ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.10.2017

COM(2017) 610 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της ετοιμότητας έναντι κινδύνων για τη χημική, βιολογική, ραδιολογική και πυρηνική ασφάλεια

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΜΙΑ ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΑΠΕΙΛΗ

Η ΕΕ βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με ένα ευρύ φάσμα βίαιων τρομοκρατικών απειλών και επιθέσεων, τόσο από δικτυωμένες ομάδες όσο και από μεμονωμένους δράστες. Τόσο τρομοκρατικές ομάδες όσο και ριζοσπαστικοποιημένα άτομα έχουν αποπειραθεί να πραγματοποιήσουν επιθέσεις με μαζικές απώλειες στην ΕΕ με στόχο τη μεγιστοποίηση του αριθμού των θυμάτων, αλλά και των ψυχολογικών και οικονομικών επιπτώσεων στην κοινωνία.

Οι τρομοκρατικές οργανώσεις δεν έχουν χρησιμοποιήσει χημικούς, βιολογικούς, ραδιολογικούς και πυρηνικούς («ΧΒΡΠ») παράγοντες στην Ευρώπη. Εντούτοις, σύμφωνα με αξιόπιστες ενδείξεις, κάποιες τρομοκρατικές ομάδες ενδέχεται να έχουν την πρόθεση να αποκτήσουν ΧΒΡΠ υλικά ή όπλα και αναπτύσσουν τις γνώσεις και τις ικανότητες για να τα χρησιμοποιήσουν. 1 Η Νταές έχει χρησιμοποιήσει χημικά όπλα στη Συρία και το Ιράκ και εκτιμάται ότι είναι σε θέση 2 να παραγάγει και να χρησιμοποιήσει τα όπλα αυτά. Λιγότερο σημαντικά συμβάντα έχουν αναδείξει το ενδιαφέρον της Νταές για την καινοτομία και την ανάπτυξη βιολογικών και ραδιολογικών όπλων. 3 Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, μολονότι στο παρόν έγγραφο χρησιμοποιείται ο όρος ΧΒΡΠ, η πιθανότητα επίθεσης με χρήση πυρηνικών όπλων από μη κρατικό φορέα θεωρείται χαμηλότερη από την πιθανότητα χημικών, βιολογικών ή ραδιολογικών επιθέσεων.

Η κατάσταση αυτή θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα των τεχνολογικών εξελίξεων που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν οι τρομοκράτες για δόλιους σκοπούς. Η Ντάες έχει χρησιμοποιήσει μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα (UAS), είτε για σκοπούς επιτήρησης και ελέγχου είτε για τη διεξαγωγή επιθέσεων με εκρηκτικές ύλες. 4  

Το ενδεχόμενο ΧΒΡΠ επιθέσεων διαδραματίζει προεξάρχοντα ρόλο στην τρομοκρατική προπαγάνδα, καθώς τα τζιχαντιστικά μέσα ενημέρωσης εκφράζουν την πρόθεσή τους να διαπράξουν ΧΒΡΠ επιθέσεις ενώ αναρτούν —σε διάφορες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης— πληροφορίες για πιθανές τακτικές όσον αφορά επιθέσεις και στόχους 5 . Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών έχει αναγνωρίσει τις ΧΒΡΠ απειλές 6 , εκφράζοντας την ανησυχία του για τον εξελισσόμενο κίνδυνο διάδοσης των συναφών παραγόντων, μεταξύ άλλων και μέσω της χρήσης τους από μη κρατικούς φορείς.

Έτσι αναδεικνύεται η ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση να ενισχύσει την ανθεκτικότητά της και να αυξήσει την ετοιμότητά της για την αντιμετώπιση της ΧΒΡΠ απειλής τα προσεχή έτη.

Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΕΕ

Για την αντιμετώπιση αυτής της εξελισσόμενης απειλής είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τα τρωτά σημεία και τους μηχανισμούς άμυνάς μας έναντι πιθανών τρομοκρατικών επιθέσεων με ΧΒΡΠ υλικά. Μέχρι στιγμής οι ΧΒΡΠ απειλές θεωρείται ότι έχουν μικρές πιθανότητες να πραγματοποιηθούν, αλλά ενέχουν τον κίνδυνο υψηλού αντικτύπου. Ακόμα και σε μικρή κλίμακα, μια ΧΒΡΠ επίθεση μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στις κοινωνίες και τις οικονομίες στις οποίες στοχεύει, με αποτέλεσμα να προκαλέσει σημαντική και μακροχρόνια διαταραχή και γενικευμένα αισθήματα φόβου και αβεβαιότητας. Το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος που συνδέεται με επιθέσεις κατά τις οποίες γίνεται χρήση, για παράδειγμα, συσκευής διασποράς ραδιενεργών εκπομπών (γνωστής και ως «βρώμικη βόμβα») 7 ή άνθρακα μέσω μη επανδρωμένων εναέριων συστημάτων, θα μπορούσε να αποβεί εξαιρετικά υψηλό.

