(1)

Οι ψηφιακές τεχνολογίες μεταβάλλουν τη ζωή μας με γρήγορους ρυθμούς, παρέχοντας νέες ευκαιρίες στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι ψηφιακές τεχνολογίες παρέχουν στα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς πιο αποτελεσματικά εργαλεία με τα οποία μπορούν να ψηφιοποιήσουν αγαθά πολιτιστικής κληρονομιάς και να προσεγγίσουν ευρύτερο κοινό. Το γεγονός αυτό προσφέρει στο κοινό περισσότερους τρόπους πρόσβασης, ανακάλυψης, εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των πολιτιστικών αγαθών και δημιουργεί περισσότερες δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης των πολιτιστικών αγαθών για καινοτόμες και δημιουργικές υπηρεσίες και προϊόντα σε διάφορους τομείς, όπως άλλοι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, καθώς και ο τουρισμός.

(2)

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση «Ψηφιακή Πυξίδα 2030: η ευρωπαϊκή οδός για την ψηφιακή δεκαετία» (1), οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν καταστεί, περισσότερο από ποτέ, απαραίτητες για την εργασία, τη μάθηση, τις κοινωνικές επαφές, την ψυχαγωγία και την πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και προϊόντων, από τις υπηρεσίες υγείας έως τον πολιτισμό.

(3)

Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε τα δυνατά και τα τρωτά σημεία του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και την ανάγκη επιτάχυνσης του ψηφιακού μετασχηματισμού του προκειμένου να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι παρεχόμενες ευκαιρίες. Πολλά πολιτιστικά ιδρύματα υπέστησαν μεγάλη οικονομική ζημία ή αναγκάστηκαν να κλείσουν. Ωστόσο, παρά τις δημοσιονομικές προκλήσεις τις οποίες επέφερε η πανδημία, πολλά ιδρύματα κατάφεραν επίσης να διατηρήσουν ή ακόμη και να διευρύνουν το κοινό τους μέσω της αύξησης των ψηφιακών υπηρεσιών τους (π.χ. αλληλεπίδραση με το κοινό, κοινή χρήση συλλογών, προσφορά ψηφιακών εργαλείων), αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την υψηλή αξία τους για την κοινωνία και την ευρωπαϊκή οικονομία.

(4)

Η πολιτιστική κληρονομιά δεν αποτελεί μόνο βασικό στοιχείο για την οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας η οποία στηρίζεται σε κοινές αξίες, αλλά και έναν σημαντικό συντελεστή στην ευρωπαϊκή οικονομία ο οποίος προωθεί την καινοτομία, τη δημιουργικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, ο πολιτιστικός τουρισμός αντιπροσωπεύει έως και το 40 % του συνολικού τουρισμού στην Ευρώπη (2) και η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πολιτιστικού τουρισμού. Η προηγμένη ψηφιοποίηση των αγαθών πολιτιστικής κληρονομιάς και η περαιτέρω χρήση τέτοιου είδους περιεχομένου μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας όχι μόνο στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και σε άλλους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, μεταξύ άλλων, για παράδειγμα, στη βιομηχανία βιντεοπαιχνιδιών και στον κινηματογράφο. Οι κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργίας συμβάλλουν στο 3,95 % της ενωσιακής προστιθέμενης αξίας (477 δισ. EUR), απασχολούν 8,02 εκατομμύρια άτομα και αφορούν 1,2 εκατομμύρια επιχειρήσεις, εκ των οποίων το 99,9 % είναι ΜΜΕ (3).

