Υπόθεση C‑266/16

Western Sahara Campaign UK

κατά

Commissioners for Her Majesty’s Revenue and Customs
και
Secretary of State for Environment, Food and Rural Affairs

[αίτηση του High Court of Justice (England & Wales), Queen’s Bench Division (Administrative Court)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Προδικαστική παραπομπή – Συμφωνία αλιευτικής συμπράξεως μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και του Βασιλείου του Μαρόκου – Πρωτόκολλο σχετικά με τον καθορισμό των αλιευτικών δυνατοτήτων που προβλέπονται από τη συμφωνία – Πράξεις περί εγκρίσεως της συνάψεως της συμφωνίας και του πρωτοκόλλου – Κανονισμοί περί κατανομής μεταξύ των κρατών μελών των αλιευτικών δυνατοτήτων που καθορίζονται από το πρωτόκολλο – Αρμοδιότητα – Ερμηνεία – Κύρος υπό το πρίσμα του άρθρου 3, παράγραφος 5, ΣΕΕ και του διεθνούς δικαίου – Δυνατότητα εφαρμογής της εν λόγω συμφωνίας και του πρωτοκόλλου στη Δυτική Σαχάρα και στα χωρικά της ύδατα»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 27ης Φεβρουαρίου 2018

1. Προδικαστικά ερωτήματα–Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου–Πράξεις των θεσμικών οργάνων–Αίτημα εξετάσεως του συμβατού διεθνούς συμφωνίας συναφθείσας από την Ένωση με τις Συνθήκες–Παραδεκτό

   (Άρθρο 19 § 3, στοιχείο βʹ, ΣΕΕ· άρθρο 267, εδ. 1, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ)

2. Διεθνείς συμφωνίες–Συμφωνίες της Ένωσης–Συμφωνία συμπράξεως Ευρωπαϊκής Κοινότητας-Μαρόκου–Ερμηνεία–Εφαρμογή των σχετικών κανόνων του διεθνούς δικαίου

   (Συμφωνία συμπράξεως ΕΚ-Μαρόκου, άρθρα 2, στοιχείο αʹ, 5 και 11)

3. Διεθνείς συμφωνίες–Συμφωνίες της Ένωσης–Συμφωνία συμπράξεως Ευρωπαϊκής Κοινότητας-Μαρόκου–Κατά τόπον πεδίο εφαρμογής–Μη αυτόνομο έδαφος της Δυτικής Σαχάρας εκτός της κυριαρχίας των μερών–Δεν εμπίπτει

   (Συμφωνία συμπράξεως ΕΚ-Μαρόκου, άρθρο 11)

4. Διεθνείς συμφωνίες–Συμφωνίες της Ένωσης–Συμφωνία συμπράξεως Ευρωπαϊκής Κοινότητας-Μαρόκου–Κατά τόπον πεδίο εφαρμογής–Χωρικά ύδατα της Δυτικής Σαχάρας–Δεν εμπίπτουν–Δεν θίγονται οι πράξεις της Ένωσης περί εγκρίσεως της συνάψεως της Συμφωνίας συμπράξεως και του πρωτοκόλλου στον τομέα της αλιείας

   (Άρθρο 3 § 5 ΣΕΕ· Συμφωνία συμπράξεως ΕΚ-Μαρόκου, άρθρα 2, στοιχεία αʹ, και 16, και πρωτόκολλο του 2013, άρθρο 1· κανονισμοί του Συμβουλίου 764/2006 και 1270/2013· απόφαση 2013/785 του Συμβουλίου)

1.  Συναφώς, το άρθρο 19, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, ΣΕΕ και το άρθρο 267, πρώτο εδάφιο, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ προβλέπουν ότι το Δικαστήριο είναι αρμόδιο να αποφαίνεται, προδικαστικώς, επί της ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης και επί του κύρους των πράξεων που εκδίδονται από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι το Δικαστήριο είναι αρμόδιο να αποφαίνεται, μέσω προδικαστικών αποφάσεων, επί του κύρους και της ερμηνείας των πράξεων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης χωρίς καμία εξαίρεση (αποφάσεις της 13ης Δεκεμβρίου 1989, Grimaldi, C‑322/88, EU:C:1989:646, σκέψη 8, καθώς και της 13ης Ιουνίου 2017, Florescu κ.λπ., C‑258/14, EU:C:2017:448, σκέψη 30). Κατά πάγια νομολογία, οι διεθνείς συμφωνίες που συνάπτει η Ένωση δυνάμει των διατάξεων των Συνθηκών αποτελούν, όσον την αφορά, πράξεις των θεσμικών οργάνων της (αποφάσεις της 16ης Ιουνίου 1998, Racke, C‑162/96, EU:C:1998:293, σκέψη 41, και της 25ης Φεβρουαρίου 2010, Brita, C‑386/08, EU:C:2010:91, σκέψη 39).

