52002AE1009

Γνωμόδοτηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Προσέγγιση συνεργασίας για το μέλλον του ευρωπαϊκού τουρισμού"

(2003/C 61/03)

Στις 15 Νοεμβρίου 2001, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει γνωμοδότηση για την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα "Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 11 Σεπτεμβρίου 2002 (εισηγητής: ο κ. Liverani).

Κατά την 393η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 18ης Σεπτεμβρίου 2002), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 123 ψήφους υπέρ και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Το γενικό σενάριο: σκέψεις για την έννοια της εγγύτητας

1.1. Τα πρόσφατα γεγονότα και ή αυξανόμενη διεθνής ένταση σε περιοχές του πλανήτη ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε κίνδυνο, μετά την τρομοκρατική ενέργεια της 11ης Σεπτεμβρίου, κατέδειξαν, με τον δραματικό τους χαρακτήρα, πόσο η ειρήνη, η κατανόηση και η ήρεμη συμβίωση των λαών, η ασφάλεια των μεταφορών και των προσώπων επηρεάζουν τη δυναμική της τουριστικής ανάπτυξης.

1.1.1. Η τουριστική κίνηση είναι πολύ ευαίσθητη σε αυτές τις αξίες, η απουσία των οποίων βραχυπρόθεσμα έχει έντονες συνέπειες, αλλά και μακροπρόθεσμα επηρεάζει την αλλαγή των συνηθειών, του τρόπου ζωής, ταξιδίου και διακοπών.

1.1.2. Ο τουρισμός (αναψυχής και εργασίας) αναπτύσσεται όταν οι διεθνείς σχέσεις είναι φιλικές, όταν μεταξύ διαφορετικών λαών και πολιτισμών εδραιώνεται ένα κλίμα αδελφοσύνης, συνεργασίας, ανταλλαγών.

1.1.3. Στις διεθνείς σχέσεις διαπιστώνεται μια τάση έντονης δυσπιστίας, μια νοοτροπία καχυποψίας, που ενδέχεται να βλάψουν ανεπανόρθωτα τις σχέσεις και τις ανταλλαγές μεταξύ λαών και προσώπων. Πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί η δημιουργία αγεφύρωτων χασμάτων μεταξύ χωρών του Βορρά και του Νότου του πλανήτη, μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αντιθέτως διανύουμε μια περίοδο κατά την οποία πρέπει να οικοδομήσουμε γέφυρες, να συμβάλουμε στην αναβίωση των διεθνών σχέσεων, να αποκτήσουμε εκ νέου εμπιστοσύνη και ασφάλεια. Αυτή είναι μια έξυπνη και αποτελεσματική απάντηση στη διεθνή τρομοκρατία, η εγκληματικότητα της οποίας κινδυνεύει να σπείρει τον πανικό και να οδηγήσει στο να χάσουν οι άνθρωποι την κοινή λογική και την καθημερινότητά τους.

1.2. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ωστόσο, ότι έχει αρχίσει μία φάση κατά την οποία ο τουρισμός προς εξωτικά και μακρινά μέρη (μεγάλης ακτίνας) κινδυνεύει να υποστεί συρρίκνωση (ανασφάλεια των αεροπορικών μεταφορών, πολιτική αστάθεια, κλπ) παρά τις πρώτες ενδείξεις ανάκαμψης. Για τους λόγους αυτούς θα ευνοείται ολοένα και περισσότερο ο "τουρισμός της εγγύτητας", που θα διευκολύνεται και από το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα. Στο πλαίσιο αυτό έχει μεγάλη σημασία η αξιοποίηση των προορισμών και των τοπικών ταυτοτήτων που συνιστούν το ιδιάζον ευρωπαϊκό καλειδοσκόπιο. Τα ευρωπαϊκά τοπικά τουριστικά συστήματα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη δύσκολη φάση προκειμένου:

- να ανακτήσουν οι τοπικές κοινότητες την εμπιστοσύνη στη συνάντηση, στην ανταλλαγή μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και ανθρώπων,

- να καθησυχαστούν οι αγορές, τόσο η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά όσο και οι υπερπόντιες αγορές, για την ασφάλεια του προορισμού Ευρώπη και για την ηρεμία των διακοπών,

- να ενισχυθεί η ικανότητα υποδοχής και φιλοξενίας των ευρωπαϊκών πολύ μικρών, μικρών, μεσαίων και μεγάλων πόλεων,

- να αξιοποιηθούν οι αναρίθμητες τοπικές ταυτότητες, οι πολιτιστικές και καλλιτεχνικές κληρονομιές, οι τοπικές παραγωγές, οι τόποι που φημίζονται για τα κρασιά τους και τα εδέσματά τους, τα κοινωνικά, φυσικά περιβάλλοντα, τα τοπία, οι ρυθμοί ζωής και ανάπαυσης, η ευρύτερη σχέση χώρου και χρόνου. Με τον τρόπο αυτό προβάλλεται η ηρεμία, ο οικογενειακός χαρακτήρας και η ασφάλεια,

- να προωθηθεί η απασχόληση και γενικότερα να προωθηθούν οι άλλοι οικονομικοί κλάδοι μέσω της ανάπτυξης του τουρισμού που αποσκοπεί στο να γίνουν γνωστές οι επιχειρήσεις.

2. Αξία και αξίες του τουρισμού: νέα μέσα για τη διαχείριση του ευρωπαϊκού τουρισμού

2.1. Είναι γενικά γνωστή η σημασία του τουρισμού για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Ευρώπης. Η σημασία του τομέα αυτού δεν υπήρξε (ούτε είναι) στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ. Η Επιτροπή έχει καταβάλει σημαντική προσπάθεια για την κάλυψη του κενού αυτού, παρά την αβεβαιότητα της νομικής βάσης.

2.2. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής καθορίζεται μια πιο ανοικτή στρατηγική και ανανεώνεται η κοινοτική προσέγγιση του τουρισμού, με την έναρξη, μέσω των δέκα προβλεπόμενων μέτρων, μιας διαδικασίας με στόχο την αξιοποίηση αυτής της σημαντικής οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στο πλαίσιο των προγραμμάτων της ΕΕ. Οι βασικές αρχές που διέπουν τα 10 μέτρα είναι ο συντονισμός και η συνεργασία των διαφόρων φορέων των πολιτικών για τον τουρισμό, η εναρμόνιση των κανόνων που διέπουν την τουριστική δραστηριότητα στα διάφορα κράτη μέλη και η διάδοση πολιτικών ποιότητας, η δυνατότητα πρόσβασης και η χορήγηση σε όλους του δικαιώματος για διακοπές, η βελτίωση της έρευνας και της γνώσης των τουριστικών δυναμικών από στατιστικής, οικονομικής και κοινωνικής άποψης, η διάδοση της νοοτροπίας του δικτύου που βασίζεται στην σύσταση διαδικτύων και στην ανταλλαγή των καλών πρακτικών, η αξιοποίηση των τουριστικών προορισμών ως πλαισίου εντός του οποίου υλοποιούνται δυναμικές συστημάτων μεταξύ των διαφόρων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και όπου οι πόροι μετατρέπονται σε τουριστικά προϊόντα, η αξιοποίηση του πλουραλισμού και της πολυμορφίας που συνιστούν το σύνολο της ευρωπαϊκής τουριστικής προσφοράς με σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας.

