51998AC0115

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 25ης Ιουλίου 1985 για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σε θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων» () (98/C 95/17)

Στις 30 Οκτωβρίου 1997, και σύμφωνα με το Άρθρο 100 Α της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα περιβάλλοντος, δημόσιας υγείας και κατανάλωσης, στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 6 Ιανουαρίου 1998 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Hernαndez Bataller.

Κατά την 351η σύνοδο ολομέλειας (συνεδρίαση της 29ης Ιανουαρίου 1998), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 99 ψήφους υπέρ, 14 κατά και 7 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η οδηγία 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 25ης Ιουλίου του 1985 για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών, και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σε θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων (), εξαιρούσε από την έννοια του «προϊόντος», όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής της, τις πρώτες γεωργικές ύλες και τα προϊόντα κυνηγίου. Για το σκοπό αυτό, όριζε ως «πρώτες ύλες γεωργίας» τα προϊόντα του εδάφους, της κτηνοτροφίας και της αλιείας, εκτός από τα προϊόντα που έχουν υποστεί μια αρχική μεταποίηση.

1.2. Η εν λόγω εξαίρεση δεν περιλαμβανόταν στην αρχική Πρόταση Οδηγίας που είχε καταρτίσει η Επιτροπή 7 εισήχθη κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

1.3. Η οδηγία 85/374/ΕΟΚ θεσπίζει σύστημα αστικής ευθύνης του παραγωγού για τις ζημίες που προξενούν τα ελαττωματικά προϊόντα, το οποίο συνίσταται κυρίως στα εξής:

- θεσπίζεται αντικειμενική ευθύνη. Ως εκ τούτου ο ζημιωθείς υποχρεούται να αποδείξει τη ζημία, το ελάττωμα καθώς και την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ ελαττώματος και ζημίας, χωρίς να υποχρεούται να αποδείξει την υπαιτιότητα του παραγωγού 7

- καθορίζεται ότι ένα προϊόν θεωρείται ελαττωματικό εάν δεν παρέχει την ασφάλεια που δικαιούται κανείς να αναμένει, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων, συμπεριλαμβανομένης της εξωτερικής εμφάνισης του προϊόντος, της ευλόγως αναμενόμενης χρήσης του προϊόντος, και του χρόνου κατά τον οποίο το προϊόν ετέθη σε κυκλοφορία 7 ένα προϊόν δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ελαττωματικό απλώς και μόνο επειδή, εκ των υστέρων, τέθηκε σε κυκλοφορία ένα άλλο τελειότερο 7

- ως «ζημίες» νοούνται οι ζημίες λόγω θανάτου ή σωματικών βλαβών και οι ζημίες ή καταστροφή κάθε περιουσιακού στοιχείου, εκτός από το ίδιο το ελαττωματικό προϊόν, ύψους πέραν ενός εκπιπτόμενου ποσού 500 Ecu 7

- ορίζεται ότι η αγωγή περί επανόρθωσης θα παραγράφεται μετά την πάροδο τριών ετών από την ημερομηνία κατά την οποία ο ενάγων διαπίστωσε ή όφειλε να είχε διαπιστώσει τη ζημία, το ελάττωμα και την ταυτότητα του παραγωγού 7 και ότι τα δικαιώματα που παρέχονται στον ζημιωθέντα θα παραγράφονται μετά την πάροδο δέκα ετών από την ημερομηνία κατά την οποία ο παραγωγός έθεσε σε κυκλοφορία το συγκεκριμένο προϊόν που προξένησε τη ζημία 7

- η ευθύνη του παραγωγού δεν δύναται να περιοριστεί ή να αποκλειστεί, έναντι του ζημιωθέντος, με ρήτρα περιορισμού της ευθύνης ή απαλλαγής από αυτή 7

- ορίζονται ποσοτικά προσδιορισμένες απαλλαγές από την ευθύνη («προστασία του παραγωγού») 7

- οποιοδήποτε κράτος μέλος μπορεί να ορίσει ότι η ολική ευθύνη του παραγωγού για αποζημιώσεις λόγω θανάτου ή σωματικών βλαβών οφειλόμενων σε πανομοιότυπα προϊόντα με το ίδιο ελάττωμα, περιορίζεται σε ποσό όχι κατώτερο των 70 εκατομμυρίων Ecu 7

- κάθε πέντε έτη, βάσει προτάσεως της Επιτροπής, το Συμβούλιο θα εξετάζει και, εν ανάγκη, θα αναθεωρεί τα ποσά που ορίζει η Οδηγία ως όριο αποζημίωσης και ως εκπιπτόμενα, ανάλογα με την εξέλιξη της οικονομικής και νομισματικής κατάστασης στην Κοινότητα.

