(1)

Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση χαρακτηρίζεται από το γενικά υψηλό κόστος διαβίωσης, το οποίο επηρεάζει την κατανάλωση και τις πωλήσεις οίνου, καθώς και από το αυξημένο κόστος των εισροών για τη γεωργική παραγωγή και τη μεταποίηση του οίνου, κάτι που επηρεάζει τις τιμές του οίνου. Οι περιστάσεις αυτές απειλούν να διαταράξουν σημαντικά την αμπελοοινική αγορά της Ένωσης, καθώς επηρεάζουν αρκετά βασικά κράτη μέλη παραγωγής, αυξάνοντας τα διαθέσιμα αποθέματα οίνου σε επίπεδα που ενδέχεται να καταστούν μη βιώσιμα ενόψει της επόμενης περιόδου συγκομιδής και παραγωγής και προκαλώντας οικονομικές δυσκολίες και προβλήματα ρευστότητας στους οινοπαραγωγούς.

(2)

Ο παγκόσμιος πληθωρισμός και η σχετική μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών επιδεινώνουν περαιτέρω τη γενική πτωτική τάση που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία έτη στην κατανάλωση οίνου. Η φαινομενική μείωση της κατανάλωσης κατά την τρέχουσα περίοδο εμπορίας εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 7 % στην Ιταλία, 10 % στην Ισπανία, 15 % στη Γαλλία, 22 % στη Γερμανία και 34 % στην Πορτογαλία σε σύγκριση με την κατάσταση της αγορά πριν από την πανδημία COVID-19. Η τάση αυτή επηρεάζει ιδιαιτέρως ορισμένα τμήματα της αμπελοοινικής αγοράς, δηλαδή τους ερυθρούς και τους ερυθρωπούς οίνους.

(3)

Τα διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία δείχνουν πτώση των πωλήσεων οίνου κατά την τρέχουσα περίοδο εμπορίας, η οποία συνάδει με την παρατηρούμενη μείωση της εγχώριας ζήτησης, π.χ. μείωση των πωλήσεων κατά 5,3 % στην Ισπανία και τη Γαλλία, με ορισμένες περιοχές που πλήττονται έντονα, στις οποίες οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά 25 % έως 35 % σε σύγκριση με την ίδια περίοδο της προηγούμενης περιόδου εμπορίας. Στο μεταξύ, οι εξαγωγές οίνου της Ένωσης για την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2023 είναι κατά 8,5 % χαμηλότερες από ό, τι ήταν την ίδια περίοδο του 2022.

(4)

Η γενική αύξηση του βασικού κόστους των εισροών για τη γεωργική παραγωγή, όπως το κόστος των λιπασμάτων, της ενέργειας και των φιαλών που απαιτούνται για την οινοπαραγωγή, η οποία οφείλεται επίσης εν μέρει στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, έχει οδηγήσει σε έκτακτη αύξηση του κόστους παραγωγής που φθάνει σε ορισμένα κράτη μέλη σε εκτιμώμενη μέση αύξηση της τάξης του 30 % έως 40 %. Οι περιστάσεις αυτές ασκούν περαιτέρω πίεση στους οινοπαραγωγούς της Ένωσης και μειώνουν την ικανότητά τους για ενέργειες προώθησης των πωλήσεων και επενδύσεις. Επιπλέον, παρά το αυξανόμενο κόστος καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου της οινοπαραγωγής, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν απότομη πτώση των τιμών για ορισμένους οίνους στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο από την κρίση, σε σύγκριση με την κατάσταση πριν από την πανδημία COVID-19, για παράδειγμα μείωση των τιμών μεταξύ 10 % και 26 % για ορισμένες περιφέρειες της Γαλλίας.

(5)

Συνδυαστικά, οι παράγοντες αυτοί υποδεικνύουν γενική μείωση της ζήτησης και των πωλήσεων οίνων της Ένωσης, σε ένα πλαίσιο όπου η παραγωγή στην Ένωση αυξήθηκε κατά 4 % σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο εμπορίας, αυξάνοντας το ήδη υψηλό επίπεδο των αρχικών αποθεμάτων (+ 2 % σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων 5 ετών). Εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για τη μείωση της αυξανόμενης υπερπροσφοράς, η κατάσταση απειλεί να διαταράξει σοβαρά την αγορά προκαλώντας σημαντική και γενική ανισορροπία της αγοράς το αργότερο με την άφιξη της νέας συγκομιδής, όταν οι οινοπαραγωγοί δεν θα διαθέτουν την ικανότητα αποθήκευσης της νέας παραγωγής και θα αναγκαστούν να πωλούν σε ακόμα χαμηλότερες τιμές.

