(1)

Η απάτη και η πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών συνιστούν απειλές για την ασφάλεια, καθώς αντιπροσωπεύουν πηγή εισοδήματος για το οργανωμένο έγκλημα και συνεπώς επιτρέπουν την ανάπτυξη άλλων εγκληματικών δραστηριοτήτων, όπως η τρομοκρατία, η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών ουσιών και η εμπορία ανθρώπων.

(2)

Η απάτη και η πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών αποτελούν επίσης εμπόδιο στην ψηφιακή ενιαία αγορά, διότι διαβρώνουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και προκαλούν άμεσες οικονομικές ζημίες.

(3)

Η απόφαση-πλαίσιο 2001/413/ΔΕΥ του Συμβουλίου (3) είναι ανάγκη να επικαιροποιηθεί και να συμπληρωθεί, έτσι ώστε να συμπεριλάβει επιπλέον διατάξεις σχετικές με αδικήματα, ιδίως όσον αφορά τη σχετική με υπολογιστές απάτη, και σχετικές με ποινές, την πρόληψη, τη συνδρομή των θυμάτων και τη διασυνοριακή συνεργασία.

(4)

Τα σημαντικά κενά και οι διαφορές στους νόμους των κρατών μελών στους τομείς της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών μπορούν να εμποδίσουν την πρόληψη, τον εντοπισμό και την επιβολή κυρώσεων για τα εγκλήματα αυτού του είδους, καθώς και άλλα σοβαρά και οργανωμένα εγκλήματα που συνδέονται με τα προηγούμενα και διευκολύνονται από αυτά, και καθιστούν την αστυνομική και δικαστική συνεργασία περίπλοκη και επομένως λιγότερο αποτελεσματική, με επιπτώσεις στην ασφάλεια.

(5)

Η απάτη και η πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών έχουν σημαντική διασυνοριακή διάσταση που οξύνεται λόγω της αυξανόμενης ψηφιακής συνιστώσας, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για την προσέγγιση της ποινικής νομοθεσίας στους τομείς της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών.

(6)

Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε όχι μόνο αλματώδης ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας, αλλά και διάδοση της καινοτομίας σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών πληρωμών. Οι νέες τεχνολογίες πληρωμών περιλαμβάνουν τη χρήση νέων μέσων πληρωμής, τα οποία, ενώ προσφέρουν νέες δυνατότητες στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, αυξάνουν επίσης τις δυνατότητες απάτης. Επομένως, το νομικό πλαίσιο οφείλει να παρακολουθεί τις εν λόγω τεχνολογικές εξελίξεις, βάσει μιας τεχνολογικά ουδέτερης προσέγγισης.

(7)

Η απάτη όχι μόνο χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση εγκληματικών ομάδων, αλλά περιορίζει και την ανάπτυξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς και κάνει τους πολίτες διστακτικούς απέναντι στις επιγραμμικές αγορές.

(8)

Είναι σημαντικό να υπάρχουν κοινοί ορισμοί στους τομείς της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών, ώστε να διασφαλίζεται ότι η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται ενιαία από τα κράτη μέλη και να διευκολύνεται η ανταλλαγή πληροφοριών και η συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών. Οι ορισμοί θα πρέπει να καλύπτουν νέους τύπους μέσων πληρωμής πλην των μετρητών που επιτρέπουν μεταφορές ηλεκτρονικού χρήματος και εικονικών νομισμάτων. Ο ορισμός των μέσων πληρωμής πλην των μετρητών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι ένα μέσο πληρωμής πλην των μετρητών μπορεί να αποτελείται από διαφορετικά αλληλεξαρτώμενα στοιχεία, για παράδειγμα μια εφαρμογή πληρωμών μέσω κινητής συσκευής και τη σχετική άδεια (π.χ. κωδικό πρόσβασης). Όταν στην παρούσα οδηγία χρησιμοποιείται η έννοια του μέσου πληρωμής πλην μετρητών, θα πρέπει να θεωρείται ότι το μέσο επιτρέπει στον κάτοχο ή χρήστη του μέσου να πραγματοποιήσει όντως μεταφορά χρημάτων ή νομισματικής αξίας ή να κινήσει εντολή πληρωμής. Για παράδειγμα, η παράνομη απόκτηση μιας εφαρμογής πληρωμών μέσω κινητών συσκευών χωρίς την απαραίτητη άδεια δεν θα πρέπει να θεωρείται παράνομη απόκτηση μέσου πληρωμής πλην μετρητών, καθώς δεν επιτρέπει στον χρήστη να μεταφέρει όντως χρήματα ή νομισματική αξία.

