Υπόθεση C‑664/15

Protect Natur-, Arten- und Landschaftsschutz Umweltorganisation

κατά

Bezirkshauptmannschaft Gmünd

(αίτηση του Verwaltungsgerichtshof για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή – Περιβάλλον – Οδηγία 2000/60/ΕΚ – Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των υδάτων – Άρθρο 4, παράγραφος 1, και άρθρο 14, παράγραφος 1 – Υποχρέωση πρόληψης της υποβάθμισης της κατάστασης των υδατικών συστημάτων και υποχρέωση ενθάρρυνσης της ενεργούς συμμετοχής όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην υλοποίηση της οδηγίας – Σύμβαση του Aarhus – Συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα – Άρθρο 6 και άρθρο 9, παράγραφοι 3 και 4 – Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρο 47 – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Έργο το οποίο ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην κατάσταση των υδάτων – Διοικητική διαδικασία αδειοδότησης – Οργάνωση για την προστασία του περιβάλλοντος – Αίτημα να της αναγνωριστεί η ιδιότητα του μέρους στη διοικητική διαδικασία – Δυνατότητα επίκλησης δικαιωμάτων που αντλούνται από την οδηγία 2000/60/ΕΚ – Αποκλεισμός της ιδιότητας του μέρους στη διαδικασία και του δικαιώματος προσφυγής σε περίπτωση που δεν γίνει έγκαιρη επίκληση των δικαιωμάτων αυτών στη διάρκεια της διοικητικής διαδικασίας»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 20ής Δεκεμβρίου 2017

1. Περιβάλλον–Πολιτική της Ένωσης στον τομέα των υδάτων–Οδηγία 2000/60–Περιβαλλοντικοί στόχοι σχετικοί με τα επιφανειακά ύδατα–Δεσμευτικός χαρακτήρας των διατάξεων με τις οποίες τίθενται αυτοί οι στόχοι και υποχρέωση των κρατών μελών να τους επιτύχουν

   (Άρθρα 4 § 3 ΣΕΕ και 19 § 1 ΣΕΕ· άρθρο 288 ΣΛΕΕ· οδηγία 2000/60 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 11, 19 και 27 και άρθρα 1 και 4 § 1, στοιχείο αʹ, σημεία i έως iii)

2. Περιβάλλον–Σύμβαση του Aarhus–Πρόσβαση στη δικαιοσύνη–Ένδικα μέσα ή βοηθήματα–Απόφαση για την αδειοδότηση έργου το οποίο ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην κατάσταση των υδάτων–Εθνική ρύθμιση η οποία καθιστά αδύνατη την άσκηση προσφυγής από οργάνωση για την προστασία του περιβάλλοντος–Δεν επιτρέπεται

   (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· Σύμβαση του Aarhus, άρθρο 9 § 3· οδηγία 2000/60 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4· απόφαση 2005/370 του Συμβουλίου)

3. Περιβάλλον–Σύμβαση του Aarhus–Πρόσβαση στη δικαιοσύνη–Ένδικα μέσα ή βοηθήματα–Υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να αφήνουν ανεφάρμοστες διατάξεις του εθνικού δικαίου οι οποίες παρακωλύουν την άσκηση του δικαιώματος προσφυγής–Έκταση

   (Σύμβαση του Aarhus, άρθρο 9 § 3· απόφαση 2005/370 του Συμβουλίου)

4. Περιβάλλον–Σύμβαση του Aarhus–Πρόσβαση στη δικαιοσύνη–Ένδικα μέσα ή βοηθήματα–Απόφαση για την αδειοδότηση έργου το οποίο ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην κατάσταση των υδάτων–Εθνική ρύθμιση η οποία αναγνωρίζει το δικαίωμα προσφυγής μόνον υπέρ των προσώπων που έχουν μετάσχει στη διαδικασία αδειοδότησης–Δεν επιτρέπεται

   (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· Σύμβαση του Aarhus, άρθρο 9 § 3· οδηγία 2000/60 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 14 § 1· απόφαση 2005/370 του Συμβουλίου)

5. Περιβάλλον–Σύμβαση του Aarhus–Πρόσβαση στη δικαιοσύνη–Ένδικα μέσα ή βοηθήματα–Απόφαση για την αδειοδότηση έργου το οποίο ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην κατάσταση των υδάτων–Αναγνώριση του δικαιώματος προσφυγής μόνον υπέρ των προσώπων που έχουν μετάσχει στη διαδικασία αδειοδότησης–Εθνική ρύθμιση η οποία προβλέπει ότι χάνεται το δικαίωμα προσφυγής σε περίπτωση που το ενδιαφερόμενο πρόσωπο παραλείψει να προβάλει εγκαίρως τις αντιρρήσεις του στο πλαίσιο της ως άνω διαδικασίας–Δεν επιτρέπεται

   (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· Σύμβαση του Aarhus, άρθρο 9 §§ 3 και 4· απόφαση 2005/370 του Συμβουλίου)

1.  Βλ. το κείμενο της απόφασης.