2.3. Μετά τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουνίου 1999 έχει αρχίσει μία φάση ενισχυμένης συνεργασίας των κυριότερων ενδιαφερόμενων φορέων (κράτη μέλη, επαγγελματίες, κοινωνία των πολιτών, Επιτροπή), που βασίζεται στη μέθοδο του ανοικτού συντονισμού. Αυτή η ενισχυμένη συνεργασία ανταποκρίνεται στη σύσταση της ΕΟΚΕ που διατυπώθηκε σε προηγούμενη γνωμοδότησή της(1).

2.4. Η μέθοδος αυτή, όπως επισημαίνεται στο έγγραφο της Επιτροπής, συμφωνεί με τους προσανατολισμούς της πρόσφατης Λευκής Βίβλου για το σύστημα ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, σύμφωνα με το οποίο ο τουρισμός είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πεδίο πειραματισμού λόγω του πολύπλοκου χαρακτήρα των εμπλεκόμενων φορέων και των αλληλοεξαρτήσεών τους.

2.5. Είναι ωστόσο σκόπιμο να επισημανθεί ότι για μια χρηστή διαχείριση του τομέα είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η προσέγγιση εκ των κάτω προς τα άνω, που εντοπίζει στα τοπικά τουριστικά συστήματα τον άμεσο συνομιλητή και τον προνομιακό τόπο όπου εφαρμόζονται οι συστάσεις της Επιτροπής, όπου αναπτύσσεται ένας συνεπής σχεδιασμός κι όπου υπάρχει συνεργασία μεταξύ των τοπικών φορέων (πβλ. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Α5-003/2000, σημείο ΙΔ).

2.6. Η στρατηγική που εφαρμόζει η Επιτροπή σέβεται τους όρους και τις θέσεις που εκφράστηκαν κατά των διάρκεια των διαβουλεύσεων και των συζητήσεων των 5 υποομάδων εργασίας. Το σημαντικό έργο αυτών των ετών μπορεί, ωστόσο, να έχει σημαντικότερα αποτελέσματα εάν δοθεί συνέχεια στο προαναφερθέν ψήφισμα του ΕΚ, και ιδιαίτερα στο σημείο Η) "λαμβάνοντας υπόψη ότι από καιρό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαιτεί ενεργά την εκ μέρους του Συμβουλίου έγκριση ενός πολυετούς προγράμματος υπέρ του τουρισμού, ως απαραίτητου στοιχείου για τη βελτίωση, αφενός του συντονισμού των διαφόρων κοινοτικών δράσεων και, αφετέρου, των συνεργιών με τις τουριστικές πολιτικές των κρατών μελών".

3. Προορισμός Ευρώπη

3.1. Ο "προορισμός Ευρώπη" (με την πολυμορφία και τις αξίες που προτείνει) αποτελεί την προστιθέμενη αξία της ικανότητας προσέλκυσης των μεμονωμένων κρατών, των περιφερειών και των τοπικών τουριστικών συστημάτων της Ένωσης.

3.2. Η κοινοτική Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει την ικανότητα ανταγωνισμού και προσέλκυσης τουριστικών ρευμάτων ως μεγάλη τουριστική περιοχή. Να μπορεί, δηλαδή, να προσελκύει τουρίστες από άλλες ηπείρους που θα κατανεμηθούν μεταξύ των διαφόρων προορισμών και να ενισχύσει το καθεστώς τους ακόμη και σε σχέση με την ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά.

3.3. Η υπό εξέλιξη διαδικασία που αποσκοπεί στη δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στη Μεσόγειο, πρέπει να επιδιώκει την προώθηση σχεδίων συνεργασίας υπέρ της τουριστικής ανάπτυξης των χωρών της νότιας ακτής, με στόχο την τήρηση των κοινοτικών κανόνων που διέπουν την τουριστική δραστηριότητα και στον σεβασμό των βασικών αξιών όσον αφορά τα πρόσωπα, το φυσικό περιβάλλον, τον πολιτισμό και τις τοπικές παραδόσεις.

3.4. Όσον αφορά την κοινοτική Ευρώπη ως τουριστική μακροπεριοχή, πρέπει να προβληθεί η ανάπτυξη και η αξιοποίηση των πλέον απόμακρων περιοχών, από το βορειότερο άκρο της ηπείρου έως τα νησιά.

4. Η κεντρική θέση των προορισμών και της τοπικής ταυτότητας σε ένα πλαίσιο συνεργασίας: προώθηση της ανάπτυξης των τοπικών τουριστικών συστημάτων

4.1. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής, όπου προσδιορίζεται η ιδιαιτερότητα του τουρισμού ως παράγοντα τοπικής ανάπτυξης, επισημαίνεται ορθά η κεντρική θέση του προορισμού στη διαδικασία παραγωγής υπηρεσιών και τουριστικών εμπειριών: "Ο τουριστικός προορισμός είναι ο κύριος τόπος κατανάλωσης των εν λόγω υπηρεσιών και, κατά συνέπεια, ο τόπος εγκατάστασης και δραστηριοποίησης των τουριστικών επιχειρήσεων. Ο τουρίστας συνδέει το προϊόν τόσο με τις επιχειρήσεις που του το παρέχουν όσο και με τον προορισμό που επισκέπτεται". Προορισμός είναι ο τόπος στον οποίο συγκεντρώνεται η τουριστική δραστηριότητα και στον οποίο αποδίδεται μία τουριστική εικόνα. Η εικόνα αυτή αποτελεί τη χοάνη της αλληλεπίδρασης δημόσιων και ιδιωτικών φορέων όπου συμμετέχουν όλες σχεδόν οι ΜΜΕ του τουριστικού τομέα.

Ο προσανατολισμός αυτός επιβεβαιώνεται με το ψήφισμα του Συμβουλίου Υπουργών της 21 Μαΐου 2002.

4.2. Η ταυτότητα μιας περιοχής προκύπτει από ένα πολύπλοκο σύνολο που χαρακτηρίζει την ιδιαιτερότητά του: ιστορικές μαρτυρίες, οικονομικές ευκαιρίες, δίκτυα σχέσεων και υπηρεσιών, ευκαιρίες συνάντησης, χαρακτήρας των αστικών και αγροτικών χώρων και των προσώπων που ζουν σε αυτούς, τοπία, φύση, τοπικά προϊόντα, φαγητό, παραδόσεις, υλικός πολιτισμός, γεύσεις, συναντήσεις και ανταλλαγές, τέχνη, καλλιτέχνες και πρόσωπα που ζουν ή που έχουν ζήσει στο περιβάλλον αυτό και το περιγράφουν στα έργα τους.