1.4. Το 1991 ήδη, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, στη γνωμοδότησή της για την Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς και την προστασία των καταναλωτών (), δήλωνε ότι: «Η εσωτερική αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά παρά μόνο αν ο καταναλωτής έχει εμπιστοσύνη στην ασφάλεια των προϊόντων που του προσφέρονται. Προς το σκοπό αυτό, επιβάλλεται να εφαρμοσθεί μια συνεκτική πολιτική στον τομέα της ασφάλειας των προϊόντων, μια από τις πτυχές της οποίας αφορά την ευθύνη για τα ελαττωματικά προϊόντα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αρχίσει τις εργασίες για την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας σχετικά με την αντικειμενική ευθύνη για τα ελαττωματικά προϊόντα, με σκοπό να συμπεριληφθούν σε αυτή τα γεωργικά προϊόντα διατροφής και να ληφθεί μέριμνα για τους κινδύνους που εγκυμονεί η ανάπτυξη. Επίσης, η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων επιβάλλει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου αποζημίωσης των ατόμων που υφίστανται βλάβη από ελαττωματικά προϊόντα.»

1.4.1. Στη γνωμοδότηση της ΟΚΕ για τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (ΣΕΒ) () επαναβεβαιώνεται η ανάγκη εξέτασης της αποτελεσματικότητας της Οδηγίας 92/59/ΕΟΚ για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων και αναθεώρησης της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ σχετικά με την ευθύνη για τις ζημίες που προξενούνται λόγω ελαττωματικών προϊόντων, προκειμένου να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής της και στα γεωργικά προϊόντα και τους κινδύνους που σχετίζονται μ' αυτά.

1.5. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Ψήφισμα της 19ης Φεβρουαρίου 1997 σχετικά με τα πορίσματα της Προσωρινής Εξεταστικής Επιτροπής για τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (), κάλεσε την Επιτροπή να δώσει συνέχεια στις συστάσεις της έκθεσης της Εξεταστικής Επιτροπής για την ΣΕΒ, και να λάβει πάραυτα τα κατάλληλα μέτρα που αφορούν τη νομοθεσία, την οργάνωση και το προσωπικό.

1.5.1. Μεταξύ των νομοθετικών μέτρων που ζητούσε το Κοινοβούλιο από την Επιτροπή, περιλαμβανόταν η υποβολή, τον Σεπτέμβριο του 1997, πρότασης τροποποίησης της κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά με την ευθύνη για τα προϊόντα, προκειμένου να υπαχθούν τα πρωτογενή προϊόντα στο πεδίο εφαρμογής της.

1.5.2. Λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το προαναφερόμενο Ψήφισμα του Κοινοβουλίου, η Επιτροπή εξέδωσε Πράσινη Βίβλο για τις Γενικές αρχές της νομοθεσίας τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (), στην οποία προσδιόριζε ορισμένους θεμελιώδεις στόχους για την κοινοτική νομοθεσία για τα τρόφιμα, βάσει των οποίων η στρατηγική για τα τρόφιμα πρέπει να συμπεριλαμβάνει το σύνολο της τροφικής αλυσίδας («της γεωργικής εκμετάλλευσης στο τραπέζι»), γεγονός το οποίο έθετε, μεταξύ άλλων, το θέμα της υποχρεωτικής επέκτασης και στην πρωτογενή γεωργική παραγωγή της αρχής της προβλεπόμενης στην Οδηγία 85/374/ΕΟΚ αστικής ευθύνης των παραγωγών για τα ελαττωματικά προϊόντα.

