61994J0103

++++

1. Διεθνείς συμφωνίες * Συμφωνίες της Κοινότητας * Άμεσο αποτέλεσμα * Άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας ΕΟΚ-Αλγερίας

(Συμφωνία Συνεργασίας ΕΟΚ-Αλγερίας, άρθρο 39 PAR 1)

2. Διεθνείς συμφωνίες * Συμφωνία Συνεργασίας ΕΟΚ-Αλγερίας * Αλγερινοί εργαζόμενοι που απασχολούνται εντός κράτους μέλους * Κοινωνική ασφάλιση * Ίση μεταχείριση * Άρνηση χορηγήσεως, λόγω ιθαγενείας, στη χήρα Αλγερινού εργαζομένου η οποία εξακολουθεί να κατοικεί στο κράτος μέλος απασχολήσεως του εργαζομένου και εισπράττει τη σύνταξη του συζύγου της, επιδόματος το οποίο καταβάλλεται από το fonds national de solidarite και αποσκοπεί στη βελτίωση του επιπέδου των εισοδημάτων των συνταξιούχων * Δεν επιτρέπεται

(Συμφωνία Συνεργασίας ΕΟΚ-Αλγερίας, άρθρο 39 PAR 1)

1. Το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ της ΕΟΚ και της Αλγερίας, το οποίο θεσπίζει σαφώς και ανεπιφυλάκτως την απαγόρευση επιβολής διακρίσεων λόγω ιθαγενείας εις βάρος των Αλγερινών εργαζομένων και των μελών της οικογενείας τους που κατοικούν μαζί τους όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση, επιβάλλει σαφή και συγκεκριμένη υποχρέωση, της οποίας η εκπλήρωση ή τα αποτελέσματα δεν εξαρτώνται από καμία μεταγενέστερη πράξη.

Τόσον από τους όρους της διατάξεως αυτής όσο και από το αντικείμενο και τη φύση της συμφωνίας στην οποία περιέχεται προκύπτει ότι η διάταξη αυτή μπορεί να τύχει απευθείας εφαρμογής και ότι, συνεπώς, οι ιδιώτες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της έχουν το δικαίωμα να την επικαλούνται ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

2. Η αρχή της απαγορεύσεως κάθε διακρίσεως βασιζομένης στην ιθαγένεια στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας ΕΟΚ-Αλγερίας, συνεπάγεται ότι στη χήρα Αλγερινού διακινουμένου εργαζομένου, η οποία κατοικεί στο έδαφος κράτους μέλους εντός του οποίου ο εν λόγω εργαζόμενος απασχολήθηκε και η οποία πληροί όλες τις προϋποθέσεις, πλην της προϋποθέσεως της ιθαγενείας, προκειμένου να της χορηγηθεί από το fonds national de solidarite ειδική παροχή η οποία δεν στηρίζεται στην καταβολή συνεισφοράς και προβλέπεται υπέρ των δικαιούχων της συντάξεως του συζύγου τους, στους οποίους παρέχει ένα συμπλήρωμα εισοδήματος που τους εξασφαλίζει ένα ελάχιστο όριο μέσων διαβιώσεως, και η χορήγηση της οποίας δεν συνδέεται με την ιδιότητα του δικαιούχου ως πρώην εργαζομένου, δεν μπορεί να μην αναγνωριστεί δικαίωμα επί της παροχής αυτής με αιτιολογικό την ιθαγένειά της.

Πράγματι, το προσωπικό πεδίο εφαρμογής της προαναφερθείσας διατάξεως καλύπτει όχι μόνον τον Αλγερινό εργαζόμενο, αλλά και τα μέλη της οικεγενείας του τα οποία, μετά τον θάνατό του, εξακολουθούν να κατοικούν στο κράτος μέλος εντός του οποίου απασχολήθηκε ο εργαζόμενος αυτός, χωρίς να γίνεται διάκριση, όσον αφορά τα μέλη της οικογενείας, μεταξύ παραγώγων και πρωτογενών δικαιωμάτων, το δε καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής καλύπτει όλες τις παροχές στις οποίες έχει εφαρμογή, δυνάμει του οικείου άρθρου 4, ο κανονισμός 1408/71.

