότητας, θα πρέπει να συζητηθούν και τα ζητήματα που μέχρι σήμερα αντιμετωπίζονταν με προκατάληψη. Ένα από τα ζητήματα αυτά είναι και η αδιάλειπτη οικονομική μεγέθυνση ως πρωταρχικός στόχος και βάση όλων των πολιτικών»  (8). Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΟΚΕ θέλησε να επισημάνει ότι δεν πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την ανάπτυξη με ποσοτικά μόνο κριτήρια, αλλά ότι, αντιθέτως, πρέπει να υπάρξει μία «νέα αντίληψη της ανάπτυξης» σύμφωνα με την οποία θα δίνεται προτεραιότητα σε ποιοτικούς στόχους, βασισμένους σε κριτήρια βιωσιμότητας. Η Επιτροπή και το Συμβούλιο πρέπει να εκμεταλλευτούν την υπό κατάρτιση έκθεση προόδου, ούτως ώστε:

4.6

Πολλά παραδείγματα καταδεικνύουν ότι η πρόοδος στην οικονομία και την περιβαλλοντική πολιτική δεν οδηγεί απαραιτήτως σε αύξηση του ΑΕγχΠ, αλλά πολύ συχνά μπορεί να δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης και να αποσυμφορίσει το περιβάλλον. Αν οι ασύμφοροι παραδοσιακοί λαμπτήρες αντικατασταθούν από λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, τότε θα καταναλώνεται λιγότερη ενέργεια, το δε ΑΕγχΠ — ακόμα και αν συνυπολογισθεί η αποδοτικότητα των επενδύσεων — θα σημειώσει καθοδική τάση. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί εντούτοις περισσότερη «ανάπτυξη» σε αυτόν τον τομέα, όπως επίσης στον τομέα της μόνωσης των κτιρίων, των αποδοτικών κινητήρων, των ενεργειακά αποδοτικών συσκευών κτλ.

4.7

Η ΕΟΚΕ εκφράζει ως εκ τούτου την ικανοποίησή της για το έργο που ξεκίνησε η Επιτροπή για την διερεύνηση εναλλακτικών μέσων κοινωνικής ευημερίας ως προς το ΑΕγχΠ και επιθυμεί να παρακολουθήσει στενά το έργο αυτό.

4.8

Όπως επανειλημμένα έχει τονίσει η ΕΟΚΕ, η αειφόρος ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί ανέξοδα. Έχει επιπλέον συχνά υπογραμμίσει ότι θα πρέπει, σε μακροοικονομικό επίπεδο, να συντελεσθούν αποφασιστικές διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες όντως θα λάβουν χώρα, είτε το θέλουμε είτε όχι. Θα πρέπει να είναι καθήκον των αρμόδιων για τη χάραξη πολιτικής να κατευθύνουν με προσοχή τις απαραίτητες αλλαγές, ούτως ώστε αφενός να αποφευχθούν μεγαλύτερες ρήξεις και αφετέρου να αμβλυνθούν οι σημαντικότερες αρνητικές επιπτώσεις.

4.9

Σε ότι αφορά την ευθύνη για την επίλυση αυτών των προβλημάτων, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι, στο μικροοικονομικό επίπεδο, δεν καλούνται μόνο οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής να εξασφαλίσουν τις σωστές συνθήκες. Απαιτείται επιπλέον κινητοποίηση της οικονομίας και όλων των πολιτών ανεξαιρέτως. Η Επιτροπή, εδώ και πολλά χρόνια, επισημαίνει την εταιρική κοινωνική ευθύνη της οποίας μετέχουν από κοινού οι πτυχές της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, μέσω του κοινωνικού διαλόγου.