4.3. Η ταυτότητα είναι η πεμπτουσία ενός τόπου (το πνεύμα του τόπου): όλα όσα τον κάνουν μοναδικό, ανεπανάληπτο και αναντικατάστατο. Η ταυτότητα, ωστόσο, δεν αποτελεί πάγιο και αναλλοίωτο στοιχείο, αλλά απόρροια συνεχούς αντιπαράθεσης με τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τον τρόπο ζωής. Είναι αυτοσυνείδηση κατά τη διαδικασία αλλαγής και των σχέσεων με τους άλλους. Ένας τόπος με στόχο την υποδοχή, που η ουσία του δηλαδή είναι η ανταλλαγή και η δημιουργία σχέσεων, αλλάζει συνεχώς τη μορφή του, και καμιά φορά με τρόπο προβληματικό, αφομοιώνει τάσεις, γεννά μόδες, τείνει πάντα να προβάλλεται με τρόπο που ο καθένας να μπορεί να τον ζήσει πρωτότυπα και προσωπικά. Η τουριστική υποδοχή συνίσταται συνεπώς στην βέλτιστη προσφορά και στην οικοδόμηση διαδρομών ταυτότητας που στηρίζονται στη συμμετοχή και στην ανταλλαγή.

4.4. Η προώθηση του προορισμού συμβάλλει στην αξιοποίηση της ποιότητας ζωής και στις σχέσεις μιας τοπικής κοινότητας: όσο σημαντικότερη και αυθεντική είναι η προσφορά του τόσο περισσότερο εκτιμάται και είναι επιθυμητή. Οι πολιτικές υποδοχής παροτρύνουν για συνεχή βελτίωση, για ενίσχυση και εξειδίκευση των συστημάτων υποδομών και των δικτύων υπηρεσιών με πρωταρχικό στόχο το σεβασμό του ατόμου, οργανώνοντας ένα φιλικό δίκτυο σχέσεων και υπηρεσιών με στόχο την ευημερία όσων διαβιούν, έστω και προσωρινά, στο συγκεκριμένο τόπο για λόγους πολιτιστικούς, επαγγελματικούς ή αναψυχής.

4.5. Πράγματι αυτό που καθιστά επιθυμητό έναν τουριστικό προορισμό είναι το σύστημα αξιών με το οποίο προβάλλεται. Αν και συνιστούν ελάχιστα πρότυπα ποιότητας, οι πολιτικές για τον τουρισμό της ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνουν την ενίσχυση των ταυτοτήτων και των τοπικών προϊόντων, τη δημιουργία θεματικών διαδρομών με την υποστήριξη δικτύων της τοπικής κοινότητας, όπου θα είναι εμφανής ο σεβασμός των αξιών (η νοοτροπία υποδοχής, η πρόταση κοινών εμπειριών, η ιστορία, η τέχνη, η πολιτισμική έκφραση, τα μνημεία, η αρχιτεκτονική, ο τρόπος ζωής, το φυσικό περιβάλλον, οι παραδόσεις, η γαστρονομία, κ.λπ.) και ο κύριος παράγοντας κινητοποίησης (με ιδιαίτερη προσοχή στην ζήτηση ειδικού τουρισμού), προωθώντας την κατάρτιση ενός "καταλόγου καλών πρακτικών υποδοχής και αξιοποίησης των τοπικών ταυτοτήτων", και συλλαμβάνοντας και ενισχύοντας μια ολοένα και περισσότερο ευέλικτη ζήτηση που να σέβεται τις τοπικές αξίες και ιδιαιτερότητες. Ο κατάλογος αυτός θα μπορούσε να υπάρχει σε μια διαλογική ιστοσελίδα του ευρωπαϊκού τουρισμού. Εν προκειμένω πρέπει να δοθεί προσοχή στις ανάγκες των προσώπων που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς ή συνεδριακούς λόγους που, μαζί με τα πρόσωπα που μετακινούνται για πολιτιστικούς λόγους ή αναψυχής, αποτελούν τη βασική δομή του ευρωπαϊκού τουρισμού.

4.6. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να προωθηθεί η διάδοση μιας τουριστικής νοοτροπίας που να βασίζεται:

α) στον άνθρωπο και στο σεβασμό,

β) στη συνειδητοποίηση και στην ταυτότητα,

γ) στην αρχή της ευθύνης και στην αειφορία,

δ) στην υποδοχή.

4.7. Είναι σαφής η αναφορά στον δεοντολογικό κώδικα του τουρισμού που επεξεργάστηκε η Παγκόσμια Οργάνωση Τουρισμού, ο οποίος θα μπορούσε, ωστόσο, αργότερα, με την έγκριση και τη διάδοση ενός ευρωπαϊκού χάρτη για τις τουριστικές αρχές και αξίες της ΕΕ, να χρησιμεύσει ως προοίμιο του χάρτη ποιότητας των ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών (πβλ. Σημείο 9.4). Για τη σύνταξη του Χάρτη θα πρέπει να συσταθεί η κατάλληλη ομάδα εργασίας απαρτιζόμενη από εμπειρογνώμονες που θα έχουν ορίσει τα διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ. Τα αποτελέσματα της εργασίας της ομάδας θα μπορούσαν να υποβληθούν προς συζήτηση στους διάφορους ευρωπαϊκούς φορείς τουρισμού με την ευκαιρία των προσεχών ευρωπαϊκών φόρουμ για τον τουρισμό.

5. Η διαδικασία τουρισμός-απασχόληση: θέσεις και σκέψεις της ΕΟΚΕ

5.1. Σε σχέση με την προηγούμενη γνωμοδότηση(2), πολλά σημεία έχουν τεθεί στο επίκεντρο της εργασίας της Επιτροπής και έχουν αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας και σημαντικών προτάσεων. Άλλα δεν έχουν εξεταστεί επαρκώς, ιδιαίτερα δε πρέπει να εξεταστεί αργότερα το θέμα της αναδιοργάνωσης των περιόδων του τουρισμού, με στόχο τη μείωση της συγκέντρωσης στις περιόδους αιχμής. Τούτο θα συμβάλει στη βελτιστοποίηση των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στον τομέα του τουρισμού. Ορισμένες μορφές τουρισμού προσφέρονται ιδιαίτερα για αυτού του τύπου τη διάρθρωση, ιδιαίτερα ο σχολικός τουρισμός και ο τουρισμός της τρίτης ηλικίας. Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η υφιστάμενη τάση της ευρωπαϊκής κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από την αναδιοργάνωση του χρόνου εργασίας, την μείωση των ωρών εργασίας και την εισαγωγή νέων μορφών ευελιξίας (μερική απασχόληση καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, προσωρινή εργασία, κ.λπ.). Με άλλα λόγια η μεγαλύτερη διάθεση ελευθέρου χρόνου (ή ελεύθερου εργασίας) δεν σημαίνει πάντα κίνητρο για την ανακάλυψη νέων τόπων, την αναζήτηση νέων ευκαιριών, κ.λπ. Μπορούμε συνεπώς να πούμε ότι στη σύγχρονη κοινωνία υφίστανται οι συνθήκες για την αναδιοργάνωση του χρόνου του τουρισμού και την κατάργηση των παλαιών τύπων οργάνωσης της εργασίας τύπου Φόρντ.

5.2. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία μιας αποτελεσματικής πολιτικής υποστήριξης των ΜΜΕ του τουρισμού στο πλαίσιο της διαδικασίας υλοποίησης της εσωτερικής αγοράς. Πρέπει να εξεταστούν σε βάθος οι απαραίτητες διαδικασίες σύγκλισης και διαφάνειας ούτως ώστε να αποφευχθούν οι ανισότητες και ο αθέμιτος ανταγωνισμός.

