(1)

Δυνάμει του άρθρου 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ένωση έχει σκοπό, μεταξύ άλλων, να προάγει την ευημερία των λαών της και να εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την άκρως ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο. Η Ένωση καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις, προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού.

(2)

Δυνάμει του άρθρου 9 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Ένωση, κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεών της, συνεκτιμά τις απαιτήσεις που συνδέονται με την προαγωγή υψηλού επιπέδου απασχόλησης, με τη διασφάλιση της κατάλληλης κοινωνικής προστασίας, με την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, κατάρτισης και προστασίας της ανθρώπινης υγείας.

(3)

Το άρθρο 153 παράγραφος 1 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ παρέχει στην Ένωση τη δυνατότητα να υποστηρίζει και να συμπληρώνει τις δραστηριότητες των κρατών μελών στον τομέα της κοινωνικής ασφάλειας και της κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων. Η Ένωση μπορεί επίσης να κληθεί να αντιμετωπίσει προκλήσεις όσον αφορά την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία για άτομα που αυτοαπασχολούνται βάσει του άρθρου 352 της ΣΛΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει διάταξη που επιτρέπει στο Συμβούλιο να θεσπίσει τις κατάλληλες διατάξεις για την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται από τις Συνθήκες, όπου οι Συνθήκες δεν έχουν προβλέψει τις αναγκαίες εξουσίες.

(4)

Στις 17 Νοεμβρίου 2017 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή διακήρυξαν επίσημα τον ευρωπαϊκό πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων. Η αρχή 12 του ευρωπαϊκού πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων αναφέρει ότι, ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της σχέσης απασχόλησης, οι εργαζόμενοι και, υπό συγκρίσιμες συνθήκες, οι αυτοαπασχολούμενοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή κοινωνική προστασία.

(5)

Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν δεσμευτεί να εξακολουθήσουν να συμβάλλουν σε μια Ευρώπη που παράγει οφέλη για τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις της.

(6)

Στο ψήφισμά του της 19ης Ιανουαρίου 2017 για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογράμμισε την ανάγκη επαρκούς κοινωνικής προστασίας και κοινωνικών επενδύσεων σε όλη τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων, ώστε να έχουν όλοι τη δυνατότητα να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και στην οικονομία και να διατηρούν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης.

(7)

Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έναρξη διαβούλευσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων», η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή τόνισε την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι όλοι οι εργαζόμενοι καλύπτονται από τους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας και απολαύουν επαρκούς κοινωνικής προστασίας.

(8)

Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας στις διάφορες μορφές τους αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και μιας εύρυθμης κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Η βασική λειτουργία της κοινωνικής προστασίας είναι η προστασία των πολιτών από τις οικονομικές επιπτώσεις των κοινωνικών κινδύνων, όπως η ασθένεια, το γήρας, τα εργατικά ατυχήματα και η απώλεια της εργασίας, η πρόληψη και ο περιορισμός της φτώχειας και η διατήρηση αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου. Τα καλά σχεδιασμένα συστήματα κοινωνικής προστασίας μπορούν επίσης να διευκολύνουν τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας συμβάλλοντας στη δραστηριοποίηση, και στηρίζοντας την επιστροφή στην εργασία και τις μετακινήσεις στην αγορά εργασίας για τα άτομα που αλλάζουν θέσεις εργασίας, μετακινούνται εντός ή εκτός εργασίας, ξεκινούν ή κλείνουν μια επιχείρηση. Συμβάλλουν δε στην ανταγωνιστικότητα και στη διατηρήσιμη ανάπτυξη, δεδομένου ότι στηρίζουν τις επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και μπορούν να συμβάλλουν στην ανακατανομή των ανθρώπινων πόρων προς τους αναδυόμενους και δυναμικούς τομείς της οικονομίας. Λειτουργούν επίσης ως αυτόματοι σταθεροποιητές, εξομαλύνοντας την κατανάλωση καθ’ όλη τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου.