4.10

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επισημαίνει (9), στην νέα του στρατηγική, ότι αυτή «διαμορφώνει το γενικό πλαίσιο εντός του οποίου … οι οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι μπορούν να αλληλοενισχύονται». Εκτιμά επίσης ότι όλες οι πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ πρέπει να «βασίζονται σε προτάσεις, … στο πλαίσιο των οποίων αξιολογούνται με ισορροπημένο τρόπο οι κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης και λαμβάνεται υπόψη η εξωτερική διάσταση της αειφόρου ανάπτυξης και το κόστος της μη ανάληψης δράσης». Εντούτοις, σε ότι αφορά τα μέσα, η ανανεωμένη στρατηγική δεν κάνει λόγο πλέον για κοινωνικό διάλογο, αλλά για διοργανικό διάλογο μεταξύ, αφενός, της Επιτροπής και των κρατών μελών και, αφετέρου, της «οικονομίας», με σκοπό να τεθούν στόχοι απόδοσης για τα προϊόντα και τις διαδικασίες.

4.11

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφενός, να ξεκινήσει μία ευρεία συζήτηση με όλους τους κοινωνικούς παράγοντες σχετικά με τα πολιτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν και, αφετέρου, να υπάρξει σοβαρή προσήλωση στους «κύριους στόχους» και τις «κατευθυντήριες αρχές» που καθορίζει η νέα στρατηγική. Μόνον κατ'αυτόν τον τρόπο μπορούν να αποφευχθούν ενδεχόμενα σφάλματα, να επιτευχθεί ευρεία κοινωνική αποδοχή και να εξελιχθεί η βιωσιμότητα σε πραγματική κατευθυντήρια αρχή.

4.11.1

Παράδειγμα διαδικασίας προς αποφυγήν αποτελούν οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με το ποσοστό του 10 % βιοκαυσίμων — έναντι 5,75 % στο παρελθόν — στα πλαίσια των αποφάσεων για την δέσμη μέτρων που αφορούν την ενέργεια. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει με έμφαση το στόχο που έθεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2020 κατά 20 % έως 30 % (ανάλογα με την ανάληψη δέσμευσης των εταίρων εκτός Ευρώπης) και συμφωνεί επίσης ως προς την πιο μακροπρόθεσμη στοχοθέτηση (μείωση κατά 60 % έως 80 % μέχρι το 2050). Η απαίτηση ως προς τα βιοκαύσιμα δεν πρέπει απλώς να στηρίζει το στόχο αυτό, αλλά πρέπει επιπλέον να συμμορφώνεται με τις υπόλοιπες κατευθυντήριες αρχές.

4.11.2

Ως εκ τούτου, πρέπει να ληφθούν υπόψη όχι μόνον οι απολογισμοί σχετικά με την ενέργεια, αλλά και οι απολογισμοί σχετικά με τη φύση και το περιβάλλον, όπως επίσης πρέπει να δοθεί προσοχή στις επιπτώσεις ενδεχόμενων ανταγωνισμών σχετικά με τη χρήση της γης (τόσο σε εθνικό όσο και σε συνολικό επίπεδο). Οι συζητήσεις που σήμερα ολοένα αναζωπυρώνονται, παραδείγματος χάρη σε σχέση με την υπέρμετρη χρήση ορυκτών πηγών ενέργειας κατά την παραγωγή βιοκαυσίμων τα οποία φέρονται να είναι απαλλαγμένα από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (10), σε σχέση με τον πραγματικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο (11) των βιοκαυσίμων αυτών ή με τις επιπτώσεις στην παραγωγή τροφίμων (12), δείχνουν ότι ορισμένα ερωτήματα σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη παραμένουν εδώ και καιρό αναπάντητα. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να αφιερώσει ξεχωριστή γνωμοδότηση στο εν λόγω άκρως σοβαρό θέμα.

4.12

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η συζήτηση για τις οικονομικοπολιτικές συνέπειες της βιωσιμότητας έχει γίνει ακόμα πιο αντικειμενική, μεταξύ άλλων, μέσω της υποβολής της έκθεσης Stern. Όπως είναι γνωστό, η έκθεση Stern υπολογίζει ότι απαιτείται μόνο το 1 % του ΑΕγχΠ, για να αποφευχθούν παραδείγματος χάριν σε μεγάλη έκταση οι κλιματικές επιπτώσεις· μία μελέτη του Vattenfall, που παρουσιάστηκε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το παραπάνω μπορεί να γίνει με ακόμη «μικρότερο κόστος». Παρόλο που το 1 % του ΑΕγχΠ, αν υπολογιστεί βάσει πραγματικών τιμών, φαίνεται να είναι ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, θα έπρεπε εντούτοις να αντιπαραβληθεί με άλλους τομείς πολιτικής, οι οποίοι κοστίζουν εξίσου ακριβά. Στον τομέα των μεταφορών, η υλοποίηση των αποκαλούμενων προγραμμάτων ΤΙΝΑ (13), θα απαιτήσει παραδείγματος χάρη μέχρι το 2015 — και μάλιστα μόνο στους προκαθορισμένους διαδρόμους μεταφορών — ετήσιες επενδύσεις ύψους περίπου 1,5 % του ΑΕγχΠ, θα κοστίσει δηλαδή ακριβότερα από τη διαδικασία μετριασμού των κλιματικών επιπτώσεων το κόστος της οποίας υπολογίστηκε από τον Stern.