Στην υπόθεση C-103/94,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του tribunal des affaires de securite sociale de Nanterre (Γαλλία) προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Zoulika Krid

και

Caisse nationale d' assurances vieillesse des travailleurs salaries (CNAVTS),

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλγερίας, που υπογράφηκε στο Αλγέρι στις 26 Απριλίου 1976 και εγκρίθηκε εκ μέρους της Κοινότητας με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2210/78 του Συμβουλίου, της 26ης Σεπτεμβρίου 1978 (ΕΕ ειδ. έκδ. 11/010, σ. 3),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

συγκείμενο από τους G. C. Rodriguez Iglesias, Πρόεδρο, F. A. Schockweiler (εισηγητή) και C. Gulmann, προέδρους τμήματος, G. F. Mancini, Κ. Ν. Κακούρη, J. C. Moitinho de Almeida, J. L. Murray, D. A. O. Edward, J.-P. Puissochet, G. Hirsch και L. Sevon, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: G. Tesauro

γραμματέας: L. Hewlett, υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

* το Caisse nationale d' assurances vieillesse des travailleurs salaries, εκπροσωπούμενο από την A. Roses, διευθύντρια της Διευθύνσεως Δικαστικών Διαφορών,

* η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την C. de Salins, υποδιευθύντρια της Διευθύνσεως Νομικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, και τον C. Chavance, κύριο ακόλουθο τοποθετημένο στην κεντρική υπηρεσία, Διεύθυνση Νομικών Υποθέσεων, του ιδίου υπουργείου,

* η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από τον S. Braviner, του Treasury Solicitor' s Department, επικούμενο από τον P. Duffy, barrister,

* η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τη Μ. Πατακιά, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Γαλλικής Κυβερνήσεως, της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου και της Επιτροπής κατά τη συνεδρίαση της 31ης Ιανουαρίου 1995,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 23ης Φεβρουαρίου 1995,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με απόφαση της 16ης Δεκεμβρίου 1993, η οποία περιήλθε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 25 Μαρτίου 1994, το tribunal des affaires de securite sociale de Nanterre υπέβαλε στο Δικαστήριο, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, προδικαστικό ερώτημα ως προς την ερμηνεία του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλγερίας, η οποία υπογράφηκε στο Αλγέρι στις 26 Απριλίου 1976 και εγκρίθηκε εκ μέρους της Κοινότητας με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2210/78 του Συμβουλίου, της 26ης Σεπτεμβρίου 1978 (ΕΕ ειδ. έκδ. 11/010, σ. 3, στο εξής: Συμφωνία).

2 Το ερώτημα αυτό ανέκυψε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Zoulika Krid, Αλγερινής υπηκόου, και του Caisse nationale d' assurance vieillesse des travailleurs salaries (στο εξής: CNAVTS) σχετικά με την άρνηση χορηγήσεως συμπληρωματικού επιδόματος του Fonds national de solidarite (Εθνικό Ταμείο Αλληλεγγύης, στο εξής: FNS).

3 Από τη δικογραφία προκύπτει ότι η Z. Krid είναι χήρα Αλγερινού υπηκόου του οποίου η επαγγελματική σταδιοδρομία εξελίχθηκε εξ ολοκλήρου στη Γαλλία. Η ίδια η Z. Krid ουδέποτε άσκησε επαγγελματική δραστηριότητα, κατοικεί δε στο Asnieres-sur-Seine της Γαλλίας.

4 Την 1η Δεκεμβρίου 1984, ο σύζυγος της Z. Krid, έχοντας συμπληρώσει το 65o έτος της ηλικίας του, έλαβε από το CNAVTS σύνταξη γήρατος υπολογισθείσα με βάση τα 123 τρίμηνα κατά τα οποία είχε καταβάλει εισφορές στη Γαλλία. Την 1η Απριλίου 1987, η σύνταξη του Krid προσαυξήθηκε λόγω συντηρουμένου συζύγου.

5 Όταν, στις 2 Οκτωβρίου 1992, ο Krid απεβίωσε, χορηγήθηκε στη σύζυγό του, από 1ης Νοεμβρίου 1992, η σύνταξη του αποβιώσαντος συζύγου της η σύνταξη αυτή καταβαλλόταν από το CNAVTS.