Για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας έναντι ΧΒΡΠ απειλών στους τομείς της πρόληψης, της ετοιμότητας και της αντίδρασης πρέπει να πραγματοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις εκ μέρους των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, απαιτείται στενότερη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ με σκοπό την αμοιβαία ανταλλαγή γνώσεων, τη συγκέντρωση εμπειρογνωμοσύνης και περιουσιακών στοιχείων και την αξιοποίηση συνεργειών σε διασυνοριακό επίπεδο. Η συνολική αξιολόγηση της πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ 8 τονίζει την ανάγκη για περισσότερη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ, με βάση την καλύτερη κατανόηση της ΧΒΡΠ απειλής και τη συγκέντρωση πόρων, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη ετοιμότητα για πιθανές ΧΒΡΠ επιθέσεις.

Η οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας 9 περιλαμβάνει για πρώτη φορά διατάξεις σχετικά με όλες τις πτυχές της ΧΒΡΠ τρομοκρατίας. Επιβάλλει υποχρεώσεις στα κράτη μέλη όσον αφορά την αντίδραση σε τρομοκρατικές επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης παροχής ιατρικής βοήθειας σε όλα τα θύματα. Οι πρωτοβουλίες που προτείνονται στην παρούσα ανακοίνωση θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την παροχή βοήθειας στα θύματα σε περίπτωση επίθεσης με ΧΒΡΠ υλικά.

Το παρόν σχέδιο δράσης αποσκοπεί στην αύξηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας για την ενίσχυση της ΧΒΡΠ ασφάλειας με έμφαση στην πρόληψη, την προετοιμασία και την αντίδραση στη ΧΒΡΠ απειλή και σε ΧΒΡΠ τρομοκρατικές επιθέσεις. Οι δράσεις που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση θα υποστηρίξουν τα κράτη μέλη στην προσπάθειά τους να προστατεύσουν τους πολίτες και τις υποδομές τους. Πολλές από τις προτεινόμενες δράσεις ακολουθούν μια προσέγγιση που καλύπτει όλους τους κινδύνους και θα συμβάλουν επίσης στη βελτίωση της ετοιμότητας για ΧΒΡΠ συμβάντα μεγάλης κλίμακας που δεν συνδέονται με την τρομοκρατία.

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ 2010-2015 ΣΤΟΝ ΧΒΡΠ ΤΟΜΕΑ

Το παρόν σχέδιο δράσης βασίζεται στο έργο που ξεκίνησε η ΕΕ με το σχέδιο δράσης της στον ΧΒΡΠ τομέα για την περίοδο 2010-2015. 10 Αντιμετωπίζει τις ελλείψεις που εντοπίστηκαν κατά την εφαρμογή του και λαμβάνει υπόψη τις νεοεμφανιζόμενες απειλές. Σε επίπεδο ΕΕ, το σχέδιο δράσης για την περίοδο 2010-2015 έχει οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση της απειλής, εκτενέστερη ανταλλαγή πληροφοριών (ανάπτυξη γλωσσαρίου ΧΒΡΠ-Ε και συμπερίληψη των ΧΒΡΠ συμβάντων στο ευρωπαϊκό σύστημα δεδομένων για βόμβες) και σε επιτεύγματα όπως η ανάπτυξη υποδομής κατάρτισης της ΕΕ (Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Κέντρο Πυρηνικής Ασφάλειας – EUSECTRA). Ο τομέας των βιολογικών παραγόντων γνώρισε επίσης σημαντικές νομοθετικές εξελίξεις με την έκδοση της απόφασης 1082/2013/ΕΕ σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, στην οποία θεσπίζονται διατάξεις για την ενίσχυση του σχεδιασμού ετοιμότητας και αντίδρασης στην ΕΕ.