5.3. Αν και συμφωνούμε με την εγκάρσια και διατομεακή προσέγγιση που αποσκοπεί σε μια συνεκτική χρήση των κοινοτικών προγραμμάτων που υποστηρίζουν τον τουρισμό, είναι εμφανής η αντικειμενική δυσκολία μεταφοράς των γενικών γραμμών σε συγκεκριμένες πράξεις. Για παράδειγμα, στο έγγραφο της Επιτροπής αναφέρεται το έτος 2003 ως ευρωπαϊκό έτος για τα άτομα με ειδικές ανάγκες στην απόφαση, όμως, του Συμβουλίου της 3ης Δεκεμβρίου 2001 που αναφέρεται στο ίδιο ευρωπαϊκό έτος για τα άτομα με ειδικές ανάγκες(3) δεν εμφανίζονται οι ειδικοί στόχοι σχετικά με τον τουρισμό των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

6. Η απασχόληση στον τομέα του τουρισμού

6.1. Η διαδικασία τουρισμός-απασχόληση είναι ο άξονας γύρω από τον οποίο στρέφεται το σύνολο των πολιτικών της ΕΕ όσον αφορά τα θέματα του τουρισμού. Πράγματι, μία σύγχρονη πολιτική για τον τουρισμό προωθεί την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, ενθαρρύνει τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, νέων επαγγελμάτων και τον εκ νέου προσδιορισμό των υφιστάμενων επαγγελματικών δεξιοτήτων, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα. Ωστόσο, όσον αφορά την ανάπτυξη της απασχόλησης στον τομέα του τουρισμού πρέπει να τεθεί το ερώτημα όχι μόνον για το πόσες θέσεις εργασίας μπορεί να δημιουργήσει ο τουρισμός αλλά και για το πόσες νέες επαγγελματικές δραστηριότητες, πόσα νέα επαγγέλματα θα χρειαστούν, με την αναδιαμόρφωση των επαγγελματικών χαρακτηριστικών που υπάρχουν σήμερα ή, στην ανάγκη, με την αντικατάστασή τους. Υπ' αυτή την έννοια η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα ορθή την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τους "χώρους επαγγελματοποίησης".

6.2. Ο τουρισμός χαρακτηρίζεται από την ένταση των διαπροσωπικών σχέσεων. Το προνόμιο αυτό αναδεικνύει την αξία του ανθρώπινου παράγοντα (που δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί από τις τεχνολογίες). Οι πολιτικές για την εργασία στον τομέα του τουρισμού πρέπει να συνδέονται στενά με τις πολιτικές κατάρτισης. Ιδιαίτερα οι πολιτικές υποδοχής, υπηρεσιών και αξιοποίησης της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής κληρονομιάς των ευρωπαϊκών προορισμών πρέπει να συμβάλουν στη δημιουργία ειδικευμένων και νέων ευκαιριών απασχόλησης.

6.3. Οι πολιτικές αυτές θα πρέπει να αποβλέπουν στην εξάλειψη της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει την απασχόληση στον συγκεκριμένο τομέα (εποχική απασχόληση, περιορισμένα προσόντα, αδήλωτη εργασία, επισφαλείς συνθήκες απασχόλησης, κ.λπ.), να προωθούν την οριζόντια και κάθετη κινητικότητα στις τουριστικές επιχειρήσεις, και μέσω επίσης της εφαρμογής των οδηγιών για την ισότητα των ευκαιριών, και να αποκλείουν την εργασία των παιδιών και την εκμετάλλευση της εργασίας των ανηλίκων.

6.4. Η προώθηση νέων τύπων τουρισμού (πολιτιστικού, περιβαλλοντικού, αγροτικού, συνεδριακού, νεανικού, φοιτητικού, αθλητικού και τρίτης ηλικίας) ενδέχεται να διευρύνει τα χρονοδιαγράμματα δραστηριότητας των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια να αυξήσει τις εργάσιμες ημέρες και να καταστήσει πιο βιώσιμη την απασχόληση.

6.5. Συμφωνούμε με τις προτεραιότητες που έθεσε η ομάδα εργασίας Β. Με αυτές εφιστάται η προσοχή στην ανάγκη:

α) προσέλκυσης καταρτισμένων εργαζομένων στον τομέα,

β) διατήρησης και αύξησης των αρμοδιοτήτων τους,

γ) υποστήριξης των μικρών επιχειρήσεων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο, προκειμένου να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητά τους.

6.6. Είναι εξάλλου, σκόπιμο να προσδιοριστούν δράσεις με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στον τομέα του τουρισμού, χωρίς να συγχέεται η ευελιξία με την προσωρινότητα: κατά πρώτο λόγο πρόκειται για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας με την εφαρμογή καινοτόμων οργανωτικών προτύπων και με την παροχή κινήτρων (φορολογικών, εισφορών, κ.λπ.) στις ΜΜΕ που οργανώνονται με βάση τους προαναφερθέντες στόχους.

6.7. Τέλος, είναι σκόπιμο να εναρμονιστεί και να βελτιστοποιηθεί η αξία των επαγγελματικών δεξιοτήτων, με τη βελτίωση της κοινωνικής εκπροσώπησης και του καθεστώτος των τουριστικών επαγγελμάτων (ακόμη και μέσω κατάλληλων εκστρατειών ευαισθητοποίησης).

7. Η κατάρτιση των ανθρώπινων πόρων

7.1. Πρέπει τα κέντρα κατάρτισης να συνδεθούν μέσω δικτύων, ζητώντας από τα πανεπιστήμια και τα κέντρα ερευνών να παρακολουθούν τα σενάρια εξέλιξης του τουρισμού και να τελειοποιούν τα προγνωστικά μέσα.

7.2. Για να βελτιωθούν οι επιλογές των νέων που αντιμετωπίζουν την αγορά εργασίας και να προωθηθούν τα τουριστικά επαγγέλματα απαιτείται η καθιέρωση αποτελεσματικής σύνδεσης σχολείου-εργασίας, με την ενεργοποίηση μέσων προσανατολισμού και δυναμικών συνεχούς κατάρτισης με ιδιαίτερη προσοχή στην εξειδίκευση και στην επαγγελματική ενημέρωση.

7.2.1. Σύμφωνα με τα επαγγελματικά προσόντα που καθορίζονται για τις διάφορες δραστηριότητες στον τομέα του τουρισμού θα πρέπει να θεσπιστεί το ανάλογο επίπεδο κατάρτισης. Τα σχετικά μαθησιακά προγράμματα και προγράμματα κατάρτισης της Κοινότητας θα πρέπει, παράλληλα με την αντίστοιχη επαγγελματική κατάρτιση, να εναρμονιστούν και να προβλέπουν την εκμάθηση ξένων γλωσσών, την ανάπτυξη των επικοινωνιακών ικανοτήτων, καθώς και την απόκτηση επαγγελματικής εμπειρίας, ει δυνατόν εντός των κρατών μελών. Στο πλαίσιο αυτό εμπίπτει και η αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και πτυχίων(4).

