Υπόθεση C-158/07

Jacqueline Förster

κατά

Hoofddirectie van de Informatie Beheer Groep

[αίτηση του Centrale Raad van Beroep (Κάτω Χώρες) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων — Σπουδαστής υπήκοος κράτους μέλους που έχει μεταβεί σε άλλο κράτος μέλος για να πραγματοποιήσει σπουδές — Υποτροφία χορηγούμενη σε σπουδαστές για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως — Ιθαγένεια της Ενώσεως — Άρθρο 12 ΕΚ — Ασφάλεια δικαίου»

Προτάσεις του γενικού εισαγγελέα J. Mazák της 10ης Ιουλίου 2008   I ‐ 8511

Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 18ης Νοεμβρίου 2008   I ‐ 8547

Περίληψη της αποφάσεως

1. Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Εργαζόμενοι – Δικαίωμα παραμονής στην επικράτεια κράτους μέλους μετά την άσκηση σ’ αυτό ορισμένης εργασίας

   (Κανονισμός 1251/70 της Επιτροπής, άρθρα 1, 2 και 7)

2. Κοινοτικό δίκαιο – Αρχές – Ίση μεταχείριση – Διάκριση λόγω ιθαγενείας

   (Άρθρο 12, εδ. 1, ΕΚ)

3. Κοινοτικό δίκαιο – Αρχές – Ασφάλεια δικαίου – Έννοια

1.  Ένας σπουδαστής υπήκοος κράτους μέλους, ο οποίος μετέβη σε άλλο κράτος μέλος για να πραγματοποιήσει σπουδές και διέκοψε κάθε επαγγελματική δραστηριότητα κατά το επίμαχο χρονικό διάστημα προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του, πλην όμως δεν έπαυσε να έχει ως σκοπό να σταδιοδρομήσει στο δεύτερο αυτό κράτος μέλος, όπου και συνέχισε να διαμένει, δεν μπορεί να επικαλεσθεί, προκειμένου να λάβει υποτροφία για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως, το άρθρο 7 του κανονισμού 1251/70, περί του δικαιώματος των εργαζομένων να παραμένουν στην επικράτεια κράτους μέλους μετά την άσκηση σ’ αυτό ορισμένης εργασίας, το οποίο ορίζει ότι ο εργαζόμενος που είναι υπήκοος ενός κράτους μέλους απολαύει στο έδαφος των λοιπών κρατών μελών «των ιδίων κοινωνικών και φορολογικών πλεονεκτημάτων με τους ημεδαπούς εργαζομένους».

   Συγκεκριμένα, οι προϋποθέσεις για την ύπαρξη του δικαιώματος του εργαζομένου να διαμένει στο κράτος μέλος υποδοχής καθορίζονται περιοριστικώς με το άρθρο 2 του κανονισμού 1251/70. Δεδομένου ότι η περίπτωση της προσφεύγουσας της κύριας δίκης δεν εμπίπτει σε καμία από τις προβλεπόμενες στο άρθρο αυτό περιπτώσεις, η σπουδάστρια αυτή δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «[υπήκοος] κράτους μέλους που [εργάσθηκε] ως μισθωτός στο έδαφος άλλου κράτους μέλους», κατά την έννοια του άρθρου 1 του κανονισμού 1251/70, οπότε ο κανονισμός αυτός δεν έχει εφαρμογή εν προκειμένω.

   (βλ. σκέψεις 27, 29-33, διατακτ. 1)

2.  Ένας σπουδαστής που είναι υπήκοος κράτους μέλους και μετέβη σε άλλο κράτος μέλος για να πραγματοποιήσει σπουδές μπορεί να επικαλεσθεί το άρθρο 12, πρώτο εδάφιο, ΕΚ προκειμένου να λάβει υποτροφία για την κάλυψη των αναγκών διαβιώσεως, εφόσον έχει διαμείνει για ορισμένο χρονικό διάστημα στο κράτος μέλος υποδοχής. Το άρθρο 12, πρώτο εδάφιο, ΕΚ δεν απαγορεύει να απαιτείται ως προϋπόθεση το να έχει προηγηθεί πενταετής διαμονή όσον αφορά τους υπηκόους άλλων κρατών μελών.

