52015DC0117

Eξαιρέσεις χορηγούμενες από τα κράτη μέλη δυνάμει του άρθρου 2 του κανονισμού (ΕΚ) 1371/2007 σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών

Εισαγωγή

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2007, σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών[1] (εφεξής «ο κανονισμός») τέθηκε σε ισχύ στις 3 Δεκεμβρίου 2009. Στόχος του κανονισμού είναι να προστατεύονται τα δικαιώματα των επιβατών των σιδηροδρομικών μεταφορών στην ΕΕ, ιδίως σε περίπτωση διακοπής του ταξιδίου, και να βελτιωθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των επιβατικών σιδηροδρομικών γραμμών.

Μολονότι ο κανονισμός εφαρμόζεται, κατ’ αρχήν, σε όλες τις επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές στην ΕΕ, ο κανονισμός επιτρέπει στα κράτη μέλη να χορηγούν εξαιρέσεις για τις εγχώριες επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές, ώστε να διευκολυνθεί η σταδιακή εφαρμογή του κανονισμού. Λόγω του ειδικού χαρακτήρα των αστικών, των προαστιακών και των περιφερειακών επιβατικών σιδηροδρομικών γραμμών, ο κανονισμός επιτρέπει επίσης στα κράτη μέλη να εξαιρέσουν αυτές τις γραμμές από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού.

Το άρθρο 2 του κανονισμού επιτρέπει συνεπώς στα κράτη μέλη να εξαιρέσουν ορισμένες γραμμές από την πλήρη εφαρμογή του κανονισμού:

1. Άρθρο 2 παράγραφος 4: επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές εσωτερικού για μέγιστη περίοδο πέντε ετών, με δυνατότητα ανανέωσης δύο φορές (πλην των διατάξεων του άρθρου 2 παράγραφος 3 του κανονισμού)·

2. Άρθρο 2 παράγραφος 5: Αστικές, προαστιακές και περιφερειακές επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές (πλην των διατάξεων του άρθρου 2 παράγραφος 3 του κανονισμού)·

3. Άρθρο 2 παράγραφος 6: επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές ή ταξίδια, μεγάλο μέρος των οποίων εκτελείται εκτός της ΕΕ για μέγιστη περίοδο πέντε ετών. Η εξαίρεση αυτή είναι ανανεώσιμη.  

Το άρθρο 2 παράγραφος 7 καλεί την Επιτροπή να υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση για τις εξαιρέσεις που χορηγούνται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφοι 4, 5 και 6.

I. Κατάσταση των εξαιρέσεων

Από την έναρξη ισχύος του κανονισμού στις 3 Δεκεμβρίου 2009 έως το τέλος της πρώτης πενταετούς περιόδου στις 2 Δεκεμβρίου 2014

Όσον αφορά τη γενική κατάσταση που επικρατεί στην εφαρμογή του κανονισμού, είναι δυνατόν να ειπωθεί ότι προς το παρόν τέσσερα κράτη μέλη τον εφαρμόζουν πλήρως, ενώ 22 κράτη μέλη έχουν χορηγήσει εξαιρέσεις διαφόρου διαβάθμισης. Στην έκθεση θα εξετασθεί λεπτομερώς η κατάσταση όσον αφορά τις διάφορες υπηρεσίες σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατικών που παρέχονται στα κράτη μέλη.

1. Επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές που εκτελούνται σε εθνικό επίπεδο (εγχώριες, αστικές, προαστιακές και περιφερειακές γραμμές)

Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο χορηγήθηκαν οι εξαιρέσεις κατά την πρώτη πενταετή περίοδο διακρίνονται οι ακόλουθες διαφοροποιήσεις[2] μεταξύ κρατών μελών:

1) Πλήρης εφαρμογή του κανονισμού χωρίς εξαιρέσεις

Μόνον τέσσερα κράτη μέλη έχουν αποφασίσει να εφαρμόζουν πλήρως τον κανονισμό χωρίς να επιλέξουν εξαιρέσεις: Δανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες και Σλοβενία.