4.13

Όπως όμως ήδη αναφέρθηκε, δεν πρόκειται μόνο για ζήτημα οικονομικό, αλλά πολύ περισσότερο για ζήτημα διαρθρωτικών αλλαγών. Η «νέα στρατηγική» ζητά παραδείγματος χάρη την «αποσύνδεση της οικονομικής μεγέθυνσης από τη ζήτηση για μεταφορές, με σκοπό να μειωθεί ο αντίκτυπος στο περιβάλλον». Αυτό επιθυμεί και η ΕΟΚΕ. Έτσι, ωστόσο, τίθεται υπό αμφισβήτηση η αποκαλούμενη «έγκαιρη» παραγωγή (just-in-time), κατά την οποία οι επιχειρήσεις καταργούν την αποθήκευση και τα συνακόλουθα έξοδα, μετατρέποντας τα φορτηγά οχήματα και τα τρένα μεταφοράς εμπορευμάτων σε κινητές αποθήκες.

4.14

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει, δυστυχώς, ότι εμφανίζονται ιδιαιτέρα γρήγορα διαφορές μεταξύ του επιδιωκόμενου στόχου και της πιθανής πραγματικότητας. Έτσι, ακριβώς 13 μόνο ημέρες από τότε που το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε αυτόν τον λειτουργικό στόχο, η Επιτροπή της ΕΕ υπέβαλε την «Ενδιάμεση εξέταση της Λευκής Βίβλου του 2001 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μεταφορές» (14). Σύμφωνα με αυτήν, το ΑΕγχΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 52 % στο χρονικό διάστημα 2000-2020, οι οδικές μεταφορές εμπορευμάτων κατά 55 % και οι αεροπορικές μεταφορές κατά 108 %. Η επιδιωκόμενη «αποσύνδεση» παρατηρείται κυρίως στις σιδηροδρομικές μεταφορές εμπορευμάτων (13 %), καθώς επίσης και στις σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών (19 %).

4.15

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με μεγάλη έκπληξη ότι δεν υπήρξε σαφέστατα κανένας συντονισμός μεταξύ της κατάρτισης της ενδιάμεσης εξέτασης της Λευκής Βίβλου και της νέας στρατηγικής για την αειφορία, δεδομένου ότι δεν γίνεται καμία μνεία αυτής της προφανούς αντίφασης μεταξύ επιδιωκόμενου στόχου και πραγματικότητας. Στον τομέα των μεταφορών φαίνεται ότι η Επιτροπή έχει κυριολεκτικά εγκαταλείψει τον πρώτο ειδικό στόχο της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, που αφορά την αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από την αύξηση της κινητικότητας. Η Επιτροπή θα πρέπει στο μέλλον να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια, προκειμένου να αποφευχθούν παρόμοιες αντιφάσεις. Επιπλέον, στον τομέα των μεταφορών χρειάζεται μία ανανεωμένη έρευνα προκειμένου να εξευρεθούν τρόποι για τη διαμόρφωση των πόλεων και των κοινοτήτων μας καθώς και των διαφόρων δραστηριοτήτων που να συμβάλλουν στη σμίκρυνση των αποστάσεων που πρέπει να διανύσουν τα άτομα και τα αγαθά προκειμένου να ικανοποιηθούν οι εκάστοτε ανάγκες και επιθυμίες. Τούτο θα απαιτήσει προσαρμογή της φορολογικής και χωροταξικής πολιτικής καθώς και κατάλληλο συντονισμό σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, από την ΕΕ ως τις τοπικές αρχές.