(9)

Η κοινωνική προστασία μπορεί να παρέχεται μέσω παροχών σε χρήμα ή σε είδος. Γενικά παρέχεται μέσω καθολικών συστημάτων που προστατεύουν όλα τα άτομα και χρηματοδοτούνται από τη γενική φορολογία ή/και μέσω συστημάτων που προστατεύουν τους εργαζομένους, τα οποία συχνά βασίζονται στις εισφορές που συνδέονται με το εισόδημα από την εργασία τους. Η κοινωνική προστασία περιλαμβάνει πολλούς κλάδους, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών κινδύνων, όπως το γήρας, η ασθένεια ή η ανεργία. Η παρούσα σύσταση ισχύει για τους κλάδους της κοινωνικής προστασίας που συχνά συνδέονται στενότερα με συμμετοχή στην αγορά εργασίας και κυρίως εγγυώνται την προστασία από την απώλεια εισοδήματος που συνδέεται με την εργασία με την επέλευση συγκεκριμένου κινδύνου. Η παρούσα σύσταση δεν ισχύει για την παροχή πρόσβασης σε συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και ελάχιστου εισοδήματος. Συμπληρώνει τις υφιστάμενες σε επίπεδο Ένωσης κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κοινωνικές υπηρεσίες και την πρόνοια καθώς και σχετικά με την ενεργό ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας, όπως τη σύσταση της Επιτροπής της 3ης Οκτωβρίου 2008 σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας.

(10)

Η παγκοσμιοποίηση, οι τεχνολογικές εξελίξεις, οι αλλαγές στις προσωπικές προτιμήσεις και η γήρανση του πληθυσμού οδήγησαν σε αλλαγές στις αγορές εργασίας της Ένωσης κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες που θα συνεχιστούν στο μέλλον. Η απασχόληση θα διαφοροποιείται συνεχώς, και οι σταδιοδρομίες θα διατηρούν όλο και λιγότερο μια σταθερή γραμμική πορεία.

(11)

Στις αγορές εργασίας της Ένωσης υπάρχει ποικιλία σχέσεων εργασίας και μορφών αυτοαπασχόλησης πέραν των συμβάσεων εργασίας αορίστου χρόνου πλήρους απασχόλησης. Ορισμένες από αυτές υφίστανται στην αγορά εργασίας εδώ και καιρό (για παράδειγμα, σύμβαση ορισμένου χρόνου, προσωρινή και μερική απασχόληση, οικιακή εργασία ή πρακτική άσκηση), ενώ άλλες, όπως η εργασία ανάλογα με τη ζήτηση, η εργασία βάσει δελτίου και η εργασία σε πλατφόρμα, εμφανίστηκαν πιο πρόσφατα και έγιναν πιο σημαντικές από τη δεκαετία του 2000 και έπειτα.

(12)

Οι αυτοαπασχολούμενοι ειδικότερα συνιστούν μια ετερογενή ομάδα. Τα περισσότερα άτομα επιλέγουν οικειοθελώς να είναι αυτοαπασχολούμενοι, με ή χωρίς υπαλλήλους, αναλαμβάνοντας το ρίσκο να γίνουν επιχειρηματίες, ενώ ένας στους πέντε αυτοαπασχολουμένους το επέλεξε διότι δεν μπορεί να βρει θέση εργασίας ως μισθωτός.

(13)

Καθώς οι αγορές εργασίας εξελίσσονται, το ίδιο πρέπει να κάνουν και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας στις διάφορες μορφές τους, ώστε να διασφαλιστεί ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο θα αντέξει στις προκλήσεις του μέλλοντος και θα δώσει τη δυνατότητα στις κοινωνίες και τις οικονομίες της Ένωσης να αξιοποιήσουν στο έπακρο τον μελλοντικό κόσμο της εργασίας. Στα περισσότερα κράτη μέλη, ωστόσο, οι κανόνες που διέπουν τις εισφορές και τα δικαιώματα για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας εξακολουθούν να βασίζονται στις συμβάσεις πλήρους απασχόλησης αορίστου χρόνου μεταξύ του εργαζομένου και ενός μόνον εργοδότη, ενώ άλλες ομάδες εργαζομένων και οι αυτοαπασχολούμενοι καλύπτονται πιο οριακά. Σύμφωνα με τα στοιχεία, ορισμένοι εργαζόμενοι με άτυπη απασχόληση και ορισμένα αυτοαπασχολούμενοι δεν έχουν επαρκή πρόσβαση στους κλάδους της κοινωνικής προστασίας που συνδέονται στενότερα με συμμετοχή στην αγορά εργασίας. Λίγα μόνο κράτη μέλη έχουν πραγματοποιήσει μεταρρυθμίσεις για να προσαρμόσουν τα συστήματα κοινωνικής προστασίας στη μεταβαλλόμενη φύση της απασχόλησης με στόχο την καλύτερη προστασία όσων απασχολούνται με τέτοιου είδους συμβάσεις και των αυτοαπασχολουμένων. Οι βελτιώσεις ανά κράτος μέλος και κλάδο κοινωνικής προστασίας είναι άνισες.