Τα κράτη μέλη που συμμετείχαν στη διαβούλευση σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για την περίοδο 2010-2015 ανέφεραν σημαντικό αριθμό δραστηριοτήτων που διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων κατάρτισης και ασκήσεων. Ανέφεραν επίσης ορισμένες δυσκολίες όσον αφορά τη διασφάλιση του συντονισμού των διαφόρων φορέων. Για παράδειγμα, οι ενδιαφερόμενοι υπογράμμισαν την ανάγκη να εμβαθυνθούν περαιτέρω οι γνώσεις σχετικά με τους ΧΒΡΠ κινδύνους, να προαχθεί η διατομεακή συνεργασία και να πραγματοποιηθούν περισσότερες επενδύσεις σε προγράμματα κατάρτισης και ασκήσεις. 11 Η παροχή διασυνοριακών/διατομεακών προγραμμάτων κατάρτισης και ασκήσεων —οργανωμένων, ιδανικά, με δομημένο τρόπο βάσει προσυμφωνημένης διδακτέας ύλης— προσδιορίστηκε ως ένας από τους τομείς στους οποίους η ΕΕ μπορεί να προσφέρει προστιθέμενη αξία. Τα κράτη μέλη επισήμαναν, επίσης, την ανεπαρκή ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με ΧΒΡΠ συμβάντα και απειλές, καθώς και με τον εξοπλισμό και τις τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών. Τόνισαν, επίσης, την ανάγκη ανάπτυξης συνεργασίας με άλλους εταίρους που δεν καλύφθηκαν από το προηγούμενο σχέδιο δράσης στον ΧΒΡΠ τομέα, όπως ο στρατός και σημαντικές τρίτες χώρες.

ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΠΙΟ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΕΝΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Με βάση τα επιτεύγματα αυτά, το παρόν νέο σχέδιο δράσης υιοθετεί μια στοχευμένη προσέγγιση, σύμφωνα με το θεματολόγιο της ΕΕ για τα ΧΒΡΠ-Ε του 2012, στο οποίο το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να αναπτύξει μια πιο εστιασμένη πολιτική και να στοχεύσει στην κάλυψη επιλεγμένου αριθμού βασικών προτεραιοτήτων με σαφή προστιθέμενη αξία της ΕΕ και απτά αποτελέσματα.

Το σχέδιο δράσης παρέχει την ευκαιρία στα κράτη μέλη να ενισχύσουν την ικανότητα ετοιμότητάς τους έναντι των εξελισσόμενων απειλών μέσω της εθελοντικής συμμετοχής σε σειρά πρωτοβουλιών που προτείνονται στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης.

Το παρόν σχέδιο δράσης βασίζεται στην ακράδαντη πεποίθηση ότι για την αντιμετώπιση των ΧΒΡΠ κινδύνων απαιτείται μια οριζόντια προσέγγιση, η οποία να καλύπτει διάφορους τομείς και φορείς, όπως τις αρχές επιβολής του νόμου, τη διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας και των δημόσιων χώρων, τη δημόσια υγεία και τον ιδιωτικό τομέα. Κάποιες από τις προτεινόμενες δράσεις θα συμβάλουν, επίσης, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών ζωτικής σημασίας στην ΕΕ, και ιδίως των πυρηνικών σταθμών και των χημικών εγκαταστάσεων.

Επιπλέον, υφίσταται σαφής ανάγκη να αυξηθούν οι δράσεις στους τομείς της εσωτερικής-εξωτερικής ασφάλειας, εστιάζοντας τις προσπάθειες, ιδίως μέσω της πρωτοβουλίας των κέντρων αριστείας της ΕΕ, στον ΧΒΡΠ τομέα. Βασική προτεραιότητα θα είναι η εγγύηση της ασφάλειας των συνόρων και της ικανότητας ανίχνευσης για την αποτροπή της παράνομης εισόδου ΧΒΡΠ υλικών. Οι τελωνειακοί υπάλληλοι διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εγγύηση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων και της αλυσίδας εφοδιασμού. Η προσαρμογή των συστημάτων πληροφοριών για τα φορτία είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της παρακολούθησης και των ελέγχων βάσει κινδύνου των διεθνών αλυσίδων εφοδιασμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν εισέρχονται παράνομα στην ΕΕ ΧΒΡΠ υλικά. Απαιτείται, επίσης, η λήψη μέτρων για την ενίσχυση των εμπορικών ελέγχων ειδών διπλής χρήσης κατά την εξαγωγή. Η συνεργασία και ο συντονισμός με στρατηγικούς και περιφερειακούς εταίρους της ΕΕ είναι κρίσιμης σημασίας και θα επιδιωχθεί η ανάπτυξη συνεργειών με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτικών φορέων, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (EOA) και του ΝΑΤΟ, καθώς και με τον ιδιωτικό τομέα.

Συνεπώς, το σχέδιο δράσης έχει τους ακόλουθους τέσσερις στόχους:

1) Περιορισμός της δυνατότητας πρόσβασης σε ΧΒΡΠ υλικά,

2) Εξασφάλιση αρτιότερης ετοιμότητας και αντίδρασης σε συμβάντα ΧΒΡΠ ασφάλειας,

3) Ανάπτυξη ισχυρότερων δεσμών μεταξύ της εσωτερικής και εξωτερικής διάστασης της ΧΒΡΠ ασφάλειας με βασικούς περιφερειακούς και διεθνείς εταίρους της ΕΕ και

4) Βελτίωση των γνώσεών μας σχετικά με τους ΧΒΡΠ κινδύνους.