6 Στις 29 Ιουνίου 1993, η Krid ζήτησε, στη Γαλλία, συμπληρωματικό επίδομα από το FNS δυνάμει του νόμου της 30ής Ιουνίου 1956.

7 Στη Γαλλία, η σύσταση του FNS είχε γίνει με σκοπό την προώθηση μιας γενικής πολιτικής για την προστασία των ηλικιωμένων ατόμων μέσω της βελτιώσεως των πάσης φύσεως συντάξεων και επιδομάτων γήρατος. Προς τον σκοπό αυτό, καταβάλλεται ένα επίδομα, χαρακτηριζόμενο ως συμπληρωματικό, στους δικαιουμένους παροχών γήρατος ή αναπηρίας βάσει νομοθετικών ή κανονιστικών διατάξεων, όταν οι ενδιαφερόμενοι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους.

8 Τα του επιδόματος αυτού ρυθμίζονται από το κεφάλαιο 5 του τίτλου Ι, που επιγράφεται "Επιδόματα προς ηλικιωμένα άτομα", του βιβλίου VIII του νέου γαλλικού κώδικα κοινωνικής ασφαλίσεως. Οι προϋποθέσεις χορηγήσεως του επιδόματος καθορίζονται από τα άρθρα L.815-2 έως L.815-6 του κεφαλαίου αυτού.

9 Το άρθρο L.815-2 παρέχει δικαίωμα επί του συμπληρωματικού επιδόματος του FNS στα άτομα που έχουν τη γαλλική ιθαγένεια και κατοικούν επί του γαλλικού εδάφους. Κατά το άρθρο L.815-5, "στους αλλοδαπούς χορηγείται το συμπληρωματικό επίδομα μόνον εφόσον καλύπτονται από διεθνείς συμβάσεις με ρήτρα αμοιβαιότητας".

10 Με έγγραφο της 18ης Αυγούστου 1993, το CNAVTS απέρριψε την αίτηση της Krid με την αιτιολογία ότι η αιτούσα ήταν Αλγερινή υπήκοος και ότι η σύμβαση κοινωνικής ασφαλίσεως που υπογράφηκε την 1η Οκτωβρίου 1980 μεταξύ της Γαλλίας και της Αλγερίας δεν περιλαμβάνει πρωτόκολλο συμφωνίας σχετικά με το συμπληρωματικό επίδομα του FNS.

11 Στις 11 Σεπτεμβρίου 1993, η Krid προσέφυγε κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του tribunal des affaires de securite sociale de Nanterre.

12 Ενώπιον του δικαστηρίου αυτού, η Krid υποστήριξε κατ' ουσίαν ότι, ως δικαιούχος της συντάξεως του συζύγου της, υπαγόταν στο γενικό σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως της Γαλλίας και είχε δικαίωμα επί των παρεπομένων παροχών του συστήματος αυτού. Κατά την Krid, το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας απαγόρευε στις γαλλικές αρχές να επικαλεσθούν την αλγερινή ιθαγένεια της ενάγουσας προκειμένου να της αρνηθούν τη χορήγηση των ζητουμένων επιδομάτων.

13 Αντιθέτως, το CNAVTS υποστήριξε ότι, πέραν του γεγονότος ότι η Krid δεν έχει τη γαλλική ιθαγένεια και ότι ουδεμία διεθνής σύμβαση με ρήτρα αμοιβαιότητας υφίσταται μεταξύ της Γαλλίας και της Αλγερίας όσον αφορά το συμπληρωματικό επίδομα του FNS, ο κανονισμός (ΕΟΚ) 1247/92 του Συμβουλίου, της 30ής Απριλίου 1992 (ΕΕ L 136, σ. 1), για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) 1408/71 περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, ο οποίος κωδικοποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2001/83 του Συμβουλίου, της 2ας Ιουνίου 1983 (ΕΕ L 230, σ. 6, στο εξής: κανονισμός 1408/71), αναγνώριζε μόνον υπέρ των κοινοτικών υπηκόων δικαίωμα επί των παροχών για τη χορήγηση των οποίων δεν απαιτείται καταβολή εισφορών.

