Υπόθεση C‑614/14

Ποινική δίκη

κατά

Atanas Ognyanov

(αίτηση του Sofiyski gradski sad

για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή — Άρθρο 267 ΣΛΕΕ — Άρθρο 94 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου — Περιεχόμενο της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως — Εθνικός κανόνας ο οποίος προβλέπει την εξαίρεση των δικαστών που απαρτίζουν το εθνικό δικαστήριο, λόγω του ότι διατύπωσαν προσωρινή κρίση στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, διαπιστώνοντας το πραγματικό και νομικό πλαίσιο — Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Άρθρο 47, δεύτερο εδάφιο, και άρθρο 48, παράγραφος 1»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 5ης Ιουλίου 2016

1. Προδικαστικά ερωτήματα – Υποβολή στην κρίση του Δικαστηρίου – Περιεχόμενο της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως – Εθνική νομοθεσία προβλέπουσα την εξαίρεση των δικαστών που απαρτίζουν το αιτούν δικαστήριο, λόγω του ότι εξέθεσαν το πραγματικό και νομικό πλαίσιο της υποθέσεως της κύριας δίκης

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47, εδ. 2, και 48 § 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρο 94)

2. Προδικαστικά ερωτήματα – Αρμοδιότητα του εθνικού δικαστηρίου – Διαπίστωση και εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών της διαφοράς – Τροποποίηση της αρχικής εκτιμήσεώς του μετά την έκδοση της αποφάσεως του Δικαστηρίου – Υποχρέωση του εθνικού δικαστή να διασφαλίσει την πλήρη αποτελεσματικότητα της εκ μέρους του Δικαστηρίου ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

3. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Υπεροχή – Αντίθετο εθνικό δίκαιο – Αυτοδίκαιη μη εφαρμογή των υφισταμένων κανόνων – Υποχρέωση τροποποιήσεως πάγιας νομολογίας στηριζόμενης σε ερμηνεία του εθνικού δικαίου αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

1.  Τα άρθρα 267 ΣΛΕΕ και 94 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, ερμηνευόμενα υπό το πρίσμα του άρθρου 47, δεύτερο εδάφιο, και του άρθρου 48, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε εθνικό κανόνα ο οποίος ερμηνεύεται υπό την έννοια ότι υποχρεώνει τους δικαστές που απαρτίζουν το αιτούν δικαστήριο να αυτοεξαιρεθούν στην υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν τους, για τον λόγο ότι εξέθεσαν, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, το πραγματικό και νομικό πλαίσιο της υποθέσεως αυτής.

   Πράγματι, εκθέτοντας, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, το νομικό και πραγματικό πλαίσιο της υποθέσεως της κύριας δίκης, το αιτούν δικαστήριο συμμορφώνεται απλώς προς τις επιταγές των άρθρων 267 ΣΛΕΕ και 94 του Κανονισμού Διαδικασίας. Υπό τις συνθήκες αυτές, το γεγονός ότι το εν λόγω δικαστήριο εκθέτει, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, το κρίσιμο πραγματικό και νομικό πλαίσιο της υποθέσεως της κύριας δίκης ανταποκρίνεται στην επιταγή περί συνεργασίας η οποία είναι εγγενής στον μηχανισμό της προδικαστικής παραπομπής και δεν είναι δυνατό να προσβάλλει, αυτό και μόνο, το δικαίωμα προσβάσεως σε αμερόληπτο δικαστήριο, το οποίο θεσπίζεται με το άρθρο 47, δεύτερο εδάφιο, του Χάρτη, ούτε το δικαίωμα στο τεκμήριο αθωότητας το οποίο διασφαλίζεται με το άρθρο 48, παράγραφος 1, του Χάρτη αυτού. Συναφώς, εθνικός κανόνας κατά τον οποίο η παράθεση από εθνικό δικαστή, σε αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, του πραγματικού και νομικού πλαισίου της επίμαχης υποθέσεως συνιστά περίπτωση μεροληψίας ενδέχεται, μεταξύ άλλων, να έχει ως συνέπεια ότι ο εν λόγω δικαστής θα προτιμήσει να μην υποβάλει προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο, προκειμένου να αποφύγει είτε την εξαίρεσή του και την εις βάρος του επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων είτε την υποβολή απαραδέκτων αιτήσεων προδικαστικής αποφάσεως. Συνεπώς, ένας τέτοιος κανόνας θίγει τα προνόμια τα οποία αναγνωρίζει στα εθνικά δικαστήρια το άρθρο 267 ΣΛΕΕ και, κατά συνέπεια, την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας μεταξύ του Δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων βάσει του μηχανισμού της προδικαστικής παραπομπής.

   (βλ. σκέψεις 22, 23, 25, 26, διατακτ. 1)

2.  Το δίκαιο της Ένωσης, ιδίως δε το άρθρο 267 ΣΛΕΕ, έχει την έννοια ότι δεν επιβάλλει ούτε απαγορεύει την εκ μέρους του αιτούντος δικαστηρίου, μετά την προδικαστικώς εκδοθείσα απόφαση, εκ νέου ακρόαση των διαδίκων και διεξαγωγή νέων αποδείξεων, οι οποίες θα μπορούσαν να καταλήξουν στην τροποποίηση των πραγματικών και νομικών διαπιστώσεων στις οποίες το δικαστήριο αυτό προέβη στο πλαίσιο της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως, υπό την προϋπόθεση ότι το δικαστήριο αυτό διασφαλίζει την πλήρη αποτελεσματικότητα της εκ μέρους του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης.

   (βλ. σκέψη 30, διατακτ. 2)

3.  Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι αντιτίθεται στην εκ μέρους αιτούντος δικαστηρίου εφαρμογή εθνικού κανόνα ερμηνευόμενου από την εθνική νομολογία υπό την έννοια ότι υποχρεώνει τους δικαστές που απαρτίζουν το εν λόγω δικαστήριο να αυτοεξαιρεθούν στην υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν τους, για τον λόγο ότι εξέθεσαν, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, το πραγματικό και νομικό πλαίσιο της υποθέσεως αυτής, δεδομένου ότι ο ως άνω κανόνας κρίνεται αντίθετος προς το δίκαιο αυτό. Πράγματι, το αιτούν δικαστήριο έχει την υποχρέωση να διασφαλίσει την πλήρη αποτελεσματικότητα του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, αποφασίζοντας αυτεπαγγέλτως να μην εφαρμόσει, εφόσον παρίσταται ανάγκη, την ερμηνεία εθνικού κανόνα, εφόσον η ερμηνεία αυτή δεν συμβιβάζεται προς το δίκαιο της Ένωσης.

   (βλ. σκέψεις 36, 37, διατακτ. 3)