(14)

Μακροπρόθεσμα, τα κενά στην πρόσβαση στην κοινωνική προστασία θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ευημερία και την υγεία των ατόμων και να συμβάλουν σε μεγαλύτερη οικονομική αβεβαιότητα, κίνδυνο φτώχειας και ανισότητες. Θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε ανεπαρκείς επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο, να μειώσουν την εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς και να περιορίσουν την οικονομική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Λόγω των κενών θα μπορούσαν επίσης να μειωθούν τα έσοδα της κοινωνικής προστασίας, εάν όλο και λιγότερα άτομα εισφέρουν στα συστήματα.

(15)

Οι εργαζόμενοι και οι αυτοαπασχολούμενοι θεωρείται πως καλύπτονται επισήμως από συγκεκριμένο κλάδο κοινωνικής προστασίας, εάν η υφιστάμενη νομοθεσία ή η συλλογική σύμβαση αναφέρει ότι δικαιούνται να συμμετέχουν σε ένα σύστημα κοινωνικής προστασίας στον συγκεκριμένο κλάδο. Επίσημη κάλυψη μπορεί να παρέχεται μέσω υποχρεωτικών ή προαιρετικών συστημάτων. Με τα προαιρετικά συστήματα δίνεται η δυνατότητα στα άτομα να ενταχθούν σε ένα σύστημα (ρήτρες προαιρετικής συμμετοχής) ή εξ ορισμού να καλύπτονται όλα τα άτομα της εκάστοτε ομάδας, έχοντας όμως τη δυνατότητα να αποχωρήσουν από το σύστημα εάν το επιθυμούν (ρήτρες εξαίρεσης). Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα προαιρετικά συστήματα με ρήτρες εξαίρεσης είναι πιο δημοφιλή και, ως εκ τούτου, παρέχουν καλύτερη κάλυψη σε σύγκριση με τα προαιρετικά συστήματα με ρήτρες προαιρετικής συμμετοχής.

(16)

Οι εργαζόμενοι και οι αυτοαπασχολούμενοι θεωρείται πως καλύπτονται αποτελεσματικά σε συγκεκριμένο κλάδο κοινωνικής προστασίας, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν επαρκείς παροχές και, σε περίπτωση επέλευσης κινδύνου, μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δεδομένο επίπεδο παροχών. Μπορεί να χορηγηθεί επίσημη πρόσβαση σε άτομο το οποίο δεν είναι σε θέση εκ των πραγμάτων να θεμελιώσει και να αξιώσει δικαιώματα για παροχές.

(17)

Η κοινωνική προστασία θεωρείται ότι είναι επαρκής όταν επιτρέπει στα άτομα να διατηρούν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, να αναπληρώνουν με εύλογο τρόπο την απώλεια εισοδήματός τους και να ζουν με αξιοπρέπεια, αποτρέποντας τη φτωχοποίησή τους και, κατά περίπτωση, συμβάλλοντας στη δραστηριοποίηση και διευκολύνοντας την επιστροφή στην εργασία. Κατά την αξιολόγηση της επάρκειας, χρειάζεται να λαμβάνεται υπόψη το σύστημα κοινωνικής προστασίας του κράτους μέλους στο σύνολό του, γεγονός που συνεπάγεται ότι χρειάζεται να συνεκτιμώνται όλες οι παροχές κοινωνικής προστασίας του κράτους μέλους.