14 Υπό τις συνθήκες αυτές, το tribunal des affaires de securite sociale de Nanterre υπέβαλε στο Δικαστήριο το ακόλουθο ερώτημα:

"Προβλέπεται το συμπληρωματικό επίδομα του Fonds national de solidarite, το οποίο μνημονεύεται στον κανονισμό 1247/92 του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 30ής Απριλίου 1992, αποκλειστικώς και μόνον υπέρ των υπηκόων της ΕΟΚ (που κατοικούν στη Γαλλία) ή μπορεί να επεκταθεί και στους Αλγερινούς υπηκόους (κατοίκους Γαλλίας) κατ' εφαρμογήν του άρθρου 39 της Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ της ΕΟΚ και της Αλγερίας ή/και κατ' εφαρμογήν των κανονισμών της ΕΟΚ; Κατ' επέκταση, μπορεί το εν λόγω επίδομα να χορηγείται στους υπηκόους των κρατών (Μαρόκο, Τυνησία, κ.λπ.) που έχουν συνάψει με την ΕΟΚ συμφωνία συνεργασίας στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως;"

15 Προκαταρκτικώς, υπενθυμίζονται ο σκοπός και οι σχετικές διατάξεις της Συμφωνίας.

16 Κατά το άρθρο 1, η Συμφωνία έχει ως στόχο να προαγάγει τη συνεργασία μεταξύ των συμβαλλομένων μερών σε όλους τους τομείς, για να συμβάλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Αλγερίας και να ευνοήσει την ενίσχυση των σχέσεων των δύο μερών. Καθιερώνονται, δυνάμει του τίτλου Ι, συνεργασία στον οικονομικό, τεχνικό και χρηματοδοτικό τομέα, δυνάμει του τίτλου ΙΙ, συνεργασία στον τομέα των εμπορικών συναλλαγών και, δυνάμει του τίτλου ΙΙΙ, συνεργασία στον κοινωνικό τομέα.

17 Η παράγραφος 1 του άρθρου 39, το οποίο περιλαμβάνεται στον τίτλο ΙΙΙ που αφορά τη συνεργασία στον τομέα του εργατικού δυναμικού, προβλέπει τα εξής:

"Με την επιφύλαξη των διατάξεων των ακολούθων παραγράφων, οι εργαζόμενοι αλγερινής υπηκοότητας και τα μέλη της οικογενείας τους, που διαμένουν με αυτούς, απολαύουν στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως καθεστώτος που χαρακτηρίζεται από την απουσία κάθε διακρίσεως βασιζομένης στην ιθαγένεια, σε σχέση με τους υπηκόους των κρατών μελών στα οποία απασχολούνται."

18 Οι επόμενες παράγραφοι αφορούν τον συνυπολογισμό των συμπληρουμένων στα διάφορα κράτη μέλη περιόδων ασφαλίσεως, απασχολήσεως ή διαμονής, τη χορήγηση οικογενειακών επιδομάτων για τα μέλη της οικογενείας που κατοικούν εντός της Κοινότητας και τη μεταφορά στην Αλγερία των συντάξεων γήρατος, θανάτου, εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής νόσου καθώς και των συντάξεων αναπηρίας.

19 Από το εν γένει πλαίσιο της υποθέσεως της κύριας δίκης προκύπτει ότι, με το προδικαστικό ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ' ουσίαν, αν το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει στο κράτος μέλος να αρνηθεί τη χορήγηση παροχής όπως το συμπληρωματικό επίδομα του FNS, προβλεπομένης από τη νομοθεσία του υπέρ των υπηκόων του που κατοικούν εντός του κράτους αυτού, στη χήρα Αλγερινού υπηκόου η οποία κατοικεί στο κράτος μέλος αυτό και εισπράττει τη σύνταξη του συζύγου της, με την αιτιολογία ότι η ενδιαφερομένη έχει αλγερινή ιθαγένεια.

20 Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, πρέπει να εξεταστεί, πρώτον, κατά πόσον είναι δυνατή η απ' ευθείας επίκληση του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας εκ μέρους ιδιώτη ενώπιον εθνικού δικαστηρίου και, δεύτερον, αν η διάταξη αυτή καλύπτει την περίπτωση ενός μέλους της οικογενείας Αλγερινού διακινουμένου εργαζομένου το οποίο ζητεί, εντός του κράτους μέλους στο οποίο κατοικεί και εισπράττει τη σύνταξη του εν λόγω εργαζομένου, τη χορήγηση επιδόματος του τύπου της παροχής που αποτελεί το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης.

Επί του αμέσου αποτελέσματος του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας

21 Κατά πάγια νομολογία (βλ. αποφάσεις της 31ης Ιανουαρίου 1991, C-18/90, Kziber, Συλλογή 1991, σ. Ι-199, σκέψεις 15 έως 22, και της 20ής Απριλίου 1994, C-58/93, Yousfi, Συλλογή 1994, σ. Ι-1353, σκέψη 16), το άρθρο 41, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και του Βασιλείου του Μαρόκου, που υπογράφηκε στο Ραμπάτ στις 27 Απριλίου 1976 και εγκρίθηκε εκ μέρους της Κοινότητας με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2211/78 του Συμβουλίου, της 26ης Σεπτεμβρίου 1978 (ΕΕ ειδ. έκδ. 11/010, σ. 139), το οποίο θεσπίζει σαφώς και ανεπιφυλάκτως την απαγόρευση επιβολής διακρίσεων λόγω ιθαγενείας εις βάρος των Μαροκινών εργαζομένων και των μελών της οικογενείας τους που κατοικούν μαζί τους όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση, επιβάλλει σαφή και συγκεκριμένη υποχρέωση, της οποίας η εκπλήρωση ή τα αποτελέσματα δεν εξαρτώνται από καμία μεταγενέστερη πράξη για οποιοδήποτε ζήτημα εκτός των ζητημάτων που προβλέπονται στις παραγράφους 2, 3 και 4 του άρθρου αυτού. Με τις αποφάσεις αυτές, το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι ο στόχος της συμφωνίας, που συνίσταται στην προαγωγή της συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλομένων μερών σε όλους τους τομείς και ιδίως στον τομέα του εργατικού δυναμικού, επιβεβαιώνει ότι η αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων που θεσπίζει το άρθρο 41, παράγραφος 1, μπορεί να ρυθμίζει απευθείας τη νομική κατάσταση των ιδιωτών.

22 Από τις ανωτέρω σκέψεις, το Δικαστήριο συνήγαγε (βλ. προμνησθείσες αποφάσεις Kziber, σκέψη 23, και Yousfi, σκέψη 17) ότι η διάταξη αυτή μπορεί να τύχει απευθείας εφαρμογής.

23 Το κείμενο του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας ΕΟΚ-Αλγερίας είναι ταυτόσημο προς το άρθρο 41, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας ΕΟΚ-Μαρόκου, αμφότερες δε οι συμφωνίες επιδιώκουν τον ίδιο σκοπό.

24 Το άμεσο αποτέλεσμα το οποίο, ως εκ τούτου, πρέπει να αναγνωριστεί στο άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας σημαίνει ότι οι ιδιώτες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της διατάξεως αυτής έχουν το δικαίωμα να την επικαλούνται ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

Επί του περιεχομένου του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας

25 Προκειμένου να προσδιοριστεί το περιεχόμενο της αρχής της απαγορεύσεως των διακρίσεων που θεσπίζει το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας, πρέπει να εξεταστεί, αφενός, αν ένα άτομο όπως η ενάγουσα ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου εμπίπτει στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου αυτού και, αφετέρου, αν οι παροχές όπως το συμπληρωματικό επίδομα του FNS, που αποτελεί το αντικείμενο της κύριας δίκης, εμπίπτουν στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως υπό την έννοια της διατάξεως αυτής.