1.5.3. Στην εν λόγω Πράσινη Βίβλο, εξετάζεται η δυνατότητα τροποποίησης της Οδηγίας περί αστικής ευθύνης για τα ελαττωματικά προϊόντα, ώστε να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της και οι γεωργικές πρώτες ύλες 7 ωστόσο, η επέκταση αυτή δεν θεωρείτο ως εναλλακτική λύση αντί της θέσπισης κατάλληλων κανόνων ασφαλείας για τα προϊόντα και αποτελεσματικών επίσημων συστημάτων ελέγχου, αλλά ως συμπληρωματικό μέτρο.

1.5.4. Η ΟΚΕ, στη γνωμοδότησή της για την προαναφερόμενη Πράσινη Βίβλο (), τάχθηκε, για άλλη μία φορά, υπέρ της υπαγωγής των γεωργικών πρώτων υλών που δεν έχουν υποστεί μεταποίηση στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ.

2. Η πρόταση της Επιτροπής

2.1. Οι στόχοι της πρότασης συνίστανται αφενός στην αύξηση του βαθμού προστασίας των καταναλωτών έναντι των ζημιών που προξενούν στην υγεία τους ή στα περιουσιακά τους στοιχεία τα ελαττωματικά προϊόντα και αφετέρου στην προώθηση της προσέγγισης των εθνικών νομοθεσιών των κρατών μελών σε θέματα αστικής ευθύνης για ζημίες που προξενούνται από ελαττωματικά προϊόντα, η οποία έχει ήδη δρομολογηθεί την κατάλληλη στιγμή.

2.1.1. Οι προαναφερόμενοι στόχοι αποτελούν μέρος του στρατηγικού στόχου της επίτευξης μιας ενιαίας αγοράς που να είναι επωφελής για όλους τους πολίτες, όπως προβλέπει η Επιτροπή στο Σχέδιο Δράσης για την Ενιαία Αγορά ().

2.1.2. Επιπλέον, το προτεινόμενο μέτρο αποδεικνύεται χρήσιμο για την αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών παντός είδους προϊόντων που τίθενται σε κυκλοφορία στην ενιαία αγορά, δεδομένου ότι η εγκαθίδρυση και λειτουργία της ενιαίας αγοράς είναι ένας από τους τομείς στους οποίους η Κοινότητα έχει αποκλειστικές αρμοδιότητες.

2.2. Η πρόταση της Επιτροπής συνίσταται στην κατάργηση της εξαίρεσης σχετικά με τις «πρώτες ύλες γεωργίας και τα προϊόντα κυνηγίου», η οποία προβλέπεται στο άρθρο 2 της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ. Ο ορισμός των «γεωργικών προϊόντων» είναι αυτός που περιλαμβάνεται στη δεύτερη φράση της παραγράφου 1 του άρθρου 38 της Συνθήκης ΕΚ και συμπεριλαμβάνει τα προϊόντα που απαριθμούνται στο Παράρτημα ΙΙ της εν λόγω Συνθήκης.

2.2.1. Κατ' αυτόν τον τρόπο, θα εφαρμόζονται στους παραγωγούς του γεωργικού τομέα όλες οι διατάξεις της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ: το βάρος της απόδειξης της ζημίας, του ελαττώματος και της μεταξύ τους αιτιώδους συνάφειας που αναλογεί στο ζημιωθέντα 7 η αλληλέγγυος ευθύνη, όταν υπάρχουν πολλοί υπεύθυνοι 7 η έννοια του ελαττώματος 7 οι αιτίες απαλλαγής από την ευθύνη που προβλέπονται στο άρθρο 7 () 7 οι ζημίες που καλύπτονται 7 οι προθεσμίες παραγραφής της αγωγής και των δικαιωμάτων των ζημιωθέντων 7 η μη δυνατότητα περιορισμού ή αποκλεισμού από την ευθύνη και η μη κατάργηση άλλων καθεστώτων ευθύνης (βάσει του δικαίου περί συμβατικής ή εξωσυμβατικής ευθύνης).