Συνεχίζοντας το έργο της με βάση τους ανωτέρω πυλώνες, η ΕΕ μπορεί να προσφέρει ένα ισχυρότερο πλαίσιο για τη μείωση της απειλής ΧΒΡΠ επιθέσεων, την ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας, την αύξηση της ανθεκτικότητας και την προετοιμασία για αποτελεσματική αντίδραση σε περίπτωση επίθεσης.

Οι προτεινόμενες δράσεις θα υποστηριχθούν με την κινητοποίηση χρηματοδοτικών πόρων στο πλαίσιο των διαφόρων υφιστάμενων μέσων της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος «Ορίζων 2020», του ΤΕΑ-Αστυνομία και του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (ΜΠΠΕ) ή του ευρέος φάσματος μηχανισμών εξωτερικής χρηματοδότησης (π.χ. μηχανισμός αναπτυξιακής συνεργασίας, Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας, μηχανισμός συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη).

ΣΤΟΧΟΣ 1: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΕ ΧΒΡΠ ΥΛΙΚΑ

Η ικανότητα των τρομοκρατών να πραγματοποιούν ΧΒΡΠ επιθέσεις εξαρτάται από τη δυνατότητα πρόσβασής τους σε παράγοντες, ουσίες και υλικά που είναι απαραίτητα για την κατασκευή ΧΒΡΠ όπλων. Όπως συμβαίνει ήδη για τα εκρηκτικά και τα πυροβόλα όπλα, η ΕΕ πρέπει να ελέγχει αποτελεσματικότερα την πρόσβαση σε ΧΒΡΠ υλικά υψηλού κινδύνου και να βελτιστοποιήσει την ικανότητά μας να ανιχνεύουμε τέτοιου είδους υλικά σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο, περιορίζοντας ή ελέγχοντας την πρόσβαση σε αυτά. Πρέπει, επίσης, να αντιμετωπιστεί το σημαντικό ζήτημα των απειλών από πρόσωπα που κατέχουν εμπιστευτική θέση για τις υποδομές ζωτικής σημασίας και τις εγκαταστάσεις που διαθέτουν ΧΒΡΠ υλικά. Επιπλέον, υπάρχει σαφής ανάγκη, η οποία έχει αναγνωριστεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ, για περαιτέρω βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με ΧΒΡΠ υλικά, μεταξύ άλλων και σχετικά με απειλές και συμβάντα ασφαλείας, όπως η κλοπή ή το λαθρεμπόριό τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της μεγιστοποίησης της χρήσης των υφιστάμενων εργαλείων και συστημάτων ανταλλαγής πληροφοριών.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ορίζει τις ακόλουθες δράσεις προτεραιότητας που πρέπει να αναληφθούν σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

ΣΤΟΧΟΣ 2: ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΡΤΙΟΤΕΡΗΣ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΣΕ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΧΒΡΠ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Η επιχειρησιακή ετοιμότητα έχει ζωτική σημασία για τον αποτελεσματικό μετριασμό του αντικτύπου μιας ενδεχόμενης ΧΒΡΠ επίθεσης ή συμβάντος. Λόγω του εγγενώς διασυνοριακού και διεθνικού χαρακτήρα της ΧΒΡΠ απειλής, η συνεργασία της ΕΕ μπορεί να προσφέρει προστιθέμενη αξία ενθαρρύνοντας δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων στην ΕΕ, όπως η διασυνοριακή συνεργασία σε θέματα κατάρτισης, ασκήσεων και αντίδρασης, διευκολύνοντας την αμοιβαία συνδρομή, παρέχοντας καθοδήγηση, προωθώντας ελάχιστα πρότυπα σε ολόκληρη την Ένωση, και, όπου χρειάζεται, παρέχοντας χρηματοδότηση για διακρατικά έργα στον τομέα αυτό.

Η Επιτροπή έχει ήδη διοργανώσει πολυάριθμα σεμινάρια κατάρτισης και ασκήσεις σε επίπεδο ΕΕ με επίκεντρο τη διατομεακή συνεργασία σε περίπτωση ΧΒΡΠ επιθέσεων. Για παράδειγμα, το 2014 η άσκηση ARETE επικεντρώθηκε στη συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και της πολιτικής προστασίας σε μια πολύπλοκη κατάσταση που συνδύαζε τη χρήση χημικών ουσιών και την τρομοκρατία και περιλάμβανε την περιαγωγή ατόμων σε ομηρία. Επιπλέον, η Επιτροπή χρηματοδότησε σειρά μαθημάτων κατάρτισης που διοργανώθηκαν σε συνεργασία με τις αρχές των κρατών μελών σχετικά με τη διατομεακή αντίδραση σε πιθανή ραδιολογική επίθεση με βρώμικη βόμβα. Συμπληρωματικά προς τις εν λόγω πρωτοβουλίες, διοργανώθηκαν ασκήσεις στον τομέα της πολιτικής προστασίας και προγράμματα κατάρτισης από την Ευρωπόλ και τη CEPOL.