(18)

Σε ορισμένα κράτη μέλη αποκλείονται από τα συστήματα κοινωνικής προστασίας ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, όπως οι εργαζόμενοι με βραχυχρόνιες συμβάσεις μερικής απασχόλησης, οι εποχιακοί εργαζόμενοι, οι εργαζόμενοι ανάλογα με τη ζήτηση, οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες και οι εργαζόμενοι με συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης μέσω γραφείου ευρέσεως εργασίας ή σε πρακτική άσκηση. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι που δεν έχουν συμβάσεις αορίστου χρόνου πλήρους απασχόλησης ενδέχεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αποτελεσματική κοινωνική προστασία, καθώς μπορεί να μην πληρούν τα κριτήρια για να δικαιούνται παροχές από ανταποδοτικά συστήματα κοινωνικής προστασίας. Οι αυτοαπασχολούμενοι αποκλείονται πλήρως από την τυπική πρόσβαση σε βασικά συστήματα κοινωνικής προστασίας σε ορισμένα κράτη μέλη· σε άλλα κράτη μέλη είναι σε θέση να συμμετέχουν προαιρετικά. Η προαιρετική κάλυψη ίσως αποτελεί κατάλληλη λύση για την ασφάλιση σε περίπτωση ανεργίας, η οποία συνδέεται στενότερα με το επιχειρηματικό ρίσκο· είναι λιγότερο αιτιολογημένη για άλλους κινδύνους, όπως η ασθένεια, οι οποίοι είναι σε μεγάλο βαθμό μη συνδεδεμένοι με το εργασιακό καθεστώς ενός ατόμου.

(19)

Οι κανόνες που διέπουν τα δικαιώματα θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα τη δυσμενή μεταχείριση των εργαζομένων σε μορφές άτυπης απασχόλησης και των αυτοαπασχολουμένων. Ειδικότερα, τα κατώτατα όρια εισοδήματος και χρόνου (περίοδοι κατοχύρωσης, περίοδοι αναμονής, ελάχιστες περίοδοι εργασίας, διάρκεια παροχών) ενδέχεται να αποτελέσουν υπερβολικά μεγάλο εμπόδιο στην πρόσβαση στην κοινωνική προστασία για ορισμένες ομάδες εργαζομένων με άτυπη απασχόληση και αυτοαπασχολουμένων. Σε γενικές γραμμές, προσδιορίστηκαν δύο κατηγορίες προβλημάτων: πρώτον, οι υφιστάμενες διαφορές στους κανόνες που ισχύουν για τους εργαζομένους με τυπική απασχόληση και σε αυτούς που ισχύουν για τους εργαζομένους με άτυπη απασχόληση και τους αυτοαπασχολουμένους θα μπορούσαν να θίξουν αδικαιολόγητα μια ομάδα· δεύτερον, η εφαρμογή των ίδιων κανόνων σε όλες τις ομάδες θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιδείνωση των αποτελεσμάτων για τους εργαζομένους με άτυπη απασχόληση και ενδέχεται να μην ταιριάζει με την κατάσταση των αυτοαπασχολουμένων. Και στις δύο περιπτώσεις κρίνεται σκόπιμο να προσαρμοστούν οι κανόνες περισσότερο στην κατάσταση των συγκεκριμένων ομάδων, διατηρώντας παράλληλα μια γενική αρχή της καθολικότητας, ώστε κανείς στην αγορά εργασίας να μην μείνει εκτεθειμένος στην περίπτωση κοινωνικού κινδύνου. Ενδέχεται να απαιτούνται ειδικά μέτρα, ώστε να μην εισφέρουν οι εργαζόμενοι σε επικαλυπτόμενα συστήματα, παραδείγματος χάρη, όταν ασκούν δευτερεύουσες δραστηριότητες, ενώ καλύπτονται ήδη πλήρως στην κύρια εργασία τους.