26 Όσον αφορά, πρώτον, το προσωπικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας, πρέπει να παρατηρηθεί ότι η διάταξη αυτή έχει καταρχήν εφαρμογή στους αλγερινής ιθαγενείας εργαζομένους, ο δε όρος "εργαζόμενος" πρέπει να νοείται ευρέως. Πράγματι, σύμφωνα με τη νομολογία που αφορά την ταυτόσημη διάταξη της Συμφωνίας Συνεργασίας ΕΟΚ-Μαρόκου (βλ. προμνησθείσες αποφάσεις Kziber, σκέψη 27, και Yousfi, σκέψη 21) και η οποία, ως εκ τούτου, εφαρμόζεται κατ' αναλογίαν και στην υπό κρίση υπόθεση, ως εργαζόμενοι πρέπει να νοούνται τόσο οι εν ενεργεία όσο και εκείνοι οι οποίοι έχουν αποχωρήσει από την αγορά εργασίας μετά τη συμπλήρωση της ηλικίας που απαιτείται για τη χορήγηση συντάξεως γήρατος ή μετά την επέλευση ενός των κινδύνων που δικαιολογούν τη χορήγηση παροχών δυνάμει άλλων κλάδων της κοινωνικής ασφαλίσεως.

27 Πρέπει, εξάλλου, να παρατηρηθεί ότι το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας καλύπτει και τα μέλη της οικογενείας των εν λόγω εργαζομένων τα οποία κατοικούν μαζί τους στο κράτος μέλος εντός του οποίου αυτοί απασχολούνται.

28 Συναφώς, η παράγραφος 2 του άρθρου 39 μνημονεύει ρητώς, όσον αφορά τον συνυπολογισμό των συμπληρουμένων εντός των διαφόρων κρατών μελών περιόδων ασφαλίσεως, απασχολήσεως ή διαμονής, τις συντάξεις λόγω θανάτου που προβλέπονται υπέρ των μελών της οικογενείας των Αλγερινών διακινουμένων εργαζομένων που κατοικούν εντός της Κοινότητας.

29 Εξάλλου, η παράγραφος 4 του άρθρου 39 προβλέπει δικαίωμα μεταφοράς στην Αλγερία ορισμένων παροχών κοινωνικής ασφαλίσεως που έχουν κτηθεί στα κράτη μέλη και μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι συντάξεις λόγω θανάτου.

30 Συνεπώς, το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας καλύπτει και τα μέλη της οικογενείας Αλγερινού διακινουμένου εργαζομένου τα οποία, μετά τον θάνατο του εργαζομένου, εξακολουθούν να κατοικούν στο κράτος μέλος εντός του οποίου απασχολήθηκε ο εργαζόμενος αυτός.

31 Υπό τις συνθήκες αυτές, ένα άτομο όπως η ενάγουσα της κύριας δίκης, ως εκ της ιδιότητάς της ως χήρας Αλγερινού διακινουμένου εργαζομένου η οποία κατοικεί στο κράτος μέλος εντός του οποίου ο εργαζόμενος, πριν από τον θάνατό του, άσκησε το σύνολο της επαγγελματικής του δραστηριότητας και η οποία λαμβάνει τη σύνταξη του συζύγου της από τη δραστηριότητα αυτή, καλύπτεται από το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας.

32 Όσον αφορά, δεύτερον, την έννοια της κοινωνικής ασφαλίσεως του άρθρου 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας, από την κατ' αναλογίαν εφαρμογή των προαναφερθεισών αποφάσεων Kziber, σκέψη 25, και Yousfi, σκέψη 24, προκύπτει ότι η έννοια αυτή πρέπει να θεωρηθεί ότι στοιχεί προς την ταυτόσημη έννοια της κοινωνικής ασφαλίσεως του κανονισμού 1408/71.

33 Καίτοι δε ο κανονισμός 1408/71, προτού τροποποιηθεί από τον κανονισμό 1247/92, δεν ανέφερε ειδικά, μεταξύ των κλάδων κοινωνικής ασφαλίσεως στους οποίους εφαρμόζεται, τον τομέα των παροχών του τύπου του συμπληρωματικού επιδόματος του FNS, κατά πάγια νομολογία (βλ., μεταξύ άλλων, τις αποφάσεις της 24ης Φεβρουαρίου 1987, 379/85, 380/85, 381/85 και 93/86, Giletti κ.λπ., Συλλογή 1987, σ. 955, και της 12ης Ιουλίου 1990, C-236/88, Επιτροπή κατά Γαλλίας, Συλλογή 1990, σ. Ι-3163) γινόταν δεκτό ότι το επίδομα αυτό ενέπιπτε στο καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1408/71 δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού.