Οι περαιτέρω δράσεις που θα πραγματοποιηθούν θα βασιστούν σε αυτές τις εμπειρίες και θα συγκεντρώσουν τις διάφορες πρωτοβουλίες ετοιμότητας και αντίδρασης σε ένα συνεκτικό πρόγραμμα, μεγιστοποιώντας τις ευκαιρίες κατάρτισης και ασκήσεων για τα κράτη μέλη και ενισχύοντας τη συνεκτικότητα των προσεγγίσεων των κρατών μελών.

Μετά το εργαστήριο της ΕΕ σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των πρώτων παρεμβαινόντων στον τόπο της καταστροφής μετά από τρομοκρατικές επιθέσεις, το οποίο θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο του 2017, θα προσδιοριστούν πρόσθετες δράσεις για τη διευκόλυνση της διυπηρεσιακής συνεργασίας. Σε περίπτωση μείζονος ΧΒΡΠ συμβάντος, στις ενέργειες αντίδρασης θα χρειαστεί να συμμετάσχουν διάφοροι ενδιαφερόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικών φορέων, π.χ. για να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα ιατρικών αντιμέτρων.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ορίζει τις ακόλουθες δράσεις προτεραιότητας που πρέπει να αναληφθούν σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

ΣΤΟΧΟΣ 3: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΔΕΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΧΒΡΠ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕ ΒΑΣΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΤΑΙΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΕ

ΧΒΡΠ απειλές μπορεί να προκύψουν τόσο εντός όσο και εκτός της Ένωσης. Το έργο που επιτελείται εκτός των συνόρων της Ένωσης, καθώς και η ανάπτυξη ισχυρότερων εταιρικών σχέσεων και στενότερων δεσμών μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής ασφάλειας αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής της ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και των ΧΒΡΠ κινδύνων. Η έκκληση για μια πιο «διασυνδεδεμένη Ένωση» μεταξύ της εσωτερικής και εξωτερικής διάστασης των πολιτικών ασφαλείας αποτελεί βασική προτεραιότητα της Συνολικής στρατηγικής της ΕΕ 21 , καθώς και στο πλαίσιο της κοινής δήλωσης ΕΕ-ΝΑΤΟ του 2016.

Η ΧΒΡΠ ασφάλεια πρέπει να ενσωματωθεί στην εξωτερική δράση της ΕΕ, μέσω της ανάπτυξης ικανοτήτων σε τρίτες χώρες (ιδίως σε γειτονικές χώρες), της ενίσχυσης της συνεργασίας με στρατηγικούς εταίρους, καθώς και εξειδικευμένους διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ιντερπόλ, ο ΔΟΑΕ, ο ΟΑΧΟ, στη βάση της ανανεωμένης δέσμευσης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να εμποδίσει τους τρομοκράτες να αποκτήσουν όπλα μαζικής καταστροφής. Είναι επίσης απαραίτητο να αναπτυχθούν στενότεροι δεσμοί μεταξύ των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των κέντρων αριστείας της ΕΕ στον ΧΒΡΠ τομέα. Από αυτή την άποψη θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις χώρες της γειτονίας της ΕΕ.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ορίζει τις ακόλουθες δράσεις προτεραιότητας που πρέπει να αναληφθούν σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

ΣΤΟΧΟΣ 4: ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΜΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ

O ΧΒΡΠ τομέας είναι ένας τεχνικά περίπλοκος και ταχέως αναπτυσσόμενος τομέας που απαιτεί στενή παρακολούθηση. Επί του παρόντος, η εμπειρογνωμοσύνη στον ΧΒΡΠ τομέα είναι άνισα κατανεμημένη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διάσπαρτη μεταξύ πολλών διαφορετικών κυβερνητικών, ακαδημαϊκών και ιδιωτικών φορέων. Είναι αναγκαίο να θεσπιστεί ένα πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για τη συγκέντρωση των συναφών παραγόντων, την οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων μεταξύ αυτών των τομέων, τον συλλογικό προσδιορισμό περαιτέρω αναγκών και την αξιοποίηση των οφελών της έρευνας της ΕΕ.

