Υπόθεση T-837/16

Βασίλειο της Σουηδίας

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα) της 7ης Μαρτίου 2019

«REACH – Απόφαση της Επιτροπής με την οποία χορηγείται άδεια για τη χρήση του κίτρινου θειοχρωμικού μολύβδου και του ερυθρού μείγματος θειικού, μολυβδαινικού και χρωμικού μολύβδου – Άρθρο 60, παράγραφοι 4 και 5, του κανονισμού (ΕΚ) 1907/2006 – Εξέταση της μη διαθεσιμότητας εναλλακτικών λύσεων – Πλάνη περί το δίκαιο»

1. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Καταχώριση και αξιολόγηση των χημικών προϊόντων και χορήγηση αδειών για αυτά – Κανονισμός REACH – Ουσίες που προκαλούν πολύ μεγάλη ανησυχία – Απόφαση περί χορηγήσεως άδειας – Προϋποθέσεις χορηγήσεως άδειας – Υποχρέωση εξετάσεως από την Επιτροπή – Περιεχόμενο – Υποχρέωση της Επιτροπής να λαμβάνει υπόψη τις γνώμες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων (ECHA) – Όρια – Υποχρέωση αιτιολογήσεως

   (Κανονισμός 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 81 και 102 και άρθρο 60 § 4)

   (βλ. σκέψεις 64-69)

2. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Καταχώριση και αξιολόγηση των χημικών προϊόντων και χορήγηση αδειών για αυτά – Κανονισμός REACH – Ουσίες που προκαλούν πολύ μεγάλη ανησυχία – Απόφαση περί χορηγήσεως άδειας – Προϋποθέσεις χορηγήσεως άδειας – Μη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων για την αντικατάσταση ουσίας που προκαλεί μεγάλη ανησυχία – Εξέταση από την Επιτροπή – Βάρος αποδείξεως – Ύπαρξη στοιχείων από τα οποία μπορεί να συναχθεί ότι η Επιτροπή δεν εξέτασε επαρκώς τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων

   (Κανονισμός 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 69 και 73 και άρθρα 60 §§ 4, 5, 8 και 9, στοιχείο δʹ, και 62 § 4, στοιχεία εʹ και στʹ)

   (βλ. σκέψεις 72-79, 81-85, 102)

3. Προσφυγή ακυρώσεως – Ακυρωτική απόφαση – Αποτελέσματα – Περιορισμός από το Δικαστήριο – Διατήρηση σε ισχύ των εννόμων αποτελεσμάτων της προσβαλλομένης πράξεως έως την αντικατάστασή της εντός εύλογης προθεσμίας – Δικαιολογείται για λόγους που άπτονται της ασφάλειας δικαίου

   (Άρθρο 264, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 109-112)

Σύνοψη

Με την απόφαση Σουηδία κατά Επιτροπής (T-837/16), η οποία εκδόθηκε στις 7 Μαρτίου 2019, το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε απόφαση με την οποία η Επιτροπή είχε χορηγήσει άδεια για ορισμένες χρήσεις του κίτρινου θειοχρωμικού μολύβδου (C. I. Pigment Yellow 34) και του ερυθρού μείγματος θειικού, μολυβδαινικού και χρωμικού μολύβδου (C. I. Pigment Red 104) δυνάμει του κανονισμού 1907/2006. Η αίτηση για τη χορήγηση της άδειας αυτής είχε υποβληθεί από τη DDC Maastricht BV με σκοπό, μεταξύ άλλων, τη χρήση αυτών των δύο χρωστικών ουσιών σε βαφές για μεταλλικές επιφάνειες και για τις διαγραμμίσεις οδών ( 1 ). Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί χορηγήσεως της άδειας, η οποία διαπίστωνε μεταξύ άλλων τη μη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων για την αντικατάσταση των εν λόγω δύο χρωστικών ουσιών, προσβλήθηκε ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου από το Βασίλειο της Σουηδίας, υποστηριζόμενο από το Βασίλειο της Δανίας, τη Δημοκρατία της Φινλανδίας και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Πρώτον, το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, όσον αφορά τα επίμαχα εν προκειμένω χρωμικά μολύβδου, ήταν αναμφισβήτητο ότι δεν ήταν εφικτός ο καθορισμός παράγωγου επιπέδου χωρίς επιπτώσεις για τις καρκινογόνες ιδιότητες ή για τις τοξικές για την αναπαραγωγή ιδιότητες και ότι, συνεπώς, η μόνη δυνατή νομική βάση για τη χορήγηση άδειας χρήσεως των ουσιών αυτών που προκαλούσαν πολύ μεγάλη ανησυχία ήταν το άρθρο 60, παράγραφος 4, του κανονισμού 1907/2006. Η προσβαλλόμενη απόφαση στηρίζεται στη διάταξη αυτή.

Δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο προέβη σε ορισμένες διευκρινίσεις όσον αφορά την κατανομή των καθηκόντων που βαρύνουν τους συμμετέχοντες στη διαδικασία αδειοδοτήσεως του άρθρου 60, παράγραφος 4, του κανονισμού 1907/2006. Ειδικότερα, η Επιτροπή είναι η μόνη αρμόδια να εξακριβώσει αν πληρούνται οι προβλεπόμενες στη διάταξη αυτή προϋποθέσεις. Στο πλαίσιο της κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης και της ανάλυσης εναλλακτικών λύσεων, η Επιτροπή οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις γνώμες των επιτροπών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων (ECHA) που προβλέπει το άρθρο 64, παράγραφος 1, του κανονισμού 1907/2006. Παρά το γεγονός ότι δεν δεσμεύεται από γνώμες, σε περίπτωση που η Επιτροπή αποφασίσει να αποκλίνει ουσιωδώς από την τεχνική ή οικονομική άποψη που διατυπώθηκε σε μια τέτοια γνώμη, τότε οφείλει να αιτιολογήσει ειδικώς την εκτίμησή της.

