Υπόθεση C-210/21 P

Ryanair DAC

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 23ης Νοεμβρίου 2023

«Αίτηση αναιρέσεως – Κρατική ενίσχυση – Άρθρο 107, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ – Αγορά των αεροπορικών μεταφορών στη Γαλλία – Καθεστώς ενισχύσεων που κοινοποίησε η Γαλλική Δημοκρατία – Αναστολή καταβολής αεροπορικών φόρων και τελών για τη στήριξη των αεροπορικών εταιριών εν μέσω της πανδημίας COVID‑19 – Προσωρινό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενισχύσεως – Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί μη διατυπώσεως αντιρρήσεων – Ενίσχυση για την επανόρθωση ζημιών που έχουν προκληθεί από έκτακτο γεγονός – Αρχές της αναλογικότητας και της απαγορεύσεως των διακρίσεων – Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών»

1. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Ίση μεταχείριση – Διάκριση λόγω ιθαγενείας – Απαγόρευση βάσει του άρθρου 18 ΣΛΕΕ – Επικουρικός χαρακτήρας σε σχέση με τους προβλεπόμενους από τη Συνθήκη ΛΕΕ ειδικούς κανόνες απαγορεύσεως των διακρίσεων – Άρθρο 107, παράγραφοι 2 και 3, ΣΛΕΕ, το οποίο προβλέπει τέτοιους ειδικούς κανόνες

   (Άρθρα 18, 52, 107 §§ 2 και 3 και 108 ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 38-42)

2. Αναίρεση – Λόγοι – Εσφαλμένη εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών και των αποδεικτικών στοιχείων – Απαράδεκτο – Έλεγχος από το Δικαστήριο της εκτιμήσεως των πραγματικών περιστατικών και των αποδεικτικών στοιχείων – Αποκλείεται, πλην της περιπτώσεως παραμορφώσεώς τους – Η παραμόρφωση πρέπει να προκύπτει προδήλως από τα στοιχεία της δικογραφίας

   (Άρθρο 256 § 1, εδ. 2, ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 58, εδ. 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρο 168 § 1, στοιχείο δʹ)

   (βλ. σκέψεις 47-50, 57, 88, 95, 113, 127)

3. Προσφυγή ακυρώσεως – Αρμοδιότητα του δικαστή της Ένωσης – Ερμηνεία της αιτιολογίας διοικητικής πράξεως – Όρια – Υποκατάσταση της αιτιολογίας του οργάνου που εξέδωσε την προσβαλλόμενη πράξη με την αιτιολογία του δικαστή της Ένωσης – Δεν επιτρέπεται

   (Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 54, 63)

4. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις συμβατές με την εσωτερική αγορά – Ενισχύσεις για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή από άλλα έκτακτα γεγονότα – Αναστολή καταβολής αεροπορικών φόρων και τελών στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 υπέρ των αεροπορικών εταιριών – Αναστολή καταβολής χορηγούμενη μόνο στις αεροπορικές εταιρίες που κατέχουν άδεια των εθνικών αρχών – Ενίσχυση συμβατή με την εσωτερική αγορά βάσει του άρθρου 107, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ – Εκτίμηση της ενισχύσεως υπό το πρίσμα της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκαταστάσεως – Προϋποθέσεις

   (Άρθρο 107 § 2, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 82-87)

5. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις συμβατές με την εσωτερική αγορά – Ενισχύσεις για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή από άλλα έκτακτα γεγονότα – Αναστολή καταβολής αεροπορικών φόρων και τελών στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 υπέρ των αεροπορικών εταιριών – Αναστολή καταβολής χορηγούμενη μόνο στις αεροπορικές εταιρίες που κατέχουν άδεια των εθνικών αρχών – Ενίσχυση συμβατή με την εσωτερική αγορά βάσει του άρθρου 107, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ – Αναλογικότητα της ενισχύσεως – Απουσία πλάνης εκτιμήσεως

   (Άρθρο 107 § 2, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 98-100)

6. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής να μην προβάλει αντιρρήσεις σε σχέση με καθεστώς ενισχύσεων – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Συνεκτίμηση του πλαισίου και του συνόλου των νομικών κανόνων που διέπουν το ζήτημα

   (Άρθρα 108 § 3 και 296, εδ. 2, ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 105-112)

7. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Προκαταρκτικό στάδιο και στάδιο κατ’ αντιπαράθεση διαδικασίας – Υποχρέωση της Επιτροπής να κινήσει την κατ’ αντιπαράθεση διαδικασία σε περίπτωση σοβαρών δυσχερειών – Περιστάσεις καταδεικνύουσες την ύπαρξη τέτοιων δυσχερειών – Δικαστικός έλεγχος – Βάρος αποδείξεως

   (Άρθρα 107 και 108 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589 του Συμβουλίου, άρθρα 4 §§ 3 και 4 και 6 § 1)

   (βλ. σκέψεις 119-126)

Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.