(5)

Στην αξιολόγηση (4) της σύστασης της Επιτροπής για την ψηφιοποίηση και την επιγραμμική προσβασιμότητα πολιτιστικού υλικού και για την ψηφιακή διαφύλαξη (2011/711/ΕΕ) εξάγεται το συμπέρασμα ότι αρκετές από τις προκλήσεις που αντιμετώπιζε ο τομέας της πολιτιστικής κληρονομιάς πριν από 10 έτη εξακολουθούν να υφίστανται σήμερα, όπως η επιτακτική ανάγκη προστασίας και διαφύλαξης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, και, κυρίως, της επαπειλούμενης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, στην αξιολόγηση αναγνωρίστηκε επίσης ότι το τοπίο της πολιτιστικής κληρονομιάς είχε αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με νέες ανάγκες, αλλά κυρίως, με νέες ευκαιρίες, οι οποίες θα μπορούσαν να αυξήσουν περαιτέρω τη συμβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ευρωπαϊκή οικονομία. Είναι συνεπώς απαραίτητο να υπάρξει η κατάλληλη απάντηση πολιτικής η οποία να ανταποκρίνεται στις εν λόγω νέες ανάγκες και προσδοκίες του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας και της κοινωνίας γενικότερα.

(6)

Η παρούσα σύσταση ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κατάλληλα πλαίσια προκειμένου να ενισχυθεί η ανάκαμψη και ο μετασχηματισμός του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και να υποστηρίξουν τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς προκειμένου να καταστούν πιο ισχυρά και πιο ανθεκτικά στο μέλλον. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την υψηλότερη ποιότητα ψηφιοποίησης, περαιτέρω χρήση και ψηφιακή διαφύλαξη σε ολόκληρη την ΕΕ, ενώ θα έχει δευτερογενείς συνέπειες σε άλλους βασικούς τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας, όπως ο τουρισμός, η έρευνα και άλλοι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας.

(7)

Τα κράτη μέλη εφαρμόζουν διάφορες προσεγγίσεις ως προς την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς αντιμετωπίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς σε διαφορετικό βαθμό. Μια ολοκληρωμένη ψηφιακή στρατηγική στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, η οποία θα καθορίζει ένα σαφές και συγκεκριμένο όραμα και τα πλέον κατάλληλα μέσα για την εφαρμογή του, θα διασφάλιζε μια πιο αποτελεσματική απάντηση πολιτικής και θα καθιστούσε τον τομέα ισχυρότερο. Προκειμένου να επιτευχθεί ένας αποτελεσματικός ψηφιακός μετασχηματισμός, να εδραιωθεί εμπιστοσύνη και ισχυρή συνεργασία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιδιώξουν τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην κατάρτιση της στρατηγικής.

(8)

Η ανάπτυξη προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών, όπως η 3D τεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανική εκμάθηση, η νεφοϋπολογιστική, οι τεχνολογίες δεδομένων, η εικονική πραγματικότητα και η επαυξημένη πραγματικότητα, δημιούργησε μοναδικές ευκαιρίες ψηφιοποίησης, επιγραμμικής πρόσβασης και ψηφιακής διαφύλαξης. Οι προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες οδηγούν σε πιο αποτελεσματικές διαδικασίες (π.χ. αυτοματοποιημένη παραγωγή μεταδεδομένων, εξαγωγή γνώσης, αυτόματη μετάφραση, αναγνώριση κειμένου από συστήματα οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων) και περιεχόμενο υψηλότερης ποιότητας. Καθιστούν δυνατές τις καινοτόμες μορφές καλλιτεχνικής δημιουργίας, ενώ παράλληλα διαμορφώνουν νέους τρόπους ψηφιακής ενασχόλησης και εκμετάλλευσης του πολιτιστικού περιεχομένου μέσω της από κοινού επιμέλειας, του από κοινού σχεδιασμού και του πληθοπορισμού, που ενισχύουν τη συμμετοχή του κοινού. Η τεχνητή νοημοσύνη, η αλυσίδα συστοιχιών «blockchain» και άλλες προηγμένες τεχνολογίες μπορούν επίσης να διερευνηθούν για τον αυτόματο εντοπισμό πολιτιστικών αγαθών τα οποία διακινούνται παράνομα. Η χρήση τέτοιου είδους προηγμένων τεχνολογιών έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή ανάκαμψη και ανάπτυξη μετά την πανδημία COVID-19 και τα κράτη μέλη θα πρέπει να την υποστηρίξουν με τη λήψη κατάλληλων μέτρων.

