ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.7.2020

COM(2020) 606 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Θεματολόγιο και σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025)

I.Εισαγωγή – Μια νέα ώθηση για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της κατάστασης στον τομέα των ναρκωτικών

Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική της Ένωσης για την ασφάλεια 2020-2024, η Επιτροπή προτίθεται να ενισχύσει σημαντικά τη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση των παράνομων ναρκωτικών μέσω ενός ισχυρού νέου θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά. Εκτός από τον αντίκτυπο σε ατομικό επίπεδο όσον αφορά τις απώλειες ζωής, την επιδείνωση της υγείας και τις αναξιοποίητες δυνατότητες, οι κοινότητες που πλήττονται από προβλήματα που οφείλονται στα ναρκωτικά υφίστανται βλάβες υπό τη μορφή της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής. Η εκτιμώμενη λιανική αξία της αγοράς παράνομων ναρκωτικών στην ΕΕ ανέρχεται σε τουλάχιστον 30 δισεκατομμύρια EUR ετησίως και αντιπροσωπεύει μείζονα πηγή εισοδήματος για τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος στην ΕΕ 1 . Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστούν οι σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις που οφείλονται στη χρήση ναρκωτικών και, γενικότερα, ο σημαντικός έμμεσος αρνητικός αντίκτυπος που συνεπάγεται η αγορά ναρκωτικών μέσω της διασύνδεσης της με ευρύτερες εγκληματικές δραστηριότητες, της διατάραξης της νόμιμης οικονομίας, της βίας που εκδηλώνεται στις κοινότητες, της βλάβης που προκαλείται στο περιβάλλον, αλλά και εξαιτίας του ρόλου της ως σημαντικής κινητήριας δύναμης για φαινόμενα διαφθοράς που μπορούν να υπονομεύσουν τη χρηστή διακυβέρνηση.

Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία 2 δείχνουν ότι, κατά κανόνα, η διαθεσιμότητα των ναρκωτικών στην Ευρώπη παραμένει υψηλή τόσο για τα φυσικά όσο και για τα συνθετικά ναρκωτικά. Η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από την πρόσβαση των ατόμων σε ένα ευρύ φάσμα ναρκωτικών υψηλής καθαρότητας και υψηλής δραστικότητας, τα οποία, σε πραγματικούς όρους, είναι συνήθως ισοδύναμα στην τιμή ή φθηνότερα σε σχέση με την περασμένη δεκαετία. Οι περισσότερες από τις επιβλαβείς συνέπειες που συνδέονται με τα ναρκωτικά εξακολουθούν να οφείλεται στη χρήση ηρωίνης και άλλων οπιοειδών. Η βαλκανική οδός εξακολουθεί να αποτελεί τον κύριο διάδρομο για την είσοδο της ηρωίνης στην ΕΕ, ενώ τα Δυτικά Βαλκάνια φαίνεται ότι παραμένουν σημαντική πηγή προέλευσης της κατασχόμενης φυτικής κάνναβης. Η αγορά κοκαΐνης είναι η δεύτερη σε μέγεθος αγορά παράνομων ναρκωτικών στην ΕΕ, μετά την κάνναβη. Η χρήση εμπορευματοκιβωτίων για λαθρεμπορία κοκαΐνης έχει ως αποτέλεσμα να είναι πλέον συχνό φαινόμενο οι κατασχέσεις μεγάλων όγκων του εν λόγω ναρκωτικού στα λιμάνια, ενώ η κοκαΐνη που κατάσχεται σε επίπεδο χονδρικής στην Ευρώπη είναι υψηλής καθαρότητας, υπερβαίνοντας συχνά το 85 %. Η Βόρεια Αφρική φαίνεται να εξελίσσεται σε σημαντικότερο σημείο διέλευσης τόσο για την αεροπορική όσο και για τη θαλάσσια μεταφορά φορτίων κοκαΐνης και ρητίνης κάνναβης που προορίζονται για την ευρωπαϊκή αγορά και, πιθανώς, άλλες αγορές.

Επιπλέον, σημαντική παραγωγή κάνναβης και συνθετικών ναρκωτικών πραγματοποιείται εντός της ΕΕ. Όσον αφορά τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες, παρότι έχει επιβραδυνθεί ο αριθμός πρώτων ανιχνεύσεων στην Ευρώπη, οι ουσίες αυτές εξακολουθούν να αποστέλλονται κυρίως από την Κίνα και την Ινδία —που αποτελούν επίσης τη βασική πηγή προδρόμων ουσιών των ναρκωτικών οι οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ. Η ΕΕ φαίνεται επίσης ότι χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως χώρος διέλευσης για ορισμένα ναρκωτικά, όπως η κοκαΐνη, που προορίζονται για άλλες αγορές, ενώ ναρκωτικά όπως τα υψηλής δραστικότητας συνθετικά οπιοειδή αποτελούν όλο και περισσότερο αντικείμενο διαδικτυακών συναλλαγών και αποστέλλονται ταχυδρομικώς. Τέλος, στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, το φαινόμενο των ναρκωτικών παγκοσμιοποιείται όλο και περισσότερο. Το γεγονός αυτό οδήγησε τη διεθνή κοινότητα να συμφωνήσει να ενισχύσει τη δράση και τη συνεργασία της και να επιταχύνει την εφαρμογή κοινών δεσμεύσεων για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κατάστασης όσον αφορά τα ναρκωτικά στο πλαίσιο της υπουργικής δήλωσης του 2019 της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα ναρκωτικά (CND) 3

Οι ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος, από τις οποίες περισσότερο από το ένα τρίτο δραστηριοποιούνται άμεσα στις αγορές ναρκωτικών 4 , είναι επίσης πολύ προσαρμόσιμες. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19, η διακίνηση χύδην ποσοτήτων ναρκωτικών μεταξύ των κρατών μελών παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη παρά τους περιορισμούς των μετακινήσεων 5 . Ωστόσο, τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας που επιβλήθηκαν λόγω της νόσου COVID-19 διατάραξαν προσωρινά την παγκόσμια αγορά ναρκωτικών οδηγώντας σε ορισμένες ελλείψεις και υψηλότερες τιμές ορισμένων ναρκωτικών 6 Η αποφυγή των κοινωνικών επαφών δημιούργησε επίσης διαταραχές στο επίπεδο της διανομής στην Ευρώπη, και η ασταθής κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων βίας μεταξύ προμηθευτών και διανομέων μεσαίου επιπέδου 7 . Όσον αφορά τις υγειονομικές πτυχές των ναρκωτικών, η ζήτηση για υπηρεσίες απεξάρτησης από τα ναρκωτικά και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών τους θα συνεχίσει πιθανώς να αυξάνεται, ενώ η συνέχιση της περίθαλψης των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη λόγω της έλλειψης προσωπικού, καθώς και της διαταραχής και διακοπής της παροχής υπηρεσιών 8 . Καθώς η κατάσταση μεταβάλλεται με ταχείς ρυθμούς, θα είναι εξίσου σημαντικό να εντοπιστούν σε πρώιμο στάδιο και να αναπτυχθούν οι κατάλληλες αντιδράσεις στις πιθανές μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που θα έχει η τρέχουσα πανδημία στις υπηρεσίες που απευθύνονται σε χρήστες ναρκωτικών, στη χρήση ναρκωτικών και στις δραστηριότητες της αγοράς ναρκωτικών.

Η αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά 2013-2020 9 και των δύο διαδοχικών σχεδίων δράσης που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο αυτής 10 επιβεβαίωσε ότι το φαινόμενο των ναρκωτικών και οι προκλήσεις που συνδέονται με αυτό πρέπει να συνεχίσουν να αντιμετωπίζονται σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Μεταξύ των πορισμάτων, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι πτυχές της ασφάλειας και της υγείας που συνδέονται με τις αγορές παράνομων ναρκωτικών εξακολουθούν να έχουν κεντρική σημασία για την αντιμετώπιση των ευρύτερων και οριζόντιων στοιχείων του φαινομένου των ναρκωτικών 11 . Πρέπει να αξιοποιήσουμε το έργο που επιτελέστηκε κατά το παρελθόν στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά και όπως αντικατοπτρίζεται από τους εξειδικευμένους οργανισμούς της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, ιδίως όσον αφορά τον συντονισμό και τη συνεργασία, την ενεργό συζήτηση και ανάλυση, τον ενισχυμένο διάλογο και συνεργασία στη διεθνή σκηνή και τη μεγαλύτερη κατανόηση όλων των πτυχών του φαινομένου των ναρκωτικών και του αντικτύπου των παρεμβάσεων. Η ΕΕ χρειάζεται μια ριζική μεταβολή στο πλαίσιο της πολιτικής για τα ναρκωτικά. Για τον λόγο αυτό, το παρόν θεματολόγιο ενισχύει την προσέγγιση της ΕΕ για τα ναρκωτικά και παρουσιάζει ένα τολμηρό πρόγραμμα πολιτικής με στόχο την προώθηση συγκεκριμένων και φιλόδοξων αλλαγών. Εντείνει τις προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής για τα ναρκωτικά, ιδίως όσον αφορά την πτυχή της ασφάλειας, όπου το θεματολόγιο είναι ιδιαίτερα σθεναρό και παρουσιάζει συγκεκριμένες δράσεις για την αποκατάσταση προηγούμενων ελλείψεων.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά αναπτύχθηκε μέσω διαδικασίας διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Έχει λάβει υπόψη την ενδιάμεση αξιολόγηση 12 και την τελική αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2013-2020), καθώς και τα δύο μεταγενέστερα σχέδια δράσης στο πλαίσιο της εν λόγω στρατηγικής. Το θεματολόγιο εξετάζει την κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά τα ναρκωτικά, όπως περιγράφεται στις σημαντικότερες εκθέσεις της ΕΕ για τα ναρκωτικά οι οποίες εκδόθηκαν το 2019 [την ετήσια ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 13 του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) και την έκθεση για τις αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ 14 του ΕΚΠΝΤ και του Ευρωπόλ] και στην παγκόσμια έκθεση του UNODC για τα ναρκωτικά 15 . Τα στοιχεία που αναφέρονται στο θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά προέρχονται από τις εν λόγω εκθέσεις. Το θεματολόγιο λαμβάνει επίσης υπόψη τον ευρωπαϊκό οδηγό «Ηealth and social responses to drug problems» (Υγειονομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά) 16 στον οποίο εξετάζονται τα τεχνικά δεδομένα σχετικά με το τι συνιστά αποτελεσματική αντιμετώπιση της χρήσης ναρκωτικών.

II.Οι στόχοι και οι κατευθυντήριες αρχές της πολιτικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά

Στο πλαίσιο μιας σοβαρής κατάστασης όσον αφορά τη διακίνηση ναρκωτικών και τη χρήση παράνομων ναρκωτικών στην Ευρώπη, το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά υιοθετεί μια τεκμηριωμένη, ολοκληρωμένη, ισορροπημένη και πολυεπιστημονική προσέγγιση του φαινομένου των ναρκωτικών σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.