34 Πράγματι, το Δικαστήριο έκρινε (βλ., μεταξύ άλλων, προμνησθείσα απόφαση Giletti κ.λπ., σκέψη 10) ότι μια νομοθεσία όπως αυτή που αφορά τα συμπληρωματικά επιδόματα που καταβάλλονται από το FNS επιτελεί στην πραγματικότητα διττή λειτουργία, συνιστάμενη, αφενός, στην εξασφάλιση ενός ελαχίστου ορίου μέσων διαβιώσεως σε πρόσωπα που έχουν ανάγκη και, αφετέρου, στην παροχή ενός συμπληρώματος του εισοδήματος στους δικαιούχους ανεπαρκών παροχών κοινωνικής ασφαλίσεως.

35 Το Δικαστήριο συνήγαγε από τα ανωτέρω το συμπέρασμα (βλ. προαναφερθείσα απόφαση Giletti κ.λπ., σκέψη 11) ότι, κατά το μέτρο που μια τέτοια νομοθεσία αναγνωρίζει δικαίωμα επί συμπληρωματικών παροχών που αποσκοπούν στην προσαύξηση του ποσού συντάξεων οι οποίες εμπίπτουν στην κοινωνική ασφάλιση, χωρίς οποιαδήποτε στάθμιση των αναγκών και των ατομικών καταστάσεων η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό της κοινωνικής πρόνοιας, η νομοθεσία αυτή εμπίπτει στο σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως υπό την έννοια του κανονισμού 1408/71. Το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι το γεγονός ότι ένας και ο αυτός νόμος ενδέχεται να αφορά και ωφελήματα τα οποία μπορούν να χαρακτηριστούν ως παροχές κοινωνικής πρόνοιας δεν μεταβάλλει, από πλευράς κοινοτικού δικαίου, τον εγγενή κοινωνικοασφαλιστικό χαρακτήρα μιας παροχής που συναρτάται προς σύνταξη αναπηρίας, γήρατος ή επιζώντος συζύγου, της οποίας αποτελεί αυτοδικαίως παρεπόμενο στοιχείο.

36 Εξάλλου, από την έναρξη της ισχύος, την 1η Ιουνίου 1992, του κανονισμού 1247/92 και εντεύθεν, οι παροχές του τύπου του συμπληρωματικού επιδόματος του FNS περιελήφθησαν ρητώς στο καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1408/71, ακριβώς για να ληφθεί υπόψη η προαναφερθείσα νομολογία, όπως προκύπτει από την τρίτη και τέταρτη αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 1247/92. Πράγματι, σύμφωνα με τη νέα παράγραφο 2α που προστέθηκε στο άρθρο 4 του κανονισμού 1408/71, ο κανονισμός αυτός εφαρμόζεται στις ειδικές παροχές που δεν στηρίζονται στην καταβολή συνεισφοράς οι οποίες, όπως η υπό κρίση στην κύρια δίκη, προορίζονται να καλύψουν συμπληρωματικά, αναπληρωματικά ή επικουρικά την επέλευση οιουδήποτε κινδύνου που εμπίπτει στους κλάδους που αναφέρονται στην παράγραφο 1, στοιχεία α' έως η', της διατάξεως αυτής, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ακριβώς και οι παροχές λόγω γήρατος.

37 Εφόσον, εφαρμοζομένων κατ' αναλογίαν των ως άνω αποφάσεων Kziber και Yousfi, η έννοια της κοινωνικής ασφαλίσεως κατά το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας δεν μπορεί να έχει διαφορετικό περιεχόμενο από αυτό που αναγνωρίζεται στο πλαίσιο του κανονισμού 1408/71, παροχές του είδους του συμπληρωματικού επιδόματος του FNS εμπίπτουν στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως υπό την έννοια της διατάξεως αυτής.

38 Πάντως, η Γαλλική Κυβέρνηση αντέτεινε ότι μια Αλγερινή υπήκοος, η οποία είναι χήρα Αλγερινού διακινουμένου εργαζομένου ουδέποτε όμως είχε η ίδια την ιδιότητα του εργαζομένου, δεν μπορεί να επικαλεστεί τις διατάξεις του άρθρου 39 της Συμφωνίας προκειμένου να της χορηγηθεί παροχή όπως το συμπληρωματικό επίδομα του FNS, με την αιτιολογία ότι η παροχή αυτή θεσπίζεται από το γαλλικό δίκαιο ως πρωτογενές δικαίωμα και όχι ως παράγωγο δικαίωμα κτώμενο λόγω της ιδιότητας του ενδιαφερομένου ως μέλους της οικογενείας διακινουμένου εργαζομένου.