(9)

Επιπλέον, τα κράτη μέλη και τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις μοναδικές ευκαιρίες τις οποίες παρέχουν οι προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες, ώστε να προωθήσουν τη δράση για το κλίμα και να υποστηρίξουν τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη και πιο βιώσιμη ενωσιακή οικονομία, όπως ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (5). Για παράδειγμα, τα αγαθά πολιτιστικής κληρονομιάς τα οποία έχουν ψηφιοποιηθεί σε 3D μπορούν να αποτελέσουν πηγή σχετικής γνώσης για τις επιπτώσεις, την προσαρμογή και την ανθεκτικότητα που σχετίζονται με το κλίμα (π.χ. η 3D τεχνολογία καθιστά δυνατή τη μη καταστροφική ανάλυση αγαθών, την οπτικοποίηση ζημιών και πληροφοριών για αποκατάσταση, τη συντήρηση κ.λπ.). Ομοίως, τα ψηφιακά δίδυμα και οι τεχνολογίες γεωσκόπησης μπορεί να έχουν καίρια σημασία για την αύξηση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή και την υποστήριξη της προληπτικής συντήρησης μνημείων, κτιρίων και χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε αυτό το πλαίσιο, η ψηφιοποίηση αποτελεί επίσης παράγοντα υποστήριξης των εμπειρογνωμόνων για την καταπολέμηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος σε συγκεκριμένους χώρους.

(10)

Είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για την ψηφιοποίηση (6) και την ψηφιακή διαφύλαξη των αγαθών πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο καθορισμός συγκεκριμένων στόχων για την ψηφιοποίηση και τη διαφύλαξη, με βάση την εκτίμηση των αναγκών και με σαφή και αντικειμενικά κριτήρια, θα οδηγούσε σε απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα. Αυτό θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για την πολιτιστική κληρονομιά η οποία βρίσκεται σε κίνδυνο. Σε τέτοιου είδους περιπτώσεις, η 3D ψηφιοποίηση με το υψηλότερο επίπεδο λεπτομέρειας μπορεί να είναι ακόμη και απαραίτητη, για παράδειγμα, για σκοπούς συντήρησης και αποκατάστασης. Ωστόσο, ακόμη και όταν ο κίνδυνος φθοράς ή καταστροφής είναι χαμηλός, θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, δεδομένης της υψηλής δυνατότητας περαιτέρω χρήσης των ψηφιοποιημένων αγαθών πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως για καινοτόμες εμπειρίες και βιώσιμο τουρισμό, για τη στήριξη της συνολικής ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της οικονομίας, σύμφωνα με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους στους λιγότερο ψηφιοποιημένους τομείς, όπως κτίρια, μνημεία και χώροι και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά.

(11)

Εκτός από την εξυπηρέτηση σκοπών διαφύλαξης και αποκατάστασης, οι 3D τεχνολογίες μπορούν επίσης να παρέχουν αυξημένες ευκαιρίες στα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς προκειμένου να προσεγγίσουν ευρύτερο κοινό με πιο συναρπαστικές εμπειρίες, οι οποίες περιλαμβάνουν εικονική πρόσβαση σε μέρη τα οποία είναι συνήθως μη προσβάσιμα (π.χ. υποβρύχια) ή προσωρινά κλειστά, ή να προσεγγίσουν άτομα με προβλήματα όρασης προσφέροντας, για παράδειγμα, προσβάσιμες απτικές εμπειρίες. Ως εκ τούτου, η ιδιαίτερη έμφαση στη 3D ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρίσκεται σε κίνδυνο και των μνημείων, κτιρίων και χώρων πολιτισμού και πολιτιστικής κληρονομιάς με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα θα ενίσχυε την αξία και τις δυνατότητες της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό θα εναρμονιζόταν επίσης με τη δήλωση σχετικά με τη «Συνεργασία για την προώθηση της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς» («Cooperation on advancing digitisation of cultural heritage») του Απριλίου του 2019 (7), με την οποία τα κράτη μέλη συμφώνησαν να εντείνουν τις προσπάθειες και να επιδιώξουν την πρόοδο από κοινού, στο πλαίσιο του πυλώνα μιας πανευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη 3D ψηφιοποίηση των αντικειμένων, των μνημείων και των χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς.