   (βλ. σκέψεις 31-35)

2.  Το άρθρο 9, παράγραφος 3, της Σύμβασης για την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, η οποία υπογράφηκε στο Aarhus στις 25 Ιουνίου 1998 και εγκρίθηκε εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την απόφαση 2005/370/ΕΚ του Συμβουλίου, της 17ης Φεβρουαρίου 2005, σε συνδυασμό με το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει την έννοια ότι περιβαλλοντική οργάνωση η οποία έχει συσταθεί νομίμως και λειτουργεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις του εθνικού δικαίου πρέπει να έχει τη δυνατότητα να προσβάλει ενώπιον δικαστηρίου μια απόφαση αδειοδότησης έργου που ενδέχεται να αντιβαίνει στην υποχρέωση πρόληψης της υποβάθμισης της κατάστασης των υδατικών συστημάτων, την οποία επιβάλλει το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων.

   Πράγματι, η φράση «τυχόν κριτήρια που καθορίζονται στο εθνικό του δίκαιο», η οποία χρησιμοποιείται στο άρθρο 9, παράγραφος 3, της Σύμβασης του Aarhus, υποδηλώνει μεν ότι τα συμβαλλόμενα κράτη διατηρούν κάποια διακριτική ευχέρεια κατά την εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης, πλην όμως δεν σημαίνει ότι αυτά μπορούν να επιβάλουν κριτήρια τόσο αυστηρά ώστε να καθίσταται στην πράξη αδύνατο στις οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος να προσβάλλουν τις πράξεις ή τις παραλείψεις στις οποίες αναφέρεται η ως άνω διάταξη.

   (βλ. σκέψεις 48, 58, διατακτ. 1)

3.  Βλ. το κείμενο της απόφασης.

   (βλ. σκέψεις 54-57)

4.  Οι συνδυασμένες διατάξεις του άρθρου 9, παράγραφος 3, της εγκριθείσας με την απόφαση 2005/370 Σύμβασης αυτής, του άρθρου 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και του άρθρου 14, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/60 έχουν την έννοια ότι δεν επιτρέπουν κανόνες του εθνικού δικονομικού δικαίου οι οποίοι αποκλείουν, σε μια περίπτωση όπως αυτή της υπόθεσης της κύριας δίκης, τις οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος από το δικαίωμα συμμετοχής, υπό την ιδιότητα του μέρους στη διαδικασία, σε διαδικασία αδειοδότησης με σκοπό την υλοποίηση της οδηγίας 2000/60 και οι οποίοι παρέχουν το δικαίωμα προσφυγής κατά των αποφάσεων που λαμβάνονται κατόπιν τέτοιας διαδικασίας μόνον σε όσα πρόσωπα έχουν την ως άνω ιδιότητα.

   (βλ. σκέψη 81, διατακτ. 2)

5.  Υπό την επιφύλαξη του ελέγχου από το αιτούν δικαστήριο των κρίσιμων πραγματικών περιστατικών και των κρίσιμων κανόνων του εθνικού δικαίου, το άρθρο 9, παράγραφοι 3 και 4, της εγκριθείσας με την απόφαση 2005/370 Σύμβασης, σε συνδυασμό με το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει, σε μια περίπτωση όπως αυτή της υπόθεσης της κύριας δίκης, να εφαρμοστεί έναντι περιβαλλοντικής οργάνωσης κανόνας αποκλεισμού ο οποίος προβλέπεται στο εθνικό δικονομικό δίκαιο και ορίζει ότι όποιος παραλείπει να προβάλει εγκαίρως αντιρρήσεις, ήδη στο στάδιο της διοικητικής διαδικασίας και το αργότερο κατά τη διεξαγωγή της προφορικής συζήτησης στο πλαίσιο της εν λόγω διαδικασίας, χάνει την ιδιότητα του μέρους στη διαδικασία και δεν μπορεί, ως εκ τούτου, να ασκήσει προσφυγή κατά της απόφασης που λαμβάνεται με το πέρας της ίδιας πάντοτε διαδικασίας.

   (βλ. σκέψη 101, διατακτ. 3)