(20)

Τα δικαιώματα κοινωνικής προστασίας δεν διατηρούνται, δεν συσσωρεύονται ή/και δεν μεταφέρονται πάντα όταν τα άτομα μετακινούνται από ένα εργασιακό καθεστώς σε άλλο. Για παράδειγμα, όταν μεταπηδούν από τη μισθωτή εργασία στην αυτοαπασχόληση ή την ανεργία ή όταν συνδυάζουν μισθωτή εργασία και αυτοαπασχόληση και όταν ανοίγουν ή κλείνουν μια επιχείρηση. Ωστόσο, η διατήρηση, η σώρευση ή/και η δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων μεταξύ συστημάτων είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου τα άτομα που συνδυάζουν ή αλλάζουν θέσεις εργασίας ή μεταπηδούν από τη μισθωτή εργασία σε καθεστώς αυτοαπασχολούμενου ή αντιστρόφως να έχουν αποτελεσματική πρόσβαση σε παροχές από ανταποδοτικά συστήματα κοινωνικής προστασίας και επαρκή κάλυψη, καθώς και για να ενθαρρύνεται η συμμετοχή τους σε προαιρετικά συστήματα κοινωνικής προστασίας.

(21)

Σε κάποιες περιπτώσεις, οι παροχές μπορεί να είναι ανεπαρκείς, δηλαδή μη πλήρεις ή μη έγκαιρες. Ενδέχεται να μην επιτρέπουν στα άτομα να διατηρούν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, ή να ζουν με αξιοπρέπεια και ενδέχεται να μην αποτρέπουν τη φτωχοποίησή τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις θα μπορούσε να υπάρχει περιθώριο βελτίωσης της επάρκειας, ενώ παράλληλα να υπάρχει μέριμνα για την ανάγκη λήψης μέτρων που διευκολύνουν την επιστροφή στην εργασία. Οι κανόνες που διέπουν τις εισφορές ενδέχεται να στρεβλώσουν τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού και να αποβούν εις βάρος ορισμένων κατηγοριών εργαζομένων και των αυτοαπασχολουμένων. Για παράδειγμα, οι εισφορές κοινωνικής προστασίας για τους αυτοαπασχολουμένους μπορεί να περιλαμβάνουν εισφορές ανεξάρτητες από το εισόδημα ή να καθορίζονται βάσει προηγούμενων εισοδημάτων ή υποθέσεων σχετικά με το μελλοντικό εισόδημα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα χρηματικών ροών, όταν το εισόδημα ενός ατόμου είναι μικρότερο των προβλέψεων. Εάν ένα κράτος μέλος αποφασίσει να καθορίσει κατώτατο όριο εισοδήματος, κάτω από το οποίο ο εργαζόμενος ή ο αυτοαπασχολούμενος δεν υπόκειται στην υποχρέωση να καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές, οι μειώσεις και άλλα μέτρα προοδευτικότητας θα πρέπει να εφαρμόζονται, κατά περίπτωση, εξίσου στους εργαζομένους και τους αυτοαπασχολουμένους αλλά δεν θα πρέπει να προκαλούν ελλιπείς δηλώσεις εισοδήματος. Εν γένει, οι μειώσεις και άλλα μέτρα προοδευτικότητας μπορούν επίσης να χρησιμοποιούνται για να προωθηθεί η μετάβαση σε λιγότερο επισφαλείς μορφές απασχόλησης και να αντιμετωπιστεί η κατάτμηση.

(22)

Η τρέχουσα κανονιστική πολυπλοκότητα και η έλλειψη διαφάνειας στους κανόνες κοινωνικής προστασίας σε πολλά κράτη μέλη ενδέχεται να συνεπάγεται ότι τα άτομα δεν γνωρίζουν επαρκώς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους καθώς και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ασκούν τα δικαιώματά τους και να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους. Το γεγονός αυτό ενδέχεται επίσης να συμβάλλει σε ένα χαμηλό ποσοστό αξίωσης δικαιωμάτων ή χαμηλή συμμετοχή σε συστήματα κοινωνικής προστασίας, ιδίως όταν πρόκειται για προαιρετικά συστήματα. Η διαφάνεια μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, για παράδειγμα, με αποστολή ενημέρωσης για τα ατομικά δικαιώματα, με τη δημιουργία εργαλείων ηλεκτρονικής προσομοίωσης όσον αφορά τα δικαιώματα για παροχές και με τη δημιουργία κέντρων πληροφόρησης ενιαίας εξυπηρέτησης στο διαδίκτυο και εκτός διαδικτύου ή προσωπικών λογαριασμών. Η ψηφιοποίηση μπορεί, ειδικότερα, να συμβάλλει στη βελτίωση της διαφάνειας για τα άτομα.

(23)

Η έλλειψη στατιστικών στοιχείων για την κάλυψη που προσφέρει η κοινωνική προστασία, ανά είδος σχέσης εργασίας, ηλικία, φύλο και ιθαγένεια, ενδέχεται να περιορίσει τις δυνατότητες βελτίωσης της ικανότητας των συστημάτων κοινωνικής προστασίας να προσαρμόζονται και να ανταποκρίνονται στον μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας.

(24)

Τα κενά στην πρόσβαση στην κοινωνική προστασία ενδέχεται να έχουν αρνητικές συνέπειες, από οικονομική και δημοσιονομική άποψη, οι οποίες γίνονται αισθητές σε ολόκληρη την Ένωση. Αποτελούν πρόβλημα κοινού ενδιαφέροντος για τα κράτη μέλη και δυνάμει τροχοπέδη στην επίτευξη βασικών στόχων της Ένωσης.

(25)

Η νομοθεσία της Ένωσης διασφαλίζει ήδη την αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ διαφόρων ειδών σχέσεων εργασίας, απαγορεύει οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου σε θέματα απασχόλησης, επαγγέλματος, κοινωνικής προστασίας και πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες, διασφαλίζει τη δυνατότητα μεταφοράς και διατήρησης των δικαιωμάτων στην περίπτωση κινητικότητας μεταξύ κρατών μελών και εγγυάται τις ελάχιστες απαιτήσεις για την απόκτηση και διατήρηση συμπληρωματικών συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων σε διασυνοριακό επίπεδο, καθώς και τις ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά τη διαφάνεια των επαγγελματικών ασφαλιστικών συστημάτων. Η παρούσα σύσταση δεν θίγει τις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας της Ένωσης για τα δικαιώματα κοινωνικής προστασίας, συγκεκριμένα, τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 883/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1), τις οδηγίες 2006/54/ΕΚ (2), 2008/94/ΕΚ (3), 2008/104/ΕΚ (4), 2010/41/ΕΕ (5), (ΕΕ) 2016/2341 (6), (ΕΕ) 2019/1152 (7) και (ΕΕ) 2019/1158 (8) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, και τις οδηγίες 79/7/ΕΟΚ (9), 93/103/ΕΚ (10), 97/81/ΕΚ (11), 1999/70/ΕΚ (12), 2004/113/ΕΚ (13) και 2010/18/ΕΕ (14).

(26)

Η σύσταση 92/442/ΕΟΚ (15) του Συμβουλίου προσδιόρισε κοινούς στόχους στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και κάλεσε τα κράτη μέλη να εξετάσουν «τη δυνατότητα καθιέρωσης ή/και ανάπτυξης κατάλληλης κοινωνικής προστασίας για τους μη μισθωτούς εργαζομένους». Οι εν λόγω κοινώς καθορισμένοι στόχοι πρόσφεραν χώρο στην ανοιχτή μέθοδο συντονισμού για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό μέσο καθορισμού, εφαρμογής και αξιολόγησης των εθνικών πλαισίων κοινωνικής προστασίας και προώθησης της αμοιβαίας συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα αυτόν.

(27)

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2018 υπενθυμίζει ότι η βελτίωση της επάρκειας και της κάλυψης της κοινωνικής προστασίας είναι καθοριστική για την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ οι κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης που ορίζονται στην απόφαση (ΕΕ) 2018/1215 του Συμβουλίου (16) καλούν τα κράτη μέλη να εκσυγχρονίσουν τα συστήματα κοινωνικής προστασίας.

(28)

Στο πλαίσιο της σύστασης για τα κατώτατα όρια κοινωνικής προστασίας του 2012 (αριθ. 202), η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας συνιστά στα μέλη της, σύμφωνα με τις εθνικές συνθήκες, να θεσπίσουν το συντομότερο δυνατόν και να διατηρήσουν κατώτατα όρια κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων βασικών εγγυήσεων κοινωνικής ασφαλείας.

(29)

Η Επιτροπή προέβη σε διαβούλευση σε δύο στάδια με τους κοινωνικούς εταίρους βάσει του άρθρου 154 της ΣΛΕΕ σχετικά με δυνατότητες δράσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η πρόσβαση στην κοινωνική προστασία των εργαζομένων ανεξάρτητα από τη μορφή απασχόλησης. Η διαδικασία που ορίζεται στο άρθρο 154 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ δεν εφαρμόζεται αυτή καθαυτή στη δράση της Ένωσης για την αντιμετώπιση προκλήσεων που αφορούν τους αυτοαπασχολουμένους βάσει του άρθρου 352 της ΣΛΕΕ. Η Επιτροπή κάλεσε τους κοινωνικούς εταίρους να εκφράσουν, σε εθελοντική βάση, τις απόψεις τους όσον αφορά τους αυτοαπασχολουμένους.

(30)

Η Επιτροπή πραγματοποίησε επίσης δημόσια διαβούλευση για να συγκεντρωθούν οι απόψεις των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και πολιτών, και συγκέντρωσε στοιχεία για την αξιολόγηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της παρούσας σύστασης.

(31)

Η εφαρμογή της παρούσας σύστασης δεν θα πρέπει να πραγματοποιείται με τρόπο που να μειώνει τα δικαιώματα που θεσπίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία της Ένωσης στον τομέα αυτόν, ούτε να συνιστά βάσιμο λόγο για την υποβάθμιση του γενικού επιπέδου προστασίας που παρέχεται στους εργαζομένους στον τομέα που καλύπτεται από την παρούσα σύσταση.

(32)

Η παρούσα σύσταση θα πρέπει να αποφεύγει την επιβολή διοικητικών, οικονομικών ή νομικών περιορισμών, οι οποίοι θα αποτελούσαν τροχοπέδη στη δημιουργία ή την ανάπτυξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Για τον λόγο αυτό, τα κράτη μέλη καλούνται να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο των μεταρρυθμίσεών τους στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι ΜΜΕ δεν θα επηρεαστούν δυσανάλογα, δίνοντας έμφαση στις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τις διοικητικές επιβαρύνσεις, και να δημοσιεύσουν τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων αυτών.

(33)

Η παρούσα σύσταση δεν θα πρέπει να επιδεινώνει περαιτέρω τη ρευστότητα των επιχειρήσεων —ιδίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων— όταν η οικονομική τους κατάσταση έχει επηρεαστεί αρνητικά λόγω υπερημερίας πληρωμών από δημόσιες αρχές.

(34)

Τα κράτη μέλη μπορούν να επιτρέψουν τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, στον σχεδιασμό των μεταρρυθμίσεων.

(35)

Η παρούσα σύσταση δεν θίγει τις αρμοδιότητες των κρατών μελών να οργανώνουν τα συστήματα κοινωνικής προστασίας τους. Η αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών σε σχέση με την οργάνωση των συστημάτων τους κοινωνικής προστασίας περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, αποφάσεις για τη σύσταση, τη χρηματοδότηση και τη διαχείριση τέτοιων συστημάτων και συναφών οργάνων, καθώς και για το επίπεδο, την ουσία και τη χορήγηση παροχών, το επίπεδο των εισφορών και τους όρους πρόσβασης. Λαμβανομένων υπόψη των διαφορών μεταξύ των εθνικών συστημάτων, η παρούσα σύσταση δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να διατηρούν ή να θεσπίζουν ευνοϊκότερες διατάξεις για την κοινωνική προστασία σε σχέση με αυτές περιλαμβάνονται στην παρούσα σύσταση.

(36)

Η παρούσα σύσταση σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, η παρούσα σύσταση επιδιώκει την προώθηση της εφαρμογής του άρθρου 34 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(37)

Η οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής προστασίας έχει ουσιαστική σημασία για την ανθεκτικότητα, την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων. Η εφαρμογή της παρούσας σύστασης δεν θα πρέπει να επηρεάζει σημαντικά τη δημοσιονομική ισορροπία των συστημάτων κοινωνικής προστασίας των κρατών μελών,

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.