(12)

Παρόλα αυτά, η ψηφιοποίηση δεν συνεπάγεται εξ ορισμού ψηφιακή διαφύλαξη. Για να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμα η πρόσβαση στα ψηφιοποιημένα αγαθά, τα κράτη μέλη πρέπει να σχεδιάσουν και να πραγματοποιήσουν προσεκτικά την ψηφιακή διαφύλαξη των αγαθών τους, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις σχετικές οικονομικές, οργανωτικές και τεχνικές προκλήσεις σε μακροπρόθεσμη βάση. Οι στόχοι της ψηφιακής διαφύλαξης μπορεί να περιλαμβάνουν όχι μόνο τα αγαθά της πολιτιστικής κληρονομιάς τα οποία θεωρούνται ότι έχουν προτεραιότητα για ψηφιοποίηση (π.χ. αγαθά που βρίσκονται σε κίνδυνο, μνημεία και χώροι με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα ή λιγότερο ψηφιοποιημένοι τομείς), αλλά και αγαθά τα οποία έχουν ψηφιοποιηθεί στο παρελθόν.

(13)

Το τρέχον δημοσιονομικό πλαίσιο παρέχει μοναδικές ευκαιρίες στα κράτη μέλη προκειμένου να χρησιμοποιήσουν διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης, ώστε να ενισχυθεί σημαντικά η ψηφιοποίηση και η διαφύλαξη και να δημιουργηθούν σημαντικά μεγαλύτερες δυνατότητες στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενημερώσουν περισσότερο τους παράγοντες του τομέα σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης τις οποίες παρέχουν τα προγράμματα «Ψηφιακή Ευρώπη» και «Ορίζων Ευρώπη» (8), τα ταμεία πολιτικής συνοχής (9), το REACT-EU (10), το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης (11) και ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (12), για να στηρίξουν τις επενδύσεις οι οποίες είναι αναγκαίες για την ανάκαμψη του τομέα και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ώστε να δοθεί ευρύτερη πρόσβαση στον πολιτισμό και να δημιουργηθεί θετικός αντίκτυπος στις τοπικές κοινότητες.

(14)

Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης απαιτεί σημαντικούς οικονομικούς πόρους. Τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς, προκειμένου να επιμεριστούν τις οικονομικές προσπάθειες και ταυτόχρονα να επιταχύνουν την πρόσβαση του κοινού στην πολιτιστική κληρονομιά, συνεργάζονται με ιδιωτικούς παράγοντες. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις συμφωνίες συνεργασίας χορηγούν αποκλειστικά δικαιώματα σε ιδιώτες εταίρους. Η οδηγία (ΕΕ) 2019/1024 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13) θεσπίζει μια δέσμη ελάχιστων κανόνων που διέπουν την περαιτέρω χρήση και καθορίζει πρακτικές ρυθμίσεις οι οποίες διευκολύνουν την περαιτέρω χρήση υφιστάμενων εγγράφων που βρίσκονται στην κατοχή φορέων του δημόσιου τομέα των κρατών μελών. Ειδικότερα, απαιτεί από τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς τα οποία εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της (π.χ. μουσεία, αρχεία, βιβλιοθήκες) να συμμορφώνονται με ειδικές διατάξεις περί αποκλειστικών ρυθμίσεων, όπως ορίζονται στο άρθρο 12 της οδηγίας. Προκειμένου να διευκολυνθεί η δίκαιη και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση για όλες και όλους στα αγαθά πολιτιστικής κληρονομιάς, τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς τα οποία συνεργάζονται με τον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της προαναφερθείσας οδηγίας, θα πρέπει να στοχεύουν στην εφαρμογή των αρχών που καθορίζονται στο προαναφερόμενο άρθρο 12.