Τρίτον, το Γενικό Δικαστήριο διευκρίνισε περαιτέρω την έννοια του όρου «εναλλακτικές λύσεις». Από το άρθρο 64, παράγραφος 4, το άρθρο 60, παράγραφος 5, και την αιτιολογική σκέψη 69 του κανονισμού 1907/2006 προκύπτει ότι ««εναλλακτική λύση» για την προβλεπόμενη στον κανονισμό 1907/2006 διαδικασία αδειοδοτήσεως αποτελεί μόνο μια «εναλλακτική ουσία» ή «τεχνολογία» που είναι «κατάλληλη» για τον σκοπό που επιδιώκει. Όσον αφορά τον όρο «κατάλληλη», ο όρος αυτός κατατείνει στον περιορισμό των διαθέσιμων εναλλακτικών λύσεων μόνο σ’ εκείνες οι οποίες είναι «ασφαλέστερες», δηλαδή στις ουσίες ή στις τεχνολογίες των οποίων η χρήση συνεπάγεται μικρότερο κίνδυνο σε σχέση με τον κίνδυνο που συνεπάγεται η χρήση της συγκεκριμένης ουσίας που προκαλεί πολύ μεγάλη ανησυχία. Επίσης, ο όρος αυτός σημαίνει ότι δεν πρέπει να περιορίζεται απλώς στην ύπαρξη εναλλακτικής επιλογής in abstracto ή υπό εργαστηριακές συνθήκες ή μόνον υπό εξαιρετικές συνθήκες. Περαιτέρω, στο πλαίσιο μιας κοινωνικοοικονομικής διαδικασίας, πρέπει επίσης να προσδιορισθεί εάν οι εναλλακτικές επιλογές που καταδείχθηκαν κατά τη διαδικασία αδειοδοτήσεως είναι τεχνικώς και οικονομικώς σκόπιμες «για τον αιτούντα» την άδεια. Τέλος, εφόσον καταδεικνύεται ότι τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη υπερτερούν των κινδύνων που συνεπάγεται η χρήση της επίμαχης ουσίας για την υγεία του ανθρώπου ή για το περιβάλλον, τότε μπορεί να χορηγηθεί άδεια, εάν ο αιτών υποβάλει ένα σχέδιο υποκαταστάσεως κατά την έννοια του άρθρου 60, παράγραφος 4, στοιχείο γʹ, του κανονισμού αυτού.

Τέταρτον, όσον αφορά το βάρος αποδείξεως, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι, μολονότι εναπόκειται ασφαλώς στον αιτούντα την άδεια να αποδείξει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, εντούτοις η Επιτροπή οφείλει να αποδείξει αν από το σύνολο των κρίσιμων πραγματικών περιστατικών και των τεχνικών και οικονομικών εκτιμήσεων που συνδέονται με αυτά μπορεί να συναχθεί ότι όντως πληρούνται οι προβλεπόμενες στη διάταξη αυτή προϋποθέσεις. Επομένως, εναπόκειται στην Επιτροπή, βάσει του καθήκοντός της επιμέλειας, να εξετάσει διεξοδικότερα αν συντρέχει η προϋπόθεση της μη διαθεσιμότητας εναλλακτικών λύσεων. Εάν, μετά την εξέταση της προϋποθέσεως περί μη διαθεσιμότητας εναλλακτικών λύσεων, υπάρχουν ακόμη αβεβαιότητες όσον αφορά την επιστημονική αξιολόγηση, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι, καταρχήν, δεν πληρούται η εν λόγω προϋπόθεση και ότι η Επιτροπή δεν δικαιούται, συνεπώς, να χορηγήσει άδεια, έστω και υπό όρους.

Εν προκειμένω, το Γενικό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν από τρίτους κατά τη διαδικασία εκδόσεως της προσβαλλομένης αποφάσεως καταδείκνυαν ότι, τουλάχιστον όσον αφορά ορισμένες χρήσεις, δεν μπορούσε βάσιμα να διαπιστωθεί η μη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων. Ειδικότερα, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι, κατά την ημερομηνία εκδόσεως της προσβαλλομένης αποφάσεως, η Επιτροπή δεν είχε ολοκληρώσει δεόντως την εξέταση της προϋποθέσεως περί μη διαθεσιμότητας εναλλακτικών λύσεων, την οποία προβλέπει το άρθρο 60, παράγραφος 4, του κανονισμού 1907/2006. Επομένως, κατά την ημερομηνία αυτή, η επίμαχη εν προκειμένω άδεια δεν μπορούσε ακόμη να χορηγηθεί.

( 1 ) Κανονισμός (ΕΚ) 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH) και για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων καθώς και για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/45/ΕΚ και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 793/93 του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1488/94 της Επιτροπής καθώς και της οδηγίας 76/769/ΕΟΚ του Συμβουλίου και των οδηγιών της Επιτροπής 91/155/ΕΟΚ, 93/67/ΕΟΚ, 93/105/ΕΚ και 2000/21/ΕΚ (ΕΕ 2006, L 396, σ. 1 και διορθωτικό ΕΕ 2007, L 136, σ. 3).