4.1 Δημιουργία ενός δικτύου ΧΒΡΠ ασφάλειας της ΕΕ 

Για τη βελτίωση του συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ, ένα δίκτυο ΧΒΡΠ ασφάλειας της ΕΕ θα συγκεντρώσει όλους τους παράγοντες του ΧΒΡΠ τομέα τόσο σε στρατηγικό επίπεδο (χάραξη πολιτικής) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού των προσπαθειών. Το εν λόγω δίκτυο θα απαρτίζεται από τα κράτη μέλη, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και άλλους σχετικούς οργανισμούς και, εφόσον κρίνεται απαραίτητο, βασικούς διεθνείς εταίρους και τον ιδιωτικό τομέα. Το δίκτυο θα βασίζεται σε τρεις πυλώνες: 1) μια συμβουλευτική ομάδα που θα απαρτίζεται από όλους τους συντονιστές ΧΒΡΠ ασφάλειας των κρατών μελών, 2) ένα δίκτυο υποστήριξης που θα αποτελείται από τα υφιστάμενα κέντρα στον ΧΒΡΠ τομέα σε ολόκληρη την ΕΕ και 3) έναν κόμβο γνώσης στον ΧΒΡΠ τομέα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Αντιτρομοκρατικού Κέντρου (ECTC) της Ευρωπόλ.

Οι στόχοι του θα είναι 1) να διατηρεί ολοκληρωμένες και επικαιροποιημένες γνώσεις σχετικά με τους ΧΒΡΠ κινδύνους που προέρχονται από το εσωτερικό και το εξωτερικό της ΕΕ και να υποστηρίζει τη χάραξη πολιτικών και πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των προσδιορισθεισών ελλείψεων· 2) να αναπτύσσει τη συνεργασία και τον συντονισμό σε επιχειρησιακό επίπεδο (π.χ. ανταλλαγή πληροφοριών, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών)· και 3) να διευκολύνει τη συνεργασία του πολιτικού και του στρατιωτικού τομέα σε αμοιβαία επωφελείς τομείς.

4.2 Αξιοποίηση των οφελών της έρευνας της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας

Καλύτερη αξιοποίηση της έρευνας της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας μέσω δραστηριοτήτων διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων, καθώς και μέσω της διασφάλισης ότι οι ερευνητικές δραστηριότητες ανταποκρίνονται στις επιχειρησιακές ανάγκες στον ΧΒΡΠ τομέα. Η Επιτροπή θα επεκτείνει τη δοκιμή του εξοπλισμού, θα ενθαρρύνει την εναρμόνιση των προτύπων και θα υποστηρίξει την ανάπτυξη κοινών ικανοτήτων μέσω της διευρυμένης ομάδας εμπειρογνωμόνων σε θέματα ανίχνευσης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Εν όψει των εξελισσόμενων απειλών, η Ευρώπη πρέπει να συγκεντρώσει πόρους και εμπειρογνωμοσύνη για την ανάπτυξη καινοτόμων, βιώσιμων και αποτελεσματικών λύσεων. Προσπάθειες συνεργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ σύμφωνα με τις αρχές που προσδιορίζονται στο παρόν σχέδιο δράσης μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικά οφέλη για την ασφάλεια και να επιφέρουν απτά αποτελέσματα.

Οι προτάσεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα ανακοίνωση θα προετοιμάσουν το έδαφος για αποτελεσματικότερη και πιο εστιασμένη συνεργασία των χωρών της ΕΕ όσον αφορά την προστασία, την ετοιμότητα και την αντίδραση έναντι χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών απειλών. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις διάφορες ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην παρούσα ανακοίνωση και καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν το παρόν σχέδιο δράσης και να συμμετάσχουν ενεργά στην εφαρμογή του, σε στενή συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς. Η Επιτροπή θα προβεί σε επανεξέταση της προόδου το αργότερο μετά από δύο έτη.

(1)  Ευρωπόλ, Terrorism Situation and Trend report (TE-SAT) 2017, σ. 16, η οποία διατίθεται στη διεύθυνση: www.europol.europa.eu/sites/default/files/documents/tesat2017.pdf . Βλ. επίσης τις δηλώσεις του Γενικού Διευθυντή του ΟΑΧΟ: www.globaltimes.cn/content/1044644.shtml .

(2)  Ιντερπόλ – Assessment of ISIL chemical weapons threats outside of Iraq and Syria, 7 Φεβρουαρίου 2017.

(3)  Το 2016, εντοπίστηκε στο Μαρόκο ένας πυρήνας της Ντάες που προετοίμαζε επίθεση με ένα στοιχειώδες βιολογικό όπλο. Ιντερπόλ – Biological Threats and Incidents Pose Increasing Threat to Critical Infrastructure and Public Health, 24 Οκτωβρίου 2016. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι τρομοκράτες που συνδέονται με τις επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες παρακολουθούσαν έναν ανώτερο υπάλληλο στον τομέα των πυρηνικών στην Ευρώπη. Ευρωπόλ, TE-SAT 2016, σ. 14. Secrétariat général de la défense et de la sécurité nationale (Γαλλία), Chocs futurs - Etude prospective à l'horizon 2030, Μάιος 2017, σ. 88: http://www.sgdsn.gouv.fr/

(4)  Η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων με χρήση UAS εξετάζεται στο σχέδιο δράσης για τη βελτίωση της προστασίας των δημόσιων χώρων — COM(2017)xxx.