39 Συναφώς, αρκεί η παρατήρηση ότι το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας περιορίζεται στην καθιέρωση της αρχής της απαγορεύσεως κάθε διακρίσεως, βασιζομένης στην ιθαγένεια των Αλγερινών διακινουμένων εργαζομένων και των μελών της οικογένειάς τους που κατοικούν μαζί τους, σε σχέση με τους υπηκόους των κρατών μελών εντός των οποίων οι εργαζόμενοι αυτοί απασχολούνται. Εφόσον το προσωπικό πεδίο εφαρμογής της εν λόγω διατάξεως της Συμφωνίας δεν συμπίπτει με το προσωπικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου 2 του κανονισμού 1408/71, η νομολογία που εισάγει διάκριση μεταξύ παραγώγων και πρωτογενών δικαιωμάτων των μελών της οικογενείας του διακινουμένου εργαζομένου στο πλαίσιο του κανονισμού 1408/71 δεν μπορεί να τύχει κατ' αναλογίαν εφαρμογής στο πλαίσιο της Συμφωνίας, όπως προκύπτει και από την προμνησθείσα απόφαση Kziber.

40 Υπό τις συνθήκες αυτές, η αρχή της απαγορεύσεως κάθε διακρίσεως βασιζομένης στην ιθαγένεια στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας, συνεπάγεται ότι στη χήρα Αλγερινού διακινουμένου εργαζομένου, η οποία κατοικεί στο έδαφος κράτους μέλους εντός του οποίου ο εν λόγω εργαζόμενος απασχολήθηκε και η οποία πληροί όλες τις προϋποθέσεις, πλην της προϋποθέσεως της ιθαγενείας, προκειμένου να της χορηγηθεί παροχή, όπως το συμπληρωματικό επίδομα του FNS, προβλεπόμενη υπέρ των δικαιούχων συντάξεως επιζώντος συζύγου και χορηγούμενη ανεξαρτήτως του αν ο δικαιούχος έχει την ιδιότητα του πρώην εργαζομένου, δεν μπορεί να μην αναγνωριστεί δικαίωμα επί της παροχής αυτής με αιτιολογικό την ιθαγένειά της.

41 Ενόψει όλων των ανωτέρω σκέψεων, στο tribunal des affaires de securite sociale de Nanterre πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να αρνείται τη χορήγηση παροχής, όπως το συμπληρωματικό επίδομα του FNS, προβλεπομένης από τη νομοθεσία του υπέρ των υπηκόων του που κατοικούν στο κράτος αυτό, στη χήρα Αλγερινού εργαζομένου η οποία κατοικεί στο κράτος αυτό και λαμβάνει τη σύνταξη του συζύγου της, με την αιτιολογία ότι η ενδιαφερομένη είναι Αλγερινή υπήκοος.

Επί των δικαστικών εξόδων

42 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Γαλλική Κυβέρνηση, η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

κρίνοντας επί του ερωτήματος που του υπέβαλε με απόφαση της 16ης Δεκεμβρίου 1993 το tribunal des affaires de securite sociale de Nanterre, αποφαίνεται:

Tο άρθρο 39, παράγραφος 1, της Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλγερίας, που υπογράφηκε στο Αλγέρι στις 26 Απριλίου 1976 και εγκρίθηκε εκ μέρους της Κοινότητας με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2210/78 του Συμβουλίου, της 26ης Σεπτεμβρίου 1978, έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να αρνείται τη χορήγηση παροχής, όπως το συμπληρωματικό επίδομα του Fonds national de solidarite, προβλεπομένης από τη νομοθεσία του υπέρ των υπηκόων του που κατοικούν στο κράτος αυτό, στη χήρα Αλγερινού εργαζομένου η οποία κατοικεί στο κράτος αυτό και λαμβάνει τη σύνταξη του συζύγου της, με την αιτιολογία ότι η ενδιαφερομένη είναι Αλγερινή υπήκοος.