(15)

Όπως αναφέρεται στο Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο δεξιοτήτων (14), η πανδημία της COVID-19 έχει διευρύνει το ήδη υπάρχον χάσμα ψηφιακών δεξιοτήτων, ενώ νέες ανισότητες έχουν εμφανιστεί, καθώς πολλοί επαγγελματίες δεν διαθέτουν το απαιτούμενο επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων το οποίο είναι απαραίτητο στους χώρους εργασίας. Αυτό ισχύει επίσης για τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου το ψηφιακό χάσμα αφήνει τα μικρά ιδρύματα κυρίως (π.χ. μουσεία) να πασχίζουν να χρησιμοποιήσουν προηγμένες τεχνολογίες, όπως η 3D τεχνολογία ή η τεχνητή νοημοσύνη. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων και την πρώτη εμβληματική πρωτοβουλία του, το σύμφωνο για τις δεξιότητες, και προς υποστήριξη του σχεδίου δράσης για τον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (15), τα κράτη μέλη θα πρέπει να θέσουν συγκεκριμένους στόχους για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων ή την επανειδίκευση των επαγγελματιών στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συμπληρωματικά προς αυτό, και με βάση το σχέδιο στρατηγικής — Συμμαχία για την πολιτιστική κληρονομιά (CHARTER), οι κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργίας, ως ένα από τα 14 οικοσυστήματα τα οποία προσδιορίζονται από τη στρατηγική της ενιαίας αγοράς, οικοδομούν επί του παρόντος μια εταιρική σχέση μεγάλης κλίμακας για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, η οποία θα ενταχθεί στο Σύμφωνο για τις δεξιότητες.

(16)

Τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αντιμετωπίσει διάφορα εμπόδια σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας κατά την ψηφιοποίηση και την κοινή χρήση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως το κόστος σε σχέση με την εκκαθάριση δικαιωμάτων, η έλλειψη επαρκούς εμπειρογνωσίας σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μεταξύ των επαγγελματιών του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, οι περιορισμοί στη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ ιδρυμάτων. Ως εκ τούτου, έχουν ληφθεί ειδικά μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους προκλήσεων. Για παράδειγμα, η οδηγία (ΕΕ) 2019/790 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16) για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά θεσπίζει διάφορες διατάξεις οι οποίες εκσυγχρονίζουν το πλαίσιο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας το οποίο διέπει τον τρόπο λειτουργίας των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς στο ψηφιακό περιβάλλον. Μία από τις σημαντικότερες αλλαγές που εισήγαγε η οδηγία είναι ένα σαφές πλαίσιο για την ψηφιοποίηση και τη διάδοση μη διαθέσιμων στο εμπόριο έργων τα οποία διαθέτουν τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς στις συλλογές τους. Επιπλέον, η οδηγία εισάγει εναρμονισμένες και υποχρεωτικές εξαιρέσεις για τη δημιουργία αντιγράφων διαφύλαξης από τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς και για την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων για επιστημονική έρευνα. Τέλος, η οδηγία διευκρινίζει το καθεστώς των έργων εικαστικών τεχνών που έχουν καταστεί κοινό κτήμα με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου. Συγκεκριμένα, οι νέοι κανόνες για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας θα διευκολύνουν μια βασική αποστολή δημοσίου συμφέροντος των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς, ενισχύοντας τη διαφύλαξη και τη διαθεσιμότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς και διευκολύνοντας σημαντικά τη χρήση έργων τα οποία δεν είναι πλέον διαθέσιμα στο εμπόριο, προς όφελος του ευρωπαϊκού πολιτισμού και όλων των πολιτών. Συνεπώς, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εκτέλεση και εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, έτσι ώστε τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς να μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από το πλαίσιο δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως αυτό επικαιροποιήθηκε κυρίως από την οδηγία (ΕΕ) 2019/790.