(9)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να ισχύει για μέσα πληρωμής πλην των μετρητών μόνο στον βαθμό που αφορά τη λειτουργία πληρωμής του μέσου.

(10)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να καλύπτει τα εικονικά νομίσματα μόνο στον βαθμό που μπορούν να χρησιμοποιούνται ευρέως για πληρωμές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προτρέπονται να διασφαλίσουν ότι το εθνικό τους δίκαιο παρέχει στα μελλοντικά τους νομίσματα εικονικής φύσης που εκδίδονται από τις κεντρικές τους τράπεζες ή άλλες δημόσιες αρχές το ίδιο επίπεδο προστασίας έναντι της απάτης με τα μέσα πληρωμής πλην των μετρητών εν γένει. Τα ψηφιακά πορτοφόλια που επιτρέπουν τη μεταφορά εικονικών νομισμάτων θα πρέπει να καλύπτονται από την παρούσα οδηγία στον ίδιο βαθμό με τα μέσα πληρωμής πλην των μετρητών. Ο ορισμός του όρου «ψηφιακά μέσα συναλλαγής» θα πρέπει να συνιστά αναγνώριση του ότι τα ψηφιακά πορτοφόλια για μεταφορά εικονικών νομισμάτων μπορούν να έχουν, αλλά όχι απαραιτήτως, τα χαρακτηριστικά ενός μέσου πληρωμής και δεν θα πρέπει να διευρύνει τον ορισμό του μέσου πληρωμής.

(11)

Η αποστολή πλαστών τιμολογίων για την απόκτηση διαπιστευτηρίων πληρωμών θα πρέπει να θεωρείται απόπειρα παράνομης ιδιοποίησης εντός του πεδίου εφαρμογής της παρούσας οδηγίας.

(12)

Η χρήση του ποινικού δικαίου για την παροχή νομικής προστασίας πρωτίστως στα μέσα πληρωμής τα οποία είναι εφοδιασμένα με ειδικές μορφές προστασίας κατά της απομίμησης ή της δόλιας χρήσης έχει ως στόχο να ενθαρρύνει τους αρμόδιους φορείς να προβλέπουν αυτές τις ειδικές μορφές προστασίας στα μέσα πληρωμής που εκδίδουν.

(13)

Για την προστασία των μέσων πληρωμής πλην των μετρητών κατά της απάτης και της πλαστογραφίας, απαιτούνται ουσιαστικά και αποτελεσματικά μέτρα ποινικού δικαίου. Ιδίως, είναι αναγκαία η κοινή αντιμετώπιση από το ποινικό δίκαιο όσον αφορά τα συστατικά στοιχεία αξιόποινων πράξεων που συμβάλλουν ή διευκολύνουν τη δόλια χρήση των μέσων πληρωμής πλην των μετρητών. Πράξεις όπως η συλλογή και κατοχή μέσων πληρωμής με σκοπό την απάτη, μέσω, π.χ., ηλεκτρονικού «ψαρέματος», αντιγραφής δεδομένων κάρτας ή κατεύθυνσης ή ανακατεύθυνσης των χρηστών υπηρεσιών πληρωμής σε ψευδεπίγραφους ιστότοπους, και η διανομή τους, π.χ. μέσω της πώλησης πληροφοριών πιστωτικών καρτών στο διαδίκτυο, θα πρέπει επομένως να συνιστά αυτοτελές ποινικό αδίκημα χωρίς να απαιτείται να γίνει πράγματι δόλια χρήση των μέσων πληρωμής πλην των μετρητών. Συνεπώς, αυτή η εγκληματική συμπεριφορά θα πρέπει να καλύπτει περιστάσεις, όπου η κατοχή, προμήθεια ή διανομή δεν οδηγεί κατ' ανάγκη σε δόλια χρήση τέτοιων μέσων πληρωμής. Ωστόσο, όταν η παρούσα οδηγία ποινικοποιεί τη νομή ή την κατοχή, δεν θα πρέπει να ποινικοποιεί την απλή παράλειψη. Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να τιμωρεί τη νόμιμη χρήση ενός μέσου πληρωμής, μεταξύ άλλων και σε σχέση με την παροχή καινοτόμων υπηρεσιών πληρωμών, όπως οι υπηρεσίες που αναπτύσσονται γενικά από εταιρείες χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας («fintech»).