Στόχος του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά είναι η προστασία των πολιτών μέσω καλύτερα συντονισμένων μέτρων τα οποία: i) θα έχουν ουσιαστικό και μετρήσιμο αντίκτυπο στα ζητήματα ασφάλειας και υγείας που προκύπτουν από τη χρήση ναρκωτικών και τις δραστηριότητες της αγοράς ναρκωτικών· και ii) θα αντιμετωπίζουν τόσο τις άμεσες όσο και τις έμμεσες συνέπειες που απορρέουν από το πρόβλημα αυτό, όπως, μεταξύ άλλων, τις σχέσεις με τη βία και άλλες μορφές σοβαρού εγκλήματος, τα σχετικά προβλήματα υγείας και κοινωνικά προβλήματα, καθώς και τη βλάβη στον περιβάλλον, αυξάνοντας παράλληλα την ευαισθητοποίηση του κοινού και την ενημέρωση σχετικά με τις πολιτικές για τα θέματα αυτά.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά βασίζεται στις ακόλουθες κατευθυντήριες αρχές:

α. Ιδρυτικές αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της ΕΕ: σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, αλληλεγγύη, κράτος δικαίου και ανθρώπινα δικαιώματα.

β. Διεπιστημονική προσέγγιση: για την υλοποίηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, απαιτείται μεγαλύτερη και καλύτερη συνεργασία όλων των εταίρων σε εθνικό επίπεδο 17 , των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ (ιδίως, η συνέχιση του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζουν το ΕΚΠΝΤ και ο Ευρωπόλ) 18 , καθώς και των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

γ. Ενσωμάτωση στην εξωτερική δράση της ΕΕ: η υλοποίηση της προσέγγισης και των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά θα πρέπει και να συντονιστεί και να ενσωματωθεί στην εξωτερική δράση της ΕΕ. Δεδομένου ότι οι απειλές και οι προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας εξελίσσονται, αυξάνεται όλο και περισσότερο η αλληλεξάρτηση της εσωτερικής και της εξωτερικής ασφάλειας. Επομένως, η προστασία των πολιτών της ΕΕ από τις προκλήσεις που συνδέονται με τα ναρκωτικά απαιτεί συνεκτικότητα και στενή συνεργασία, όπου είναι σκόπιμο, μεταξύ των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά και της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Η εξωτερική δράση της ΕΕ στον τομέα των ναρκωτικών θα πρέπει να βασίζεται στις συμπληρωματικές και αμοιβαίως ενισχυόμενες αρχές της επιμερισμένης ευθύνης, της πολυμέρειας και των συντονισμένων αντιδράσεων σε παγκόσμιο επίπεδο 19 . 

δ. Επιστημονικές, τεκμηριωμένες αντιδράσεις και προαγωγή της καινοτομίας: απαιτούνται προσπάθειες στον τομέα της έρευνας για τον προσδιορισμό προτεραιοτήτων, για την επίτευξη συνεργειών και για την αποτελεσματική διάδοση των αποτελεσμάτων. Θα πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες για την ανάπτυξη, την υιοθέτηση και τη χρήση νέων τεχνολογιών με στόχο την καλύτερη παρακολούθηση, ανάλυση και αντίδραση στις τάσεις και τις απειλές που παρατηρούνται στις αγορές παράνομων ναρκωτικών και για τη βελτίωση της ετοιμότητας αντίδρασης στις ταχείες αλλαγές.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά παρέχει το πολιτικό και στρατηγικό πλαίσιο για την αποτελεσματική και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προκλήσεων στους τομείς της ασφάλειας και της δημόσιας υγείας οι οποίες συνδέονται με τα ναρκωτικά μέσω της ανάπτυξης όλων των σχετικών μέσων σε τοπικό, εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Θα πρέπει επίσης να επιτρέπει στην ΕΕ να εκφράζεται με μία φωνή όταν προωθεί την τεκμηριωμένη, ολοκληρωμένη, ισορροπημένη και πολυεπιστημονική προσέγγιση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ενίσχυση του διαλόγου και της συνεργασίας με τρίτες χώρες, περιφέρειες και διεθνείς οργανισμούς, καθώς και σε πολυμερή φόρουμ.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά καθορίζει οκτώ στρατηγικές προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα των ναρκωτικών για την επόμενη πενταετία, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες. Πρώτον, το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη δέσμη ενισχυμένων μέτρων ασφάλειας που επικεντρώνονται σε όλες τις πτυχές της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, από τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος έως τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων και την παράνομη και την παράνομη διανομή και παραγωγή στην ΕΕ. Δεύτερον, εξετάζονται τα θέματα της πρόληψης και της ευαισθητοποίησης για τις αρνητικές συνέπειες των ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης τους με βίαιες και άλλες μορφές εγκληματικότητας. Τρίτον, εξίσου σημαντική είναι η αντιμετώπιση των επιβλαβών συνεπειών των ναρκωτικών. Πρέπει να διασφαλίσουμε την πρόσβαση των ατόμων που χρειάζονται βοήθεια σε αποτελεσματική θεραπεία και τη θέσπιση ενός ισχυρού πλαισίου για τη μείωση των κινδύνων και των βλαβών, ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών τόσο για τους χρήστες όσο και για τις οικογένειες και τις κοινότητές τους. Στο πλαίσιο του νέου θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, αναγνωρίζεται ιδιαίτερα η υποστήριξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αντιμετώπιση του ζητήματος της χρήσης ναρκωτικών στα σωφρονιστικά ιδρύματα· σ’ έναν χώρο ο οποίος, εξαιτίας του ιδιαίτερου χαρακτήρα του, απαιτεί στρατηγική, διαρθρωμένη και συντονισμένη προσέγγιση.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά συνοδεύεται από ένα σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά, που παρατίθεται στο παράρτημα 1, το οποίο καλύπτει συγκεκριμένα επιχειρησιακά μέτρα και δραστηριότητες που στόχο έχουν να διευκολύνουν την υλοποίηση των οκτώ στρατηγικών προτεραιοτήτων.

III.Στρατηγικές προτεραιότητες

a)Ενισχυμένη ασφάλεια – Παρεμπόδιση των αγορών ναρκωτικών

1. Παρεμπόδιση και εξάρθρωση σημαντικών, εξαιρετικά επικίνδυνων ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που συνδέονται με τα ναρκωτικά, οι οποίες δραστηριοποιούνται, προέρχονται ή στοχεύουν τα κράτη μέλη της ΕΕ, και αντιμετώπιση των σχέσεων με άλλες απειλές κατά της ασφάλειας 

Οι αγορές ναρκωτικών έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα και οι εντοπισμένες ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με ναρκωτικά έχουν πολυσχιδή εγκληματική δραστηριότητα. Στην ΕΕ, περισσότερο από το ένα τρίτο των ομάδων αυτών δραστηριοποιούνται άμεσα στις αγορές ναρκωτικών· από αυτές περίπου τα δύο τρίτα συνδέονται με ευρύτερες εγκληματικές ενέργειες, όπως, μεταξύ άλλων, διαφθορά 20 και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, οι οποίες διευκολύνουν τις δραστηριότητές τους. Η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών συνδέεται επίσης με άλλες σοβαρές εγκληματικές δραστηριότητες, όπως, για παράδειγμα, η εμπορία ανθρώπων 21 , η διακίνηση μεταναστών και όπλων, καθώς και η εμπορία παραποιημένων, πλαστών, κατώτερης ποιότητας και μη εγκεκριμένων φαρμάκων. Σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων έχουν εντοπιστεί πιθανοί δεσμοί με τη χρηματοδότησης της τρομοκρατίας/την τρομοκρατία.

Κατά συνέπεια, δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας από άποψη όγκου ναρκωτικών ή κερδών, αλλά και δραστηριότητες μικρότερης κλίμακας οι οποίες είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς λόγω της δραστικότητας των διακινούμενων ναρκωτικών, όπως τα συνθετικά οπιοειδή, θα πρέπει να αποτελέσουν στόχο προτεραιότητας στο επίπεδο της ΕΕ. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να λάβει προτεραιότητα σε συνέργεια με τον κύκλο πολιτικής της ΕΕ για το οργανωμένο και σοβαρό διεθνές έγκλημα (EMPACT) 22 , που εντοπίζει, ιεραρχεί σε προτεραιότητες και αντιμετωπίζει τις απειλές ακολουθώντας μια προσέγγιση που βασίζεται στα εμπορεύματα. Επιπλέον, τόσο οι στόχοι υψηλού επιπέδου όσο και οι εδραιωμένοι στόχοι μεσαίου επιπέδου που είναι σημαντικοί για τη διατήρηση της επιχειρησιακής συνέχειας των ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα για την εξάρθρωση της δομής διοίκησης τους. Θα πρέπει να στοχοθετηθούν όλοι οι παράγοντες της αλυσίδας που διαθέτουν αρκετή πείρα για να εξασφαλίσουν τη συνέχιση των εγκληματικών δραστηριοτήτων.

Δεύτερον, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην παρακολούθηση, τη δέσμευση και τη δήμευση των τεράστιων κερδών από εγκληματικές δραστηριότητες που προέρχονται από την εμπορία ναρκωτικών και τα συναφή αδικήματα, προκειμένου να εξαλειφθεί η ικανότητα των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος να επιδίδονται σε μελλοντικά εγκλήματα και να διεισδύουν στη νόμιμη οικονομία. Για την αποτελεσματική καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα παράνομα κέρδη δεν θα επιστρέφουν στην αλυσίδα εφοδιασμού ναρκωτικών και δεν θα επιτρέπουν εγκληματικές συμπεριφορές, όπως η διαφθορά και η βία, ή άλλες μορφές σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος, όπως η εμπορία ανθρώπων ή ακόμη και η τρομοκρατία. Επιπλέον, θα πρέπει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο λήψης μέτρων για τον περιορισμό της εγκληματικής χρήσης των μέσων που επιτρέπουν το εμπόριο ναρκωτικών, όπως εξοπλισμός των εργαστηρίων για την παραγωγή ναρκωτικών, όπλα, παραποιημένα έγγραφα και τεχνολογία κρυπτογράφησης. Τέλος, τα κατασχεθέντα και δημευθέντα όργανα και προϊόντα αδικημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη μέτρων που αποσκοπούν στη μείωση της προσφοράς και της ζήτησης ναρκωτικών.