Η λήψη παρόμοιων μέτρων στον τομέα της κατάρτισης θα συνέβαλε στην αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων και, συνεπώς, στη βελτίωση της ποιότητας του ευρωπαϊκού τουρισμού.

7.3. Επίσης, πρέπει να επισημανθεί η ανάγκη διαδικασιών κατάρτισης (των εργαζομένων, των επιχειρηματιών και των στελεχών διοίκησης) με μόνιμο χαρακτήρα, και να δημιουργηθούν οι συνθήκες για την υποστήριξη της ποιοτικής ανάπτυξης της απασχόλησης. Η ενίσχυση της δράσης κατάρτισης ευνοεί την εναλλαγή των γενεών και συμβάλλει στον πραγματικό εκσυγχρονισμό του τομέα με την ενίσχυση των τεχνικολειτουργικών αρμοδιοτήτων και σχέσεων στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης του τουρισμού.

7.4. Η συνεχής κατάρτιση πρέπει να αποσκοπεί στο να:

α) δημιουργεί νέα επαγγέλματα,

β) καθορίζει νέες αρμοδιότητες,

γ) δημιουργεί νέες ευκαιρίες απασχόλησης,

δ) δημιουργεί εθνικό, περιφερειακό και τοπικό δίκτυο των θεσμικών και κοινωνικών φορέων, για την καινοτομία στο πεδίο της κατάρτισης και της έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού,

ε) προωθεί κάθε λειτουργική συνεργασία με τον κόσμο της βασικής, της εξειδικευμένης και της επαγγελματικής κατάρτισης, που είναι απαραίτητη για τον καθορισμό νέων σταδιοδρομιών προετοιμασίας των αρμοδιοτήτων και των επαγγελμάτων στον τουριστικό τομέα.

8. Οι ΜΜΕ του τουρισμού

8.1. Η συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που λειτουργούν στον τομέα του τουρισμού είναι μικρές (αν όχι πολύ μικρές) και μεσαίες. Στην παραγωγική αλυσίδα του τουρισμού δεν πρέπει να αγνοηθεί εξάλλου το γεγονός ότι πολλές επιχειρήσεις έχουν βιοτεχνικό χαρακτήρα, είτε ανήκουν στον τομέα της μεταποίησης, είτε στον τομέα των υπηρεσιών. Εν πάση περιπτώσει είναι απαραίτητο να εξοπλιστούν οι τουριστικές ΜΜΕ όπως και οι επιχειρήσεις άλλων παραγωγικών κλάδων και να αξιοποιηθεί η ιδιαιτερότητά τους.

8.2. Η στρατηγική σημασία των ΜΜΕ στον τομέα του ευρωπαϊκού τουρισμού δεν οφείλεται μόνο στην οικονομική τους δύναμη και στο σημαντικό δυναμικό τους για την ανάπτυξη της απασχόλησης. Οι ΜΜΕ εξασφαλίζουν τη διατήρηση και την ενεργοποίηση της ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων, τη διαφύλαξη των αξιών υποδοχής και της τοπικής ταυτότητας που συνιστούν την ποικιλία και την πρωτοτυπία της τουριστικής προσφοράς στις διάφορες ευρωπαϊκές περιοχές.

8.3. Οι διαδικασίες παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και της κοινωνίας μπορεί για τις ΜΜΕ τουρισμού να αποτελέσουν μία ευκαιρία, αλλά εγκυμονούν και κινδύνους διότι εκτίθενται στα επακόλουθα της συγκέντρωσης και της παγκοσμιοποίησης των αγορών. Συνεπώς, είναι απαραίτητο, στο πλαίσιο των πολιτικών για την υποστήριξη της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ του τουρισμού, να προωθηθούν οι δραστηριότητες και οι διαδικασίες ομαδοποίησης των τουριστικών επιχειρήσεων ακόμη και με τη μορφή συνεταιρισμών ή κοινοπραξιών.

8.4. Πρέπει συνεπώς να αυξηθεί η δέσμευση της ΕΕ για την υποστήριξη των τουριστικών ΜΜΕ με την ενεργοποίηση και την εφαρμογή των γραμμών δράσης που καθορίστηκαν μετά τον Μάιο του 1998, με την ευκαιρία της διάσκεψης του Llandudno (Ουαλία, Ηνωμένο Βασίλειο) και αποτέλεσαν αντικείμενο επεξεργασίας κατά τη διάσκεψη της Λίλλης (Γαλλία) το 2000 και της Bruges (Βέλγιο) το 2001.

8.5. Είναι απαραίτητο να δοθούν στις τουριστικές ΜΜΕ τα μέσα ενημέρωσης και διαβούλευσης προκειμένου να έχουν πρόσβαση στις δυνατότητες που παρέχουν τα κοινοτικά προγράμματα. Επισημαίνεται εν προκειμένω το σημείο που αφορά τη δημιουργία του δικτύου των ΚΤΠΣ (κέντρων παροχής τουριστικών πληροφοριών και συμβουλών).

8.6. Ενδείκνυται επίσης η βελτίωση της ποιότητας των τουριστικών ΜΜΕ με τη διάδοση, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, συγκρίσιμων μέσων πιστοποίησης (ISO, EFQM, κλπ) και με τη θέσπιση ειδικών μέτρων στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και ταμείων για τις ΜΜΕ.

8.7. Η εξέλιξη της τουριστικής ζήτησης και η εμφάνιση νέων αναγκών απαιτούν τη δημιουργία νέων και καινοτόμων επιχειρήσεων. Πρέπει ωστόσο να διευκολυνθεί η σύσταση επιχειρήσεων, κυρίως εκ μέρους νέων και γυναικών, με τον προγραμματισμό μέσων διαβούλευσης και ενίσχυσης κατά τη φάση του σχεδιασμού και της έναρξης λειτουργίας της επιχείρησης. Παράλληλα πρέπει να προωθηθεί η υιοθέτηση οργανωτικών προτύπων που να αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, της προστιθέμενης αξίας και του περιεχομένου δημιουργικότητας ακόμη και μέσω πιστωτικών πολιτικών που να αποβλέπουν στην στήριξη της καινοτομίας και της εκ νέου εξειδίκευσης.

9. Η πόλη που φιλοξενεί: ποιότητα των υπηρεσιών και των διαπροσωπικών σχέσεων. Ένας χάρτης ποιότητας των ευρωπαϊκών προορισμών τουρισμού

9.1. Το τουριστικό προϊόν είναι ένα σύμπλεγμα αγαθών, υπηρεσιών και εμπειριών στην παραγωγή του οποίου συμβάλουν οι επιχειρήσεις και οι δημόσιοι φορείς που λειτουργούν επί τόπου. Υπάρχει μία συνεχής ανταλλαγή αξίας μεταξύ επιχειρήσεων και του συγκεκριμένου τόπου. Πράγματι, η τουριστική προσφορά δεν μπορεί να διαχωριστεί από την προστιθέμενη αξία που συνεπάγεται, επειδή εντάσσεται στην τυπολογία, στην ταυτότητα και στο περιβάλλον του τόπου.