(14)

Όσον αφορά τα ποινικά αδικήματα που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία, η έννοια της πρόθεσης ισχύει για όλα τα στοιχεία που συνιστούν τα ποινικά αυτά αδικήματα σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Η εκ προθέσεως τέλεση μιας πράξης, καθώς και η τυχόν γνώση ή ο σκοπός που απαιτούνται ως στοιχεία του αδικήματος, είναι δυνατόν να συνάγονται από αντικειμενικές, πραγματικές περιστάσεις. Τα ποινικά αδικήματα για τα οποία δεν απαιτείται πρόθεση θα πρέπει να μην καλύπτονται από την παρούσα οδηγία.

(15)

Η παρούσα οδηγία αναφέρεται σε κλασικές μορφές συμπεριφοράς, όπως απάτη, πλαστογραφία, κλοπή και παράνομη ιδιοποίηση που είχαν ήδη διαμορφωθεί από το εθνικό δίκαιο πριν την ψηφιακή εποχή. Επομένως, η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της παρούσας οδηγίας στα άυλα μέσα πληρωμής συνεπάγεται τον καθορισμό αντίστοιχων αξιόποινων πράξεων στο ψηφιακό περιβάλλον, προκειμένου να συμπληρωθεί και να ενισχυθεί η οδηγία 2013/40/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4). Η παράνομη απόκτηση άυλων μέσων πληρωμής πλην των μετρητών θα πρέπει να συνιστά ποινικό αδίκημα, τουλάχιστον όταν εμπλέκεται σε αυτήν η διάπραξη ενός από τα αδικήματα που αναφέρονται στα άρθρα 3 έως 6 της οδηγίας 2013/40/ΕΕ ή η υπεξαίρεση ενός άυλου μέσου πληρωμής πλην των μετρητών. Ως «υπεξαίρεση» θα πρέπει να νοείται η πράξη προσώπου στο οποίο έχουν εμπιστευτεί άυλο μέσο πληρωμής πλην των μετρητών και το οποίο εν γνώσει του χρησιμοποιεί το μέσο προς όφελος του ιδίου ή τρίτου, χωρίς να έχει σχετικό δικαίωμα. Η προμήθεια για δόλια χρήση ενός τέτοιου μέσου που αποκτήθηκε παράνομα θα πρέπει να τιμωρείται, χωρίς να είναι απαραίτητο να προσδιορισθούν όλα τα πραγματικά στοιχεία της παράνομης απόκτησης και χωρίς να απαιτείται προηγούμενη ή ταυτόχρονη καταδίκη για το κύριο αδίκημα που οδήγησε στην παράνομη απόκτηση.

(16)

Η παρούσα οδηγία αναφέρεται επίσης στα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάπραξη των αδικημάτων που αναφέρονται σε αυτήν. Λόγω της ανάγκης να αποφεύγεται η ποινικοποίηση όταν τέτοια εργαλεία δημιουργούνται και διατίθενται στην αγορά για νόμιμους σκοπούς και, παρ' ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, ως εκ τούτου δεν συνιστούν απειλή καθεαυτά, η ποινικοποίηση θα πρέπει να περιορίζεται στα εργαλεία που έχουν πρωτίστως σχεδιαστεί ή ειδικά προσαρμοστεί με σκοπό τη διάπραξη των αδικημάτων που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία.