(6)

Στο παρόν στάδιο, οι τρέχουσες συνθήκες της αγοράς προκαλούν ανομοιογενείς διαταραχές της αγοράς στον αμπελοοινικό τομέα στις διάφορες περιοχές παραγωγής, λόγω του υψηλού κατακερματισμού της αμπελοοινικής αγοράς της Ένωσης. Αυτές είναι σημαντικές σε ορισμένες περιοχές αρκετών κρατών μελών και επηρεάζουν ιδίως τα τμήματα της αγοράς των ερυθρών και ερυθρωπών οίνων. Παραδείγματα που καταδεικνύουν αυτόν τον κατακερματισμό της αγοράς είναι, για παράδειγμα, τα ακόλουθα: 27 % υψηλότερα αποθέματα από τον μέσο όρο των 5 ετών στην Extremadura στην Ισπανία, 24 % και 14 % υψηλότερα αποθέματα σε σχέση με το προηγούμενο έτος στις περιοχές της Λισαβόνας και του Alentejo στην Πορτογαλία, αντίστοιχα, και 26 % υψηλότερα αποθέματα ερυθρωπών οίνων στην αρχή της τρέχουσας περιόδου εμπορίας από ό, τι στην αρχή της προηγούμενης περιόδου εμπορίας στο Languedoc-Roussillon στη Γαλλία.

(7)

Ταυτόχρονα, η αμπελοοινική αγορά της Ένωσης έχει ήδη υποστεί επιβαρυντικές συνθήκες, ιδίως καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών 2019, 2020 και 2021, εξαιτίας εμπορικών περιορισμών, μείωσης της κατανάλωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και αρκετών ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι τρέχουσες δύσκολες συνθήκες προκαλούν περαιτέρω πλήγμα σε έναν ήδη εύθραυστο τομέα και οδηγούν σε σημαντικές απώλειες εισοδήματος για όλους τους παράγοντες που σχετίζονται με αυτόν. Οι αμπελοκαλλιεργητές στις περιοχές των κρατών μελών που πλήττονται περισσότερο αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες και προβλήματα ρευστότητας. Ως εκ τούτου, απαιτείται επίσης ανάληψη άμεσης δράσης στο πλαίσιο αυτό για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτής της ανομοιογενούς κατάστασης της αγοράς, δίνοντας τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να ανακατευθύνουν μέρος των χρηματοδοτικών πόρων που διατίθενται στα εθνικά τους προγράμματα στήριξης στον αμπελοοινικό τομέα και να προσφέρουν πιο εξατομικευμένη στήριξη στους διάφορους παράγοντες του τομέα.

(8)

Η απομάκρυνση από την αγορά των περιοχών που πλήττονται περισσότερο ορισμένων ποσοτήτων οίνου που δεν βρίσκουν κατάλληλες δυνατότητες διάθεσης στην αγορά αναμένεται να συμβάλει στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών της αγοράς και να αποτρέψει τη μετατροπή των σημερινών διαταραχών σε σοβαρότερη ή παρατεταμένη διαταραχή ολόκληρου του αμπελοοινικού τομέα της Ένωσης. Όπου απαιτείται, η απόσταξη οίνου θα πρέπει να εισαχθεί προσωρινά ως επιλέξιμο μέτρο στο πλαίσιο των προγραμμάτων στήριξης στον αμπελοοινικό τομέα, ώστε να συμβάλει στη βελτίωση της ισορροπίας της αγοράς και της οικονομικής κατάστασης των οινοπαραγωγών στις περιοχές παραγωγής που πλήττονται περισσότερο. Για να αποφευχθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού, η χρήση της παραγόμενης αλκοόλης δεν θα πρέπει να επιτρέπεται για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών και θα πρέπει να περιοριστεί για χρήση για βιομηχανικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της απολύμανσης και της φαρμακευτικής χρήσης, καθώς και για ενεργειακούς σκοπούς. Για να αποφευχθεί οποιαδήποτε κατάχρηση ή υπεραντιστάθμιση μετά την εφαρμογή του εν λόγω έκτακτου μέτρου, είναι σκόπιμο να ζητηθεί από τα κράτη μέλη να εστιάσουν το μέτρο στις περιοχές που παρουσιάζουν ανισορροπία στην αγορά, να βασιστούν σε αντικειμενικά κριτήρια και να περιορίσουν στις πρόσφατες αγοραίες τιμές την αντιστάθμιση που θα προβλέπουν.