2.3. Θεσπίζεται η εφαρμογή των νέων κανονιστικών διατάξεων στις γεωργικές πρώτες ύλες και τα προϊόντα κυνηγίου που θα τεθούν σε κυκλοφορία από την έναρξη εφαρμογής της Οδηγίας, και ως εκ τούτου το κείμενο δεν έχει αναδρομική ισχύ.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση Οδηγίας της Επιτροπής, η οποία ανταποκρίνεται στα επανειλημμένα αιτήματα που η ίδια προέβαλε, στα πλαίσια διαφόρων γνωμοδοτήσεων, για την υπαγωγή των πρώτων υλών γεωργίας και των προϊόντων κυνηγίου στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ.

3.2. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η επιθυμία των ευρωπαίων πολιτών για μεγαλύτερη προστασία της υγείας, σε όλη την αλυσίδα διατροφής, είναι μία από τις κύριες διεκδικήσεις τους, και θεωρεί προτεραιότητα την υιοθέτηση μέτρων που προσβλέπουν στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, όπως αυτά που περιλαμβάνονται στην παρούσα πρόταση οδηγίας.

3.2.1. Για την επίτευξη των στόχων της κοινής γεωργικής πολιτικής πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα αιτήματα γενικού ενδιαφέροντος, όπως είναι η προστασία των καταναλωτών ή της υγείας και της ζωής των ατόμων, τα οποία πρέπει και να σέβονται τα κοινοτικά θεσμικά όργανα κατά την άσκηση της εξουσίας τους.

3.2.2. Η πραγματική εγκαθίδρυση μιας ενιαίας αγοράς προϋποθέτει τη θέσπιση επαρκών εγγυήσεων σε θέματα δημόσιας υγείας, οι οποίες απαιτούν κατάλληλους ελέγχους ποιότητας 7 και αυτός ο συνυπολογισμός των πτυχών που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία όχι μόνο συνδέεται με τη συγκεκριμένη ανάγκη αύξησης ή, στην παρούσα περίπτωση, ανανέωσης της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, ώστε να επιτραπεί η ομαλή λειτουργία της αγοράς, αλλά και στηρίζεται, κυρίως, σε μεγαλύτερες απαιτήσεις, σύμφυτες με την προστασία των δικαιωμάτων του ατόμου, που καθορίζουν όλο το κοινοτικό νομικό σύστημα.

3.2.3. Η πρόταση οδηγίας θα αυξήσει την προστασία της δημόσιας υγείας, η οποία αναφέρεται ρητώς μεταξύ των στόχων που ορίζει η Συνθήκη.

3.2.4. Στο πεδίο της προστασίας της υγείας, η ΟΚΕ φρονεί ότι η εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.

3.3. Στα πλαίσια της εφαρμογής της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, πρέπει να λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη οι απαιτήσεις που συνδέονται με την προστασία της ανθρώπινης υγείας και ζωής, γεγονός το οποίο προϋποθέτει, κατά περίπτωση, την υιοθέτηση κατάλληλων μέτρων με στόχο τη διασφάλιση της δέουσας προστασίας της δημόσιας υγείας 7 ειδικότερα, η ΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ύπαρξης κανονιστικών διατάξεων που να περιλαμβάνουν την υποχρέωση να τίθενται σε κυκλοφορία αποκλειστικά και μόνο ασφαλή προϊόντα και την ευθύνη για την επανόρθωση των ζημιών που προξενούνται από ελαττωματικά προϊόντα.

3.4. Η πρόταση οδηγίας θα συμπληρώσει την εναρμόνιση της εσωτερικής αγοράς και θα αποτρέψει την υφιστάμενη στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ παραγωγών που υπόκεινται σε διαφορετικά καθεστώτα, ανάλογα με τον τόπο στον οποίο διατίθεται το προϊόν στο εμπόριο 7 ως εκ τούτου, η ΟΚΕ αντιμετωπίζει ευνοϊκά την εξάλειψη της υφιστάμενης διάκρισης μεταξύ παραγωγών της Κοινότητας.