(17)

Οι κυρώσεις και οι ποινές για την απάτη και την πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών θα πρέπει να είναι ουσιαστικές, αναλογικές και αποτρεπτικές σε όλη την Ένωση. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει την εξατομίκευση και την επιβολή ποινών και την εκτέλεση κυρώσεων σύμφωνα με τις περιστάσεις της υπόθεσης και τους γενικούς κανόνες του εθνικού ποινικού δικαίου.

(18)

Δεδομένου ότι η παρούσα οδηγία προβλέπει στοιχειώδεις κανόνες, τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να θεσπίζουν ή να διατηρούν αυστηρότερους ποινικούς κανόνες όσον αφορά την απάτη και την πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών, μεταξύ άλλων δίνοντας ευρύτερο ορισμό των αδικημάτων.

(19)

Είναι σκόπιμο να προβλέπονται πιο αυστηρές ποινές όταν το έγκλημα διαπράττεται στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης, όπως ορίζεται στην απόφαση-πλαίσιο 2008/841/ΔΕΥ του Συμβουλίου (5). Τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να υποχρεούνται να προβλέπουν ειδικές επιβαρυντικές περιστάσεις όταν το εθνικό δίκαιο προβλέπει διακριτά ποινικά αδικήματα και τούτο μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες κυρώσεις. Όταν ένα αδίκημα που αναφέρεται στην παρούσα οδηγία έχει τελεστεί, από το ίδιο πρόσωπο, σε συνδυασμό με άλλο αδίκημα που αναφέρεται στην παρούσα οδηγία και ένα από τα εν λόγω αδικήματα εκ των πραγμάτων συνιστά απαραίτητο στοιχείο του άλλου, ένα κράτος μέλος μπορεί, σύμφωνα με τις γενικές αρχές του εθνικού δικαίου, να προβλέπει ότι η πράξη αυτή θεωρείται επιβαρυντική περίσταση για το κύριο αδίκημα.

(20)

Οι κανόνες δικαιοδοσίας θα πρέπει να εγγυώνται την αποτελεσματική δίωξη των αδικημάτων που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία. Σε γενικές γραμμές, τα αδικήματα αντιμετωπίζονται καλύτερα από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης της χώρας στην οποία διαπράττονται. Συνεπώς, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να θεμελιώσει δικαιοδοσία όσον αφορά τα αδικήματα που διαπράττονται στο έδαφός του και τα αδικήματα που διαπράττονται από υπηκόους του. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να θεμελιώσουν δικαιοδοσία όσον αφορά τα αδικήματα που προκαλούν ζημία στο έδαφος τους. Προτρέπονται εντόνως να το πράξουν.

(21)

Υπενθυμίζοντας τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την απόφαση-πλαίσιο 2009/948/ΔΕΥ του Συμβουλίου (6) και την απόφαση 2002/187/ΔΕΥ του Συμβουλίου (7), καλούνται οι αρμόδιες αρχές να χρησιμοποιούν, σε περιπτώσεις σύγκρουσης δικαιοδοσίας, τη δυνατότητα να διεξάγουν απευθείας διαβουλεύσεις με τη βοήθεια του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης (Eurojust).