   Συγκεκριμένα, είναι θεμιτό ένα κράτος μέλος να χορηγεί ενίσχυση για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως μόνο στους σπουδαστές που απέδειξαν ορισμένου βαθμού ένταξη στην κοινωνία του κράτους μέλους αυτού. Συναφώς, η ορισμένου βαθμού ένταξη μπορεί να θεωρηθεί αποδεικνυόμενη από το γεγονός ότι ο εν λόγω σπουδαστής διέμεινε για ορισμένο χρονικό διάστημα στο κράτος μέλος υποδοχής.

   Όσον αφορά, ειδικότερα, το ζήτημα αν είναι συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο η προϋπόθεση περί πενταετούς τουλάχιστον συνεχούς διαμονής, η προϋπόθεση αυτή δύναται να διασφαλίσει ότι ο εκάστοτε αιτών υποτροφία για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως έχει ενταχθεί στην κοινωνία του κράτους μέλους υποδοχής. Επιπλέον, η προϋπόθεση περί πενταετούς τουλάχιστον συνεχούς διαμονής δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά υπέρμετρη απαίτηση λαμβανομένου υπόψη, ιδίως, του απαιτούμενου βαθμού εντάξεως των αλλοδαπών στην κοινωνία του κράτους μέλους υποδοχής. Εξάλλου, για να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας, η προϋπόθεση περί διαμονής πρέπει να εφαρμόζεται από τις εθνικές αρχές βάσει σαφών και εκ των προτέρων γνωστών κριτηρίων. Καθόσον καθιστά δυνατό στους ενδιαφερομένους να γνωρίζουν σαφώς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, η περί διαμονής προϋπόθεση την οποία επιβάλλει η επίμαχη εθνική ρύθμιση δύναται αφ’ εαυτής να διασφαλίσει σε σημαντικό βαθμό την ύπαρξη ασφάλειας δικαίου και διαφάνειας, όσον αφορά τη χορήγηση υποτροφιών στους σπουδαστές για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως. Επομένως, προϋπόθεση περί πενταετούς διαμονής, όπως η προβλεπόμενη από την επίμαχη εθνική ρύθμιση, δεν υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη του σκοπού που συνίσταται στο να διασφαλισθεί η ορισμένου βαθμού ένταξη των σπουδαστών που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη στην κοινωνία του κράτους μέλους υποδοχής. Η διαπίστωση αυτή δεν αναιρεί τη δυνατότητα των κρατών μελών να χορηγούν, εφόσον το επιθυμούν, υποτροφίες για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως στους προερχόμενους από άλλα κράτη μέλη σπουδαστές οι οποίοι δεν πληρούν την προϋπόθεση περί πενταετούς διαμονής.

   (βλ. σκέψεις 43, 49-52, 54, 56-60, διατακτ. 2)

3.  Η αρχή της ασφάλειας δικαίου, η οποία περιλαμβάνεται στις γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου, επιβάλλει, μεταξύ άλλων, οι κανόνες δικαίου να είναι σαφείς και ακριβείς, τα δε αποτελέσματά τους να μπορούν να προβλεφθούν, ιδίως όταν οι κανόνες αυτοί ενδέχεται να έχουν δυσμενείς συνέπειες για τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις. Καθόσον το να εξαρτάται το δικαίωμα των προερχόμενων από άλλα κράτη μέλη σπουδαστών να λαμβάνουν υποτροφία για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως από προϋπόθεση περί διαμονής, η οποία αποτελεί συστατικό στοιχείο του δικαιώματος αυτού, δεν ενέχει αρνητικές συνέπειες για τους ενδιαφερομένους, αλλά συνεπάγεται για αυτούς ευρύτερα δικαιώματα από αυτά που τους παρείχε το προγενέστερο εθνικό καθεστώς, το κοινοτικό δίκαιο, και ειδικότερα η αρχή της ασφάλειας δικαίου, δεν απαγορεύει την επιβολή προϋποθέσεως περί διαμονής, βάσει της οποίας το δικαίωμα των προερχόμενων από άλλα κράτη μέλη σπουδαστών να τύχουν υποτροφίας για την κάλυψη των δαπανών διαβιώσεως εξαρτάται από χρονικό διάστημα διαμονής προγενέστερο της επιβολής της προϋποθέσεως αυτής.

   (βλ. σκέψεις 67, 69-71, διατακτ. 3)