Υπόθεση C‑433/20

Austro-Mechana Gesellschaft zur Wahrnehmung mechanisch-musikalischer Urheberrechte Gesellschaft mbH

κατά

Strato AG

(αίτηση του Oberlandesgericht Wien για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 24ης Μαρτίου 2022

«Προδικαστική παραπομπή – Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας – Οδηγία 2001/29/ΕΚ – Άρθρο 2 – Αναπαραγωγή – Άρθρο 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ – Εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής – Ερμηνεία της φράσεως “σε οποιοδήποτε μέσο” – Διακομιστές οι οποίοι ανήκουν σε τρίτους και οι οποίοι διατίθεται σε φυσικά πρόσωπα για ιδιωτική χρήση – Δίκαιη αποζημίωση – Εθνική ρύθμιση η οποία δεν επιβάλλει στους παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους την καταβολή τέλους ιδιωτικής αντιγραφής»

1. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Οδηγία 2001/29 – Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας – Δικαίωμα αναπαραγωγής – Εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής – Έννοια της «αναπαραγωγής» – Αντίγραφα έργων προστατευόμενων βάσει της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας τα οποία δημιουργούνται μέσω συστήματος υπολογιστικού νέφους – Εμπίπτουν

   (Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 5 § 2, στοιχείο βʹ)

   (βλ. σκέψεις 16-18)

2. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Οδηγία 2001/29 – Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας – Δικαίωμα αναπαραγωγής – Εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής – Έννοια του «οποιουδήποτε μέσου» – Διακομιστής ο οποίος ανήκει σε τρίτον και ο οποίος τίθεται στη διάθεση χρηστών από τον πάροχο υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους – Εμπίπτει

   (Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 2, 5 και 31 και άρθρο 5 § 2, στοιχείο βʹ)

   (βλ. σκέψεις 21-30, 33, διατακτ. 1)

3. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Οδηγία 2001/29 – Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας – Δικαίωμα αναπαραγωγής – Εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής – Δίκαιη αποζημίωση – Περιθώριο εκτιμήσεως των κρατών μελών – Σκοπός – Προστασία των φορέων δικαιώματος δημιουργού

   (Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 31, 35 και 38 και άρθρο 5 § 2, στοιχείο βʹ)

   (βλ. σκέψεις 37-42, 49, 50)

4. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Οδηγία 2001/29 – Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας – Δικαίωμα αναπαραγωγής – Εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής – Δίκαιη αποζημίωση – Υπόχρεος προς καταβολή – Τελικός χρήστης – Δυνατότητα των κρατών μελών να επιβάλλουν τέλος στα πρόσωπα που θέτουν εξοπλισμό, συσκευές και υποθέματα ψηφιακής αναπαραγωγής στη διάθεση χρηστών που είναι ιδιώτες – Επιτρέπεται

   (Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 31 και άρθρο 5 § 2, στοιχείο βʹ)

   (βλ. σκέψεις 43-48)

5. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Οδηγία 2001/29 – Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας – Δικαίωμα αναπαραγωγής – Εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής – Δίκαιη αποζημίωση – Χρηματοδότηση της αποζημιώσεως με τέλος που επιβάλλεται στους εξοπλισμούς, συσκευές και υποθέματα αναπαραγωγής – Εθνική ρύθμιση η οποία δεν επιβάλλει το τέλος στους παρόχους υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους – Επιτρέπεται

   (Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 35 και άρθρο 5 § 2, στοιχείο βʹ)

   (βλ. σκέψεις 51-54, διατακτ. 2)

Σύνοψη

Η λεγόμενη εξαίρεση περί «ιδιωτικής αντιγραφής» που προβλέπεται στην οδηγία για τα δικαιώματα του δημιουργού έχει εφαρμογή στην περίπτωση της αποθηκεύσεως στο υπολογιστικό νέφος (cloud) αντιγράφου προστατευόμενου έργου για ιδιωτική χρήση.