(5)  Ευρωπόλ, TE-SAT 2017, σ. 16.

(6)  Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ψήφισμα S/RES/2325 (2016), 14 Δεκεμβρίου 2016.

(7)  Βλ. για παράδειγμα, von Winterfeldt, Detlof and Rosoff, Heather, «A Risk and Economic Analysis of Dirty Bomb Attacks on the Ports of Los Angeles and Long Beach» (2007). Published Articles & Papers. Paper 39. http://research.create.usc.edu/published_papers/39 . Οι συντάκτες αξιολόγησαν τις συνέπειες μιας επίθεσης με βρώμικη βόμβα στο λιμάνι του Λος Άντζελες. Εκτός από τις δαπάνες απορρύπανσης, ο αντίκτυπος της διακοπής λειτουργίας του λιμένα και των συναφών επιχειρήσεων, για παράδειγμα, θα ανερχόταν έως και σε 100 δισ. EUR. https://pdfs.semanticscholar.org/5cc0/3b4436d06165aac72041315c824fbef44d5b.pdf.

(8) COM(2017) 407, SWD(2017) 278 final. 26.7.2017.

(9) ΕΕ L 88 της 31/3/2017, σ. 6.

(10)  Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έγγραφο 15505/1/09 REV 1, το οποίο εγκρίθηκε από το Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2009, με στόχο την ενίσχυση της ΧΒΡΠ ασφάλειας σε ολόκληρη την ΕΕ.

(11)  Στο πλαίσιο της επανεξέτασης, ζητήθηκε από τα κράτη μέλη να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα σχετικά με τους μελλοντικούς τομείς προτεραιότητας για συνεργασία.

(12)  Το ευρωπαϊκό σύστημα δεδομένων για βόμβες (EBDS) είναι μια πλατφόρμα ΤΠ η οποία επιτρέπει στα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν εγκαίρως συναφείς πληροφορίες και πληροφορίες ασφαλείας σχετικά με εκρηκτικές ύλες και ΧΒΡΠ υλικά και τα συναφή συμβάντα. Δεδομένου ότι για το σύστημα αυτό χρειάζεται ασφαλής σύνδεση υψηλότερου επιπέδου, η Ευρωπόλ δημιούργησε συμπληρωματική επιγραμμική πλατφόρμα της Ευρωπόλ για εμπειρογνώμονες, στην οποία οι χρήστες μπορούν να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους μέσω εικονικών κοινοτήτων.

(13)  Η βάση δεδομένων για τα ατυχήματα και την παράνομη διακίνηση (ITDB) είναι το σύστημα πληροφοριών του ΔΟΑΕ σχετικά με περιστατικά παράνομης διακίνησης και άλλες παράνομες δραστηριότητες και συμβάντα που σχετίζονται με πυρηνικά και άλλα ραδιενεργά υλικά εκτός ρυθμιστικού ελέγχου.

(14)  Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας.

(15)  Το ηλεκτρονικό σύστημα ειδών διπλής χρήσης (DUeS) είναι ένα ασφαλές ηλεκτρονικό σύστημα που φιλοξενείται από την Επιτροπή για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών. Λειτουργεί πλήρως από το 2012 και αποσκοπεί να βελτιώσει την ανταλλαγή των αρνήσεων σχετικά με είδη διπλής χρήσης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Οι κύριες πληροφορίες που περιέχει είναι η περιγραφή των εμπορευμάτων που αποτέλεσαν αντικείμενο άρνησης και τα μέρη που εμπλέκονται στις αρνήσεις, όπως τα κράτη μέλη, ο εξαγωγέας, ο μεσάζων, ο παραλήπτης και ο τελικός χρήστης. 

(16)  Το Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Κέντρο Πυρηνικής Ασφάλειας δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση ανησυχιών σχετικά με την κλοπή ραδιενεργών υλικών που ενδεχομένως συνδέεται με εγκληματικές και τρομοκρατικές πράξεις. Παρέχει πρακτική εκπαίδευση με χρήση πραγματικού πυρηνικού υλικού σε υπαλλήλους πρώτης γραμμής, εκπαιδευτές και άλλους εμπειρογνώμονες του τομέα. Το κέντρο στεγάζεται στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Καρλσρούη και την Ίσπρα.