   Συνεπώς, το Δικαστήριο είναι αρμόδιο, τόσο στο πλαίσιο προσφυγής ακυρώσεως όσο και στο πλαίσιο αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως, να εκτιμά αν διεθνής συμφωνία συναφθείσα από την Ένωση συνάδει με τις Συνθήκες [βλ., συναφώς, γνωμοδότηση 1/75 (Ρύθμιση ΟΟΣΑ – Κανόνας για τα τοπικά έξοδα), της 11ης Νοεμβρίου 1975, EU:C:1975:145, σ. 1361] και με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου οι οποίοι, σύμφωνα με τις Συνθήκες, δεσμεύουν την Ένωση. Προστίθεται ότι οι συναπτόμενες από την Ένωση διεθνείς συμφωνίες δεν δεσμεύουν μόνο τα θεσμικά όργανά της, σύμφωνα με το άρθρο 216, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, αλλά και τα τρίτα κράτη που είναι συμβαλλόμενα στις συμφωνίες αυτές. Επομένως, θεωρείται ότι, σε περίπτωση κατά την οποία, όπως εν προκειμένω, το Δικαστήριο επιληφθεί αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως αφορώσας το κύρος διεθνούς συμφωνίας συναφθείσας από την Ένωση, η αίτηση αυτή πρέπει να νοείται ως αφορώσα την πράξη με την οποία η Ένωση συνήψε τη διεθνή αυτή συμφωνία (βλ., κατ’ αναλογίαν, αποφάσεις της 9ης Αυγούστου 1994, Γαλλία κατά Επιτροπής, C‑327/91, EU:C:1994:305, σκέψη 17, καθώς και της 3ης Σεπτεμβρίου 2008, Kadi και Al Barakaat International Foundation κατά Συμβουλίου και Επιτροπής, C‑402/05 P και C‑415/05 P, EU:C:2008:461, σκέψεις 286 και 289).

   Πάντως, λόγω των υποχρεώσεων της Ένωσης που παρατίθενται στις σκέψεις 46 και 47 της παρούσας αποφάσεως, ο έλεγχος του κύρους τον οποίο μπορεί να διενεργήσει το Δικαστήριο στο πλαίσιο αυτό δύναται να αφορά τη νομιμότητα της πράξεως αυτής λαμβανομένου υπόψη του περιεχομένου της επίμαχης διεθνούς συμφωνίας (βλ., συναφώς, απόφαση της 3ης Σεπτεμβρίου 2008, Kadi και Al Barakaat International Foundation κατά Συμβουλίου και Επιτροπής, C‑402/05 P και C‑415/05 P, EU:C:2008:461, σκέψη 289 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

   (βλ. σκέψεις 43-45, 48-51)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 58)

3.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 62-64)

4.  Δεδομένου ότι ούτε η Συμφωνία Συμπράξεως στον τομέα της αλιείας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και του Βασιλείου του Μαρόκου ούτε το Πρωτόκολλο μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Βασιλείου του Μαρόκου σχετικά με τον καθορισμό των αλιευτικών δυνατοτήτων και της χρηματικής αντιπαροχής που προβλέπονται στη Συμφωνία αλιευτικής συμπράξεως μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Βασιλείου του Μαρόκου έχουν εφαρμογή στα χωρικά ύδατα της Δυτικής Σαχάρας, από την εξέταση του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος δεν προέκυψε κανένα στοιχείο ικανό να θίξει το κύρος του κανονισμού (ΕΚ) 764/2006 του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2006, σχετικά με τη σύναψη της συμφωνίας αυτής, της αποφάσεως 2013/785/ΕΕ του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2013, για τη σύναψη του πρωτοκόλλου αυτού, και του κανονισμού (ΕΕ) 1270/2013 του Συμβουλίου, της 15ης Νοεμβρίου 2013, σχετικά με την κατανομή των αλιευτικών δυνατοτήτων βάσει του εν λόγω πρωτοκόλλου, υπό το πρίσμα του άρθρου 3, παράγραφος 5, ΣΕΕ.

