Υπόθεση T‑692/15

HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping GmbH

κατά

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν με σκοπό την παρεμπόδιση της διαδόσεως των πυρηνικών όπλων – Δέσμευση κεφαλαίων – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Εξωσυμβατική ευθύνη – Κατάφωρη παράβαση κανόνα δικαίου που απονέμει δικαιώματα σε ιδιώτες»

Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 13ης Δεκεμβρίου 2017

1. Εξωσυμβατική ευθύνη – Προϋποθέσεις – Έλλειψη νομιμότητας – Ζημία – Αιτιώδης συνάφεια – Βάρος αποδείξεως

2. Εξωσυμβατική ευθύνη – Προϋποθέσεις – Έλλειψη νομιμότητας – Εκτίμηση της νομιμότητας της συμπεριφοράς των θεσμικών οργάνων – Μέτρα δεσμεύσεως κεφαλαίων – Αγωγή αποζημιώσεως ασκηθείσα από επιχειρηματία ο οποίος θίγεται από ατομικό περιοριστικό μέτρο – Κριτήρια

   (Άρθρο 21 ΣΕΕ· άρθρο 215 § 2 ΣΛΕΕ)

3. Εξωσυμβατική ευθύνη – Προϋποθέσεις – Κατάφωρη παράβαση κανόνα δικαίου ο οποίος σκοπεί στην απονομή δικαιωμάτων σε ιδιώτες – Κανόνες αποδείξεως – Ακύρωση μίας ή περισσοτέρων πράξεων του Συμβουλίου στις οποίες οφείλεται η προβαλλόμενη από τον ενάγοντα ζημία, περιλαμβανομένης της ακυρώσεως με απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου εκδοθείσα πριν την άσκηση της αγωγής αποζημιώσεως – Έλλειψη αδιάσειστης απόδειξης

4. Εξωσυμβατική ευθύνη – Προϋποθέσεις – Κανόνες αποδείξεως – Δυνατότητα θεσμικού οργάνου να επικαλεσθεί όλα τα κρίσιμα στοιχεία που προέκυψαν πριν από την άσκηση της αγωγής αποζημιώσεως κατ’ αυτού – Λυσιτέλεια των στοιχείων που προσκομίσθηκαν, στο πλαίσιο αγωγής αποζημιώσεως, από το θεσμικό όργανο το οποίο προέβη στη θέσπιση μέτρου δεσμεύσεως κεφαλαίων

   (Άρθρο 24 § 1, εδ. 1, ΣΕΕ· άρθρο 215 § 2 ΣΛΕΕ)

5. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή οργανισμών ως προς τους οποίους το Συμβούλιο έχει αναγνωρίσει ότι συμμετέχουν στη διάδοση πυρηνικών όπλων – Υποχρέωση επεκτάσεως του εν λόγω μέτρου στις οντότητες οι οποίες ανήκουν σε μια τέτοια οντότητα ή ελέγχονται από αυτήν – Ιδιότητα της οντότητας που τελεί υπό την κυριότητα ή τον έλεγχο άλλης οντότητας – Κατά περίπτωση εκτίμηση από το Συμβούλιο – Κριτήρια

   (Κανονισμοί του Συμβουλίου 668/2010 και 961/2010)

6. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Υποχρέωση γνωστοποιήσεως των επιμέρους και ειδικών λόγων που δικαιολογούν τις ληφθείσες αποφάσεις – Περιεχόμενο

7. Εξωσυμβατική ευθύνη – Προϋποθέσεις – Έλλειψη νομιμότητας – Ανεπαρκής αιτιολογία κανονιστικής πράξεως –Δεν περιλαμβάνεται

   (Άρθρο 340, εδ. 2, ΣΛΕΕ)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 29-31)

2.  Ατομικό περιοριστικό μέτρο που μπορεί να επιβληθεί σε μη κρατική οντότητα, όπως είναι η δέσμευση κεφαλαίων, δεν συνιστά αφ’ εαυτού αυτοτελή πράξη του Συμβουλίου έχουσα χαρακτήρα ποινικής ή διοικητικής κυρώσεως που λαμβάνεται κατά αυτής της οντότητας, αλλά αναγκαίο μέτρο, κατά την έννοια του άρθρου 215, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, για την εφαρμογή της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, που έχει ως σκοπό να επιτρέψει στην Ένωση να επιτύχει, προοδευτικώς, το συγκεκριμένο αποτέλεσμα το οποίο επιδιώκει στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, δηλαδή, εν προκειμένω, την παύση της δραστηριότητας διαδόσεως πυρηνικών όπλων εκ μέρους της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Εξάλλου, ο ευρύτερος σκοπός της διατηρήσεως της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, σύμφωνα με τους στόχους της εξωτερικής δράσεως της Ένωσης που εκτίθενται στο άρθρο 21 ΣΕΕ, είναι ικανός να δικαιολογήσει τις αρνητικές συνέπειες, ακόμη και σημαντικές, που απορρέουν, για ορισμένους επιχειρηματίες, από αποφάσεις περί εφαρμογής πράξεων που θεσπίζονται από την Ένωση προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο θεμελιώδης σκοπός.

   Ως εκ τούτου, κατά την εκτίμηση της συμπεριφοράς του οικείου θεσμικού οργάνου, το Γενικό Δικαστήριο, επιλαμβανόμενο αγωγής αποζημιώσεως που έχει ασκηθεί από επιχειρηματία, οφείλει επίσης, λαμβανομένου υπόψη κυρίως του άρθρου 215, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, να συνεκτιμήσει τον θεμελιώδη αυτό σκοπό της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, εκτός εάν ο επιχειρηματίας αυτός είναι σε θέση να αποδείξει ότι το Συμβούλιο παρέβη τις απαρέγκλιτες υποχρεώσεις του κατά τρόπο καταφανή και ασύγγνωστο ή προσέβαλε, με τον ίδιο τρόπο, θεμελιώδες δικαίωμα που αναγνωρίζεται από την Ένωση.