2) Εξαίρεση όλων των γραμμών (εγχώριων, αστικών, προαστιακών και περιφερειακών)

Πέντε κράτη μέλη έχουν αποφασίσει να εγκρίνουν πλήρεις εξαιρέσεις ώστε να εφαρμόζονται μόνον οι υποχρεωτικές διατάξεις του άρθρου 2 παράγραφος 3 του κανονισμού[3]: Βουλγαρία, Γαλλία, Ιρλανδία, Λετονία και Ρουμανία.

3) Μερική εξαίρεση

· Εξαιρέσεις που χορηγήθηκαν συναρτήσει του είδους γραμμής (εγχώρια ή αστική, προαστιακή και περιφερειακή)

o Εξαίρεση των εγχώριων γραμμών αλλά όχι των αστικών, των προαστιακών και των περιφερειακών

Τρία κράτη μέλη έχουν χορηγήσει εξαιρέσεις για τις εγχώριες υπεραστικές γραμμές, όχι όμως για τις αστικές, τις προαστιακές ή τις περιφερειακές γραμμές: Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία και Λιθουανία.

o Εξαίρεση των αστικών, των προαστιακών και των περιφερειακών αλλά όχι των εγχώριων γραμμών

Πέντε κράτη μέλη δεν έχουν χορηγήσει εξαιρέσεις για τις εγχώριες (υπεραστικές) γραμμές, αλλά μόνο για τις αστικές, τις προαστιακές και τις περιφερειακές γραμμές: Αυστρία, Φινλανδία, Γερμανία, Λουξεμβούργο και Σουηδία.

· Εξαιρέσεις που χορηγήθηκαν συναρτήσει του είδους της απαίτησης (δηλαδή ανά άρθρο)

o Εξαιρέσεις που χορηγήθηκαν για ορισμένα άρθρα σχετικά με ορισμένες γραμμές

Το Βέλγιο έχει εξαιρέσει μόνον τις εγχώριες υπεραστικές γραμμές από το δικαίωμα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σύμφωνα με το παράρτημα ΙΙ μέρος ΙΙ του κανονισμού. Η Ισπανία έχει εξαιρέσει μόνον τις εγχώριες υπεραστικές γραμμές από το άρθρο 27 σχετικά με τον χειρισμό των παραπόνων.

o Εξαιρέσεις που χορηγήθηκαν για ορισμένα άρθρα σχετικά με όλες τις εγχώριες γραμμές

Εννέα κράτη μέλη έχουν χορηγήσει εξαιρέσεις για συγκεκριμένα άρθρα: Κροατία[4], Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο.

2. Διασυνοριακές γραμμές με τρίτες χώρες

Δέκα κράτη μέλη έχουν χορηγήσει πλήρεις ή μερικές εξαιρέσεις δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 6 για τις επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές ή ταξίδια, σημαντικό μέρος των οποίων εκτελείται εκτός της ΕΕ: Βουλγαρία, Κροατία, Εσθονία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία. Αυτό σημαίνει ότι όλες αυτές οι χώρες που έχουν διασυνοριακές γραμμές με τρίτες χώρες έχουν εξαιρέσει τις γραμμές αυτές από την εφαρμογή του κανονισμού στην επικράτειά τους.