Τρίτον, θα πρέπει να ενισχυθεί η υφιστάμενη συνεργασία και να επιδιωχθεί διαρθρωμένη συνεργασία με χώρες και περιφέρειες προέλευσης και διέλευσης ναρκωτικών καθώς και με σχετικούς περιφερειακούς οργανισμούς, μεταξύ άλλων μέσω περαιτέρω στοχοθετημένων προγραμμάτων στήριξης και συνεργασίας στα οποία θα συμμετέχουν συστηματικά σχετικοί οργανισμοί της ΕΕ, ιδίως ο Ευρωπόλ και το ΕΚΠΝΤ, όσον αφορά την πρόληψη της εγκληματικότητας που συνδέεται με τα ναρκωτικά και τη συνεργασία για την επιβολή του νόμου, καθώς και με την αντιμετώπιση των σχέσεων με άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος. Είναι σημαντικό να ενισχυθούν ο Ευρωπόλ και το ΕΚΠΝΤ με τους σχετικούς πόρους που απαιτούνται για τη στήριξη των επιχειρησιακών δράσεων των κρατών μελών στον τομέα των ναρκωτικών. Στο πλαίσιο αυτό, θα χρειαστεί επίσης να ενισχυθούν οι επιχειρησιακές δράσεις του ΕΚΠΝΤ. Πέραν από την προώθηση και την υποστήριξη της επιβολής του νόμου σε διεθνές επίπεδο και της συνεργασίας των παρατηρητηρίων για τα ναρκωτικά, τα μέτρα στο πλαίσιο της προτεραιότητας αυτής θα επιδιώκουν συνεχώς την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και των βασικών παραγόντων που οδηγούν στο οργανωμένο έγκλημα και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τοπικών κοινοτήτων.

2. Ενίσχυση του εντοπισμού της παράνομης χονδρικής διακίνησης ναρκωτικών και πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών στα σημεία εισόδου και εξόδου της ΕΕ 

Οι αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ πρέπει να εξεταστούν τόσο από παγκόσμια όσο και από περιφερειακή προοπτική 23 . Υπάρχουν συγκεκριμένες προκλήσεις που συνδέονται με διαφορετικές περιφέρειες και οι οποίες καθιστούν συγκεκριμένα σημεία εισόδου από τη θάλασσα, την ξηρά ή τον αέρα προς και από την ΕΕ υψηλή προτεραιότητα όσον αφορά την παράνομη χονδρική διακίνηση ναρκωτικών και πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών, που περιλαμβάνουν νέες και μη ελεγχόμενες ή παρακολουθούμενες πρόδρομες χημικές ουσίες. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις «πρόδρομες ουσίες νέας γενιάς» (designer- precursors) 24 καθώς πρόκειται για χημικές ουσίες οι οποίες χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως για την παραγωγή παράνομων συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ και συνιστούν ιδιαίτερες προκλήσεις για τις αρχές επιβολής του νόμου. Τα σημεία εισόδου και εξόδου (κόμβοι) που χρησιμοποιούνται για τη διακίνηση ναρκωτικών σε εμπορευματοκιβώτια ή σε αποστολές εμπορευμάτων μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στο εμπόριο της ΕΕ, να τροφοδοτήσουν τη διαφθορά και να υπονομεύσουν τη χρηστή διακυβέρνηση. Επιπλέον, τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (θαλάσσια, χερσαία και εναέρια) παρουσιάζουν εγγενείς αδυναμίες που μπορούν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του εμπορίου ναρκωτικών. Ειδικότερα, οι θαλάσσιοι και οι αεροπορικοί τομείς που περιβάλλουν τα σύνορα της ΕΕ έχουν στρατηγική σημασία για την παρακολούθηση για περιπτώσεις κατάχρησης από διακινητές ναρκωτικών ουσιών. Περισσότερο από το 70 % των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ είναι θαλάσσια.

Ως εκ τούτου, μεγάλοι γνωστοί λιμένες, αερολιμένες και σημεία εισόδου και εξόδου στην ΕΕ που χρησιμοποιούνται ως κόμβοι χονδρικής διακίνησης ναρκωτικών θα πρέπει να τεθούν σε κατάλογο υψηλής προτεραιότητας για δράσεις που στοχοθετούν τη διακίνηση ναρκωτικών. Στα μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται η βελτίωση της ανάλυσης των κινδύνων που ενέχουν τα εμπορευματοκιβώτια και οι εμπορευματικές μεταφορές σε επίπεδο τελωνείων, η κατάρτιση προφίλ, η ανταλλαγή πληροφοριών και η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων οργανισμών της ΕΕ και των αρχών επιβολής του νόμου, των τελωνειακών αρχών και των αρχών ελέγχου των συνόρων των κρατών μελών, καθώς και των αρμόδιων οργανισμών των χωρών εταίρων. Η βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και η στενότερη συνεργασία μεταξύ των τελωνειακών και των αστυνομικών αρχών έχουν χαρακτηριστεί στοιχείο καθοριστικής σημασίας για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών. Θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στην περαιτέρω ανάπτυξη και επέκταση των μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε σχέση με τους εν λόγω κόμβους και στην ανίχνευση τυχόν επιπτώσεων μετατόπισης που συνεπάγονται οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις.

Δεύτερον, είναι σημαντικό να ελέγχονται τα θαλάσσια, τα χερσαία και τα εναέρια σύνορα για παράνομες διελεύσεις στο πλαίσιο του εμπορίου ναρκωτικών. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενισχυθούν οι δραστηριότητες επίγνωσης της κατάστασης που επικρατεί σε όλα τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, μεταξύ άλλων εντός του Frontex, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στα εναέρια και θαλάσσια σύνορα λόγω των εγγενών ευπαθειών, της περιορισμένης παρακολούθησης, καθώς και της στρατηγικής σημασίας του χώρου της γενικής αεροπορίας 25 , καθώς και του Ατλαντικού Ωκεανού και της Μεσογείου. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19, οι θαλάσσιες μεταφορές συνεχίστηκαν σχετικά απρόσκοπτα και παρέμειναν διαθέσιμες οι δυνατότητες διακίνησης για τις ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που εμπλέκονται στη χονδρική μεταφορά ναρκωτικών στην Ευρώπη 26 . Δραστηριότητες όπως αυτές που διεξάγονται από το Κέντρο Θαλασσίων Αναλύσεων και Επιχειρήσεων-Ναρκωτικά (MAOC-N) θα πρέπει να ενισχυθούν και να διευρυνθούν· π.χ. παρακολούθηση σκαφών και αεροσκαφών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και μεταφέρουν παράνομα ναρκωτικά σε ανοικτή θάλασσα και στον εναέριο χώρο που περιβάλλει θαλάσσια σύνορα και εναέριο χώρο της ΕΕ που είναι γνωστό ότι αποτελούν αντικείμενο κατάχρησης, με στόχο την αναχαίτισή τους πριν από ή κατά την άφιξη τους στο πρώτο σημείο εισόδου τους στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, ο χώρος γενικής αεροπορίας ενέχει επίσης κίνδυνο για την ασφάλεια της ΕΕ και γίνεται όλο και περισσότερο αντικείμενο κατάχρησης από διακινητές ναρκωτικών, ενώ η παρακολούθησή του εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής. Η διεθνής συνεργασία στον τομέα των θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών θα εξακολουθήσει να είναι καθοριστική για τη βελτίωση των πληροφοριών και την ικανότητα των κρατών μελών και των οργανισμών της ΕΕ που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των συνόρων να αναλαμβάνουν δράση σε πραγματικό χρόνο.

3. Αύξηση της αποτελεσματικής παρακολούθησης των υλικοτεχνικών και ψηφιακών διαύλων που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης για τη διανομή ναρκωτικών σε μεσαίες και μικρές ποσότητες και αύξηση των κατασχέσεων παράνομων ουσιών που διακινούνται μέσω των διαύλων αυτών σε στενή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα

Η αγορά ναρκωτικών υποστηρίζεται όλο και περισσότερο από τις ψηφιακές τεχνολογίες. Οι αγορές τόσο στο επιφανειακό όσο και στο σκοτεινό διαδίκτυο (darknet) χρησιμοποιούνται για διαδικτυακές πωλήσεις ναρκωτικών, όπως και οι εφαρμογές για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις κινητές επικοινωνίες. Η χρήση των τεχνολογιών έχει καταστήσει τη διανομή ναρκωτικών, νέων ψυχοδραστικών ουσιών, πρόδρομων ουσιών και του εξοπλισμού που απαιτείται για την παραγωγή ναρκωτικών πολύ ευκολότερη και έχει δημιουργήσει νέες προκλήσεις για τις αρχές επιβολής του νόμου και τη δημόσια υγεία. Η διακίνηση ναρκωτικών με τη χρήση ταχυδρομικών και ταχυμεταφορικών υπηρεσιών επηρεάζει όλα τα κράτη μέλη και σε ορισμένες χώρες παρατηρούνται σημαντικές αυξήσεις των επιστολών και των δεμάτων που περιέχουν ναρκωτικά 27 . Η συγκεκριμένη δρομολόγηση των ταχυδρομικών αντικειμένων μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, απευθείας διαδρομές από τον αποστολέα στον παραλήπτη ή διαδρομές μέσω κόμβων διέλευσης της ΕΕ και περιοχών εκτός της ΕΕ. Τα εν λόγω ταχυδρομικά αντικείμενα μπορούν να έχουν προέλευση εντός της ΕΕ ή πέρα των εξωτερικών της συνόρων.

Κατά συνέπεια, είναι αναγκαίο να βελτιωθούν και να συντονιστούν η παρακολούθηση και η ανάλυση των απειλών που συνεπάγεται η δυνατότητα πρόσβασης στα ναρκωτικά μέσα από πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακές εφαρμογές, αγορές του διαδικτύου / του σκοτεινού δικτύου 28 , όπως και η χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών (συμπεριλαμβανομένων των κρυπτονομισμάτων) και η κρυπτογραφημένη ψηφιακή επικοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.

Δεύτερον, απαιτείται αυστηρότερη παρακολούθηση των φορτίων που περιέχουν παράνομες ουσίες σε στενή συνεργασία με τις ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές υπηρεσίες. Μπορεί να εξεταστεί ο ρόλος των νέων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτίωση των ελέγχων και των διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης του κινδύνου των ταχυδρομικών αντικειμένων 29 , με τη δυνατότητα πλήρους εφαρμογής προηγμένων ηλεκτρονικών δεδομένων για όλα τα αντικείμενα που προέρχονται από σημαντικές χώρες προέλευσης ναρκωτικών (σε διεθνές και ενωσιακό επίπεδο).

Τρίτον, οι συνδέσεις διασυνοριακών σιδηροδρομικών μεταφορών, οι ποτάμιοι δίαυλοι και ο χώρος γενικής αεροπορίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πιθανοί δίαυλοι διακίνησης ναρκωτικών και αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο ανεπαρκούς παρακολούθησης από τις αρχές επιβολής του νόμου. Απαιτείται μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την ενίσχυση της παρακολούθησης και των στοχευμένων ερευνών βάσει κινδύνου στους μικρότερους θαλάσσιους και ποτάμιους λιμένες, στα μικρότερα/τοπικά αεροδρόμια και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς.