   (βλ. σκέψεις 44-46)

3.  Η ενδεχόμενη ακύρωση μίας ή περισσότερων πράξεων του Συμβουλίου, στις οποίες οφείλεται η ζημία την οποία προβάλλει ο ενάγων, ακόμη και αν τέτοια ακύρωση επέλθει με απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου εκδοθείσα πριν από την άσκηση της αγωγής αποζημιώσεως, δεν συνιστά αδιάσειστη απόδειξη της υπάρξεως κατάφωρης παραβάσεως εκ μέρους του οικείου θεσμικού οργάνου, βάσει της οποίας είναι δυνατό να διαπιστωθεί, ipso jure, η ευθύνη της Ένωσης.

   (βλ. σκέψη 48)

4.  Eν αντιθέσει με την προσφυγή ακυρώσεως, η αγωγή για εξωσυμβατική ευθύνη μπορεί να ασκηθεί εντός προθεσμίας πέντε ετών από της επελεύσεως του επίδικου ζημιογόνου γεγονότος. Κατά συνέπεια, το μεν θεσμικό όργανο του οποίου η εξωσυμβατική ευθύνη προβάλλεται δικαιούται, κατ’ αρχήν, να επικαλεσθεί όλα τα κρίσιμα απαλλακτικά στοιχεία που ανέκυψαν πριν από την άσκηση της εις βάρος του αγωγής αποζημιώσεως εντός της ανωτέρω προθεσμίας, ο δε ενάγων μπορεί να αποδείξει την έκταση και τη σοβαρότητα της ζημίας του, χρησιμοποιώντας αποδεικτικά στοιχεία μεταγενέστερα της επελεύσεως αυτής.

   Όσον αφορά τη δυνατότητα του θεσμικού οργάνου να επικαλεσθεί όλα τα κρίσιμα απαλλακτικά στοιχεία που ανέκυψαν πριν από την άσκηση της εις βάρος του αγωγής αποζημιώσεως, πρέπει να διευκρινισθεί ότι η δυνατότητα αυτή εξυπηρετεί την ανάγκη του αρμόδιου δικαστή να προσδιορίσει, τηρουμένης της αρχής της κατ’ αντιμωλίαν συζητήσεως, την κρισιμότητα και τη σπουδαιότητα των προβαλλόμενων από τους διαδίκους πραγματικών περιστατικών προκειμένου να αποφανθεί επί της ενδεχόμενης εξωσυμβατικής ευθύνης της Ένωσης. Η δυνατότητα αυτή δικαιολογείται κατ’ εξοχήν σε τομέα δραστηριότητας της Ένωσης όπως αυτός της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), ο οποίος, λόγω της φύσεως των σκοπών του και του περιεχομένου του, υπόκειται σε κανόνες και διαδικασίες που έχουν θεσπισθεί ειδικώς από τις Συνθήκες (βλ. άρθρο 24, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, ΣΕΕ) προκειμένου μεταξύ άλλων να λαμβάνεται υπόψη, όπου ενδείκνυται, η διαχρονική εξέλιξη της πραγματικής και νομικής καταστάσεως που αποτελεί αντικείμενο της διεθνούς δράσεως της Ένωσης. Συνεπώς, το να κριθούν αλυσιτελή τα στοιχεία που προσκομίζει το οικείο θεσμικό όργανο στο πλαίσιο αγωγής αποζημιώσεως, όταν αυτό, επί τη βάσει αποφάσεως εκδοθείσας σύμφωνα με τον τίτλο V, κεφάλαιο 2, της Συνθήκης ΕΕ, έχει θεσπίσει, δυνάμει του άρθρου 215, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, το επίδικο μέτρο δεσμεύσεως κεφαλαίων, θα παρενέβαλε σοβαρά εμπόδια στην αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων τις οποίες απονέμουν οι Συνθήκες, στον τομέα της ΚΕΠΠΑ, στα θεσμικά όργανα της Ένωσης, προβλέποντας τη λήψη από τα όργανα αυτά των κατάλληλων περιοριστικών μέτρων προς στήριξη της εφαρμογής της πολιτικής αυτής.

   (βλ. σκέψεις 49-51)

5.  Κατά την εκτίμηση της νομιμότητας ενός περιοριστικού μέτρου, η έννοια της εταιρίας που «τελεί υπό την κυριότητα ή τον έλεγχο άλλης οντότητας» αφορά την περίπτωση στην οποία το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εμπλέκεται σε δραστηριότητα διαδόσεως των πυρηνικών όπλων του οικείου κράτους είναι σε θέση να επηρεάσει τις επιχειρηματικές επιλογές άλλης επιχειρήσεως με την οποία διατηρεί εμπορικές σχέσεις, έστω και εν απουσία οποιουδήποτε νομικού ή ιδιοκτησιακού δεσμού ή κεφαλαιακής συμμετοχής μεταξύ των δύο αυτών οικονομικών οντοτήτων. Επ’ αυτού, η ιδιότητα της οντότητας που «τελεί υπό την κυριότητα ή τον έλεγχο άλλης οντότητας» πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο κατά περίπτωση εκτιμήσεως εκ μέρους του Συμβουλίου, αναλόγως, μεταξύ άλλων, του ποσοστού που κατέχει η άλλη οντότητα ή της εντάσεως του επίδικου ελέγχου, στο πλαίσιο της οποίας το θεσμικό όργανο διαθέτει κάποια διακριτική ευχέρεια.

   (βλ. σκέψεις 56, 57)

6.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 75-78)

7.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 88)