Οι δικαιούχοι πρέπει να λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση, για την καταβολή της οποίας όμως δεν απαιτείται οπωσδήποτε να είναι υπόχρεοι οι πάροχοι υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους

Η Austro-Mechana ( 1 ) είναι εταιρία συλλογικής διαχειρίσεως δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας η οποία ασκεί τα εκ του νόμου δικαιώματα επί της αμοιβής που οφείλεται δυνάμει της εξαιρέσεως περί ιδιωτικής αντιγραφής ( 2 ). Η εν λόγω εταιρία άσκησε ενώπιον του Handelsgericht Wien (δικαστηρίου εμπορικών διαφορών, Aυστρία) αγωγή για την καταβολή της προαναφερθείσας αμοιβής κατά της Strato AG, η οποία παρέχει υπηρεσίες αποθηκεύσεως στο υπολογιστικό νέφος (cloud). Το ανωτέρω δικαστήριο απέρριψε την αγωγή, για τον λόγο ότι η Strato δεν θέτει στη διάθεση των πελατών της υποθέματα εγγραφής, αλλά τους παρέχει απλώς διαδικτυακή υπηρεσία αποθηκεύσεως.

Το Oberlandesgericht Wien (εφετείο Βιέννης, Αυστρία), ενώπιον του οποίου ασκήθηκε έφεση, ζήτησε από το Δικαστήριο να διευκρινιστεί εάν η αποθήκευση περιερχομένου στο υπολογιστικό νέφος εμπίπτει στην εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής η οποία προβλέπεται στο άρθρο 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2001/29 ( 3 ).

Το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι η εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής εφαρμόζεται στα αντίγραφα έργων που αποθηκεύονται σε διακομιστή εντός του οποίου διατίθεται στον χρήστη χώρος αποθηκεύσεως από τον πάροχο υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους. Ωστόσο, τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να επιβάλουν στους παρόχους υπηρεσιών αποθηκεύσεως στο υπολογιστικό νέφος την υποχρέωση καταβολής δίκαιης αποζημιώσεως δυνάμει αυτής της εξαιρέσεως, εφόσον προβλέπεται η καταβολή δίκαιης αποζημιώσεως στους δικαιούχους με άλλον τρόπο.

Εκτίμηση του Δικαστηρίου

Πρώτον, η οδηγία 2001/29 προβλέπει ότι η εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής εφαρμόζεται στις αναπαραγωγές που πραγματοποιούνται σε οποιοδήποτε μέσο ( 4 ). Το Δικαστήριο αποφαίνεται ως προς το κατά πόσον η εν λόγω εξαίρεση εφαρμόζεται στα αντίγραφα έργων στο υπολογιστικό νέφος.

Όσον αφορά την έννοια της «αναπαραγωγής», το Δικαστήριο επισημαίνει ότι η δημιουργία εφεδρικού αντιγράφου ενός έργου σε χώρο αποθήκευσης που τίθεται στη διάθεση χρήστη στο πλαίσιο υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους συνιστά αναπαραγωγή του εν λόγω έργου. Πράγματι, η αναφόρτωση (upload) έργου στο υπολογιστικό νέφος συνίσταται στην αποθήκευση αντιγράφου του επίμαχου έργου.

Όσον αφορά την έννοια του «οποιουδήποτε μέσου», το Δικαστήριο τονίζει ότι αυτή αφορά το σύνολο των υποθεμάτων επί των οποίων δύναται να αναπαραχθεί ένα προστατευόμενο έργο, συμπεριλαμβανομένων των διακομιστών που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο του υπολογιστικού νέφους. Συναφώς, δεν αποτελεί κρίσιμο στοιχείο το γεγονός ότι ο διακομιστής ανήκει σε τρίτον. Επομένως, η εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής δύναται να εφαρμόζεται σε αναπαραγωγές οι οποίες πραγματοποιούνται από φυσικό πρόσωπο με τη χρήση συσκευής που ανήκει σε τρίτον. Επιπροσθέτως, ένας από τους σκοπούς της οδηγίας 2001/29 συνίσταται στην αποτροπή του ενδεχομένου η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας εντός της Ένωσης να ξεπεραστεί ή να καταστεί παρωχημένη λόγω της τεχνολογικής εξελίξεως. Ο σκοπός αυτός θα διακυβευόταν εάν οι εξαιρέσεις και οι περιορισμοί της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας ερμηνεύονταν κατά τρόπο ώστε να αποκλείουν τα ψηφιακά μέσα και τις υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους.