4. Εξάρθρωση της παραγωγής και επεξεργασίας ναρκωτικών, πρόληψη της εκτροπής και της διακίνησης πρόδρομων ουσιών για την παράνομη παραγωγή ναρκωτικών και εκρίζωση της παράνομης καλλιέργειας

Η παραγωγή ναρκωτικών προκαλεί κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια αλλά και βλάβες στο περιβάλλον. Η πρόληψη της παραγωγής ναρκωτικών στην Ευρώπη και στις χώρες εταίρους θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση της προσφοράς και της διαθεσιμότητας ναρκωτικών στην εγχώρια αγορά της ΕΕ και για εξαγωγή. Ο ρόλος της ΕΕ ως σημαντικής περιοχής παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών και κάνναβης προκαλεί επίσης ζημίες στο περιβάλλον μέσω της απόρριψης χημικών αποβλήτων και δημιουργεί κινδύνους τόσο για τους εμπλεκόμενους όσο και για τις κοινότητες όπου πραγματοποιείται η παραγωγή. Κάθε χρόνο τόνοι χημικών αποβλήτων που παράγονται κατά την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών απορρίπτονται σε παράνομους χώρους απόρριψης. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι για την παραγωγή 1 kg αμφεταμίνης παράγονται μεταξύ 20 και 30 kg αποβλήτων 30 . Η παραγωγή ορισμένων πρόδρομων ουσιών από εναλλακτικές χημικές ουσίες παράγει επίσης σημαντική ποσότητα αποβλήτων, ακόμα και πριν από τη διαδικασία παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών.

Για τον λόγο αυτό, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες από τις αρχές επιβολής του νόμου για τον εντοπισμό και την εξάρθρωση παράνομων εργαστηρίων συνθετικών ναρκωτικών, καθώς και για την παύση των εξαγωγών ναρκωτικών που παράγονται στην ΕΕ. Όσον αφορά τις περιβαλλοντικές βλάβες, είναι καθοριστικής σημασίας να αντιμετωπιστούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι κίνδυνοι για την υγεία και το κόστος που συνδέονται με τα χημικά απόβλητα από την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών, όπως αναγνωρίζεται και στην EMPACT. Η έκταση της συνολικής ζημίας που προκαλείται στο περιβάλλον αναγνωρίζεται ότι είναι υψηλή, αλλά απαιτούνται περαιτέρω επενδύσεις στην παρακολούθηση και την έρευνα ώστε να κατανοηθούν καλύτερα οι αυξανόμενες προκλήσεις στον εν λόγω τομέα 31 . Τέλος, τα θέματα που συνδέονται με την εκτροπή των πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών και την ανάπτυξη πρόδρομων ουσιών νέας γενιάς πρέπει να αντιμετωπιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Δεύτερον, όλο και περισσότερες περιοχές καλλιέργειας κάνναβης εντοπίζονται και καταστρέφονται εντός της ΕΕ ή στη άμεση γειτονική περιοχή της 32 . Οι αρχές επιβολής του νόμου θα πρέπει να ενισχύσουν τα μέτρα για την καλύτερη πάταξη της καλλιέργειας παράνομων ναρκωτικών. Επιπλέον, η καλλιέργεια παράνομων ναρκωτικών σε τρίτες χώρες με πιθανές επιπτώσεις για την ΕΕ, ιδίως παπαρούνας οπίου για την παραγωγή ηρωίνης και φυτών κόκας για την παραγωγή κοκαΐνης, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί με την ανάληψη δέσμευσης για εναλλακτικά αναπτυξιακά μέτρα: αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων πίσω από τις οικονομίες παράνομων ναρκωτικών μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης που θα συνδυάζει προσπάθειες για την ανάπτυξη της υπαίθρου, την άμβλυνση της φτώχειας, την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, την προώθηση της πρόσβασης σε γη και δικαιώματα γης, την περιβαλλοντική προστασία και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την προώθηση του κράτους δικαίου, την ασφάλεια και την ορθή διακυβέρνηση με πλήρη συμμόρφωση προς τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και με τη δέσμευση υπέρ της ισότητας των φύλων. Πιθανές νέες απειλές, όπως η παραγωγή μεθαμφεταμίνης με βάση την εκχύλιση εφεδρίνης και ψευδοεφεδρίνης από φυτά που καλλιεργούνται σε παραδοσιακές οπιοπαραγωγούς περιοχές και η εισαγωγή νέων, τροποποιημένων ή ισχυρότερων στελεχών καθιερωμένων φυτικής προέλευσης ναρκωτικών, όπως η κάνναβη και η κοκαΐνη, πρέπει επίσης να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται οι πιθανές επιπτώσεις τους για την ΕΕ.

b)Πρόληψη και ευαισθητοποίηση

5. Πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, ενίσχυση της πρόληψης του εγκλήματος και ευαισθητοποίηση των πολιτών και των κοινοτήτων σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των ναρκωτικών

Η ζήτηση για ναρκωτικά έχει αυξηθεί. Ο παράνομος χαρακτήρας της αγοράς ναρκωτικών σημαίνει ότι αυτοί που κάνουν χρήση ναρκωτικών ενδέχεται να εκτίθενται σε μεγάλο φάσμα επιβλαβών συνεπειών, οι οποίες μπορούν επίσης να επεκταθούν στις οικογένειες και τις κοινότητές τους. Επομένως, είναι καθοριστικής σημασίας τα ολοκληρωμένα προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης. Πολλά προγράμματα είναι ήδη διαθέσιμα, και αφορούν ειδικά την έγκαιρη ανίχνευση και επέμβαση, την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής και την πρόληψη, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από διάφορα ταμεία της ΕΕ 33 . Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω στρατηγικές που να εξασφαλίζουν την ανθεκτικότητα του γενικού πληθυσμού και να απευθύνονται στα πλέον ευάλωτα άτομα. Παρά τα προγράμματα που ήδη υλοποιούνται, οι στρατηγικές αυτές είναι ελλιπείς σε ορισμένους τομείς ή περιλαμβάνουν μέτρα που δεν διαθέτουν αξιόπιστη βάση αποδεικτικών στοιχείων για την αποτελεσματικότητά τους. Η βία που αποτελεί απόρροια του εμπορίου ναρκωτικών, όπως οι ανθρωποκτονίες, συμβάλλει στη διαμόρφωση αισθήματος ανασφάλειας εντός των κοινοτήτων, όπως και η λειτουργία ανοιχτών αγορών ναρκωτικών. Τα δεδομένα για τις ανθρωποκτονίες που σχετίζονται με ναρκωτικά δείχνουν ότι πρόκειται για σημαντικό φαινόμενο σε αρκετές χώρες της ΕΕ 34 . Λόγω του μεταβαλλόμενου επιχειρηματικού μοντέλου που χρησιμοποιούν οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος, σήμερα είναι όλο και μεγαλύτερη απειλή η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την αυξανόμενη βία στις κοινωνίες μας και πρακτικές διαφθοράς εντός της ΕΕ. Τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω της COVID-19 θα μπορούσαν να αυξήσουν αυτή την τάση με μεγαλύτερη αντιπαλότητα μεταξύ των συμμοριών που συνδέονται με τα ναρκωτικά.

Αναλόγως, τα βασιζόμενα σε αποδεικτικά στοιχεία μέτρα πρόληψης και στήριξης των ομάδων που διατρέχουν τον κίνδυνο να πειραματιστούν με τη χρήση ναρκωτικών και να αναπτύξουν συνήθεια χρήσης ναρκωτικών θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα με βάση τις επιστημονικές γνώσεις τόσο σχετικά με τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο όσο και σχετικά με τις προσεγγίσεις που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές. Μια σημαντική ομάδα-στόχος για τις δραστηριότητες πρόληψης θα είναι τα σχολεία και οι νέοι. Ωστόσο, απαιτείται επίσης να δοθεί ειδική προσοχή στις ομάδες που έχουν χαρακτηριστεί ιδιαίτερα ευπαθείς, οι οποίες περιλαμβάνουν τα παιδιά και τους νέους που ζουν σε οικογένειες στις οποίες οι γονείς έχουν ιστορικό χρήσης ουσιών, τα άτομα με ψυχικές διαταραχές, τα άτομα που πλήττονται από διάφορες μορφές χρόνιου πόνου/συνδρόμων κόπωσης, οι άστεγοι, οι μετανάστες και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και οι νέοι στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Πρέπει επίσης να εξεταστούν οι ανάγκες των γυναικών που είναι ευάλωτες στα προβλήματα ναρκωτικών.

Δεύτερον, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ο αντίκτυπος των εγκλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά και να αντιμετωπιστούν οι απειλές τέτοιων εγκλημάτων, όπως η βία και ο εκφοβισμός, καθώς και η διαφθορά, και ο συναφής αρνητικός αντίκτυπος στη νόμιμη οικονομία. Είναι επίσης αναγκαίο να καταπολεμηθεί η εκμετάλλευση των ευπαθών ομάδων και των ομάδων με προβλήματα ναρκωτικών από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Η καταπολέμηση και η πρόληψη αυτών των απειλών αποτελεί σημαντική πρόκληση που απαιτεί συντονισμένες δράσεις στο επίπεδο της ΕΕ και σε διάφορους τομείς.