(22)

Δεδομένης της ανάγκης για ειδικά εργαλεία για την αποτελεσματική διερεύνηση της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών και της σημασίας τους για την αποτελεσματική διεθνή συνεργασία μεταξύ εθνικών αρχών, οι αρμόδιες αρχές όλων των κρατών μελών θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους τα ερευνητικά εργαλεία που συνήθως χρησιμοποιούνται για υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος ή άλλες σοβαρές μορφές εγκληματικότητας, εάν και στον βαθμό που η χρήση των εργαλείων αυτών είναι κατάλληλη και ανάλογη της φύσης και της σοβαρότητας των αδικημάτων όπως ορίζονται στο εθνικό δίκαιο. Επιπλέον, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι λοιπές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να έχουν έγκαιρη πρόσβαση στις πληροφορίες που χρειάζονται ώστε να ερευνούν και να διώκουν τα αδικήματα που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία. Τα κράτη μέλη παροτρύνονται να διαθέσουν στις αρμόδιες αρχές το αναγκαίο ανθρώπινο δυναμικό και τους ανάλογους οικονομικούς πόρους, προκειμένου αυτές να μπορούν να διερευνούν και να διώκουν αποτελεσματικά τα αδικήματα που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία.

(23)

Οι εθνικές αρχές που διερευνούν ή διώκουν τα αδικήματα που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία θα πρέπει να εξουσιοδοτούνται να συνεργάζονται με άλλες εθνικές αρχές στο εσωτερικό του ιδίου κράτους μέλους και με τους ομολόγους τους στα άλλα κράτη μέλη.

(24)

Σε πολλές περιπτώσεις, εγκληματικές δραστηριότητες εμπλέκονται σε συμβάντα που θα πρέπει να κοινοποιούνται στις σχετικές εθνικές αρμόδιες αρχές βάσει της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8). Μπορεί να υπάρχουν υπόνοιες για την εγκληματική φύση των εν λόγω συμβάντων, ακόμη και αν υπάρχουν ανεπαρκή αποδεικτικά στοιχεία για ποινικό αδίκημα σε εκείνο το στάδιο. Σε αυτό το πλαίσιο, οι σχετικοί φορείς βασικών υπηρεσιών και οι πάροχοι ψηφιακών υπηρεσιών θα πρέπει να προτρέπονται να κοινοποιούν στις αρχές επιβολής του νόμου τις αναφορές που απαιτούνται βάσει της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148, έτσι ώστε να υπάρχει ουσιαστική και ολοκληρωμένη αντίδραση και να διευκολύνεται ο καταλογισμός των πράξεων και η λογοδοσία των δραστών. Πιο συγκεκριμένα, για να υπάρχει ένα ασφαλές, προστατευμένο και ανθεκτικότερο περιβάλλον απαιτείται η συστηματική αναφορά των ύποπτων συμβάντων σοβαρής εγκληματικής φύσης στις αρχές επιβολής του νόμου. Επιπλέον, κατά περίπτωση, οι ομάδες αντιμετώπισης περιστατικών ασφαλείας σε υπολογιστές, οι οποίες έχουν οριστεί βάσει της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148, θα πρέπει να συμμετέχουν στις έρευνες των αρχών επιβολής του νόμου, με σκοπό την παροχή πληροφοριών, εφόσον κρίνεται σκόπιμο σε εθνικό επίπεδο, καθώς και για την παροχή της εμπειρογνωμοσύνης τους όσον αφορά τα συστήματα πληροφοριών.

(25)

Τα μείζονα συμβάντα ασφάλειας, όπως αναφέρονται στην οδηγία (ΕΕ) 2015/2366 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9), ενδέχεται να έχουν εγκληματική προέλευση. Κατά περίπτωση, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα πρέπει να προτρέπονται να κοινοποιούν στις αρχές επιβολής του νόμου τις αναφορές που οφείλουν να υποβάλλουν στην αρμόδια αρχή του δικού τους κράτους μέλους σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2015/2366.

(26)