4.16

Σε ό,τι αφορά την επίλυση των ολοένα αυξανόμενων προβλημάτων στον τομέα των μεταφορών, η νέα στρατηγική είναι μάλλον απογοητευτική. Η ΕΟΚΕ οφείλει να επισημάνει ότι, στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής, η ΕΕ προτείνει πιο συγκεκριμένες λύσεις από ό,τι στον τομέα των μεταφορών, η αρνητική επίδραση του οποίου στο κλίμα και στην προστασία του περιβάλλοντος και της φύσης θα αυξηθεί περαιτέρω.

4.17

Η ενδεχόμενη επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών στις επίγειες και θαλάσσιες μεταφορές, η οποία προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2007 (15), θα έπρεπε να περιληφθεί στην έκθεση προόδου της στρατηγικής για την αειφορία και να αξιολογηθεί σε σχέση με τις πιθανές συνέπειες — ακόμα και σε σύγκριση με άλλα μέσα.

5.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, σύμφωνα με το σημείο 33 της νέας στρατηγικής, η Επιτροπή θα υποβάλλει, στο μέλλον, κάθε δύο χρόνια (από το Σεπτέμβριο του 2007), έκθεση προόδου σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής για την αειφορία στην ΕΕ και στα κράτη μέλη, η οποία θα περιλαμβάνει επίσης μελλοντικές προτεραιότητες, κατευθύνσεις και μέτρα. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι, κατ'αυτόν τον τρόπο, θα απαντηθούν ορισμένα μέχρι σήμερα ανοικτά ερωτήματα.

5.2

Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα μέσα διαχείρισης και τα οικονομικά μέσα, στα οποία γίνεται μάλλον ασαφής αναφορά. Έτσι, παραδείγματος χάρη στο σημείο 22, αναφέρεται ότι «θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα καταλληλότερα οικονομικά μέσα για να προωθήσουν τη διαφάνεια στην αγορά και τιμές που να αντανακλούν τις πραγματικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές δαπάνες προϊόντων και υπηρεσιών (δίκαιη διαμόρφωση των τιμών)». Το αίτημα αυτό για την εσωτερίκευση των εξωτερικών δαπανών και τα προς τούτο απαραίτητα μέσα έχει ήδη διατυπωθεί πολλές φορές από την ΕΟΚΕ, η οποία υπενθυμίζει ότι αυτή η συζήτηση έχει διαρκέσει ήδη πολλά χρόνια, χωρίς να έχει τελεσφορήσει. Η Επιτροπή, με καθυστέρηση τριών ετών, παρουσίασε στα τέλη Μαρτίου 2007 την «Πράσινη Βίβλο όσον αφορά τα αγορακεντρικά μέσα για το περιβάλλον και την εξυπηρέτηση αντίστοιχων πολιτικών επιδιώξεων», μέσω της οποίας δίνεται μία νέα ώθηση στη συζήτηση. Η ΕΟΚΕ θα μεριμνήσει ώστε, με την ευκαιρία της έκθεσης προόδου, να υπάρξει κάποια εξέλιξη στο ζήτημα αυτό, που έχει καίρια σημασία για την αειφόρο ανάπτυξη.

5.3

Στο σημείο 23, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο — δηλαδή οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων — καλεί τα κράτη μέλη «να εξετάσουν περαιτέρω βήματα για να μεταστρέψουν τη φορολογία από την εργασία στην κατανάλωση πόρων και ενέργειας ή/και τη ρύπανση, ώστε να συμβάλουν στους στόχους της ΕΕ για αύξουσα απασχόληση και μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιδράσεων με οικονομικά αποδοτικό τρόπο». Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προτροπή αυτή και παρακαλεί την Επιτροπή, αφενός, να συμπεριλάβει στην έκθεση προόδου εκτενή αναφορά σε αυτό το θέμα και, αφετέρου, να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τον τρόπο υλοποίησης. Θα πρέπει, εξάλλου, να εξεταστούν με προσοχή τόσο ο αντίκτυπος στην περιβαλλοντική πολιτική, όσο και η κατανομή των βαρών, ούτως ώστε να μη θιγούν από την μεταστροφή της φορολογίας οι κοινωνικά μειονεκτικές ομάδες.