(17)

Η Europeana (17) έχει συντελέσει καθοριστικά στην ενίσχυση των διασυνοριακών δραστηριοτήτων συνεργασίας και τυποποίησης στην ΕΕ και πέραν αυτής. Τα τυποποιημένα πλαίσια για την κοινή χρήση ψηφιακού περιεχομένου και μεταδεδομένων στο διαδίκτυο, συγκεκριμένα, το πρότυπο δεδομένων Europeana (18), οι δηλώσεις δικαιωμάτων (19) και το πλαίσιο δημοσιεύσεων Europeana (20) έχουν υιοθετηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. Για παράδειγμα, το πρότυπο δεδομένων Europeana καθιστά δυνατή μια τυποποιημένη αναπαράσταση των δεδομένων τα οποία διαβιβάζονται στην Europeana από ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς, από διαφορετικούς τομείς, με τη χρήση διαφορετικών μορφών. Το πλαίσιο RightsStatements.org παρέχει ένα σύνολο τυποποιημένων δηλώσεων δικαιωμάτων, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς για να παρουσιάσουν στο κοινό το καθεστώς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και περαιτέρω χρήσης των ψηφιακών αντικειμένων. Ωστόσο, η διαλειτουργικότητα παραμένει μια συνεχής προσπάθεια όσον αφορά τις μορφές και τα πρότυπα για το ψηφιακό περιεχόμενο και τα μεταδεδομένα, όπως στην περίπτωση της 3D τεχνολογίας ή της χρήσης συναφών οντοτήτων και φακέλων αρχών για σημασιολογική διαλειτουργικότητα. Στη δήλωση σχετικά με τη «Συνεργασία για την προώθηση της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς» του Απριλίου του 2019, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να εντείνουν τις προσπάθειές τους για περαιτέρω ανάπτυξη και προώθηση προτύπων και πλαισίων διαλειτουργικότητας όσον αφορά τις πρωτοβουλίες ψηφιοποίησης. Τα κράτη μέλη και τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς θα πρέπει συνεπώς να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους ώστε να υποστηρίξουν ή να τηρήσουν τα σχετικά πρότυπα και πλαίσια, προκειμένου να επιταχυνθεί η κοινή χρήση και η περαιτέρω χρήση των δεδομένων.

(18)

Η δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την πολιτιστική κληρονομιά θα δώσει στα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς τη δυνατότητα να βασιστούν στην κλίμακα της ενιαίας αγοράς, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα (21). Θα προωθήσει την επαναχρησιμοποίηση των περιεχομένων και θα τονώσει τη δημιουργικότητα σε διάφορους τομείς, ωφελώντας το σύνολο της οικονομίας και την κοινωνία. Συγκεκριμένα, θα παρέχει υψηλής ποιότητας περιεχόμενο και αποτελεσματική, αξιόπιστη και εύχρηστη πρόσβαση στα αγαθά της ευρωπαϊκής ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς. Θα ενισχύσει περαιτέρω συνεργασίες, συμπράξεις και τη δέσμευση με το δίκτυο των συνεργατών διαχείρισης δεδομένων (π.χ. μουσεία, αίθουσες τέχνης, βιβλιοθήκες, αρχεία σε όλη την Ευρώπη), συσσωρευτές και εμπειρογνώμονες οι οποίοι εργάζονται στον τομέα της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο χώρος δεδομένων θα βασιστεί στην τρέχουσα στρατηγική Europeana για την περίοδο 2020-2025 (22), σκοπός της οποίας είναι να ενδυναμώσει τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς στον ψηφιακό τους μετασχηματισμό.