9.2. Κατά συνέπεια, ο προορισμός είναι το εργαστήριο όπου συγκεντρώνονται και διαμορφώνονται τα τουριστικά προϊόντα. Η ποιότητα καθίσταται το πεδίο όπου δοκιμάζονται οι συντονισμένες ενέργειες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, τα αποτελέσματα των οποίων συμβάλλουν στο να προσδιοριστεί η ευχαρίστηση και η αποδοτικότητα του τουριστικού προορισμού. Η ποιότητα είναι μια διαδεδομένη διαδικασία και αφορά τις διάφορες δομές της τουριστικής προσφοράς. Η ικανοποίηση των προσώπων που ζουν, με διάφορους τρόπους, την τουριστική εμπειρία αποτελεί πρώτιστο στόχο της παραγωγικής διαδικασίας αγαθών, υπηρεσιών και εμπειριών.

9.3. Υπάρχουν δύο λέξεις που συνθέτουν πολύ ορθά αυτή την έννοια: υπευθυνότητα και υποδοχή. Εάν υπευθυνότητα σημαίνει νέα δεοντολογία αγοράς (νέα συνείδηση της κατανάλωσης) και πώλησης, η λέξη υποδοχή ανοίγει νέους ορίζοντες για τον τρόπο κατανόησης των σχέσεων μεταξύ τόπων και προσώπων που ζουν σε αυτούς, έστω και προσωρινά. Με άλλα λόγια είναι απαραίτητη η χάραξη νέων στρατηγικών για τη βελτίωση της λειτουργίας υποδοχής του προορισμού και η Καθημερινή διαχείριση των διαδικασιών με τη δοκιμή συγκεκριμένων προγραμμάτων και δράσεων για τη διάδοση μιας κουλτούρας της ποιότητας. (Σύστημα ποιότητας που εφαρμόζεται στους τουριστικούς προορισμούς).

9.4. Το σύνολο των παραγόντων ποιότητας και οι σχετικοί δείκτες είναι, μαζί με τις αρχές και τις αξίες της λειτουργίας υποδοχής (θεώρηση της πόλης που φιλοξενεί), συστατικά στοιχεία του "Χάρτη ποιότητας των ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών". Ο Χάρτης, που έχει υιοθετηθεί εθελοντικά από τους ευρωπαϊκούς τουριστικούς προορισμούς, χαρακτηρίζεται ως ένα πραγματικό σύμφωνο ποιότητας, μεταξύ των διαφόρων τοπικών φορέων (ιδιωτικών και δημόσιων) και μεταξύ αυτών και των τουριστών και αποτελεί τη βάση για την συγκριτική αξιολόγηση σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ως θεσμική αξία του "προορισμού Ευρώπη" και προστιθέμενη αξία των επιμέρους προορισμών. Στο ψήφισμα του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ (Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2002) γίνεται σαφής αναφορά στο θέμα, στο σημείο 11: "Να προωθηθεί ενεργά η χρήση ποιοτικών δεικτών για τους τουριστικούς προορισμούς, σύμφωνα με ένα ευρωπαϊκό εγχειρίδιο που θα έχουν καταρτίσει όλα τα κράτη μέλη, (...) να επιδιωχθεί η επεξεργασία μέσων και η υιοθέτηση μιας προσέγγισης συγκριτικής αξιολόγησης της ποιότητας, καθώς και η θέση σε εφαρμογή τους σε εθελοντική βάση ...".

9.5. Η αλληλεπίδραση προμηθευτών και χρηστών φτάνει στον τομέα του τουρισμού σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα και το σύμφωνο που διέπει τις σχέσεις είναι ένα πραγματικό σύμφωνο ιθαγένειας (ο τουρίστας είναι ένας προσωρινός πολίτης με πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις).

9.6. Για το λόγο αυτό είναι βασικό το περιεχόμενο του συμφώνου να δημοσιεύεται, να είναι γνωστό και κατανοητό στον τουρίστα, και να συμφωνεί με τις πιθανές απόψεις του περί κρίσης και αξιολόγησης.

9.7. Οι παράγοντες και οι δείκτες ποιότητας καθιστούν δυνατή μία συγκριτική ανάλυση του συστήματος ποιότητας του τουριστικού προορισμού και ταυτόχρονα αποτελούν έναν "δυναμικό χάρτη της βελτίωσης" της προσφοράς, χρήσιμο στον τουρίστα και στους τοπικούς φορείς (δημόσιους ή ιδιωτικούς) του τουρισμού και κατά συνέπεια, σε μεγάλο βαθμό σε όσους χρησιμοποιούν τους δείκτες αυτούς για να μετρήσουν τις ιδιότητες των τόπων και της ζωής των κατοίκων (δεν είναι τυχαίο ότι οι περιοχές ή τα τοπικά τουριστικά συστήματα όπου υπάρχουν οι περισσότεροι τουρίστες συμπίπτουν με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο).

9.8. Η πρόκληση για τα τοπικά συστήματα είναι σήμερα ιδιαίτερα επικίνδυνη. Είναι απαραίτητο να αντιδράσουν οι προορισμοί με διαύγεια ενεργώντας ταυτόχρονα σε διάφορα πεδία, αλλά ενισχύοντας κυρίως την ταυτότητα και την αυθεντικότητα της πρότασής τους, συνάπτοντας συμφωνίες για συντονισμένες δράσεις και εντός δικτύου, συνεργαζόμενοι και ενισχύοντας την ποιότητα της προσφοράς και της υπηρεσίας, θέτοντας πάντα στο κέντρο το άτομο.

10. Τουρισμός για όλους και πρόσβαση στις υπηρεσίες και στους τόπους

10.1. Οι διακοπές είναι δικαίωμα όλων. Ωστόσο σήμερα μόλις λίγο περισσότερο από τον μισό ευρωπαϊκό πληθυσμό μπορεί να ασκήσει πλήρως το δικαίωμα αυτό και τούτο λόγω κοινωνικοοικονομικών συνθηκών. Είναι ιδιαίτερα σκόπιμο να επισημανθεί ότι αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των ατόμων με ειδικές ανάγκες (διάδοση ειδικών παθολογικών αναπηριών, προσωρινή ή μόνιμη ανικανότητα, ακόμη και σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού, κ.λπ.).

10.2. Οι τουριστικοί προορισμοί και οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι σε θέση να δίνουν ικανοποιητικές απαντήσεις στις απαιτήσεις των ατόμων με ειδικές ανάγκες, δεδομένου ότι οι πολίτες αυτοί δεν είναι πολίτες τρίτης κατηγορίας.

10.3. Η επιλογή του τουρισμού για όλους χαρακτηρίζει τον τουριστικό προορισμό και βασίζεται σε σημαντικά δεοντολογικά κίνητρα αλλά, δεδομένου του μεγάλου αριθμού των ατόμων με ειδικές ανάγκες, έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία για την αγορά.

10.4. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να τεθεί επικεφαλής ενθαρρύνοντας και διευκολύνοντας την κατάρριψη των φυσικών, πολιτιστικών και κοινωνικών φραγμών που παρεμποδίζουν την πλήρη χρήση των τουριστικών πόρων.