5.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει, επίσης, την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση ότι «η Επιτροπή θα πρέπει μέχρι το 2008 να υποβάλει οδικό χάρτη για τη μεταρρύθμιση, για κάθε τομέα χωριστά, των επιχορηγήσεων που έχουν ιδιαίτερα αρνητικά αποτελέσματα στο περιβάλλον και είναι ασυμβίβαστες με την αειφόρο ανάπτυξη». Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το στόχο «να εξαλειφθούν οι επιχορηγήσεις αυτές», αν και θα έκρινε χρήσιμο, για τη βαθμιαία εξάλειψη, να καθορισθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, καθώς επίσης να εξετασθεί ενδεχομένως η δυνατότητα μεταφοράς των εξοικονομούμενων πόρων σε ένα «Ταμείο αειφορίας της ΕΕ», στο οποίο θα μπορούν να προσφεύγουν τα κράτη μέλη, όταν ένα μέτρο για τη διατήρηση του περιβάλλοντος συνεπάγεται εξαιρετικά υψηλή δαπάνη από τον προϋπολογισμό τους (άρθρο 175, παράγραφος 5 και άρθρο 174, παράγραφος 1 της Συνθήκης της Νίκαιας).

5.5

Η ΕΟΚΕ επεσήμανε επανειλημμένα στις παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουν με σαφήνεια οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι λοιποί ενδιαφερόμενοι παράγοντες τι έχει συγκεκριμένα σχεδιασθεί σε επίπεδο πολιτικής και για ποιο λόγο. Μόνο κατ' αυτόν τον τρόπο θα είναι τα άτομα διατεθειμένα να συμμετάσχουν ενεργά στις απαιτούμενες δράσεις και να τις υποστηρίξουν. Γι` αυτό και είναι πολύ ορθή η εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προς την Επιτροπή «να παραγάγει έναν εκλαϊκευτικό οδηγό για τη στρατηγική αυτή ο οποίος να περιλαμβάνει τις ορθές πρακτικές και πολιτικές στα κράτη μέλη» (σημείο 26). Δυστυχώς και σε αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, πράγμα το οποίο και θα πρέπει να εξεταστεί στην έκθεση προόδου.

5.6

Με την στρατηγική αναλαμβάνεται η δέσμευση για καλύτερη χάραξη πολιτικών μέσω της ευρείας χρήσης της εκτίμησης επιπτώσεων και μέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής των ενδιαφερόμενων φορέων. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την εν λόγω δέσμευση και καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να επανεξετάσουν την ήδη υπάρχουσα εμπειρία, με τη μεθοδολογία της εκτίμησης επιπτώσεων για την αειφόρο ανάπτυξη, καθώς επίσης να διασφαλίσουν ότι η στρατηγική εφαρμόζεται αποτελεσματικά σε όλους τους τομείς πολιτικών και δράσεων.

5.7

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το σχέδιο «(να διαμορφωθεί) ένα συγκεκριμένο και ρεαλιστικό όραμα της ΕΕ κατά την πορεία της προς την αειφόρο ανάπτυξη για τα επόμενα 50 χρόνια» (σημείο 27) είναι πολύ σημαντικό. Εντούτοις, τίθεται και εδώ το ερώτημα του τι μπορεί να προταθεί και πότε. Η ΕΟΚΕ ζητά, ήδη στο στάδιο αυτό, να προσανατολιστεί η εν λόγω προσέγγιση σε έναν ορίζοντα πέραν του έτους 2060, δεδομένου ότι, ενόψει των υποχρεώσεων και των κύριων στόχων (16) που ανακοινώθηκαν στο έγγραφο σχετικά με την ανανεωμένη στρατηγική, θα πρέπει να αποφασισθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα οι μελλοντικές επιλογές της κοινωνίας ακόμη και στο πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο. Κατά τη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου 2007, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι οι εκπομπές θα πρέπει, σε συλλογικό επίπεδο, να μειωθούν μέχρι το 2050 κατά 60 % έως 80 % σε σχέση με το 1990 (17). Παρότι υπάρχουν ασφαλή αποθέματα ορυκτών και ανανεώσιμων πρώτων υλών για τα επόμενα 50 χρόνια, τα αποθέματα αυτά δεν είναι αστείρευτα, και ως εκ τούτου χρειάζεται ήδη από τώρα να σχεδιασθεί μία πολιτική για τα επόμενα 50 έτη, αν θέλουμε όντως να είμαστε δίκαιοι απέναντι στις μελλοντικές γενιές.