Τρίτον, η στοχευμένη ευαισθητοποίηση, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης υγιεινών επιλογών τρόπου ζωής μεταξύ των νέων, των παιδιών και των ευπαθών ομάδων είναι σημαντική για την αύξηση της ανθεκτικότητας του πληθυσμού στα προβλήματα των ναρκωτικών. Οι στόχοι της ευαισθητοποίησης θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αύξηση της γενικής διαπαιδαγώγησης σχετικά με τις συνέπειες των ναρκωτικών και του εθισμού εν γένει. Θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπιστεί ο στιγματισμός που συνδέεται με τη χρήση ναρκωτικών, ιδίως διότι το στίγμα αυτό μπορεί να έχει επιζήμιες επιπτώσεις για την ψυχική και σωματική υγεία των χρηστών ναρκωτικών και θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει εμπόδιο στην αναζήτηση θεραπείας. Η αποτελεσματική ευαισθητοποίηση σε σχέση με τα ναρκωτικά θα πρέπει να είναι ειδικά προσαρμοσμένη στις ανάγκες των παιδιών, ώστε τα παιδιά να κατανοούν καλύτερα τους κινδύνους και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της χρήσης ουσιών, να αξιοποιεί πλήρως τους νέους και καινοτόμους διαύλους ψηφιακής επικοινωνίας και, παράλληλα, να είναι κατάλληλη για το τοπικό κοινωνικό πλαίσιο και τις ανάγκες των στοχευόμενων ομάδων του πληθυσμού, και να τροφοδοτείται από επιστημονικά στοιχεία και αξιολογήσεις.

c)Αντιμετώπιση των επιβλαβών συνεπειών των ναρκωτικών

6. Ενίσχυση της πρόσβασης σε θεραπευτικές επιλογές οι οποίες ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες υγείας και αποκατάστασης των ατόμων που βιώνουν τις επιβλαβείς συνέπειες της χρήσης ουσιών

Η προβληματική χρήση ουσιών αποτελεί χρόνια και συχνά επαναλαμβανόμενη κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει σημαντική ζημία όχι μόνο στον ενδιαφερόμενο, αλλά και στην οικογένειά του και στην ευρύτερη κοινότητα. Μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών είναι σύνηθες φαινόμενο η πολυτοξικομανία, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για την υγεία αλλά και να καταστήσει δυσχερέστερη την παροχή αποτελεσματικών παρεμβάσεων. Μεταξύ των ατόμων στα οποία η χρήση ναρκωτικών έχει εξελιχθεί σε εξάρτηση, τα προβλήματα ψυχικής υγείας και οι σωματικές συννοσηρότητες αποτελούν κοινό φαινόμενο και πολλοί θα αντιμετωπίσουν προβλήματα όσον αφορά τη διατήρηση σταθερής απασχόλησης ή ασφαλούς στέγασης. Ωστόσο, σε πολλές χώρες, η διαθεσιμότητα θεραπειών απεξάρτησης είναι ακόμα περιορισμένη και υπάρχουν εμπόδια που παρεμποδίζουν την προσφυγή στη θεραπεία 35 . Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η θεραπεία απεξάρτησης πρέπει να συνδυαστεί με άλλες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής υποστήριξης. Απαιτούνται συνολικές και ολοκληρωμένες υπηρεσίες που να αναγνωρίζουν τη χρήση ουσιών ως ζήτημα υγειονομικής περίθαλψης και να αξιοποιούν επίσης στοιχεία από ένα ευρύ φάσμα άλλων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής υποστήριξης, όπως εκείνες που αφορούν την κάλυψη των αναγκών στέγασης, απασχόλησης ή εκπαίδευσης. Αυτό θα είναι όλο και πιο σημαντικό λόγω του κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου της πανδημίας της COVID-19.

Για τους λόγους αυτούς, πρέπει να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια όσον αφορά τις ανάγκες πρόσβασης σε θεραπεία με τη διασφάλιση ότι τόσο οι υπηρεσίες υγείας όσο και οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι επαρκώς διαθέσιμες και κατάλληλες για τις ανάγκες των ομάδων πελατών τους. Οι φραγμοί στην πρόσβαση θα πρέπει να μειωθούν σε σχέση τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας-στόχου, όπως δημογραφικοί παράγοντες (π.χ. ηλικία, φύλο, εκπαίδευση, πολιτιστικό υπόβαθρο), περιστασιακοί παράγοντες (π.χ. φτώχεια, οικογενειακή κατάσταση, κοινωνικός κύκλος, μετανάστευση) και προσωπικοί παράγοντες (π.χ. σωματική και ψυχική υγεία, ψυχολογική κατάσταση). Θα πρέπει να εξεταστεί επίσης το ενδεχόμενο παροχής συμβουλών και θεραπείας που ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες των παιδιών.

Δεύτερον, πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον καλύτερο εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εμποδίων που συναντούν οι γυναίκες 36 που εντάσσονται και παραμένουν στις υπηρεσίες θεραπείας και αποκατάστασης. Τα εμπόδια αυτά περιλαμβάνουν την ενδοοικογενειακή βία, τραύματα, τον στιγματισμό, προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας και θέματα εγκυμοσύνης και παιδικής μέριμνας, και μπορούν να επιδεινωθούν από τους προαναφερθέντες δημογραφικούς, περιστασιακούς και προσωπικούς παράγοντες. Η παροχή αποτελεσματικών υπηρεσιών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ειδικές ανάγκες και τις εμπειρίες των γυναικών με προβλήματα ναρκωτικών, να αναγνωρίζει ότι οι μορφές και τα προβλήματα χρήσης ναρκωτικών μπορούν να είναι διαφορετικά από αυτά των ανδρών, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής μεγαλύτερης συχνότητας εμφάνισης προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση φαρμάκων που χορηγούνται με ιατρική συνταγή. Απαιτείται επίσης να εξεταστεί η δυνατότητα παροχής υπηρεσιών αποκλειστικά για τις γυναίκες ή άλλων εξειδικευμένων παροχών, όπως οι στενές σχέσεις συνεργασίας με παρόχους περίθαλψης, όπως υπηρεσίες που ασχολούνται με ευάλωτες γυναίκες ή θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Τρίτον, θα πρέπει να αναγνωριστεί η προφανής πολυμορφία των χρηστών ναρκωτικών και να ληφθούν μέτρα για την παροχή υπηρεσιών που μπορούν να αντιμετωπίζουν την πολυμορφία αυτή και να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες των διαφόρων ομάδων όσον αφορά την προβληματική χρήση ναρκωτικών. Οι ειδικές ομάδες με πιο σύνθετες ανάγκες περιλαμβάνουν: το γηράσκον τμήμα του πληθυσμού που είναι μακροχρόνιοι χρήστες ουσιών, άτομα με συνυπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας και χρήσης ουσιών, άστεγοι και ευάλωτες γυναίκες. Η αποτελεσματική συνεργασία με τις εν λόγω ομάδες απαιτεί πρότυπα μέριμνας τα οποία αναγνωρίζουν την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών και των ομάδων ασθενών/φροντιστών.

7. Αύξηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων για τη μείωση των κινδύνων και των επιβλαβών συνεπειών με στόχο την προστασία της υγείας των χρηστών και του κοινού 

Η προστασία των ανθρώπων που κάνουν χρήση ναρκωτικών και του κοινού από τις επιβλαβείς επιπτώσεις που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών απαιτεί ένα πλαίσιο παρέμβασης που καλύπτει διάφορους τομείς πιθανής βλάβης και κινδύνου και που μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη με την πάροδο του χρόνου καλύτερων αποτελεσμάτων όσον αφορά την υγεία και την κοινωνία. Στους σημαντικούς πιθανούς στόχους για τις παρεμβάσεις στον τομέα αυτό περιλαμβάνονται μέτρα για τη μείωση του κινδύνου λοίμωξης από τον ιό HIV/AIDS ή από ιογενή ηπατίτιδα μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών, για την πρόληψη της λήψης υπερβολικής δόσης, όπως και προσεγγίσεις που ενθαρρύνουν τα άτομα που κάνουν χρήση ναρκωτικών να υιοθετήσουν συμπεριφορές χαμηλότερου κινδύνου και προώθηση στόχων υγείας και ασφάλειας. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών στους νεαρούς, ακόμα αναπτυσσόμενους εγκεφάλους όπως των εφήβων, αποτελούν επίσης σημαντικό ζήτημα. Θα πρέπει να ενισχυθούν τα μέτρα για τον περιορισμό του κινδύνου τροχαίων ατυχημάτων μεταξύ των ατόμων που οδηγούν υπό την επήρεια ναρκωτικών ή υπό τη συνδυασμένη επήρεια ναρκωτικών και οινοπνεύματος. Ένα πλαίσιο για τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στην προσφορά εναλλακτικών επιλογών αντί των καταναγκαστικών μέτρων οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χρήσης ουσιών, και θα μπορούσαν να περιορίσουν τα ποσοστά της επανάληψης αξιόποινων πράξεων και να αμβλύνουν τον οικονομικό και τον διοικητικό φόρτο και το κοινωνικό κόστος.

Για τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να επεκταθούν οι πρωτοβουλίες για τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών. Τα προγράμματα διανομής βελονών και συρίγγων, η θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών, οι χώροι κατανάλωσης και άλλα καινοτόμα μέτρα μείωσης των επιβλαβών συνεπειών με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, καθώς και η δυνατότητα πρόσβασης σε εξετάσεις για τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV) μπορούν να είναι αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την πρόληψη των λοιμώξεων που μεταδίδονται με το αίμα μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Πρόκειται για βασικές παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην εξάλειψη της επιδημίας του HIV/AIDS και της ιογενούς ηπατίτιδας ως απειλών για τη δημόσια υγεία μεταξύ των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών, καθώς αποτρέπουν νέες λοιμώξεις και παρέχουν επίσης την ευκαιρία προσέγγισης πληθυσμών υψηλού κινδύνου για την πραγματοποίηση εξετάσεων και για τη σύνδεσή τους με την περίθαλψη.

Δευτέρον, η κατάχρηση συνταγογραφούμενων ελεγχόμενων φαρμάκων μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των κοινωνικών στρωμάτων, από διαφορετικά περιβάλλοντα και κοινότητες. Ιδιαίτερη αιτία ανησυχίας αποτελεί η εκτροπή φαρμάκων υποκατάστασης, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από οπιοειδή, από τον επιδιωκόμενο σκοπό της απεξάρτησης από τα ναρκωτικά για μη ιατρική χρήση και πώληση σε αγορές παράνομων ναρκωτικών. Υπάρχουν όμως ανησυχίες και για το ενδεχόμενο κατάχρησης άλλων ψυχοδραστικών φαρμάκων, ιδίως αυτών που χρησιμοποιούνται ως αναλγητικά. Ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός ότι, ορισμένες φορές, φαρμακευτικές ουσίες παρασκευάζονται ή αποκτώνται παράνομα από διαδικτυακές πηγές εκτός της ΕΕ. Η χρήση ουσιών που έχουν εκτραπεί από την αρχική τους χρήση έχει συσχετιστεί με περιπτώσεις θανατηφόρας ή μη λήψης υπερβολικής δόσης και με την αύξηση της συχνότητας των φαινομένων εξάρτησης, συχνά από οπιοειδή. Παράλληλα, ωστόσο, είναι σημαντικό οι προσεγγίσεις σ’ αυτόν τον τομέα να διασφαλίζουν ότι τα φάρμακα και άλλες ελεγχόμενες ουσίες παρέχονται για τους κατάλληλους θεραπευτικούς και επιστημονικούς σκοπούς.

Τρίτον, η συνεργασία με τρίτες χώρες, περιοχές και σχετικούς περιφερειακούς οργανισμούς θα πρέπει επίσης να εξετάζει τις πτυχές του προβλήματος των ναρκωτικών που συνδέονται με την υγεία, ιδίως τον αντίκτυπο των παρεμβάσεων για τη μείωση της ζήτησης και της προσφοράς στους χρήστες ναρκωτικών και το κοινό. Η θεραπεία, η μείωση των επιβλαβών συνεπειών και τα εναλλακτικά μέτρα αντί των καταναγκαστικών ποινών θα πρέπει να αποτελούν σταθερά θέματα στην ημερήσια διάταξη ειδικών διαλόγων για τα ναρκωτικά με τρίτες χώρες ή περιφέρειες, στις οποίες δεν έχουν θεσπιστεί ακόμα τέτοια μέτρα.