3.5. Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 85/374/ΕΟΚ την οποία προτείνει η Επιτροπή, θα επιφέρει αύξηση του επιπέδου προστασίας των καταναλωτών:

- με την παροχή στους καταναλωτές πρόσβασης σε ορισμένα αιτιολογικά στοιχεία που θεμελιώνουν τη διεκδίκηση επανόρθωσης λόγω αντικειμενικής ευθύνης (ή άνευ πταίσματος), τα οποία μέχρι τώρα δεν υπήρχαν, και τα οποία θα βελτιώσουν τη νομική τους θέση για την ικανοποίηση των νόμιμων συμφερόντων τους, την καλύτερη διασφάλιση των οικονομικών δικαιωμάτων τους και τη δυνατότητα επίτευξης της αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούνται από ελαττωματικά προϊόντα 7

- με την προώθηση της εκπλήρωσης της γενικής υποχρέωσης ασφάλειας των προϊόντων, η οποία και θα εφαρμόζεται στο σύνολο της αλυσίδας διατροφής, από την πρωτογενή παραγωγή ως την τελική πώληση του προϊόντος στον καταναλωτή 7

- με τη διευκόλυνση του εντοπισμού του υπεύθυνου που έθεσε σε κυκλοφορία το ελαττωματικό πρωτογενές γεωργικό προϊόν («δυνατότητα ανίχνευσης της προέλευσης του προϊόντος»), δεδομένου ότι, σε κάθε περίπτωση, εάν ο εν λόγω παραγωγός δεν μπορεί να εντοπισθεί, κάθε προμηθευτής του προϊόντος θα θεωρείται παραγωγός του.

3.6. Η ΟΚΕ φρονεί επίσης ότι η προτεινόμενη οδηγία δεν πρέπει να περιλαμβάνει πρόσθετες επιβαρύνσεις για τους θιγόμενους παραγωγούς 7 και, βάσει της υπάρχουσας εμπειρίας της λειτουργίας της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ, δεν προβλέπεται να προκαλέσει σημαντική αύξηση του αριθμού των διεκδικήσεων ούτε των ασφαλίστρων.

3.6.1. Η ΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να λάβει υπόψη κατά τον καθορισμό του κοινοτικού κανονιστικού πλαισίου για τις ασφαλίσεις, ότι μπορούν ενδεχομένως να ασφαλιστούν οι νέοι κίνδυνοι που ενδέχεται να προκύψουν από την εξέλιξη της αγοράς (π.χ. γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί).

3.7. Η ΟΚΕ φρονεί ότι, μετά από την έγκριση της παρούσας πρότασης, θα πρέπει να διεξαχθεί μια έρευνα όσον αφορά το σύνολο του συστήματος που θεσπίζεται βάσει της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ αφού ληφθούν υπόψη η παρούσα κατάσταση του κοινοτικού δικαίου και οι εκθέσεις εφαρμογής.

3.7.1. Η εν λόγω συνολική έρευνα θα πρέπει να υλοποιηθεί μέσω Πράσινης Βίβλου, ώστε να δοθεί η δυνατότητα να ληφθεί υπόψη η γνώμη όλων των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων.

3.7.2. Η έρευνα θα πρέπει να αφορά, ειδικότερα, το βάρος της απόδειξης, τους κινδύνους ανάπτυξης, τα οικονομικά όρια και τις προθεσμίες παραγραφής για ορισμένα προϊόντα.

Βρυξέλλες, 29 Ιανουαρίου 1998.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

() ΕΕ C 337 της 7.11.1997, σ. 54.

() ΕΕ L 210 της 7.8.1985.

() ΕΕ C 339 της 31.12.1991 - σημείο 5.3.4.

() ΕΕ C 295 της 7.10.1996.

() ΕΕ C 85 της 17.3.1997.

() COM(97) 176 τελικό.

() ΕΕ C 19 της 21.1.1998.

() CSE(97) 1 τελικό της 4ης Ιουνίου 1997.

() Μεταξύ αυτών που βρίσκονται στην παράγραφο δ): «(...) το ελάττωμα οφείλεται στο γεγονός ότι το προϊόν υπάγεται σε υποχρεωτικές προδιαγραφές τις οποίες επιβάλλουν οι δημόσιες αρχές (...)».