(9)

Το μέτρο της «πρώιμης συγκομιδής» που προβλέπεται στο άρθρο 47 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 χρησιμοποιείται ως μέτρο διαχείρισης της αγοράς όταν αναμένεται υπερβολική παραγωγή σταφυλιών. Για να βοηθηθούν οι επιχειρηματίες να ανταποκριθούν στις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς και να μειωθεί ο κίνδυνος επανεμφάνισης της κατάστασης κατά την προσεχή περίοδο εμπορίας, είναι σκόπιμο να επιτραπεί μεγαλύτερη ευελιξία κατά την εφαρμογή του εν λόγω μέτρου κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους 2023. Ειδικότερα, είναι αναγκαίο, ως έκτακτο μέτρο, να προβλεφθούν παρεκκλίσεις από το άρθρο 47 παράγραφοι 1 και 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013, ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης καταστροφή ή απομάκρυνση των σταφυλιών που δεν έχουν ωριμάσει σε τμήμα μιας εκμετάλλευσης, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό πραγματοποιείται σε ολόκληρα αγροτεμάχια, και να προβλεφθεί η προσωρινή αύξηση της μέγιστης συνεισφοράς της Ένωσης στο μέτρο αυτό.

(10)

Η προσθήκη της «απόσταξης κρίσης» στα επιλέξιμα μέτρα, καθώς και η ευελιξία που θεσπίστηκε για την «πρώιμη συγκομιδή» αντιπροσωπεύουν μια μορφή χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία, ωστόσο, δεν απαιτεί πρόσθετη ενωσιακή χρηματοδότηση, δεδομένου ότι εξακολουθούν να ισχύουν τα δημοσιονομικά όρια για τα εθνικά προγράμματα στήριξης στον αμπελοοινικό τομέα για το οικονομικό έτος 2023 που ορίζονται στο παράρτημα VII του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2). Τα κράτη μέλη μπορούν συνεπώς να αποφασίσουν να διαθέσουν υψηλότερα ποσά για τα εν λόγω μέτρα μόνο στο πλαίσιο του ετήσιου προϋπολογισμού που προβλέπεται στο εν λόγω παράρτημα. Επομένως, η χρηματοδοτική στήριξη στα δύο προαναφερόμενα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης αποσκοπεί στην παροχή στήριξης στον τομέα στο πλαίσιο της δεδομένης ασταθούς κατάστασης της αγοράς, χωρίς να απαιτείται να κινητοποιηθούν εξαρχής πρόσθετα κεφάλαια.

(11)

Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των χρηματοδοτικών πόρων της Ένωσης που μπορούν να διατεθούν σε αυτά τα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμπληρώνουν τη χρηματοδοτική συνδρομή της Ένωσης με εθνικές ενισχύσεις που καλύπτουν έως και το 50 % της στήριξης που χορηγείται για τα δύο μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης τα οποία προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό.

(12)

Η αρνητική εξέλιξη της αγοράς, η αύξηση του κόστους και τα επακόλουθα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι επιχειρηματίες του αμπελοοινικού τομέα δυσχεραίνουν την εφαρμογή των μέτρων των εθνικών προγραμμάτων στήριξης του αμπελοοινικού τομέα σε μια περίοδο κατά την οποία η βελτίωση του προσανατολισμού του τομέα στην αγορά είναι εξαιρετικά αναγκαία. Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της υλοποίησης των προγραμμάτων στο πλαίσιο της επικρατούσας αγοράς και στο οικονομικό πλαίσιο του αμπελοοινικού τομέα, είναι σκόπιμο να αυξηθεί προσωρινά η μέγιστη συνεισφορά της Ένωσης στα μέτρα «προώθησης», «αναδιάρθρωσης και μετατροπής αμπελώνων», «πρώιμης συγκομιδής» και «επενδύσεων».