Πρόσθετα στοιχεία

Τα περισσότερα κράτη μέλη που έχουν εξαιρέσει τις εγχώριες υπεραστικές γραμμές έχουν χορηγήσει εξαιρέσεις για τα άρθρα 8, 10, 13, 15, 17 και 18. Τα περισσότερα κράτη μέλη που έχουν εξαιρέσει τις αστικές, τις προαστιακές και τις περιφερειακές επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές έχουν χορηγήσει εξαιρέσεις για τα άρθρα 8, 10, 15, 16, 17 και 18. Τα κράτη μέλη δεν οφείλουν να δικαιολογήσουν λεπτομερώς την έγκριση των εξαιρέσεων, οι εξαιρέσεις όμως πρέπει να χορηγούνται με τρόπο διαφανή και χωρίς διακρίσεις. Είναι σαφές ότι οι εξαιρέσεις έχουν χορηγηθεί κυρίως για τα άρθρα που μπορούν να θεωρηθούν ως τα πλέον οικονομικά επαχθή, δηλαδή εκείνα που αφορούν τις προκαταβολές σε περίπτωση ατυχήματος (άρθρο 13) και εκείνα που αφορούν την ευθύνη σε περίπτωση καθυστερήσεων, απώλειας ανταπόκρισης και ματαίωσης δρομολογίου και, άρα, την επιστροφή χρημάτων, την αποζημίωση και την παροχή βοήθειας (άρθρα 15, 16, 17 και 18). Επίσης τα άρθρα 8 (ταξιδιωτικές πληροφορίες) και 10 (συστήματα ταξιδιωτικών πληροφοριών και κρατήσεων) ενδέχεται να θεωρηθούν επαχθή ή δαπανηρά, εφόσον απαιτηθεί να ανταποκρίνεται το νέο ή ανακαινισμένο τροχαίο υλικό ή τα μηχανογραφικά συστήματα στις υποχρεώσεις δυνάμει των άρθρων αυτών.

Από την ανωτέρω περιγραφή προκύπτει ότι η χρήση των εξαιρέσεων, ιδίως για τις εγχώριες γραμμές, έχει οδηγήσει σε ένα συνονθύλευμα διαφορετικών δικαιωμάτων για τους επιβάτες των σιδηροδρομικών μεταφορών στην ΕΕ, λόγω των διαφορετικών εθνικών νομοθεσιών που εφαρμόζονται ελλείψει ενιαίας δέσμης της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών. Ήδη στα συμπεράσματα της έκθεσής της, της 14ης Αυγούστου 2013, προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού[5], η Επιτροπή επεσήμανε ότι «η εκτεταμένη χρήση εξαιρέσεων [είναι] σοβαρό εμπόδιο για την επίτευξη του στόχου του κανονισμού», ο οποίος είναι η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των επιβατικών σιδηροδρομικών γραμμών. Οι εξαιρέσεις στα κράτη μέλη παρακωλύουν τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού για τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις ανά την ΕΕ. Στερούν επίσης στους επιβάτες σιδηροδρομικών μεταφορών την ασφάλεια δικαίου και την πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων τους.

Στο τέλος της έκθεσης[6] επισυνάπτεται συνοπτικός πίνακας όπου παρουσιάζεται η κατάσταση τον Νοέμβριο του 2014 όσον αφορά τις εξαιρέσεις.

II. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑ ΤΙΣ 3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Η έκθεση εξετάζει επίσης τη μελλοντική κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή του κανονισμού και ιδίως το ενδεχόμενο ανανέωσης των εξαιρέσεων από τα κράτη μέλη. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που ελήφθησαν από τα κράτη μέλη, η κατάσταση δεν θα αλλάξει σημαντικά μετά τις 3 Δεκεμβρίου 2014, διότι μόνον πέντε κράτη μέλη θα εφαρμόσουν ενδεχομένως τον κανονισμό στο σύνολό του και 21 θα συνεχίσουν να χορηγούν εξαιρέσεις σε ποικίλο βαθμό.

Τα κράτη μέλη μπορούν να ανανεώσουν τις εξαιρέσεις βάσει του άρθρου 2 παράγραφοι 4 και 6 του κανονισμού, αλλά υποχρεούνται να ενημερώσουν την Επιτροπή για οποιαδήποτε παράταση μετά τις 3 Δεκεμβρίου 2014. Το ίδιο ισχύει και για τα εννέα κράτη μέλη που έχουν επιλέξει την πενταετή περίοδο εξαίρεσης για τις αστικές, προαστιακές και περιφερειακές γραμμές κατά το άρθρο 2 παράγραφος 5 με δυνατότητα ανανέωσης[7].

Εν προκειμένω, ζητήθηκε από τα κράτη μέλη να δηλώσουν τις προθέσεις τους για τη μείωση ή την ανανέωση των εξαιρέσεων[8].

Από τις πληροφορίες που ελήφθησαν, φαίνεται ότι τέσσερα κράτη μέλη προτίθενται να μειώσουν τον αριθμό των άρθρων για τα οποία χορηγήθηκαν εξαιρέσεις κατά την επόμενη πενταετή περίοδο: Βέλγιο, Βουλγαρία, Εσθονία και Πολωνία. Στην περίπτωση του Βελγίου, αυτό θα οδηγήσει σε πλήρη εφαρμογή του κανονισμού για όλες τις επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές.