Υπάρχουν πολλά μέσα και μηχανισμοί στο επίπεδο της Ένωσης που διευκολύνουν την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου για την έρευνα και τη δίωξη εγκλημάτων. Για να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου και να εξασφαλισθεί ότι τα εν λόγω μέσα και μηχανισμοί αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να ενισχύσει τη σημασία των επιχειρησιακών σημείων επαφής που έχουν θεσπιστεί με την απόφαση-πλαίσιο 2001/413/ΔΕΥ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δύνανται να αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν το υφιστάμενο δίκτυο επιχειρησιακών σημείων επαφής, όπως αυτό που θεσπίζεται στην οδηγία 2013/40/ΕΕ. Τα σημεία επαφής θα πρέπει να παρέχουν ουσιαστική βοήθεια, διευκολύνοντας π.χ. την ανταλλαγή χρήσιμων πληροφοριών και την παροχή τεχνικών συμβουλών ή νομικών πληροφοριών. Για να διασφαλισθεί η ομαλή λειτουργία του δικτύου, κάθε σημείο επαφής θα πρέπει να είναι σε θέση να επικοινωνεί γρήγορα με το σημείο επαφής άλλου κράτους μέλους. Δεδομένης της σημαντικής διασυνοριακής διάστασης των εγκλημάτων που καλύπτονται από την παρούσα οδηγία και ιδίως της ασταθούς φύσης του ηλεκτρονικού αποδεικτικού υλικού, τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται ταχέως στα επείγοντα αιτήματα που προέρχονται από το δίκτυο και να παρέχουν απάντηση εντός οκτώ ορών. Σε κατεπείγουσες και σοβαρές περιπτώσεις, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (Ευρωπόλ).

(27)

Η αναφορά εγκλημάτων χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση στις δημόσιες αρχές έχει μεγάλη σημασία για την καταπολέμηση της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών, καθώς συχνά η αναφορά αυτή αποτελεί το σημείο εκκίνησης ποινικών ερευνών. Θα πρέπει συνεπώς να ληφθούν μέτρα ενθάρρυνσης των φυσικών και νομικών προσώπων, ιδίως των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων, να αναφέρουν τα αδικήματα στις αρχές επιβολής του νόμου και τις δικαστικές αρχές. Τα εν λόγω μέτρα μπορεί να βασίζονται σε διάφορες μορφές δράσης, συμπεριλαμβανομένων των νομοθετικών πράξεων που περιέχουν υποχρεώσεις αναφοράς σε περίπτωση υπονοιών για τη διάπραξη απάτης, ή σε μη νομοθετικές δράσεις, όπως η δημιουργία ή η υποστήριξη οργανώσεων ή μηχανισμών που ευνοούν την ανταλλαγή πληροφοριών ή ενισχύουν την ευαισθητοποίηση. Οποιοδήποτε μέτρο που συνεπάγεται επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα φυσικών προσώπων θα πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10). Ειδικότερα, κάθε διαβίβαση πληροφοριών για την πρόληψη και την καταπολέμηση αδικημάτων που σχετίζονται με την απάτη και την πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις που καθορίζονται στον εν λόγω κανονισμό, ιδίως με τους νόμιμους λόγους επεξεργασίας.

(28)

Για να διευκολυνθεί η έγκαιρη και άμεση αναφορά εγκλημάτων, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει προσεκτικά τη δημιουργία αποτελεσματικών επιγραμμικών συστημάτων αναφοράς των περιστατικών απάτης από τα κράτη μέλη, με τυποποιημένα υποδείγματα υποβολής αναφορών σε επίπεδο Ένωσης. Τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να διευκολύνουν την αναφορά των περιστατικών απάτης που δεν αφορά μετρητά, η οποία συχνά πραγματοποιείται επιγραμμικά, ενισχύοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη στήριξη των θυμάτων, τον εντοπισμό και την ανάλυση των κυβερνοαπειλών και το έργο και τη διασυνοριακή συνεργασία των εθνικών αρμόδιων αρχών.

(29)

Τα αδικήματα που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία είναι συχνά διασυνοριακής φύσεως. Ως εκ τούτου, η αντιμετώπιση αυτών των αδικημάτων βασίζεται στη στενή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να διασφαλίζουν, στο μέτρο που ενδείκνυται, την αποτελεσματική εφαρμογή των μέσων αμοιβαίας αναγνώρισης και δικαστικής συνδρομής όσον αφορά τα αδικήματα που καλύπτονται από την παρούσα οδηγία.