Τέταρτον, η οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών αποτελεί πρόβλημα οδικής ασφάλειας, καθώς μειώνει την ικανότητα οδήγησης και αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τη βελτίωση του ελέγχου των οδηγών που βρίσκονται υπό την επήρεια ναρκωτικών. Επιπλέον, απαιτείται ευαισθητοποίηση για την επισήμανση των κινδύνων που συνεπάγεται η οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών. Ο τομέας αυτός απαιτεί περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση αποτελεσματικών πολιτικών και επιχειρησιακών παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης μεθόδων ελέγχου και φθηνών εργαλείων για την ανίχνευση των ναρκωτικών.

Πέμπτον, παρότι όλα τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τουλάχιστον ένα μέτρο που θεωρείται εναλλακτικό των καταναγκαστικών ποινών 37 , είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες και να ενσωματωθεί στις συνήθεις πρακτικές η εφαρμογή αποτελεσματικών εναλλακτικών αντί των καταναγκαστικών ποινών επιλογών για τους τοξικομανείς παραβάτες. Απαιτούνται πιο ολοκληρωμένα και λεπτομερή στοιχεία για τον τομέα αυτό.

Έκτον, οι θάνατοι από υπερβολική δόση και άλλες μορφές αποτρεπτής θνησιμότητας που συνδέονται με τη χρήση των ναρκωτικών αποτελούν τη μέγιστη βλάβη που προκαλεί η χρήση ναρκωτικών 38 . Η αποτελεσματική παρέμβαση για τη μείωση των περιπτώσεων υπερβολικής δόσης εξακολουθεί να αποτελεί σαφές κενό στο πλαίσιο των υφιστάμενων παρεμβάσεων, καθώς ο αριθμός των θανάτων από υπερβολική δόση παραμένει σε πολλές χώρες υψηλός και, μάλιστα, σε ορισμένες εμφανίζει αύξηση. Παρά ορισμένες δυνητικά σημαντικές προόδους που σημειώθηκαν πρόσφατα, για παράδειγμα, την ευρύτερη χρήση ανταγωνιστών οπιοειδών όπως η ναλοξόνη, εξακολουθεί να είναι επιτακτική η διασφάλιση της διαθεσιμότητάς τους και η προώθηση της κατάλληλης χρήσης τους για την αντιμετώπιση ή την επέμβαση σε περιπτώσεις υπερβολικής δόσης. Επιπλέον, υπάρχουν προβλήματα όσον αφορά τη διάθεση ολοκληρωμένων στοιχείων για τους θανάτους από υπερβολική δόση στο σύνολο της ΕΕ για λόγους που περιλαμβάνουν τη συστηματική ανεπαρκή υποβολή στοιχείων, την έλλειψη τοξικολογικών ικανοτήτων και τις διαδικασίες καταγραφής που οδηγούν σε καθυστερήσεις στην υποβολή των στοιχείων.

8. Ανάπτυξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση ναρκωτικών στις φυλακές (μείωση της ζήτησης και περιορισμός της προσφοράς)

Οι χρήστες ναρκωτικών αποτελούν μεγάλο μέρος του συνολικού αριθμού των κρατουμένων. Η πλειονότητα των κρατουμένων έχουν κάνει χρήση παράνομων ναρκωτικών σε κάποια στιγμή της ζωής τους, ενώ πολλοί εμφανίζουν συμπεριφορά χρόνιας και προβληματικής χρήσης ναρκωτικών. Μολονότι ορισμένοι κρατούμενοι όντως διακόπτουν ή μειώνουν τη χρήση ναρκωτικών στη φυλακή, άλλοι αρχίζουν να χρησιμοποιούν ναρκωτικά ή να εμφανίζουν πιο καταστροφικές συμπεριφορές κατά την κράτησή τους. Εκτός από τα υψηλά επίπεδα προβλημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά, οι κρατούμενοι εμφανίζουν επίσης χαμηλότερο επίπεδο υγείας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, με μεγαλύτερο επιπολασμό λοιμώξεων που μεταδίδονται με το αίμα και υψηλότερα ποσοστά ψυχικής ασθένειας. Για τους χρήστες οπιοειδών, ο κίνδυνος θανάτου από υπερβολική δόση ναρκωτικών αυξάνεται κατά την περίοδο μετά την αποφυλάκισή τους, λόγω των υψηλών ποσοστών υποτροπής και της μείωσης της ανοχής στα οπιοειδή. Θα πρέπει να εντοπιστούν και να εξαρθρωθούν οι ευρείας κλίμακας δίαυλοι που τροφοδοτούν τις φυλακές με ναρκωτικά και αυτοί που συμμετέχουν στη συντήρηση των εν λόγω διαύλων.

Επομένως, πρέπει να εξασφαλίζεται η συνέχιση της θεραπείας, της απεξάρτησης και της αποκατάστασης των τοξικομανών παραβατών κατά τη διάρκεια της κράτησής τους και μετά την αποφυλάκισή τους και, τέλος, να υποστηρίζεται η κοινωνική τους επανένταξη. Η ανάπτυξη ενός συνεχούς μοντέλου περίθαλψης κατάλληλου για κάθε κράτος μέλος και κάθε σωφρονιστικό περιβάλλον και υπηρεσία επιτήρησης θα μπορούσε να είναι απολύτως αναγκαία προκειμένου να δοθεί στους κρατούμενους η δυνατότητα πρόσβασης στο σύνολο της υποστήριξης που χρειάζονται για να επιτύχουν τους προσωπικούς τους στόχους αποκατάστασης ενώ βρίσκονται στη φυλακή, να μειωθούν οι κίνδυνοι και να προωθηθεί η δέσμευσή τους να παραμείνουν στις υπηρεσίες απεξάρτησης και αποκατάστασης μετά την έκτιση της ποινής τους.

Δεύτερον, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα η εξάρθρωση των διαύλων που προμηθεύουν ναρκωτικά (και άλλα παράνομα αντικείμενα) στις φυλακές, και ο εντοπισμός των προσώπων που συμμετέχουν στους διαύλους αυτούς. Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία με τις αρχές επιβολής του νόμου, η ανταλλαγή πληροφοριών, η αντιμετώπιση της διαφθοράς, η χρήση πληροφοριών και οι έλεγχοι για ναρκωτικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για αποτελεσματική παρέμβαση

IV.Διακυβέρνηση, υλοποίηση και παρακολούθηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά

Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ναρκωτικά συνοδεύεται από ένα σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά που καλύπτει την ίδια περίοδο, ώστε να μεταφραστούν οι στρατηγικές προτεραιότητες του θεματολογίου σε συγκεκριμένα επιχειρησιακά μέτρα και δραστηριότητες. Το σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά συγκεντρώνει τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές πτυχές που απαιτούνται για την υλοποίηση των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά. Για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας στο πλαίσιο του φαινομένου των ναρκωτικών, οι δράσεις που προβλέπονται στο σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά θα πρέπει να συμβάλουν επίσης στην υλοποίηση της στρατηγικής της Ένωσης Ασφάλειας, και των εφαρμοστέων στόχων της Ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Το σχήμα 1 παρουσιάζει τους κύριους παράγοντες που συμμετέχουν στην πολιτική για τα ναρκωτικά —κατάρτιση και συμβολή στην κατάρτιση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά· υλοποίηση: τακτικές εργασίες και επιχειρήσεις —όσον αφορά την υλοποίηση των δράσεων προτεραιότητας του σχεδίου δράσης για τα ναρκωτικά· παρακολούθηση —υποστήριξη για την καταγραφή της σημειωθείσας προόδου· και συντονισμός της υλοποίησης.

Απαιτείται στενότερος συντονισμός εντός και μεταξύ των θεσμικών και άλλων οργάνων και των σχετικών οργανισμών της ΕΕ, των κρατών μελών και της κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον, για να επιδιωχθούν η προσέγγιση και οι στόχοι του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, απαιτείται ενισχυμένη διεθνής συνεργασία μεταξύ της ΕΕ, των τρίτων χωρών και περιοχών και των διεθνών οργανισμών και φορέων, καθώς και σε πολυμερές επίπεδο 39 . Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) διαδραματίζει βασικό ρόλο στην υποστήριξη αυτών των προσπαθειών, μεταξύ άλλων μέσω των αντιπροσωπειών της ΕΕ και των εργαλείων της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), όπως οι αποστολές και οι δράσεις της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) και το δίκτυο των εμπειρογνωμόνων σε θέματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας/ασφάλειας.

Επιπλέον, θα πρέπει να διασφαλιστεί η συνεργασία με το φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ για τα ναρκωτικά όσον αφορά την υλοποίηση, την αξιολόγηση και τη συνεισφορά στοιχείων για την κατάρτιση πολιτικών για τα ναρκωτικά σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.

Πριν από τη λήξη της διάρκειας του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά, το 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διενεργήσει ανεξάρτητη αξιολόγηση του θεματολογίου και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από όλους τους παράγοντες που συμμετέχουν στη διακυβέρνηση καθώς και από άλλους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, και με στόχο τη μελλοντική χάραξη πολιτικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά.

Σχήμα 1: Τέσσερα επίπεδα διακυβέρνησης

Οι πόροι θα πρέπει να διατεθούν αναλογικά προς τις εν λόγω στρατηγικές προτεραιότητες, τομείς και παρεμβάσεις που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχων του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, είναι σημαντική η ανάγκη να μετρηθεί η συνολική αποτελεσματικότητα της αντίδρασης στο πρόβλημα των ναρκωτικών. Η χρηματοδότηση για τη στήριξη των προτεραιοτήτων που καθορίζονται στο παρόν θεματολόγιο θα πρέπει να κατανέμεται από διατομεακές πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων ιδίως του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας, του προγράμματος EU4Health, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, του προγράμματος «Δικαιοσύνη», του σκέλους του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» που αφορά την έρευνα για την ασφάλεια, των ταμείων της πολιτικής συνοχής, του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» και του προγράμματος «Δικαιώματα και αξίες».

Η παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την εφαρμογή του θεματολογίου και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά θα υποστηριχθεί από ένα συντονισμένο σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης και έρευνας. Ο βαθμός της προόδου που θα συντελεστεί όσον αφορά την υλοποίηση των στρατηγικών προτεραιοτήτων και των σχετικών δράσεων, όπως περιγράφονται στο σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά, θα προσδιοριστεί με τη χρήση δεικτών επίδοσης που συνδέονται με κάθε στρατηγική προτεραιότητα 40 . Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την υποστήριξη του ΕΚΠΝΤ, και άλλοι οργανισμοί και όργανα της ΕΕ, κατά περίπτωση, θα παρακολουθούν και θα συντονίζουν την υλοποίηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά.