10.5. Σημαντική ευκαιρία για την εφαρμογή παρεμβάσεων με στόχο την υποστήριξη του τουρισμού για όλους αποτελούν τα υπό εκπόνηση προγράμματα για το 2003, ευρωπαϊκό έτος για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

11. Τουρισμός και περιβάλλον: ο αντίκτυπος και η βιωσιμότητα της τουριστικής ανάπτυξης

11.1. Η έννοια της αειφορίας της τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να επεκταθεί και να αφορά όχι μόνο τη διαφύλαξη και την δυνατότητα αναπαραγωγής των φυσικών πόρων αλλά και την ανάλυση και τη διαχείριση των κοινωνικών και πολιτιστικών συνεπειών στον τουριστικό προορισμό και στις αξίες αναφοράς της τοπικής κοινότητας.

11.2. Ο με κακή διαχείριση μαζικός τουρισμός έχει αρνητικές συνέπειες και καμιά φορά καταστροφικές στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του προορισμού και τούτο ενδέχεται να προκαλέσει την εμφάνιση αρνητικής στάσης και αντιτουριστικής συμπεριφοράς από τους μόνιμους κατοίκους.

11.3. Πρέπει να επιταχυνθεί η διαδικασία θέσπισης μιας Ατζέντας 21 για τον τουρισμό.

12. Τουρισμός και πολιτισμός

12.1. Μία σύγχρονη θεώρηση του τουρισμού δεν μπορεί να διαχωριστεί από την αξιοποίηση των πολιτιστικών πόρων του τόπου, με την ευρεία έννοια (ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, περιβαλλοντική κληρονομιά, καλλιτεχνική βιοτεχνία, παραδόσεις, οινολογικές και γαστριμαργικές παραδόσεις, βιομηχανικές παραδόσεις, τοπική λαϊκή παράδοση κ.λπ.).

12.2. Ο τουρισμός, στη βιώσιμη και υπεύθυνη μορφή του, είναι ένα εγγενές πολιτιστικό φαινόμενο, εφόσον προωθεί τη γνώση και την ανταλλαγή μεταξύ λαών, και αποτελεί σημαντικό παράγοντα συνειδητοποίησης των αξιών της ευρωπαϊκής ιθαγένειας και της ένταξης σε έναν κοινό πολιτισμό. Εάν, αντιθέτως, η τουριστική ανάπτυξη αφεθεί να προχωρήσει αυθόρμητα ενδέχεται να υπερισχύσουν κερδοσκοπικές και επιχειρηματικές λογικές με σοβαρές συνέπειες στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον.

12.3. Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις ευνοούν την κινητικότητα των προσώπων και την άρση του εποχικού χαρακτήρα και αποτελούν παράγοντα αξιοποίησης των τοπικών ταυτοτήτων και διαφορών, αυξάνοντας τη συνείδηση της μεγάλης ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα πλούσιας λόγω της πολυμορφίας της και της ενότητάς της.

13. Σκοπός του ελεύθερου χρόνου και εκ νέου λειτουργία των περιόδων τουρισμού στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του χρόνου εργασίας

13.1. Η σύγχρονη κοινωνία έχει φτάσει σε μία κρίσιμη καμπή: για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας η εργασία δεν αντιπροσωπεύει πλέον την γενική κατηγορία που καθορίζει το ρόλο των ατόμων και της κοινότητας. Ο ελεύθερος χρόνος και η ικανότητα αξιοποίησής του καθορίζουν την πολιτιστική αλλά και την οικονομική μοίρα των ανθρώπων.

13.2. Η αναδιοργάνωση της εργασίας θα ελευθερώνει ολοένα και περισσότερο χρόνο. Παράλληλα, η αύξηση του μέσου όρου ζωής και ο μεγαλύτερος αριθμός ατόμων που δεν εμπλέκονται πλέον άμεσα στην παραγωγική διαδικασία αλλά είναι ενεργά θα συμβάλει στην αναδιαμόρφωση της κοινωνικής οργάνωσης και του χρόνου των διακοπών.

13.3. Για να χρησιμοποιηθεί αυτός ο εξαιρετικά μεγάλος ελεύθερος χρόνος και να μετατραπεί σε συνειδητό και υπεύθυνο τουρισμό πρέπει να αυξηθεί το περιεχόμενο της έννοιας και των αξιών της τουριστικής προσφοράς, η αυθεντικότητά της, η εγγύτητά της στην καθημερινή ζωή και η απόλαυσή της καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.

13.4. Η δράση της ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην εξάλειψη του φραγμού του εποχικού χαρακτήρα του τουρισμού, που αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στην πλήρη ανάπτυξη του τομέα, διευκολύνοντας τη δημιουργία νέων αποδοτικών προϊόντων καθ' όλη τη διάρκεια του έτους (σχολικός τουρισμός, πολιτιστικός, αθλητικός τουρισμός, τουρισμός τρίτης ηλικίας, κ.λπ.) και τη διαφοροποίηση της προσφοράς: τούτο θα μειώσει την φόρτιση που επικρατεί στις τουριστικές περιοχές κατά την περίοδο αιχμής, θα καταστήσει σταθερότερη την απασχόληση και τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την προτεραιότητα του θέματος αυτού στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής πολιτικής για τον τουρισμό.

14. Ενίσχυση της ικανότητας ανάλυσης του τουριστικού φαινομένου με την ενθάρρυνση και την υποστήριξη της έρευνας

14.1. Τα στοιχεία που διαθέτουμε σε ευρωπαϊκή βάση για την εκτίμηση του βάρους του τουρισμού στις εθνικές και περιφερειακές οικονομίες δεν επαρκούν ούτε από ποιοτικής πλευράς ούτε από ποσοτικής: είναι θετική ωστόσο η πρόταση σύστασης ενός ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου για τον τουρισμό, το οποίο θα προκύψει από μία συντονισμένη δράση και τη δικτύωση των υφιστάμενων διαφόρων κέντρων ερευνών και δεξιοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

14.2. Με το παρατηρητήριο θα καταστεί δυνατή η έρευνα στοιχείων στατιστικού και οικονομικού χαρακτήρα καθώς και στοιχείων που αφορούν τις συνέπειες των πολιτικών για τον τουρισμό που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο, προσδιορίζοντας έτσι τα αποτελέσματα της χρησιμοποίησης των κοινοτικών προγραμμάτων στήριξης του τουρισμού.

14.3. Ενδείκνυται να προσδιοριστεί στους συμπληρωματικούς λογαριασμούς για τον τουρισμό το καταλληλότερο μέσο για την αξιολόγηση του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου του τουρισμού.

15. Ο τουρισμός ως εργαστήριο εφαρμογής και πειραματισμού των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας

15.1. Ο τουρισμός μπορεί θαυμάσια να λειτουργεί ως εργαστήριο όπου δοκιμάζονται και συγκεκριμενοποιούνται τα νέα σενάρια που είναι ανοικτά στην κοινωνία των πληροφοριών.

15.2. Οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας επιτρέπουν την αύξηση της ικανότητας αυτοδιδασκαλίας των τουριστικών συστημάτων και των επιχειρήσεων, που μπορούν να δοκιμάσουν νέες δυναμικές ανταλλαγής πληροφοριών και νέες μεθόδους εμπορίας των προϊόντων τους.