(30)

Η έρευνα και η δίωξη όλων των ειδών απάτης και πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν μικρά χρηματικά ποσά, είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την αποτελεσματική καταπολέμησή τους. Οι υποχρεώσεις αναφοράς, η ανταλλαγή πληροφοριών και οι στατιστικές εκθέσεις συνιστούν αποτελεσματικούς τρόπους εντοπισμού δόλιων δραστηριοτήτων, ιδίως παρόμοιων δραστηριοτήτων που αφορούν μικρά χρηματικά ποσά όταν εξετάζονται ξεχωριστά.

(31)

Η απάτη και η πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών ενδέχεται να έχουν σοβαρές οικονομικές και μη οικονομικές συνέπειες για τα θύματα τους. Όταν η απάτη αυτή διαπράττεται, για παράδειγμα, με την κλοπή ταυτότητας, οι συνέπειές της συχνά επιδεινώνονται λόγω της δυσφήμησης και της επαγγελματικής ζημίας, της υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας ενός ατόμου και της σοβαρής ηθικής βλάβης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν μέτρα συνδρομής, στήριξης και προστασίας, με στόχο τον μετριασμό αυτών των συνεπειών.

(32)

Μπορεί συχνά να περάσει πολύς χρόνος προτού ανακαλύψουν τα θύματα ότι έχουν υποστεί ζημία από αδικήματα απάτης και πλαστογραφίας. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου θα μπορούσε να επισυμβεί σειρά από αλληλοσυνδεόμενα αδικήματα, με αποτέλεσμα να επιδεινωθούν οι αρνητικές συνέπειες για τα θύματα.

(33)

Τα φυσικά πρόσωπα τα οποία πέφτουν θύματα απάτης που αφορά τα μέσα πληρωμής πλην των μετρητών έχουν τα δικαιώματα που τους παρέχει η οδηγία 2012/29/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11). Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίζουν μέτρα συνδρομής και στήριξης προς αυτά τα θύματα τα οποία να εμπνέονται από τα μέτρα που απαιτούνται από την εν λόγω οδηγία αλλά να ανταποκρίνονται πιο άμεσα στις ειδικές ανάγκες των θυμάτων απάτης που συνδέονται με την κλοπή ταυτότητας. Στα εν λόγω μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται, ιδίως, η παροχή καταλόγου ειδικευμένων ιδρυμάτων που να καλύπτει τις διάφορες πτυχές του εγκλήματος που συνδέεται με την υποκλοπή ταυτότητας και τη στήριξη των θυμάτων, εξειδικευμένη ψυχολογική υποστήριξη και παροχή συμβουλών σχετικά με οικονομικά, πρακτικά και νομικά ζητήματα, καθώς και βοήθεια για την επίτευξη της αποζημίωσης που προβλέπεται για τις περιπτώσεις αυτές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται να συγκροτήσουν ένα ενιαίο εθνικό εργαλείο επιγραμμικής πληροφόρησης με σκοπό τη διευκόλυνση της πρόσβασης στα μέτρα συνδρομής και στήριξης των θυμάτων. Θα πρέπει επίσης να παρέχονται ειδικές πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με την προστασία από τις αρνητικές συνέπειες των εγκλημάτων αυτών και στα νομικά πρόσωπα.

(34)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να προβλέπει το δικαίωμα των νομικών προσώπων να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, σχετικά με τις διαδικασίες υποβολής καταγγελιών. Το δικαίωμα αυτό είναι αναγκαίο ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και θα πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκότερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Τα φυσικά πρόσωπα τυγχάνουν ήδη αυτού του δικαιώματος βάσει της οδηγίας 2012/29/ΕΕ.