V.Συμπέρασμα

Η Επιτροπή θέτει την αντίδραση της ΕΕ στα προβλήματα του οργανωμένου εγκλήματος και των ναρκωτικών στο επίκεντρο της θεματολογίου πολιτικής της ΕΕ, καθοδηγώντας μια νέα στρατηγική προσέγγιση για τα ναρκωτικά. Η συνεργασία θα είναι ύψιστης σημασίας. Θα απαιτήσει ακόμη στενότερη συνεργασία μεταξύ όλων των παραγόντων, καθώς και μεταξύ των αρχών σε τοπικό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Θα συνεχίσουμε να ενώνουμε τις δυνάμεις μας με παγκόσμιους εταίρους. Σε ενωσιακό επίπεδο, η Επιτροπή θα δώσει νέα ώθηση στον ρόλο του ΕΚΠΝΤ για να διασφαλίσει ότι ο οργανισμός διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο σε όλες τις προτεραιότητες της πολιτικής για τα ναρκωτικά. Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνουν το θεματολόγιο και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά, καθώς και να στηρίξουν και να αξιοποιήσουν το πλήρες δυναμικό κάθε στρατηγικής προτεραιότητας που προτείνεται. Πρόκειται για μια κοινή προσπάθεια προς όφελος όλων των πολιτών.

(1)    ΕΚΠΝΤ και Ευρωπόλ (2019). Έκθεση για τις αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ.

(2)    Βλέπε υποσημείωση 1.

(3)    Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά, υπουργική δήλωση για την ενίσχυση των δράσεών μας σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο για να επιταχυνθεί η υλοποίηση των κοινών μας δεσμεύσεων για την αντιμετώπιση και την πάταξη του παγκόσμιου προβλήματος των ναρκωτικών.

(4)    Βλέπε υποσημείωση 1.

(5)      ΕΚΠΝΤ και Ευρωπόλ, Αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ – Αντίκτυπος της COVID-19, Μάιος 2020.

(6)     Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. υποσημείωση 5.

(7)    Βλέπε υποσημείωση 5.

(8)    Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. ΕΚΠΝΤ (Μάρτιος του 2020). Οι επιπτώσεις της νόσου COVID-19 στα άτομα που κάνουν χρήση ναρκωτικών και στους παρόχους υπηρεσιών που απευθύνονται στα άτομα αυτά.

(9)      ΕΕ C 402 της 29.12.2012, σ. 1.

(10)    ΕΕ C 351 της 30.11.2013, σ. 1 και ΕΕ C 215 της 5.7.2017, σ. 21.

(11)    Για τα πορίσματα της αξιολόγησης βλ. το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: Αξιολόγηση της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2013-2020) και σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2017-2020), Ιούλιος 2020, SWD(2020) 150.

(12)      COM(2017) 195.

(13)       http://www.emcdda.europa.eu/publications-database?f[0]=field_series_type:404

(14)       http://www.emcdda.europa.eu/publications/joint-publications/eu-drug-markets-report-2019

(15)    UNODC, World Drug Report 2020 (Παγκόσμια ετήσια έκθεση του UNODC για τα ναρκωτικά) https://wdr.unodc.org/wdr2020/.

(16)    Health and social responses to drug problems: a European guide, EMCDDA. http://www.emcdda.europa.eu/responses-guide_en  

(17)    Όπως αρχές επιβολής του νόμου, τελωνεία, συμπεριλαμβανομένων των τελωνειακών εργαστηρίων, συνοριακοί έλεγχοι, δικαστικές αρχές, φυλακές και σωφρονιστικά ιδρύματα, αρχές πολιτικής αεροπορίας και ναυτιλιακές αρχές, ταχυδρομικές υπηρεσίες, ενδιαφερόμενα μέρη που δραστηριοποιούνται στην έρευνα και την καινοτομία, κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες θεραπείας απεξάρτησης, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών της υγείας, τομείς της εκπαίδευσης και της πρόληψης.

(18)    Άλλοι οργανισμοί και όργανα της ΕΕ που συμμετέχουν σε θέματα ναρκωτικών είναι π.χ. ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), το Κέντρο Θαλασσίων Αναλύσεων και Επιχειρήσεων (Ναρκωτικά) (MAOC-N), ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης – Eurojust, και ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κατάρτιση στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου – CEPOL, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – FRA, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων – EMA, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων – ECDC.

(19)    Η ΕΕ επαναλαμβάνει επίσης τη μακρόχρονη προσήλωσή της στην προσέγγιση που περιγράφεται στο τελικό έγγραφο του 2016 της ειδικής συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ σχετικά με το παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών https://undocs.org/A/RES/S-30/1 . .

(20)    Η διαφθορά στο πλαίσιο του τομέα των ναρκωτικών έχει διττή σημασία. Οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος χρησιμοποιούν τη διαφθορά ως μέσο για τη διευκόλυνση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και τα τεράστια έσοδα που προέρχονται από τα παράνομα ναρκωτικά τροφοδοτούν τη συνολική ικανότητα των εν λόγω ομάδων να επιδίδονται σε πρακτικές διαφθοράς στο πλαίσιο της νόμιμης οικονομίας.

(21)    Τα ναρκωτικά και η εμπορία ανθρώπων μπορούν να αλληλοσυνδέονται με τρεις ευρείς, ορισμένες φορές επικαλυπτόμενους, τρόπους: όταν η διακίνηση ναρκωτικών και η εμπορία ανθρώπων διενεργούνται από τις ίδιες ομάδες οργανωμένου εγκλήματος· όταν τα θύματα εμπορίας ανθρώπων εξαναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο εμπόριο ναρκωτικών· όταν τα ναρκωτικά διαδραματίζουν ρόλο στη διαδικασία εμπορίας ανθρώπων, με τη διευκόλυνση και τη διατήρηση της εκμετάλλευσης ευάλωτων ατόμων. Βλ. COM(2018) 777· Εφαρμογή του σχεδίου δράσης της Eurojust για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων για την περίοδο 2012-2016, τελική έκθεση αξιολόγησης, Eurojust 2017.

(22)     https://www.europol.europa.eu/empact . 

(23)    Οι εξελίξεις στην παραγωγή ναρκωτικών στη Λατινική Αμερική και στο Αφγανιστάν έχουν σαφή αντίκτυπο στην αγορά ναρκωτικών της ΕΕ. Η Κίνα (και σε μικρότερο βαθμό η Ινδία) αποτελεί σημαντική χώρα προέλευσης πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών και νέων ψυχοδραστικών ουσιών. Σε ορισμένες γειτονικές χώρες, όπως το Μαρόκο, η Τουρκία και τα Δυτικά Βαλκάνια, υπάρχουν ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που συνδέονται στενά με εθνοτικές ομάδες που κατοικούν στην ΕΕ, γεγονός που αλλάζει τη δυναμική της προσφοράς ναρκωτικών. Η Αφρική είναι σημαντική λόγω του αυξανόμενου ρόλου της ως χώρου διακίνησης και διέλευσης ναρκωτικών. Βλ. υποσημείωση 1.

(24)    Οι πρόδρομες ουσίες νέας γενιάς είναι στενοί χημικοί συγγενείς των διαβαθμισμένων πρόδρομων ουσιών ναρκωτικών και παρασκευάζονται ειδικά για τον σκοπό της παράκαμψης των ελέγχων από τις αρχές.

(25)    Η αεροπορία περιλαμβάνει τις προγραμματισμένες αεροπορικές μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των επιβατικών και εμπορευματικών πτήσεων σε τακτικά προγραμματισμένες διαδρομές, και τις γενικές αεροπορικές μεταφορές, που περιλαμβάνουν όλες τις άλλες εμπορικές και ιδιωτικές μη στρατιωτικές πτήσεις.

(26)    Βλέπε υποσημείωση 5.

(27)     Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. υποσημείωση 1.

(28)    Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι τα δύο τρία περίπου των προσφορών στις αγορές του σκοτεινού διαδικτύου συνδέονται με τα ναρκωτικά, ενώ οι υπόλοιπες αφορούν ένα φάσμα άλλων παράνομων αγαθών και υπηρεσιών. Για περισσότερες πληροφορίες για τις αγορές ναρκωτικών που χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες βλ. την υποσημείωση 1.

(29)    Ταχυδρομικό αντικείμενο: αντικείμενο με συγκεκριμένο παραλήπτη αποστελλόμενο υπό την τελική του μορφή υπό την οποία το αναλαμβάνει ο φορέας παροχής της ταχυδρομικής υπηρεσίας. Τα αντικείμενα αυτά περιλαμβάνουν π.χ., πέραν των αντικειμένων αλληλογραφίας, βιβλία, καταλόγους, εφημερίδες, περιοδικά και ταχυδρομικά δέματα που περιέχουν εμπορεύματα με ή χωρίς εμπορική αξία.

(30)    Βλ. υποσημείωση 1, σ. 162-163.

(31)    Σύμφωνα με την οδηγία 2008/99/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου.

(32)     Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. υποσημείωση 1.

(33)    Για λεπτομερή επισκόπηση των προγραμμάτων παρέμβασης που αφορούν τα ναρκωτικά, βλ. την βάση δεδομένων του ΕΚΠΝΤ σχετικά με τις παρεμβάσεις στον τομέα των ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων πρόληψης, η οποία περιλαμβάνεται στην πύλη για τις βέλτιστες πρακτικές· https://www.emcdda.europa.eu/best-practice/evidence-summaries .

(34)     Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. υποσημείωση 1.

(35)    Αυτό αναγνωρίζεται διεθνώς με την ενίσχυση της πρόληψης και της θεραπείας για τη χρήση ουσιών που περιλαμβάνεται ως στόχος (3.5) στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(36)      Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής COM(2020)152 της 5.3.2020 «Μια Ένωση ισότητας: Στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025».

(37)    Ως εναλλακτικές αντί των καταναγκαστικών μέτρων επιλογές νοούνται τα μέτρα που περιέχουν ένα στοιχείο αποκατάστασης ή που αποτελούν μη παρέμβαση (για παράδειγμα, η απόφαση να μην απαγγελθεί κατηγορία ή να μην ασκηθεί ποινική δίωξη), καθώς και μέτρα που χρησιμοποιούνται αντί της ποινής φυλάκισης ή άλλης ποινής (π.χ. αναστολή ποινής συνοδευόμενη από θεραπεία απεξάρτησης). Βλ. τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Μαρτίου 2018 για τη χρήση εναλλακτικών μέτρων αντί καταναγκαστικών ποινών, έγγραφο 6931/18.

(38)      Το 2017 καταγράφηκαν στην ΕΕ τουλάχιστον 8 238 θάνατοι από υπερβολική δόση λόγω της λήψης ενός ή περισσοτέρων παράνομων ναρκωτικών. Βλ. ΕΚΠΝΤ (2019). Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά, σ. 79.