12 κράτη μέλη προτίθενται να διατηρήσουν τις εξαιρέσεις ως έχουν για άλλη μία περίοδο πέντε ετών: Αυστρία, Γαλλία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Κροατία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Λετονία, Ρουμανία, Τσεχική Δημοκρατία και Σλοβακία. Το Ηνωμένο Βασίλειο ενημέρωσε ότι το κύριο μέτρο θα είναι να παρατείνει τις υφιστάμενες εξαιρέσεις και ότι θα διεξάγει διαβουλεύσεις και επανεξέταση κατά τη διάρκεια του 2015 πριν λάβει απόφαση για την παράταση των εξαιρέσεων ή την πλήρη ή τη μερική κατάργησή τους. Η Δανία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες και η Σλοβενία εφαρμόζουν ήδη πλήρως τον κανονισμό.

Η Σουηδία που δεν είχε προηγουμένως προσδιορίσει τις εξαιρέσεις που θα εφάρμοζε για τις αστικές, τις προαστιακές ή τις περιφερειακές γραμμές, ενημέρωσε τώρα την Επιτροπή για τα σχέδιά της να εξαιρέσει τις γραμμές αυτές από ορισμένα άρθρα του κανονισμού.

Ενώ ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη κοινοποιήσει επίσημα την ανανέωση ή την κατάργηση εξαιρέσεων δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 7 του κανονισμού, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί ότι δεν θα μεταβληθεί ουσιαστικά η κατάσταση εφαρμογής του κανονισμού στις εγχώριες επιβατικές σιδηροδρομικές γραμμές μετά την πρώτη πενταετή περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι η προστασία των επιβατών βάσει του κανονισμού θα βελτιωθεί, αν βελτιωθεί, απλώς μέτρια στις εν λόγω υπηρεσίες. Παρόμοια κατάσταση ισχύει και όσον αφορά τις διεθνείς γραμμές και τα ταξίδια, σημαντικό μέρος των οποίων πραγματοποιείται εκτός της ΕΕ.

Εν κατακλείδι, μπορεί να ειπωθεί ότι τα κράτη μέλη χορήγησαν εκτεταμένες εξαιρέσεις κατά τα πέντε πρώτα έτη εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 και είναι δυνατόν να αναμένεται απλώς πολύ περιορισμένη βελτίωση στο εγγύς μέλλον. Επομένως, δεν έχουν καταστεί ακόμη πραγματικότητα οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και το υψηλό επίπεδο προστασίας για τους επιβάτες στην ΕΕ.

[1]       ΕΕ L 315 της 3.12.2007, σ. 14.

[2]       Η Μάλτα και η Κύπρος δεν διαθέτουν υπηρεσίες σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατικών.

[3]       Δυνάμει του άρθρου 2 παράγραφος 3, τα άρθρα 9, 11, 12, 19, του άρθρου 20 παράγραφος 1 και του άρθρου 26 εφαρμόζονται σε όλες τις υπηρεσίες σιδηροδρομικής μεταφοράς επιβατικών ανά την ΕΕ.

[4]       Η Κροατία προσχώρησε στην ΕΕ την 1η Ιουλίου 2013. Η Κροατία έχει χορηγήσει εξαιρέσεις για την έναρξη ισχύος του κανονισμού από την ημερομηνία της προσχώρησής της μέχρι το τέλος της πρώτης πενταετούς περιόδου, δηλ. έως τις 2/12/2014.

[5]       COM(2013) 587 final της 14.8.2013.

[6]       Ο κατάλογος των εξαιρέσεων καταρτίσθηκε με βάση τις πληροφορίες που παρείχαν τα κράτη μέλη.

[7]       Βουλγαρία, Κροατία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Λετονία, Πορτογαλία και Ισπανία.

[8]       Τα κράτη μέλη που δεν απάντησαν στην άτυπη έρευνα δεν αναφέρονται.