(17)  Όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της απόφασης 1082/2013/ΕΕ σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας: 1. απειλές βιολογικής προέλευσης [μεταδοτικές νόσοι, μικροβιακή αντοχή και λοιμώξεις συνδεόμενες με την υγειονομική περίθαλψη που σχετίζονται με μεταδοτικές νόσους (εφεξής «συναφή ειδικά ζητήματα υγείας»)], βιοτοξίνες ή άλλοι βλαβεροί βιολογικοί παράγοντες που δεν σχετίζονται με μεταδοτικές νόσους, 2. απειλές χημικής προέλευσης, 3. απειλές περιβαλλοντικής προέλευσης, 4. απειλές άγνωστης προέλευσης, 5. περιστατικά που ενδέχεται να συνιστούν έκτακτα περιστατικά διεθνούς εμβέλειας στον τομέα της δημόσιας υγείας, σύμφωνα με το ΔΥΚ, υπό την προϋπόθεση ότι εμπίπτουν σε μία από τις κατηγορίες των απειλών που αναφέρονται στα στοιχεία α) έως δ).

(18)   http://www.emerge.rki.eu/Emerge/EN/Home/Homepage_node.html .

(19)  Τα σετ βιολογίας για ερασιτέχνες που διατίθενται στο εμπόριο επιτρέπουν στους χρήστες να παραγάγουν γενετικώς τροποποιημένους μικροοργανισμούς. Η πρόοδος στον τομέα αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σκόπιμες επιθέσεις ή τυχαία μόλυνση με τροποποιημένους ιούς ή βακτήρια. Βλ. επίσης: Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, Rapid Risk Assessment: Risk related to the use of ‘do-it-yourself’ CRISPR-associated gene engineering kit contaminated with pathogenic bacteria, https://ecdc.europa.eu/en/publications-data/rapid-risk-assessment-risk-related-use-do-it-yourself-crispr-associated-gene .

(20)  Η ομάδα συστάθηκε το 2015 στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και της χρήσης πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών (COM(2015) 624 final), με σκοπό να παράσχει επιχειρησιακή υποστήριξη στα κράτη μέλη στον τομέα της ανίχνευσης εκρηκτικών.

(21)

22    Κοινό όραμα, κοινές δράσεις: Μία ισχυρότερη Ευρώπη. Μια συνολική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας. https://europa.eu/globalstrategy/sites/globalstrategy/files/eugs_gr_version.pdf

(22)  Οργανισμός για την απαγόρευση των χημικών όπλων

(23)  Σύμβαση για τα Βιολογικά Όπλα — Μονάδα υποστήριξης της εφαρμογής.

(24)  Γραφείο αφοπλισμού των Ηνωμένων Εθνών.

(25)  Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων θα υποστηρίξει την εφαρμογή του παρόντος σχεδίου δράσης, καθώς και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την προστασία των δημόσιων χώρων και της σύστασης της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού 98/2013. Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων μπορεί να υποστηρίξει, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη μιας δομής υποστήριξης αποτελούμενης από εμπειρογνώμονες της ΕΕ ή περιφερειακών δικτύων, τα οποία στη συνέχεια θα ενταχθούν στο δίκτυο υποστήριξης.

(26)  Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μονάδων Πυροτεχνουργών (EEODN) είναι ένα δίκτυο πυροτεχνουργών και εμπειρογνωμόνων του ΧΒΡΠ τομέα υπό τη διαχείριση της Ευρωπόλ. Το δίκτυο παρέχει στα μέλη του τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές και διδάγματα και να παρακολουθούν κοινά προγράμματα κατάρτισης. Το EEODN διοργανώνει ετήσια συνέδρια σε συνδυασμό με προγράμματα κατάρτισης.

(27)  Το Ευρωπαϊκό δίκτυο αναφοράς για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας (ERNCIP) είναι ένα έργο που συγχρηματοδοτείται από την Επιτροπή και τελεί υπό τον συντονισμό του Κοινού Κέντρου Ερευνών με στόχο την παροχή ενός πλαισίου εντός του οποίου οι πειραματικές εγκαταστάσεις και τα εργαστήρια θα ανταλλάσσουν γνώσεις και εμπειρογνωμοσύνη με στόχο την εναρμόνιση των πρωτοκόλλων δοκιμών σε ολόκληρη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα την καλύτερη προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας έναντι κάθε είδους απειλών και κινδύνων και τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς για λύσεις στον τομέα της ασφάλειας. Τρεις από τις ομάδες εργασίας ασχολούνται με ΧΒΡΠ απειλές: χημικοί και βιολογικοί κίνδυνοι για το πόσιμο νερό· ανίχνευση αερομεταφερόμενων χημικών-βιολογικών παραγόντων εσωτερικού χώρου και ραδιολογικών και πυρηνικών απειλών για τις υποδομές ζωτικής σημασίας.

(28)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης.