Υπόθεση T‑193/22

OT

κατά

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (πρώτο πενταμελές τμήμα)
της 15ης Νοεμβρίου 2023

«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα που λαμβάνονται λόγω ενεργειών που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας – Δέσμευση κεφαλαίων – Κατάλογος προσώπων, οντοτήτων και οργανισμών επί των οποίων εφαρμόζεται η δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων – Καταχώριση και διατήρηση στους καταλόγους του ονόματος του προσφεύγοντος – Έννοια του “εξέχοντος επιχειρηματία” – Άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της απόφασης 2014/145/ΚΕΠΠΑ – Ένσταση έλλειψης νομιμότητας – Υποχρέωση αιτιολόγησης – Σφάλμα εκτίμησης – Δικαίωμα ακρόασης – Δικαίωμα ιδιοκτησίας – Επιχειρηματική ελευθερία – Αναλογικότητα – Κατάχρηση εξουσίας»

1. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων, αφενός, των υπευθύνων για ενέργειες και πολιτικές που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, ή για τη στήριξη και για την εφαρμογή τέτοιων ενεργειών και πολιτικών, καθώς και, αφετέρου, των συνδεόμενων με αυτούς φυσικών ή νομικών προσώπων, οντοτήτων ή οργανισμών – Έκταση του ελέγχου

   [Άρθρο 275, εδ. 2, ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης· απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 του Συμβουλίου· κανονισμοί του Συμβουλίου 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψη 34)

2. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Έκταση του ελέγχου – Περιορισμένος έλεγχος ως προς τους γενικούς κανόνες – Κριτήρια λήψης περιοριστικών μέτρων

   (Κανονισμός του Συμβουλίου 269/2014, άρθρα 2 και 3 § 1)

   (βλ. σκέψη 35)

3. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων εξεχόντων επιχειρηματιών δραστηριοποιούμενων σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και των συνδεόμενων με αυτούς προσώπων – Μη λήψη, από το Συμβούλιο, περιοριστικών μέτρων κατά εξεχόντων επιχειρηματιών που δεν έχουν τη ρωσική ιθαγένεια – Παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης – Δεν υφίσταται

   [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψεις 38-40)

4. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Κριτήρια λήψης περιοριστικών μέτρων – Παροχή ενεργού υλικής ή οικονομικής στήριξης στους Ρώσους ιθύνοντες που υπήρξαν υπεύθυνοι για την προσάρτηση της Κριμαίας και για την αποσταθεροποίηση της ανατολικής Ουκρανίας – Όφελος που αντλείται από τους ιθύνοντες – Έννοια – Υποχρέωση απόδειξης της ύπαρξης συνάφειας μεταξύ, αφενός, του οφέλους που αποκομίστηκε και, αφετέρου, της προσάρτησης της Κριμαίας και της αποσταθεροποίησης της ανατολικής Ουκρανίας – Δεν υφίσταται – Σεβασμός της αρχής της ασφάλειας δικαίου, η οποία απαιτεί σαφήνεια, ακρίβεια και προβλεψιμότητα των αποτελεσμάτων των κανόνων δικαίου

   [Απόφαση του Συμβουλίου 2014/145/ΚΕΠΠΑ, όπως τροποποιήθηκε από τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 3 § 1, στοιχείο δʹ, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψεις 42-44)

5. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων εξεχόντων επιχειρηματιών δραστηριοποιούμενων σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και των συνδεόμενων με αυτούς προσώπων – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας – Μέτρα αρκούντως σαφή και ακριβή – Πρόσφορος χαρακτήρας των περιοριστικών μέτρων – Περιοριστικά μέτρα που επιδιώκουν νόμιμο σκοπό της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας – Σεβασμός της αρχής της ασφάλειας δικαίου, η οποία απαιτεί σαφήνεια, ακρίβεια και προβλεψιμότητα των αποτελεσμάτων των κανόνων δικαίου

   [Άρθρο 21 § 2, στοιχείο γʹ, ΣΕΕ· απόφαση του Συμβουλίου 2014/145/ΚΕΠΠΑ, όπως τροποποιήθηκε από τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 3 § 1, στοιχείο ζʹ, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψεις 45-51, 56, 58)

6. Πράξεις των θεσμικών οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολόγησης – Περιεχόμενο – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Εξέχοντες επιχειρηματίες δραστηριοποιούμενοι σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας και συνδεόμενα με αυτούς πρόσωπα – Υποχρέωση να προσδιορίζονται στην αιτιολογία τα ειδικά και συγκεκριμένα στοιχεία που δικαιολογούν το μέτρο – Απόφαση που εντάσσεται σε πλαίσιο το οποίο είναι γνωστό στον ενδιαφερόμενο και του παρέχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί τη σημασία του μέτρου που ελήφθη εις βάρος του – Επιτρέπεται η παράθεση συνοπτικής αιτιολογίας

   [Άρθρο 296, εδ. 2, ΣΛΕΕ· απόφαση του Συμβουλίου 2014/145/ΚΕΠΠΑ, όπως τροποποιήθηκε από τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψεις 63-68, 75)

7. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιοριστικά μέτρα – Υποχρέωση γνωστοποίησης των ειδικών επιμέρους λόγων που δικαιολογούν τις ληφθείσες αποφάσεις – Δικαίωμα ακρόασης πριν από τη λήψη τέτοιων μέτρων – Περιορισμοί – Προϋποθέσεις

   [Άρθρο 296, εδ. 2, ΣΛΕΕ· απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε από τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530, όπως τροποποιήθηκε από τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψεις 79-82)

8. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Ουκρανίας – Υποχρέωση γνωστοποίησης των επιμέρους και ειδικών λόγων που δικαιολογούν τις ληφθείσες αποφάσεις – Περιεχόμενο – Κοινοποίηση στον ενδιαφερόμενο μέσω δημοσίευσης στην Επίσημη Εφημερίδα – Επιτρεπτό – Προϋποθέσεις – Αδυναμία του Συμβουλίου να προβεί σε [ατομική] κοινοποίηση

   [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530, άρθρο 3 § 2· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 14 § 2, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψεις 87-92)

9. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων εξεχόντων επιχειρηματιών δραστηριοποιούμενων σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και των συνδεόμενων με αυτούς προσώπων – Υποχρέωση γνωστοποίησης των επιβαρυντικών στοιχείων – Έκταση – Ο χαρακτηρισμός της πράξης ως παράνομης εξαρτάται από το αν η παράβαση της ως άνω υποχρέωσης έχει διαδικαστικές συνέπειες

   [Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41 § 2, στοιχείο αʹ· απόφαση του Συμβουλίου 2014/145/ΚΕΠΠΑ, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

   (βλ. σκέψη 93)

10. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δικαίωμα προηγούμενης επίσημης ακρόασης – Δεν υφίσταται – Προσβολή του δικαιώματος ακρόασης – Δεν υφίσταται

    [Απόφαση του Συμβουλίου 2014/145/ΚΕΠΠΑ, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 97-99)

11. Εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων – Δικαιώματα άμυνας – Μεταγενέστερη απόφαση με την οποία το όνομα του προσφεύγοντος διατηρήθηκε στον κατάλογο των προσώπων που αφορούν τα μέτρα αυτά – Απουσία νέων λόγων – Υποχρέωση του Συμβουλίου να γνωστοποιήσει στον ενδιαφερόμενο τα νέα στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη κατά την περιοδική επανεξέταση των περιοριστικών μέτρων – Γνωστοποίηση των νέων στοιχείων στον ενδιαφερόμενο προκειμένου να υποβάλει τις παρατηρήσεις του

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 101, 102)

12. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων εξεχόντων επιχειρηματιών δραστηριοποιούμενων σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και των συνδεόμενων με αυτούς προσώπων – Δικαιώματα άμυνας – Μεταγενέστερη απόφαση με την οποία το όνομα του προσφεύγοντος διατηρήθηκε στον κατάλογο των προσώπων που αφορούν τα μέτρα αυτά – Απουσία νέων λόγων – Απουσία νέων επιβαρυντικών στοιχείων – Γνωστοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων – Δεν έλαβε χώρα – Προσβολή του δικαιώματος ακρόασης – Δεν υφίσταται

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 103-106)

13. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Έκταση του ελέγχου – Καταχώριση του ονόματος του προσφεύγοντος στον κατάλογο ο οποίος είναι προσαρτημένος στην προσβαλλόμενη απόφαση λόγω της ιδιότητας του προσφεύγοντος του ως εξέχοντος επιχειρηματία δραστηριοποιούμενου σε οικονομικό τομέα που αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας – Έγγραφα προσβάσιμα στο κοινό – Παραδεκτό

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 115-120)

14. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Έκταση του ελέγχου – Απόδειξη της βασιμότητας του μέτρου – Υποχρέωση της αρμόδιας ενωσιακής αρχής να τεκμηριώσει, σε περίπτωση αμφισβήτησης, τη βασιμότητα των λόγων στους οποίους στηρίχθηκε η λήψη μέτρου εις βάρος των ενδιαφερόμενων προσώπων ή οντοτήτων – Σφάλμα εκτίμησης – Δεν υφίσταται

    [Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί 269/2014, 2022/427 και 2022/1529 του Συμβουλίου]

    (βλ. σκέψεις 122-124, 147, 149-151, 155, 157, 160)

15. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Κριτήρια λήψης περιοριστικών μέτρων – Εξέχοντες επιχειρηματίες δραστηριοποιούμενοι σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας και συνδεόμενα με αυτούς πρόσωπα – Έννοια – Υποχρέωση απόδειξης της ύπαρξης συνάφειας μεταξύ, αφενός, του οφέλους που αποκομίστηκε και, αφετέρου, της προσάρτησης της Κριμαίας και της αποσταθεροποίησης της ανατολικής Ουκρανίας – Δεν υφίσταται

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 3 § 1, στοιχείο ζʹ, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 138-145)

16. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων εξεχόντων επιχειρηματιών δραστηριοποιούμενων σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και των συνδεόμενων με αυτούς προσώπων – Μη λήψη από το Συμβούλιο μέτρων δέσμευσης κεφαλαίων κατά άλλων προσώπων ευρισκόμενων σε παρεμφερή κατάσταση – Παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης – Δεν υφίσταται

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 3 § 1, στοιχείο ζʹ, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψη 148)

17. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Πεδίο εφαρμογής – Εξέχοντες επιχειρηματίες δραστηριοποιούμενοι σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας και συνδεόμενα με αυτούς πρόσωπα – Έννοια – Πρόσωπα τα οποία έχουν προβεί στις επίμαχες πράξεις στο παρελθόν, ανεξαρτήτως αν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τρέχουσα ανάμιξη ή συμμετοχή τους σε τέτοιες πράξεις – Εμπίπτουν

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 3 § 1, στοιχείο ζʹ, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 153, 154)

18. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Κριτήρια λήψης των περιοριστικών μέτρων – Εξέχοντες επιχειρηματίες δραστηριοποιούμενοι σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας και συνδεόμενα με αυτούς πρόσωπα – Έννοια του οικονομικού τομέα που αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, άρθρο 3 § 1, στοιχείο ζʹ, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψη 156)

19. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Έκταση του ελέγχου – Απόδειξη της βασιμότητας του μέτρου – Υποχρέωση της αρμόδιας ενωσιακής αρχής να τεκμηριώσει, σε περίπτωση αμφισβήτησης, τη βασιμότητα των λόγων στους οποίους στηρίχθηκε η λήψη μέτρου εις βάρος των ενδιαφερόμενων προσώπων ή οντοτήτων – Εύρος του περιθωρίου εκτίμησης της αρμόδιας αρχής – Επιρροή την οποία ασκούν αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίστηκαν στο πλαίσιο προηγούμενης καταχώρισης ελλείψει τροποποίησης της αιτιολογίας, μεταβολής στην κατάσταση του προσφεύγοντος ή αλλαγής της συγκυρίας στην Ουκρανία – Μεταβολή στην κατάσταση του προσφεύγοντος – Δεν υφίσταται

    [Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 168, 169, 171, 173-177, 183-185)

20. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Δέσμευση κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία – Περιορισμός του δικαιώματος ιδιοκτησίας και της επιχειρηματικής ελευθερίας – Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας – Δεν υφίσταται

    [Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 16 και 17 απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 και (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530· κανονισμοί του Συμβουλίου 269/2014, 2022/427 και 2022/1529]

    (βλ. σκέψεις 191, 192, 195-200, 202-205)

Σύνοψη

Κατόπιν της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας (στο εξής: Ρωσία) κατά της Ουκρανίας στις 24 Φεβρουαρίου 2022, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε στις 15 Μαρτίου 2022 την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 ( 1 ) και τον κανονισμό 2022/427 ( 2 ), κατ’ εφαρμογή των οποίων το όνομα του προσφεύγοντος προστέθηκε στους εκδοθέντες ήδη από το 2014 ( 3 ) καταλόγους του Συμβουλίου με ονόματα προσώπων, οντοτήτων και φορέων που στηρίζουν δράσεις οι οποίες υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Το Συμβούλιο επέβαλε στον προσφεύγοντα, επιχειρηματία ρωσικής ιθαγένειας, το μέτρο της δέσμευσης των κεφαλαίων και των τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων του, δυνάμει του άρθρου 2, παράγραφος 1, στοιχεία δʹ και ζʹ, της απόφασης 2014/145, με την αιτιολογία ότι, ως μεγαλομέτοχος σημαντικού ρωσικού ομίλου ετερογενών δραστηριοτήτων ο οποίος περιλαμβάνεται μεταξύ των μεγαλύτερων φορολογουμένων στη Ρωσία, θεωρείται ως μία από τις πλέον εξέχουσες ρωσικές προσωπικότητες που διατηρούν δεσμούς με τον Ρώσο Πρόεδρο, ο οποίος δεν παρέλειψε μάλιστα να επιβραβεύσει τον εν λόγω όμιλο ετερογενών δραστηριοτήτων για την αφοσίωσή του προς τις ρωσικές αρχές. Με βάση την ίδια αιτιολογία, τα προαναφερθέντα μέτρα παρατάθηκαν, όσον αφορά τον προσφεύγοντα, με την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530 ( 4 ) και τον κανονισμό 2022/1529 ( 5 ) της 14ης Σεπτεμβρίου 2022.

Ο προσφεύγων άσκησε ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσφυγή ακυρώσεως κατά των πράξεων του Συμβουλίου.

Το Γενικό Δικαστήριο, το οποίο απορρίπτει, στο σύνολό της, την προσφυγή ακυρώσεως του προσφεύγοντος, αποφαίνεται, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο της εξέτασης σχετικής ένστασης, επί της νομιμότητας των κριτηρίων καταχώρισης στα οποία στηρίχθηκε το Συμβούλιο, ήτοι στην υλική και οικονομική στήριξη την οποία παρέχει ο προσφεύγων στην Κυβέρνηση της Ρωσίας, καθώς και στο όφελος που αποκομίζει ως αντάλλαγμα, όπως επίσης και επί του χαρακτηρισμού του προσφεύγοντος ως εξέχοντος επιχειρηματία δραστηριοποιούμενου σε οικονομικούς τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την κυβέρνηση της Ρωσίας.

Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου

Όσον αφορά, πρώτον, την ένσταση ελλείψεως νομιμότητας την οποία προέβαλε ο προσφεύγων ως προς το άρθρο 1, στοιχεία δʹ και ζʹ, του κανονισμού 2022/330 ( 6 ) [στο εξής: κριτήριο δʹ και κριτήριο ζʹ], διάταξη που, κατά τον προσφεύγοντα, συνεπάγεται ειδικότερα παραβίαση της αρχής της ασφάλειας δικαίου και χρησιμοποιεί κριτήρια απρόσφορα σε σχέση με τους σκοπούς των επίμαχων μέτρων, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι από το γράμμα του ως άνω άρθρου προκύπτει σαφώς ότι το κριτήριο δʹ αναφέρεται στοχευμένα και επιλεκτικά στα πρόσωπα τα οποία, μολονότι ουδόλως συνδέονται, τα ίδια, με την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας, παρέχουν υλική ή οικονομική στήριξη στους Ρώσους ιθύνοντες που είναι υπεύθυνοι για την αποσταθεροποίηση ή αντλούν όφελος από τους ιθύνοντες αυτούς. Επιπλέον, το συγκεκριμένο κριτήριο δεν απαιτεί να αποκομίζουν τα οικεία πρόσωπα ή οι οικείες οντότητες προσωπικό όφελος από την προσάρτηση της Κριμαίας και την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας.

Αναφορικά με το κριτήριο ζʹ, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι το γράμμα της διάταξης αναφέρεται, κατά τρόπο αρκούντως σαφή και ακριβή, σε εξέχοντες επιχειρηματίες δραστηριοποιούμενους σε τομείς που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για την κυβέρνηση της Ρωσίας. Εξ αυτού συνάγεται ότι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να θεωρηθούν εξέχοντα πρόσωπα λόγω της σημασίας τους στον τομέα δραστηριότητάς τους και λόγω της σημασίας του τομέα αυτού για τη ρωσική οικονομία. Υπάρχει, εξάλλου, λογική σχέση μεταξύ της στόχευσης των εξεχόντων προσώπων και του σκοπού των επίμαχων περιοριστικών μέτρων, ο οποίος είναι να αυξηθούν τόσο η πίεση προς τη Ρωσία όσο και το κόστος των ενεργειών της Ρωσίας που αποσκοπούν στην υπονόμευση της εδαφικής ακεραιότητας, της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Το Γενικό Δικαστήριο τονίζει επίσης ότι τα δύο ανωτέρω κριτήρια, όπως ερμηνεύονται υπό το πρίσμα του νομοθετικού και ιστορικού πλαισίου εντός του οποίου θεσπίστηκαν, δεν είναι προδήλως ακατάλληλα λαμβανομένου υπόψη του σκοπού τον οποίο υπηρετούν τα περιοριστικά μέτρα και της πρωταρχικής σημασίας της διατήρησης της ειρήνης. Ως εκ τούτου, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει την αιτίαση περί παραβίασης της αρχής της ασφάλειας του δικαίου, όπως και εκείνη με την οποία αμφισβητείται ο αναγκαίος και πρόσφορος χαρακτήρας των προαναφερθέντων κριτηρίων και, κατά συνέπεια, απορρίπτει την ένσταση έλλειψης νομιμότητας.

Στη συνέχεια, όσον αφορά την αιτίαση του προσφεύγοντος περί πρόδηλου σφάλματος εκτίμησης, το οποίο έγκειται, πρώτον, στην προβαλλόμενη έλλειψη αποδεικτικής αξίας των αποδεικτικών στοιχείων που προσκομίστηκαν προς στήριξη του κριτηρίου ζʹ, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η διαδικασία ενώπιον του ενωσιακού δικαστή διέπεται από την αρχή της ελεύθερης εκτίμησης των αποδείξεων. Αυτές πρέπει να κρίνονται ως προς την αξιοπιστία τους και να ελέγχεται η αληθοφάνεια των πληροφοριών, με βάση, μεταξύ άλλων, την προέλευση του εγγράφου, τις συνθήκες υπό τις οποίες συντάχθηκε και τον αποδέκτη του, καθώς κατά πόσον το έγγραφο, βάσει του περιεχομένου του, μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστο. Ελλείψει εξουσίας έρευνας σε τρίτες χώρες, η εκτίμηση των ενωσιακών αρχών μπορεί, εξάλλου, να βασίζεται σε πηγές πληροφοριών προσβάσιμες στο κοινό. Επ’ αυτού, το Γενικό Δικαστήριο παρατηρεί ότι η σύγκρουση στην οποία εμπλέκονται η Ρωσία και η Ουκρανία μπορεί να καταστήσει ιδιαιτέρως δυσχερή την πρόσβαση στην πρωτογενή πηγή ορισμένων πληροφοριών καθώς και τη συλλογή μαρτυριών εκ μέρους προσώπων που δέχονται να ταυτοποιηθούν, υπενθυμίζοντας ότι οι επακόλουθες δυσκολίες στη διεξαγωγή ερευνών ενδέχεται να εμποδίζουν την εύρεση συγκεκριμένων αποδείξεων και αντικειμενικών πληροφοριακών στοιχείων. Υπό το πρίσμα των σκέψεων αυτών, το Γενικό Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, εν προκειμένω, δεν είναι δυνατόν να αποκλειστεί εκ προοιμίου η αποδεικτική αξία των στοιχείων του φακέλου των αποδεικτικών που προσκόμισε το Συμβούλιο.

Δεύτερον, ως προς το δεύτερο σκέλος του λόγου ακυρώσεως, το Δικαστήριο διευκρινίζει, αφενός, ότι ο λόγος αυτός πρέπει να θεωρηθεί ότι αφορά σφάλμα εκτίμησης των πραγματικών περιστατικών υπό το πρίσμα του κριτηρίου ζʹ και όχι «προδήλως» εσφαλμένη εκτίμησή τους, δεδομένου ότι τα δικαιοδοτικά όργανα της Ένωσης οφείλουν να διασφαλίζουν, κατ’ αρχήν πλήρη, έλεγχο της νομιμότητας του συνόλου των ενωσιακών πράξεων. Αφετέρου, επισημαίνει ότι ο δικαστικός έλεγχος ( 7 ) πρέπει να είναι αποτελεσματικός και να εδράζεται, ειδικότερα, σε έλεγχο των πραγματικών περιστατικών που παρατίθενται στην αιτιολογική έκθεση στην οποία βασίζεται η επίδικη απόφαση. Εξάλλου, η βασιμότητα των λόγων στους οποίους στηρίχθηκε η λήψη μέτρου εις βάρος του ενδιαφερομένου πρέπει να κρίνεται με εξέταση των αποδεικτικών και πληροφοριακών στοιχείων εντός του πλαισίου όπου εντάσσονται. Το Συμβούλιο ανταποκρίνεται, επομένως, στο βάρος της απόδειξης το οποίο φέρει, εφόσον προβάλλει ενώπιον του ενωσιακού δικαστή μια δέσμη από αρκούντως συγκεκριμένες, ακριβείς και συγκλίνουσες ενδείξεις βάσει των οποίων μπορεί να στοιχειοθετηθεί η ύπαρξη επαρκούς συνδέσμου μεταξύ του ενδιαφερομένου και του καθεστώτος ή των καταστάσεων που πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Όσον αφορά, κατά πρώτον, την αρχική καταχώριση του ονόματος τους προσφεύγοντος στους καταλόγους βάσει του κριτηρίου ζʹ, το Γενικό Δικαστήριο σημειώνει ότι το κριτήριο αυτό στηρίζεται στην έννοια του «εξέχοντος επιχειρηματία», σε συνάρτηση με την άσκηση «δραστηριότητας σε οικονομικούς τομείς που παρέχουν σημαντική πηγή εσόδων στη [Ρωσική] Κυβέρνηση», χωρίς άλλη προϋπόθεση σχετική με την ύπαρξη άμεσου ή έμμεσου δεσμού με την εν λόγω κυβέρνηση. Ως προς το σημείο αυτό, υφίσταται λογική σύνδεση μεταξύ της στόχευσης της συγκεκριμένης κατηγορίας προσώπων και του σκοπού των επίμαχων περιοριστικών μέτρων, ο οποίος είναι να αυξηθούν η πίεση προς τη Ρωσία και το κόστος των ενεργειών της έναντι της Ουκρανίας. Το Γενικό Δικαστήριο τονίζει ότι αντίθετη ερμηνεία θα προσέκρουε τόσο στο γράμμα του κριτηρίου ζʹ όσο και στον επιδιωκόμενο σκοπό. Λαμβανομένου υπόψη του γράμματος της διάταξης, τα πρόσωπα για τα οποία γίνεται λόγος πρέπει να θεωρηθούν ως εξέχοντα λόγω της σημασίας τους στον τομέα δραστηριότητάς τους και της σημασίας του τομέα αυτού για τη ρωσική οικονομία. Αναφορικά με τον σκοπό των επίμαχων περιοριστικών μέτρων, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι ο σκοπός αυτός δεν συνίσταται στην επιβολή κυρώσεων σε ορισμένα πρόσωπα ή οντότητες λόγω της σύνδεσής τους με την κατάσταση στην Ουκρανία ή των δεσμών τους με τη Ρωσική Κυβέρνηση, αλλά στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη Ρωσία, προκειμένου να αυξηθούν η πίεση που της ασκείται και το κόστος των ενεργειών της έναντι της Ουκρανίας. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή του κριτηρίου ζʹ δεν σημαίνει ότι το Συμβούλιο οφείλει να αποδείξει την ύπαρξη στενών δεσμών ή σχέσης αλληλεξάρτησης με την Κυβέρνηση της Ρωσίας, ούτε εξαρτάται από τη δυνατότητα καταλογισμού στον προσφεύγοντα των αποφάσεων που αφορούν τη συνέχιση της σύγκρουσης στην Ουκρανία ή από την ύπαρξη άμεσου άμεσης ή έμμεσης συνάφειας με την αποσταθεροποίηση της χώρας αυτής.

Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι το Συμβούλιο δεν υπέπεσε σε σφάλμα εκτίμησης θεωρώντας τον προσφεύγοντα ως εξέχοντα επιχειρηματία, και δη χαρακτηρίζοντάς τον ως «μεγαλομέτοχο του ομίλου Alfa Group» μολονότι είχε πωλήσει τις μετοχές του στην εταιρία αυτή. Πράγματι, λαμβανομένου υπόψη του κριτηρίου ζʹ, η έννοια του «εξέχοντος επιχειρηματία» αναφέρεται σε πραγματικά στοιχεία τόσο του παρελθόντος όσο και της διαχρονίας, οπότε οι λόγοι καταχώρισης του ονόματος προσφεύγοντος είναι πιθανόν να αναφέρονται σε πραγματική κατάσταση η οποία υφίστατο πριν από την έκδοση των αρχικών πράξεων και εν τω μεταξύ άλλαξε, χωρίς, ωστόσο, τούτο να σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι τα περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν εις βάρος του επί τη βάσει αυτή είναι παρωχημένα.

Όσον αφορά, κατά δεύτερον, τη διατήρηση του ονόματος του προσφεύγοντος στους καταλόγους βάσει του ίδιου κριτηρίου, το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει ότι το Συμβούλιο οφείλει, κατά την περιοδική επανεξέταση των περιοριστικών μέτρων, να προβαίνει σε επικαιροποιημένη εκτίμηση της κατάστασης και σε απολογισμό των συνεπειών που έχουν για τους ενδιαφερομένους τα ήδη ληφθέντα μέτρα, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού τους. Για να δικαιολογήσει τη διατήρηση του ονόματος στους καταλόγους, το Συμβούλιο μπορεί να στηριχθεί στα ίδια αποδεικτικά στοιχεία που δικαιολόγησαν την αρχική του καταχώριση, εφόσον οι λόγοι καταχώρισης παραμένουν αμετάβλητοι και η συγκυρία δεν έχει αλλάξει κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα αποδεικτικά στοιχεία να κατέστησαν παρωχημένα. Στην προκειμένη περίπτωση, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι η υποτιθέμενη μεταβίβαση, από τον προσφεύγοντα, των μεριδίων του στην ABH Holdings δεν αποδείχθηκε με αρκούντως πειστικά στοιχεία. Κατά συνέπεια, το Συμβούλιο ορθώς έκρινε ότι η ατομική κατάσταση του προσφεύγοντος δεν είχε πράγματι μεταβληθεί μετά από την αρχική καταχώριση του ονόματός του στους επίμαχους καταλόγους. Επομένως, το Συμβούλιο δεν υπέπεσε σε σφάλμα εκτίμησης διατηρώντας σε ισχύ τα επίμαχα περιοριστικά μέτρα.

Τέλος, όσον αφορά τις προβαλλόμενες από τον προσφεύγοντα παραβιάσεις της αρχής της αναλογικότητας, του δικαιώματος ιδιοκτησίας, της επιχειρηματικής ελευθερίας και του δικαιώματος άσκησης επαγγέλματος, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι οι δυσχέρειες οι οποίες προκαλούνται συναφώς στον προσφεύγοντα δεν είναι δυσανάλογες σε σχέση με τη σημασία του επιδιωκόμενου με τις προσβαλλόμενες πράξεις σκοπού.

Συνεπώς, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει την προσφυγή στο σύνολό της.

( 1 ) Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/429 του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2022, για την τροποποίηση της απόφασης 2014/145/ΚΕΠΠΑ σχετικά με περιοριστικά μέτρα όσον αφορά δράσεις που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας (ΕΕ 2022, L 871, σ. 44).

( 2 ) Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/427 του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2022, για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 269/2014 σχετικά με περιοριστικά μέτρα για ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας

( 3 ) Απόφαση 2014/145/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 17ης Μαρτίου 2014, σχετικά με περιοριστικά μέτρα όσον αφορά δράσεις που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας (ΕΕ 2022, L 78, σ. 16).

( 4 ) Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2022/1530 του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2022, για την τροποποίηση της απόφασης 2014/145/ΚΕΠΠΑ σχετικά με περιοριστικά μέτρα όσον αφορά δράσεις που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας (ΕΕ 2022, L 239, σ. 149-296).

( 5 ) Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/1529 του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2022, για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 269/2014 σχετικά με περιοριστικά μέτρα για ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας (ΕΕ 2022, L 239, σ. 1).

( 6 ) Κανονισμός (ΕΕ) 2022/330 του Συμβουλίου της 25ης Φεβρουαρίου 2022 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 269/2014 σχετικά με περιοριστικά μέτρα για ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας (ΕΕ 2022, L 51, σ. 1). Σύμφωνα με το άρθρο 1 του κανονισμού:

«[…] 1. Στο παράρτημα Ι περιλαμβάνονται: […]

δ) φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες ή φορείς που παρέχουν υλική ή οικονομική στήριξη σε Ρώσους ιθύνοντες οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την προσάρτηση της Κριμαίας ή την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας ή έχουν οφέλη από αυτούς,

[…]

ζ) εξέχοντες επιχειρηματίες ή νομικά πρόσωπα, οντότητες ή φορείς που δραστηριοποιούνται σε οικονομικούς τομείς οι οποίοι παρέχουν σημαντική πηγή εσόδων στην κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία είναι υπεύθυνη για την προσάρτηση της Κριμαίας και την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας,

και φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οντότητες ή φορείς που συνδέονται με αυτά.»

( 7 ) Άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.