(39)    Η ανάθεση δράσεων στα κράτη μέλη στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τα ναρκωτικά δεν θίγει τον επιμερισμό των αρμοδιοτήτων όπως προβλέπεται στις Συνθήκες, ιδίως όσον αφορά την εξωτερική δράση σε σχέση με την πολιτική για τα ναρκωτικά.

(40)    Βλ. παράρτημα 2.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.7.2020

COM(2020) 606 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Θεματολόγιο και σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025)

Παράρτημα 1

Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025)

A)    ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ – ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Στρατηγική προτεραιότητα 1. Παρεμπόδιση και εξάρθρωση σημαντικών, εξαιρετικά επικίνδυνων ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που σχετίζονται με ναρκωτικά και οι οποίες δραστηριοποιούνται, προέρχονται από ή στοχεύουν τα κράτη μέλη της ΕΕ και αντιμετώπιση των σχέσεων με άλλες απειλές κατά της ασφάλειας

Στρατηγική προτεραιότητα 2. Ενίσχυση του εντοπισμού της παράνομης χονδρικής διακίνησης ναρκωτικών και πρόδρομων ουσιών των ναρκωτικών στα σημεία εισόδου και εξόδου της ΕΕ

Στρατηγική προτεραιότητα 3. Αύξηση της αποτελεσματικής παρακολούθησης των υλικοτεχνικών και ψηφιακών διαύλων που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης για τη διανομή ναρκωτικών σε μεσαίες και μικρές ποσότητες και αύξηση των κατασχέσεων παράνομων ουσιών που διακινούνται μέσω των διαύλων αυτών σε στενή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα

Στρατηγική προτεραιότητα 4. Εξάρθρωση της παραγωγής και επεξεργασίας ναρκωτικών, πρόληψη της εκτροπής και της διακίνησης πρόδρομων ουσιών για την παράνομη παραγωγή ναρκωτικών και εκρίζωση της παράνομης καλλιέργειας

Β)    ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ

Στρατηγική προτεραιότητα 5. Πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, ενίσχυση της πρόληψης του εγκλήματος και ευαισθητοποίηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των ναρκωτικών για τους πολίτες και τις κοινότητες

Γ)    ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΒΛΑΒΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Στρατηγική προτεραιότητα 6. Ενίσχυση της πρόσβασης σε θεραπευτικές επιλογές οι οποίες ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες υγείας και αποκατάστασης των ατόμων που βιώνουν τις επιβλαβείς συνέπειες της χρήσης ουσιών

Στρατηγική προτεραιότητα 7. Αύξηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων για τη μείωση των κινδύνων και των επιβλαβών συνεπειών με στόχο την προστασία της υγείας των χρηστών και του κοινού

Στρατηγική προτεραιότητα 8. Ανάπτυξη μιας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση ναρκωτικών στις φυλακές (μείωση της ζήτησης και περιορισμός της προσφοράς)

Διακυβέρνηση, υλοποίηση και παρακολούθηση του θεματολογίου της ΕΕ για τα ναρκωτικά

Παράρτημα 2

Δείκτες επιδόσεων

Δείκτης επιδόσεων 1. Οργανωμένο έγκλημα και βίαιη δράση συμμοριών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά (Ευρωπόλ, στοιχεία/δείκτης του ΕΚΠΝΤ σχετικά με τις ανθρωποκτονίες που συνδέονται με τα ναρκωτικά και μελέτες σχετικά με τη βία που συνδέεται με συμμορίες, τον εκφοβισμό και τη συμμετοχή στο οργανωμένο έγκλημα)

Δείκτης επιδόσεων 2. Αναδυόμενες απειλές βάσει στοιχείων από επίκαιρες πηγές που εστιάζουν στο μέλλον (όπου υπάρχουν), μεταξύ των οποίων οι ποσότητες ναρκωτικών που καταναλώνονται σε κοινότητες/πόλεις όπως προκύπτουν από την ανάλυση λυμάτων από τις πόλεις που συμμετέχουν σήμερα σ᾽ αυτή την άσκηση (Σύνθετος δείκτης ευρωπαϊκού επιπέδου του ΕΚΠΝΤ με βάση τις εκθέσεις και το βαρόμετρο του ΕΚΠΝΤ, ομάδα SCORE και ΕΚΠΝΤ, στοιχεία από τα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων και στοχευμένες μελέτες)

Δείκτης επιδόσεων 3. Τάσεις ως προς την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων και αριθμός χρηματοοικονομικών ερευνών που κινήθηκαν σε σχέση με εγκλήματα που συνδέονται με τα ναρκωτικά (Ευρωπόλ, ΕΚΠΝΤ και στοχευμένες πηγές)

Δείκτης επιδόσεων 4. Τάσεις ως προς τον αριθμό και τις ποσότητες κατασχόμενων παράνομων ναρκωτικών, νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ) και πρόδρομων χημικών ουσιών —ο δείκτης θα πρέπει να κάνει σαφή διάκριση μεταξύ μικρών και μεγάλων κατασχέσεων (στοιχεία του ΕΚΠΝΤ και του Ευρωπόλ σχετικά με τις κατασχέσεις ναρκωτικών ανά ουσία: κάνναβη, συμπεριλαμβανομένης της φυτικής κάνναβης, ηρωίνη, κοκαΐνη, κρακ, αμφεταμίνες, μεθαμφεταμίνες, MDMA και νέες ψυχοδραστικές ουσίες· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΠΝΤ και Ευρωπόλ για τις πρόδρομες ουσίες)

Δείκτης επιδόσεων 5. Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για νέες ψυχοδραστικές ουσίες (ΕΚΠΝΤ/Ευρωπόλ) και αξιολόγηση κινδύνου για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες (ΕΚΠΝΤ) 

Δείκτης επιδόσεων 6. Αίσθηση ασφάλειας και προστασίας των πολιτών (επί %) σε σχέση με το έγκλημα και τη βία που συνδέονται με τα ναρκωτικά, καθώς και όσον αφορά τα ναρκωτικά, και αντίληψη περί διαθεσιμότητας και προσβασιμότητας, μεταξύ άλλων και στο διαδίκτυο, των παράνομων ναρκωτικών και των νέων ψυχοδραστικών ουσιών (ΝΨΟ) στην Ευρώπη (ανά ηλικία και φύλο) (δύο μελέτες του Ευρωβαρόμετρου στις αρχές του 2021 και το 2025)

Δείκτης επιδόσεων 7. Ποσοστό του πληθυσμού που κάνει (τον τελευταίο μήνα), έκανε πρόσφατα (μέσα στην τελευταία χρονιά) και έχει κάνει χρήση ναρκωτικών (τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους) ανά ναρκωτικό και ηλικιακή ομάδα (έρευνα του ΕΚΠΝΤ στον γενικό πληθυσμό)

Δείκτης επιδόσεων 8. Τάσεις ως προς την ηλικία πρώτης χρήσης παράνομων ναρκωτικών με βάση τα στοιχεία των ερευνών στον μαθητικό πληθυσμό, όπου λαμβάνονται υπόψη η πανευρωπαϊκή έρευνα στον μαθητικό πληθυσμό για το αλκοόλ και τα άλλα ναρκωτικά (ESPAD), η υγειονομική συμπεριφορά των παιδιών σχολικής ηλικίας (HBSC) ή άλλες σχετικές μελέτες, καθώς και, κατά περίπτωση, η έρευνα για τη χρήση ναρκωτικών στον γενικό πληθυσμό (βασικός επιδημιολογικός δείκτης ΕΚΠΝΤ)

Δείκτης επιδόσεων 9. Τάσεις ως προς τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα που συνδέονται με τα ναρκωτικά. Συνολικές εκθέσεις και βαρόμετρο του ΕΚΠΝΤ σχετικά με τις επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών στην υγεία. Καλύπτεται η ανάλυση των διαθέσιμων στοιχείων τόσο από τις καθιερωμένες όσο και από τις αναπτυσσόμενες πηγές σχετικά με τις τάσεις όσον αφορά τους θανάτους, τις λοιμώδεις νόσους και τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με τα ναρκωτικά, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ενδοφλέβιων ναρκωτικών και άλλες επικίνδυνες χρήσεις ναρκωτικών ή συναφείς συμπεριφορές (ΕΚΠΝΤ)

Δείκτης επιδόσεων 10. Μέτρα για τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών απεξάρτησης και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών. Διαθεσιμότητα και κάλυψη της θεραπείας με υποκατάστατα οπιοειδών, διαθεσιμότητα των προγραμμάτων διανομής βελονών και συρίγγων και κάλυψη των εξετάσεων για HCV και της σχετικής θεραπείας για τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. (ΕΚΠΝΤ)

Δείκτης επιδόσεων 11. Κράτη μέλη με ολοκληρωμένη και ισορροπημένη πολιτική για την καταπολέμηση των ναρκωτικών στις φυλακές —με βάση τον αριθμό των κρατών μελών με ισορροπημένη στρατηγική για τα ναρκωτικά όσον αφορά τις φυλακές (εκθέσεις κρατών μελών)

Δείκτης επιδόσεων 12. Συνεισφορά στο ισχύον θεματολόγιο του 2030 για τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) (ετήσια έκθεση της Eurostat σχετικά με την παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη των ΣΒΑ στο πλαίσιο της ΕΕ)

(1)

     Αξιολόγηση απειλών όσον αφορά το σοβαρό και το οργανωμένο έγκλημα.

(2)

     Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας

(3)

     Για λεπτομέρειες, βλ. στοιχείο 18 02 77 04 — Προπαρασκευαστική ενέργεια — Συντονισμένη σε επίπεδο ΕΕ παρακολούθηση του σκοτεινού δικτύου (Darknet) για την καταπολέμηση των εγκληματικών δραστηριοτήτων, που περιέχεται στη σελίδα 61 του παραρτήματος 3 Παρατηρήσεις του προϋπολογισμού ΔΣ/ΠΕ. 

(4)

   Ταχυδρομικό αντικείμενο: αντικείμενο με συγκεκριμένο παραλήπτη αποστελλόμενο υπό την τελική του μορφή υπό την οποία το αναλαμβάνει ο φορέας παροχής της ταχυδρομικής υπηρεσίας. Τα αντικείμενα αυτά περιλαμβάνουν π.χ., πέραν των αντικειμένων αλληλογραφίας, βιβλία, καταλόγους, εφημερίδες, περιοδικά και ταχυδρομικά δέματα που περιέχουν εμπορεύματα με ή χωρίς εμπορική αξία.

(5)

     Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά για την περίοδο 2013-2016 όσον αφορά τα ελάχιστα πρότυπα ποιότητας για τη μείωση της ζήτησης ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 11985/15.

(6)

     Για περισσότερες πληροφορίες βλ. «Ναρκωτικά και τοξικομανία - διεύρυνση της εντολής του ευρωπαϊκού κέντρου παρακολούθησης»: https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12432-Revision-of-the-mandate-of-the-European-Monitoring-Centre-for-Drugs-and-Drug-Addiction