15.3. Η ΕΟΚΕ εκτιμά το ερευνητικό έργο που έκανε η ομάδα Ε και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε προσδιορίζοντας τις υπηρεσίες που μπορούν να ανταλλαγούν εντός δικτύου και τις επακόλουθες δράσεις είτε στη δυναμική Β2Β είτε στη Β2Γ.

15.4. Θεωρεί ότι το 4ο πρόγραμμα πλαίσιο για την τεχνολογική καινοτομία και ανάπτυξη πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για τον τουρισμό στα οποία να έχουν πρόσβαση οι επιχειρήσεις και οι προορισμοί.

16. Ο πολύπλοκος και πολυδύναμος χαρακτήρας της διαδικασίας παραγωγής υπηρεσιών και τουριστικών εμπειριών: δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου κέντρων παροχής τουριστικών πληροφοριών και συμβουλών (ΚΤΠΣ)

16.1. Ο τουρισμός είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη δραστηριότητα με έντονη διασύνδεση των διαφόρων κρίκων της αλυσίδας. Η παραγωγική διαδικασία των τουριστικών υπηρεσιών και εμπειριών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε οποιαδήποτε κρίση η οποία σημειώνεται ακόμη και σε έναν κρίκο της αλυσίδας.

16.2. Κατά τη διαδικασία της τουριστικής παραγωγής, τόπος παραγωγής και κατανάλωσης συμπίπτουν και στο χρόνο και στο χώρο: τούτο αποδεικνύει την πραγματική ιδιαιτερότητα του τομέα σε σχέση με άλλους παραγωγικούς τομείς και επισημαίνει την αξία των τοπικών συστημάτων και τοπικών χαρακτηριστικών και την ανάγκη μιας δράσης συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.

16.3. Ενδείκνυται συνεπώς η διάδοση μιας κουλτούρας συστήματος που να διευκολύνει τη δράση εντός δικτύου των διαφόρων ιδιωτικών και δημόσιων παραγωγών.

16.4. Εξάλλου επείγει η προώθηση της σύγκλισης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των νομικών και φορολογικών κανόνων που διέπουν την τουριστική δραστηριότητα και τα επαγγέλματα, για την υλοποίηση της ενιαίας αγοράς στον τομέα του τουρισμού.

16.5. Η ΕΟΚΕ θεωρεί βασικό να διευκολυνθεί η πρόσβαση των τουριστικών φορέων στις πληροφορίες για την δυνατότητα χρησιμοποίησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που υποστηρίζουν τις δραστηριότητές τους: εν προκειμένω είναι απαραίτητη η παροχή βασικών συμβουλών στους παραγωγούς για να έχουν πρόσβαση στις ευκαιρίες που παρέχει η Κοινότητα. Για το λόγο αυτό είναι σκόπιμη η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου κέντρων παροχής τουριστικών πληροφοριών και συμβουλών (ΚΤΠΣ) που να απευθύνεται στις επιχειρήσεις και στους φορείς του τομέα και να συνδέεται με το υφιστάμενο δίκτυο Ιnfopoint, η δε εγκατάσταση των ΚΤΠΣ να γίνει κατά προτίμηση στους σημαντικότερους ευρωπαϊκούς τουριστικούς προορισμούς.

17. Συμπεράσματα και προτάσεις

Επαναλαμβάνοντας τα επιχειρήματα που έχει ήδη αναπτύξει στα προηγούμενα σημεία και σε συμφωνία με τις γνωμοδοτήσεις της για τον τουρισμό που έχει ήδη εκδώσει, η ΕΟΚΕ:

17.1. συμφωνεί με την ανακοίνωση της Επιτροπής και εκτιμά το έργο που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα, και από πλευράς μεθόδου και από πλευράς περιεχομένου, θεωρώντας την ως ορθή βάση για την εδραίωση της πολιτικής της ΕΕ για τον τουρισμό,

17.2. συμφωνεί επίσης με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις που προωθούν οι 5 ομάδες εργασίας, που απαρτίζονται από διεθνούς επιπέδου εμπειρογνώμονες, διορισμένους από τα κράτη μέλη, από τις ενώσεις των φορέων του τομέα και από την κοινωνία των πολιτών,

17.3. αναγνωρίζει την αξία του ψηφίσματος του Συμβουλίου Υπουργών της 21ης Μαΐου 2002, σχετικά με το έγγραφο της Επιτροπής "Μία προσέγγιση συνεργασίας για την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού τουρισμού", ως μια επιπλέον έκφραση πολιτικής βούλησης που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός καθορισμένου προγραμματικού πλαισίου για τον ευρωπαϊκό τουρισμό,

17.4. καλεί συνεπώς την Επιτροπή και κυρίως το Συμβούλιο να καθορίσουν την απαραίτητη νομική βάση όσον αφορά την ενίσχυση των κοινοτικών στρατηγικών για τον τουρισμό, απαίτηση ιδιαίτερα επείγουσα λόγω της σημασίας του τομέα αυτού για την ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία, του εδραιωμένου πλέον ευρωπαϊκού οικονομιού χώρου, για της τρέχουσας διαδικασίας επανένωσης της Ευρώπης και της προβλεπόμενης δημιουργίας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στη Μεσόγειο.

17.5. Η νομική βάση θα συμβάλει στην ανάπτυξη της δυναμικότητας του τομέα και θα διευκολύνει τον προσδιορισμό ενός προγράμματος πλαισίου για τον τουρισμό, μέσου ικανού να στηρίξει τον τουρισμό με κοινοτικά προγράμματα και δράσεις που αφορούν άλλους τομείς αλλά που αναφέρονται σαφώς στον τουρισμό. Οι στρατηγικές και τα μέτρα που θα εφαρμοστούν θα πρέπει να ληφθούν με την ευρεία συναίνεση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και των εθνικών και κοινοτικών θεσμικών οργάνων κατά τη διάρκεια των προβλεπόμενων από την Επιτροπή, σε ετήσια βάση, ευρωπαϊκών Φόρουμ.

17.6. Με την συγκεκριμένη συμβολή της στο 1ο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τον τουρισμό που έχει προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο του 2002 στις Βρυξέλλες, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι είναι απαραίτητο να προβλεφθεί:

α) η προσωρινή ενίσχυση τόσο των οικονομικών όσο και των ανθρώπινων πόρων που έχει στη διάθεσή της η μονάδα τουρισμού της Επιτροπής, εν αναμονή της χάραξης ευρύτερης κοινοτικής πολιτικής για τον τουρισμό,

β) η δημιουργία ενός δικτύου Κέντρων παροχής βασικών τουριστικών πληροφοριών και συμβουλών (ΚΤΠΣ),

γ) η επεξεργασία, μέσω της σύστασης ομάδας εμπειρογνωμόνων, και ο συντονισμός της εφαρμογής του Χάρτη ποιότητας των ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών.

Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) ΕΕ C 75 της 15.3.2000.

(2) ΕΕ C 75 της 15.3.2000.

(3) EE L 335 της 19.12.2001.

(4) CES 1020/2002, γνωμοδότηση του SOC.