(35)

Τα κράτη μέλη, επικουρούμενα από την Επιτροπή, θα πρέπει να θεσπίσουν ή να ενισχύσουν την πολιτική τους για την πρόληψη της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών και να λάβουν μέτρα μείωσης του κινδύνου τέλεσης τέτοιων αδικημάτων με εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Σε αυτό το πλαίσιο, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να αναπτύσσουν και να επικαιροποιούν μόνιμο επιγραμμικό εργαλείο ευαισθητοποίησης με πρακτικά παραδείγματα δόλιων πρακτικών, σε κατανοητό μορφότυπο. Το εν λόγω εργαλείο θα μπορούσε να συνδέεται με το ένα ενιαίο εθνικό εργαλείο επιγραμμικής πληροφόρησης για θύματα ή να αποτελεί μέρος αυτού. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν επίσης να αναπτύξουν ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες και τα συμφέροντα των ευάλωτων ατόμων. Παροτρύνονται τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση για τις εκστρατείες αυτές.

(36)

Είναι αναγκαία η συλλογή στατιστικών στοιχείων σχετικά με την απάτη και την πλαστογραφία μέσων πληρωμής πλην των μετρητών. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι υπάρχει κατάλληλο σύστημα καταγραφής, παραγωγής και παροχής των υπαρχόντων στατιστικών στοιχείων για τα αδικήματα που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία.

(37)

Η παρούσα οδηγία έχει ως στόχο να τροποποιήσει και να επεκτείνει τις διατάξεις της απόφασης-πλαίσιο 2001/413/ΔΕΥ. Δεδομένου ότι οι τροποποιήσεις που πρέπει να επέλθουν είναι σημαντικές ως προς τον αριθμό και τη φύση τους, θα πρέπει, για λόγους σαφήνειας, να αντικατασταθεί εξολοκλήρου η απόφαση-πλαίσιο 2001/413/ΔΕΥ για τα κράτη μέλη που δεσμεύονται από την παρούσα οδηγία.

(38)

Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 21 για τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας όσον αφορά τον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, που προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), και με την επιφύλαξη του άρθρου 4 του εν λόγω πρωτοκόλλου, τα εν λόγω κράτη μέλη δεν συμμετέχουν στη θέσπιση της παρούσας οδηγίας και δεν δεσμεύονται από αυτήν ούτε υπόκεινται στην εφαρμογή της.

(39)

Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 22 σχετικά με τη θέση της Δανίας, που προσαρτάται στη ΣΕΕ και στη ΣΛΕΕ, η Δανία δεν συμμετέχει στη θέσπιση της παρούσας οδηγίας και δεν δεσμεύεται από αυτήν ούτε υπόκειται στη εφαρμογή της.

(40)

Δεδομένου ότι οι στόχοι της παρούσας οδηγίας, δηλαδή η υπαγωγή της απάτης και της πλαστογραφίας μέσων πληρωμής πλην των μετρητών σε ουσιαστικές, αναλογικές και αποτρεπτικές ποινικές κυρώσεις και η βελτίωση και ενθάρρυνση της διασυνοριακής συνεργασίας τόσο μεταξύ των αρμόδιων αρχών, όσο και μεταξύ φυσικών και νομικών προσώπων και αρμόδιων αρχών, δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη αλλά μπορούν, λόγω της κλίμακας και των συνεπειών τους, να επιτευχθούν καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση μπορεί να εγκρίνει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας όπως ορίζεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που ορίζεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη των εν λόγω στόχων.

(41)

Η παρούσα οδηγία σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται ειδικότερα από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, την προστασία των προσωπικών δεδομένων, την ελευθερία επαγγέλματος και το δικαίωμα στην εργασία, την επιχειρηματική ελευθερία, το δικαίωμα ιδιοκτησίας, το δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής και αμερόληπτης δίκης, το τεκμήριο αθωότητας και το δικαίωμα υπεράσπισης, τις αρχές της νομιμότητας και αναλογικότητας των ποινικών αδικημάτων και ποινών, καθώς και το δικαίωμα του προσώπου να μην δικάζεται ή να μην τιμωρείται ποινικά δύο φορές για το ίδιο ποινικό αδίκημα. Η παρούσα οδηγία αποσκοπεί στην εξασφάλιση του πλήρους σεβασμού των ως άνω δικαιωμάτων και αρχών και θα πρέπει να εφαρμόζεται αναλόγως,