Κατά συνέπεια, η έννοια «οποιουδήποτε μέσου» καλύπτει διακομιστή εντός του οποίου τίθεται στη διάθεση του χρήστη χώρος αποθηκεύσεως από τον πάροχο υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους.

Δεύτερον, το Δικαστήριο αποφαίνεται επί της επιβολής στους παρόχους υπηρεσιών αποθηκεύσεως στο υπολογιστικό νέφος της υποχρεώσεως καταβολής δίκαιης αποζημιώσεως και κρίνει, κατ’ ουσίαν, ότι, στο παρόν στάδιο εξελίξεως του δικαίου της Ένωσης, η θέσπιση τέτοιας υποχρεώσεως εμπίπτει στο ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως που αναγνωρίζεται στον εθνικό νομοθέτη για να προσδιορίσει τα διάφορα στοιχεία του συστήματος δίκαιης αποζημιώσεως.

Συναφώς, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι τα κράτη μέλη που θέτουν σε εφαρμογή την εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής υποχρεούνται να προβλέψουν ένα σύστημα δίκαιης αποζημιώσεως με σκοπό την αποζημίωση των δικαιούχων.

Όσον αφορά τον υπόχρεο καταβολής της δίκαιης αποζημίωσης, υπεύθυνο για τη χρηματοδότηση της αποζημιώσεως είναι καταρχήν το πρόσωπο το οποίο πραγματοποιεί την ιδιωτική αντιγραφή, ήτοι ο χρήστης των υπηρεσιών αποθηκεύσεως στο υπολογιστικό νέφος.

Εντούτοις, στην περίπτωση που υπάρχουν πρακτικές δυσχέρειες εντοπισμού των τελικών χρηστών, τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν τέλος για την ιδιωτική αντιγραφή στον παραγωγό ή στον εισαγωγέα των διακομιστών, μέσω των οποίων προσφέρονται υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους σε ιδιώτες. Το εν λόγω τέλος μετακυλίεται οικονομικά στον αγοραστή τέτοιων διακομιστών και τελικά βαρύνει τον ιδιώτη που χρησιμοποιεί τον εν λόγω εξοπλισμό ή εκείνον στον οποίον παρέχεται υπηρεσία αναπαραγωγής.

Κατά τον καθορισμό του τέλους ιδιωτικής αντιγραφής, τα κράτη μέλη δύνανται να λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι ορισμένες συσκευές και ορισμένα υποθέματα δύνανται να χρησιμοποιηθούν για την πραγματοποίηση ιδιωτικών αντιγράφων στο πλαίσιο του υπολογιστικού νέφους. Ωστόσο, τα οικεία κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι η επίμαχη αποζημίωση, καθόσον επιβάλλεται σε πλείονες συσκευές και πλείονα υποθέματα στο πλαίσιο της ενιαίας διαδικασίας ιδιωτικής αντιγραφής, δεν υπερβαίνει τη δυνητική ζημία των δικαιούχων.

Κατά συνέπεια, η οδηγία 2001/29 δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν επιβάλλει στους παρόχους υπηρεσιών αποθηκεύσεως στο υπολογιστικό νέφος την υποχρέωση καταβολής δίκαιης αποζημιώσεως, εφόσον η ρύθμιση αυτή προβλέπει την καταβολή δίκαιης αποζημιώσεως με άλλον τρόπο.

( 1 ) Austro-Mechana Gesellschaft zur Wahrnehmung mechanisch-musikalischer Urheberrechte Gesellschaft mbH.

( 2 ) Η εξαίρεση περί ιδιωτικής αντιγραφής αποτελεί εξαίρεση από το αποκλειστικό δικαίωμα των δημιουργών να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την αναπαραγωγή των έργων τους. Αφορά τις αναπαραγωγές σε οποιοδήποτε μέσο που πραγματοποιούνται από φυσικό πρόσωπο για ιδιωτική χρήση και για μη άμεσους ή έμμεσους εμπορικούς σκοπούς.

( 3 ) Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν τέτοια εξαίρεση δυνάμει του άρθρου 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας (ΕΕ 2001, L 167, σ. 10). Στην περίπτωση αυτή, τα οικεία κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση.

( 4 ) Άρθρο 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2001/29.