   Δεύτερον, η Συμφωνία Συμπράξεως δεν είναι εφαρμοστέα μόνο στο έδαφος του Βασιλείου του Μαρόκου, αλλά και στα «ύδατα που υπάγονται στην κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία» του κράτους αυτού, όπως επισημαίνεται στη σκέψη 57 της παρούσας αποφάσεως. Στη Συμφωνία Συνδέσεως δεν χρησιμοποιείται η έκφραση αυτή. Για την ερμηνεία της εν λόγω εκφράσεως, πρέπει να γίνει παραπομπή στη Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας, όπως επισημαίνεται στη σκέψη 58 της παρούσας αποφάσεως. Συναφώς, από το άρθρο 2, παράγραφος 1, της εν λόγω συμβάσεως προκύπτει ότι η κυριαρχία του παράκτιου κράτους εκτείνεται, πέραν από την ηπειρωτική επικράτεια του κράτους αυτού και τα εσωτερικά του ύδατα, στην παρακείμενη θαλάσσια ζώνη που ορίζεται ως «χωρική θάλασσα» (αιγιαλίτιδα ζώνη). Εξάλλου, δυνάμει των άρθρων 55 και 56 της συμβάσεως αυτής, το παράκτιο κράτος έχει δικαιοδοσία και ορισμένα δικαιώματα στην πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή, που ορίζεται ως «αποκλειστική οικονομική ζώνη». Ως εκ τούτου, τα ύδατα επί των οποίων το παράκτιο κράτος δικαιούται να ασκεί κυριαρχία ή δικαιοδοσία, δυνάμει της συμβάσεως για το δίκαιο της θάλασσας, περιορίζονται μόνον στα χωρικά του ύδατα τα οποία αποτελούν την αιγιαλίτιδα ζώνη του ή την αποκλειστική οικονομική ζώνη του. Κατά συνέπεια, και λαμβανομένου υπόψη ότι το έδαφος της Δυτικής Σαχάρας δεν αποτελεί μέρος του εδάφους του Βασιλείου του Μαρόκου, όπως υπομνήσθηκε στις σκέψεις 62 έως 64 της παρούσας αποφάσεως, τα χωρικά ύδατα της Δυτικής Σαχάρας δεν εμπίπτουν στη μαροκινή αλιευτική ζώνη την οποία αφορά το άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της Συμφωνίας Συμπράξεως.

   Αντιθέτως προς τη Συμφωνία Συμπράξεως, το πρωτόκολλο του 2013 δεν περιλαμβάνει καμία συγκεκριμένη διάταξη καθορίζουσα το εδαφικό πεδίο εφαρμογής του. Ωστόσο, σε διάφορες διατάξεις του πρωτοκόλλου αυτού χρησιμοποιείται η έκφραση «μαροκινή αλιευτική ζώνη». Η έκφραση αυτή όμως είναι ταυτόσημη με αυτήν που περιλαμβάνεται στο άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της Συμφωνίας Συμπράξεως, το οποίο ορίζει, αφενός, ότι πρέπει να νοείται ως αφορώσα τα «ύδατα που υπάγονται στην κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του Βασιλείου του Μαρόκου», και, αφετέρου, ότι ο ορισμός αυτός δεν ισχύει μόνο για τη Συμφωνία αυτή, αλλά και για το συνοδευτικό πρωτόκολλο καθώς και για το παράρτημά της. Επιπλέον, από το άρθρο 16 της Συμφωνίας Συμπράξεως και το άρθρο 1 του πρωτοκόλλου του 2013 προκύπτει ότι το πρωτόκολλο αυτό, το παράρτημά του και τα προσαρτήματά του αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της εν λόγω Συμφωνίας. Επομένως, η έκφραση «μαροκινή αλιευτική ζώνη», η οποία χρησιμοποιείται τόσο στη Συμφωνία Συμπράξεως όσο και στο πρωτόκολλο του 2013 και καθορίζει το εδαφικό πεδίο εφαρμογής τους, πρέπει να νοείται ως αφορώσα τα ύδατα που υπάγονται στην κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του Βασιλείου του Μαρόκου. Κατά συνέπεια, και σύμφωνα με την ερμηνεία που περιλαμβάνεται στη σκέψη 73 της παρούσας αποφάσεως, πρέπει να θεωρηθεί ότι η έκφραση «μαροκινή αλιευτική ζώνη», κατά την έννοια του εν λόγω πρωτοκόλλου, δεν περιλαμβάνει τα χωρικά ύδατα της Δυτικής Σαχάρας.

   (βλ. σκέψεις 65-69, 75-79, 85 και διατακτ.)