(19)

Επί του παρόντος, η Europeana παρέχει πρόσβαση σε 52 εκατομμύρια αγαθά πολιτιστικής κληρονομιάς, το 45 % των οποίων μπορεί να χρησιμοποιηθεί περαιτέρω σε διάφορους τομείς. Οι εικόνες και τα κείμενα αποτελούν το 97,5 % των αγαθών, με μόλις 2,47 % οπτικοακουστικό περιεχόμενο και 0,03 % σε 3D. Η αυξημένη συμβολή αγαθών με υψηλή ποιότητα ψηφιοποίησης, όπως σε 3D, θα ενισχύσει την καινοτομία και τη δημιουργία μέσω της χρήσης και της περαιτέρω χρήσης των ψηφιοποιημένων αγαθών πολιτιστικής κληρονομιάς σε διάφορους σημαντικούς τομείς (π.χ. εκπαίδευση, έξυπνες πόλεις και κατάρτιση περιβαλλοντικών μοντέλων, βιώσιμος τουρισμός και κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργίας). Η προσθήκη 40 επιπλέον εκατομμυρίων υψηλής ποιότητας, ψηφιοποιημένων και διαφοροποιημένων τύπων αγαθών μέσω του χώρου δεδομένων θα αυξήσει τον πλούτο του διαθέσιμου υλικού στο διαδίκτυο, ενώ θα προωθήσει περαιτέρω την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά μας. Η εν λόγω αύξηση θα καταστήσει επίσης δυνατή την ενίσχυση της περαιτέρω χρήσης και συνεπώς πιθανές νέες υπηρεσίες και εφαρμογές. Είναι σημαντικό τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς να συμβάλουν σημαντικά στον χώρο δεδομένων, με την υποστήριξη των κρατών μελών.

(20)

Οι εθνικοί και τομεακοί ή θεματικοί συσσωρευτές διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στο τοπίο της πολιτιστικής κληρονομιάς, οικοδομώντας γέφυρες μεταξύ των διαφόρων παραγόντων στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και, πέραν αυτού, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, οι εθνικοί συσσωρευτές συσσωρεύουν και εμπλουτίζουν το περιεχόμενο της Europeana, παρέχουν πρόσβαση και προωθούν τα αγαθά πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας τους και συγκεντρώνουν πολύτιμους πόρους και γνώσεις για τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, παρόλο που οι περισσότεροι συσσωρευτές σε ολόκληρη την ΕΕ έχουν επίσημη ανάθεση για τις δραστηριότητές τους, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί άλλοι που χρήζουν ανάθεσης και πασχίζουν να εξασφαλίσουν επαρκείς και βιώσιμους πόρους ή οργανωτική υποστήριξη. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την εν λόγω πρόκληση ενισχύοντας τον ρόλο των συσσωρευτών, παρέχοντας επαρκή υποστήριξη και υποστηρίζοντας τη συμβολή τους στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την πολιτιστική κληρονομιά.

(21)

Η αναμενόμενη αύξηση του αριθμού και της πολυπλοκότητας των ψηφιακών αγαθών θα απαιτήσει ασφαλείς, ανθεκτικές, αποδοτικές και βιώσιμες λύσεις, οι οποίες βασίζονται σε υπολογιστικό νέφος, για την επεξεργασία, την πρόσβαση και τη διαχείριση τέτοιου είδους συνόλων δεδομένων. Ως εκ τούτου, η υποστήριξη των κρατών μελών (23) στην ευρωπαϊκή ομοσπονδία υποδομών και υπηρεσιών από το νέφος στις παρυφές θα είναι καίριας σημασίας για την αποτελεσματική πρόσβαση σε ψηφιοποιημένα αγαθά πολιτιστικής κληρονομιάς.

(22)

Η παρούσα σύσταση βασίζεται στη σύσταση 2011/711/ΕΕ και την αντικαθιστά,

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Έως το 2030 τα κράτη μέλη θα πρέπει να ψηφιοποιήσουν σε 3D όλα τα μνημεία και τους χώρους που εμπίπτουν στην περίπτωση α) και το 50 % όσων εμπίπτουν στην περίπτωση β).

Έως το 2025 τα κράτη μέλη θα πρέπει να ψηφιοποιήσουν το 40 % των συνολικών στόχων για το 2030.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι όλα τα ψηφιοποιημένα πολιτιστικά αγαθά τα οποία αναφέρονται στην αιτιολογική σκέψη 6 στοιχεία α), β) και γ) διαφυλάσσονται επίσης σε ψηφιακή μορφή.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.