5.8

Η ΕΟΚΕ θα ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένη, εάν αυτές οι εγκάρσιες πτυχές, οι οποίες βέβαια πρέπει να καλύψουν όλα τα επίπεδα της πολιτικής προσέγγισης (Ευρωπαϊκή Ένωση και κράτη μέλη), ληφθούν επίσης υπόψη και στα πλαίσια της στρατηγικής, προκειμένου να καταστεί αποτελεσματική. Δεν υπάρχει όπως καμία ένδειξη για το πως μπορεί αυτό να διασφαλισθεί· πιθανότατα επειδή στην παρούσα έκδοση του κειμένου — όπως άλλωστε επαναλαμβάνεται και στο Σχέδιο Ευρωπαϊκού Συντάγματος — η ΕΕ έχει συνυπευθυνότητα σε αυτόν τον τομέα, τα δε κράτη μέλη εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση και εφαρμογή της πολιτικής στον τομέα του περιβάλλοντος (άρθρο 175 παράγραφος 4, Συνθήκη της Νίκαιας). Ως εκ τούτου, δεν προσδιορίζονται οι σχετικοί παράγοντες.

5.9

Η νέα στρατηγική προβλέπει τον διορισμό ενός εκπροσώπου ανά κράτος μέλους, ο οποίος θα εκτελεί χρέη συνομιλητή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί δεδομένο ότι η έκθεση προόδου θα παρέχει πληροφορίες σχετικά με την πραγματοποίηση των εν λόγω διορισμών και την εξέλιξη της συνεργασίας.

5.10

Εξάλλου, η έκθεση προόδου θα πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με το αν όλα τα κράτη μέλη έχουν πλέον ολοκληρώσει τις (πρώτες) εθνικές στρατηγικές τους, κάτι το οποίο είχε ανακοινωθεί για τον Ιούνιο 2007. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, τίθεται το ερώτημα ποιός και με ποιά κριτήρια θα ελέγξει τις εθνικές αυτές στρατηγικές και ποιές θα είναι οι συνέπειες αν τα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμα ολοκληρώσει τις στρατηγικές ή αν οι τελευταίες είναι«ανεπαρκείς».

5.11

Στο σημείο 41, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάνει λόγο για μία «προαιρετική, αμοιβαία αξιολόγηση» των εθνικών στρατηγικών, η οποία έπρεπε να ξεκινήσει με μία πρώτη ομάδα κρατών μελών από το 2006. Η έκθεση προόδου θα πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης και τις συνακόλουθες επιπτώσεις για την Ευρωπαϊκή στρατηγική.

5.12

Η ΕΟΚΕ, ενώ σέβεται την αρμοδιότητα των κρατών μελών και των περιφερειακών και τοπικών αρχών σε πολλές πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης, όπως επίσης τη σημασία που έχει να αναπτύξουν τις δικές τους προσεγγίσεις και να αναλάβουν δέσμευση ως προς πολλά από τα προβλήματα, κρίνει ωστόσο ότι, προκειμένου να διατηρηθεί στον ενδεδειγμένο ρυθμό η πρόοδος προς την αειφόρο ανάπτυξη, θα χρειασθεί επιπλέον να ενισχυθεί η δυνατότητα της Επιτροπής να παρακολουθεί τη συνολική πρόοδο και να είναι έτοιμη να λάβει νέα μέτρα, στην περίπτωση που η εφαρμογή δυσχεραίνεται και χρειάζεται μία συλλογική ευρωπαϊκή προσέγγιση. Η ΕΟΚΕ αμφισβητεί κατά πόσο επαρκούν ο συντονισμός και η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Θα ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένη, αν μπορούσε να λαμβάνει κάθε χρόνο τα συγκεντρωτικά και προς έλεγχο αποτελέσματα των κρατών μελών.