(13)

Επιπλέον, είναι σημαντικό να παρέχεται στους δικαιούχους κατάλληλη ευελιξία για την υλοποίηση των δράσεών τους στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων στήριξης, ώστε να μπορούν να αντιδρούν στις τρέχουσες αβεβαιότητες της αγοράς και να προσαρμόζουν τις δράσεις όποτε χρειάζεται. Η εν λόγω ευελιξία αντιπροσωπεύει περαιτέρω μέτρα στήριξης της αγοράς για την πρόληψη της μετατροπής των τρεχουσών οικονομικών διαταραχών σε σοβαρότερη ή παρατεταμένη διαταραχή της αμπελοοινικής αγοράς της Ένωσης και διασφαλίζει ότι τα άλλα έκτακτα μέτρα που ορίζονται στον παρόντα κανονισμό, μόλις αποφασιστούν από ένα κράτος μέλος, μπορούν να εφαρμόζονται αποτελεσματικά και στο επίπεδο των δικαιούχων. Συνεπώς, ως περαιτέρω έκτακτο μέτρο, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί παρέκκλιση από τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2016/1149 της Επιτροπής (3) και να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη να παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία στους δικαιούχους, προκειμένου να προσαρμόσουν τις προγραμματισμένες δράσεις με απλουστευμένη διαδικασία, καθώς και να την εφαρμόσουν μερικώς σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις.

(14)

Δεδομένου ότι οι λόγοι για να εφαρμοστούν αυξημένοι ενωσιακοί συντελεστές χρηματοδότησης για ορισμένα μέτρα και για να καταστεί δυνατή μεγαλύτερη ευελιξία ως προς τη διαχείριση των προγραμμάτων σχετίζονται με την τρέχουσα οικονομική κατάσταση του αμπελοοινικού τομέα, και επειδή τα μέτρα είναι προσωρινά, είναι σκόπιμο να περιοριστεί το πεδίο εφαρμογής τους σε δράσεις που άρχισαν να υλοποιούνται κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους 2023. Αντιθέτως, τα μέτρα αυτά δεν θα πρέπει να εφαρμόζονται, για παράδειγμα, σε δράσεις που υλοποιήθηκαν τα προηγούμενα οικονομικά έτη και για τις οποίες καταβλήθηκε αποζημίωση μόνο κατά το οικονομικό έτος 2023.

(15)

Για επιτακτικούς λόγους επείγουσας ανάγκης, λαμβανομένης υπόψη της συνεχιζόμενης διαταραχής της αγοράς, καθώς και του σύντομου χρόνου που διαθέτουν τα κράτη μέλη για να εφαρμόσουν τα μέτρα που περιλαμβάνονται στον παρόντα κανονισμό εντός του τρέχοντος οικονομικού έτους, και προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω επιδείνωση της αγοράς, είναι αναγκαίο να ληφθούν άμεσα μέτρα. Αφενός, στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο, η πλεονάζουσα προσφορά πρέπει να απομακρυνθεί από την αγορά το συντομότερο δυνατόν και, σε κάθε περίπτωση, πριν από την έναρξη της νέας συγκομιδής, έως το τέλος Αυγούστου ή τις αρχές Σεπτεμβρίου 2023, διαφορετικά η κατάσταση της αγοράς θα επιδεινωθεί περαιτέρω και η τρέχουσα ανισορροπία θα μεταφερθεί στη νέα περίοδο εμπορίας, απειλώντας έτσι να προκαλέσει παρατεταμένη κρίση σε ολόκληρη την αμπελοοινική αγορά της Ένωσης. Από την άλλη πλευρά, όλα τα μέτρα που περιλαμβάνονται στον παρόντα κανονισμό πρέπει να εφαρμοστούν πριν από τη λήξη των τρεχόντων εθνικών προγραμμάτων στήριξης του αμπελοοινικού τομέα, τα οποία ισχύουν μόνο έως τις 15 Οκτωβρίου 2023, όπως προβλέπεται στο άρθρο 5 παράγραφος 7 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2117 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4). Σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη, τα άρθρα 39 έως 54 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 εξακολουθούν να εφαρμόζονται μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2022 όσον αφορά τις δαπάνες και τις πληρωμές που πραγματοποιούνται για δράσεις που υλοποιήθηκαν πριν από τις 16 Οκτωβρίου 2023. Ως εκ τούτου, η καθυστέρηση της δράσης θα μπορούσε να καταστήσει δύσκολη ή ακόμα και αδύνατη την εφαρμογή των μέτρων από τα πληττόμενα κράτη μέλη εντός του οικονομικού έτους 2023, που αποτελεί το τελευταίο έτος εφαρμογής των τρεχόντων εθνικών προγραμμάτων στήριξης στον αμπελοοινικό τομέα.

(16)

Δεδομένων των προαναφερόμενων λόγων κατεπείγουσας ανάγκης, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να εκδοθεί σύμφωνα με τη διαδικασία επείγουσας ανάγκης που προβλέπεται στο άρθρο 228 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013.

(17)

Δεδομένου ότι είναι αναγκαίο να αναληφθεί άμεση δράση, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει την ημέρα της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,