5.13

Η στρατηγική προτείνει την ίδρυση ή ενίσχυση των εθνικών συμβουλίων για την αειφόρο ανάπτυξη. Τα όργανα αυτά διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη χάραξη των εθνικών στρατηγικών βιώσιμης ανάπτυξης καθώς και στην τόνωση της κινητοποίησης στα κράτη μέλη, την ανάληψη δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών και την παρακολούθηση της προόδου. Στα καθήκοντά τους συμπεριλαμβάνεται η τήρηση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης με ταυτόχρονη διατήρηση της ισορροπίας που υφίσταται μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντολογικών πτυχών της. Η ΕΟΚΕ δεν έχει διαπιστώσει κάποια πρόοδο ως προς την παραπάνω πρόταση. Σκοπεύει να εξετάσει το ζήτημα αυτό αργότερα κατά τη διάρκεια του έτους και, στο μεταξύ, προτείνει να εξεταστεί το ζήτημα αυτό στα πλαίσια της επανεξέτασης της εφαρμογής και σε συνεργασία με τα κράτη μέλη.

5.14

Είναι, εξάλλου, σημαντικό να εξετάσουν τα κράτη μέλη και η Επιτροπή με ποιο τρόπο θα διασφαλισθεί ο συντονισμός των ζητημάτων της αειφόρου ανάπτυξης στις ίδιες τους τις διαρθρώσεις. Η αειφόρος ανάπτυξη είναι μία έννοια με εγκάρσια στοιχεία και στοιχεία ολοκλήρωσης, η οποία θα πρέπει να υπερβαίνει και ενίοτε να τροποποιεί τους περισσότερο τομεακούς προβληματισμούς των διάφορων τμημάτων και οργανισμών. Όπως εμπειρικά έχει αποδειχθεί, τούτο μπορεί να συμβεί μόνον λειτουργικά, εφόσον υπάρχει σε μία κυβέρνηση μία ισχυρή κεντρική μονάδα για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης η οποία είναι εξοπλισμένη με την γνώση και την εξουσία ώστε να θέτει υπό αμφισβήτηση και υπό συζήτηση τα δόγματα των τομέων και των τμημάτων. Η έκθεση προόδου θα πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τα περιθώρια βελτίωσης τα οποία έχει η Επιτροπή εντός των ίδιων της των υπηρεσιών. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι υπάρχουν τέτοια περιθώρια (πρβ. τα σημεία 4.15 και 4.16).

5.15

Η στρατηγική επισημαίνει πολύ ορθά ότι η αειφόρος ανάπτυξη θα πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στην αποστολή και την πρακτική των περιφερειακών και τοπικών αρχών όλων των επιπέδων. Ορισμένες ευρωπαϊκές περιφερειακές και τοπικές αρχές αποδείχθηκαν πρωτοπόρες στην υιοθέτηση μίας προσέγγισης αειφόρου ανάπτυξης στο έργο τους, όπως επίσης στην επινόηση διορατικών απαντήσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής καθώς και άλλων προκλήσεων που έχουν σχέση με την αειφορία. Η επανεξέταση της εφαρμογής της στρατηγικής αειφόρου ανάπτυξης αποτελεί μία καλή ευκαιρία τόσο για να αξιολογηθεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης, όσο και για να εξετασθούν τρόποι ευρύτερης διάδοσης των βέλτιστων πρακτικών.

5.16

Στο σημείο 45 αναφέρεται ότι θα αποφασισθεί το 2011 πότε θα καταστεί απαραίτητη η «επανεξέταση» της στρατηγικής για την αειφορία. Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με αυτό το χρονοδιάγραμμα. Αν στα πλαίσια της έκθεσης προόδου καταδειχθεί ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πορεία προς την αειφορία, αυτό θα σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα με την στρατηγική (σχετικά με τον τρόπο επίτευξης του στόχου) και θα πρέπει απαραιτήτως να επανεξεταστεί η τελευταία ευθύς αμέσως και όχι το 2011.