(1)

Η οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) εισήγαγε έναν νέο, δεσμευτικό στόχο της Ένωσης σχετικά με την ανανεώσιμη ενέργεια για το 2030. Προάγει επίσης τη χρήση μηχανισμών συνεργασίας ως αποτελεσματικών εργαλείων που συμβάλλουν στην επίτευξη του εν λόγω στόχου.

(2)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/1153 επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του μέσου, πέραν των διευρωπαϊκών δικτύων, στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και θεσπίζει μια νέα κατηγορία έργων προς χρηματοδότηση στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (στο εξής: ΜΣΕ) — «διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».

(3)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να έχουν ως στόχο να επιτρέψουν την οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ένωση, να υποστηρίξουν την επίτευξη του δεσμευτικού στόχου της Ένωσης για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για το 2030, όπως αναφέρεται στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001, και να συμβάλλουν στη στρατηγική υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα έργα αυτά θα πρέπει επίσης να συμβάλλουν στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού μέσω της προαγωγής διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα του προγραμματισμού, της ανάπτυξης και της αξιοποίησης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με οικονομικά αποδοτικό τρόπο.

(4)

Για να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει πρώτα να συμπεριληφθούν σε κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ένταξη στο επίσημο καθεστώς του «διασυνοριακού έργου στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» μπορεί να προσφέρει οφέλη, όπως μεγαλύτερη προβολή, αυξημένη ασφάλεια για τους επενδυτές και ισχυρότερη στήριξη από τα κράτη μέλη.

(5)

Ένας φορέας υλοποίησης έργου του οποίου το έργο έχει επιλεγεί για συμπερίληψη στον κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί επίσης να υποβάλει αίτηση χρηματοδότησης στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153 για μελέτες ή εργασίες που σχετίζονται με το εν λόγω έργο.

(6)

Οι στόχοι, τα γενικά κριτήρια που πρέπει να πληρούνται και η διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται για τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προβλέπονται στο μέρος IV του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153. Το άρθρο 7 του εν λόγω κανονισμού εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να εκδώσει κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για τον καθορισμό των ειδικών κριτηρίων επιλογής και των λεπτομερειών της διαδικασίας επιλογής των διασυνοριακών έργων προς συμπερίληψη στον κατάλογο των διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

(7)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να καταρτίζονται μέσω μηχανισμού συνεργασίας. Ο εν λόγω μηχανισμός μπορεί να λάβει οποιαδήποτε από τις μορφές συμφωνιών συνεργασίας που προβλέπονται στα άρθρα 8, 9, 11 και 13 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, είτε μεταξύ δύο ή περισσότερων κρατών μελών είτε μεταξύ ενός ή περισσότερων κρατών μελών και μίας ή περισσότερων τρίτων χωρών. Για την εκπλήρωση αυτού του κριτηρίου είναι σημαντικό να υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη ορισμένου βαθμού στήριξης από τα κράτη μέλη και, κατά περίπτωση, από τις συμμετέχουσες τρίτες χώρες. Για τον λόγο αυτόν, θα πρέπει να υποβάλλεται γραπτή δήλωση στην οποία να εκφράζεται η βούληση να υποστηριχθεί το έργο μέσω συμφωνίας συνεργασίας, επικυρωμένης από αρμόδιο φορέα σε όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη και, κατά περίπτωση, σε τρίτες χώρες. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί όσον αφορά τον μορφότυπο της δήλωσης.

(8)

Σύμφωνα με το άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153, οι νομικές οντότητες —συμπεριλαμβανομένων των κοινοπραξιών— που είναι εγκατεστημένες σε κράτος μέλος είναι επιλέξιμες για το πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, μπορούν να υποβάλουν αίτηση βάσει συμφωνίας συνεργασίας για κοινό έργο, συμπεριλαμβανομένου έργου που αφορά τρίτη χώρα, σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 11 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001. Ωστόσο, στην ειδική περίπτωση κοινού καθεστώτος στήριξης, σύμφωνα με το άρθρο 13 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, αίτηση είναι δυνατόν να υποβάλλεται μόνον από κράτος μέλος. Αν ο μηχανισμός συνεργασίας λαμβάνει τη μορφή αυτοτελούς στατιστικής μεταβίβασης σύμφωνα με το άρθρο 8 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, δεν συνοδεύεται από πρόσθετες επενδύσεις και, ως εκ τούτου, η στήριξη στο πλαίσιο του ΜΣΕ ενδέχεται να είναι αναγκαία μόνο για μελέτες σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153.

(9)

Σύμφωνα με το παράρτημα μέρος IV σημείο 2 στοιχεία β) και γ) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153, τα διασυνοριακά έργα θα πρέπει να παρέχουν αποτελεσματικότερη λύση για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε σύγκριση με έργα που υλοποιούνται μεμονωμένα από ένα από τα συμμετέχοντα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, για να συμπεριληφθεί ένα έργο στον κατάλογο των διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει, εκτός από το να έχει καταρτισθεί μέσω μηχανισμού συνεργασίας, να αποδεικνύονται επίσης τα καθαρά κοινωνικοοικονομικά οφέλη του.

(10)

Τα καθαρά κοινωνικοοικονομικά οφέλη ενός διασυνοριακού έργου στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να αποδεικνύονται μέσω ανάλυσης κόστους-οφέλους που καλύπτει όλα τα στοιχεία του παραρτήματος μέρος IV σημείο 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153, η οποία εκπονείται από τον φορέα υλοποίησης του έργου. Μαζί με την παρούσα κατ’ εξουσιοδότηση πράξη, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει μεθοδολογία στην οποία θα καθορίζεται ο τρόπος διεξαγωγής της ανάλυσης κόστους-οφέλους και ο τρόπος με τον οποίο η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογεί τη συμμόρφωση του έργου με τα γενικά κριτήρια (3).

(11)

Το μέρος IV του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153 καθορίζει τα κύρια στάδια της διαδικασίας επιλογής ενός έργου προς συμπερίληψη στον κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η διαδικασία επιλογής θα περιλαμβάνει: α) μια πρώτη αξιολόγηση, από την Επιτροπή, των αιτήσεων για διασυνοριακό έργο στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με βάση τα γενικά κριτήρια· β) τη σύσταση, από την Επιτροπή, ομάδας για διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με την αρμοδιότητα να εγκρίνει σχέδιο καταλόγου και να παρακολουθεί την υλοποίηση των έργων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο, με σκοπό τη διατήρηση του καθεστώτος τους· γ) συμφωνία της ομάδας σχετικά με το σχέδιο καταλόγου· και δ) έγκριση του τελικού καταλόγου από την Επιτροπή και αναθεώρηση του καταλόγου κάθε 2 έτη.

(12)

Η Επιτροπή, κατά την έγκριση του τελικού καταλόγου διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα πρέπει να έχει ως στόχο τη διασφάλιση κατάλληλης γεωγραφικής ισορροπίας. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί περιφερειακές ομαδοποιήσεις για την επιλογή έργων, λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν συμμετέχουν όλα τα κράτη μέλη σε μια τέτοιου είδους ομαδοποίηση τη δεδομένη στιγμή και ότι η διασυνοριακή συνεργασία για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί επίσης να συνάπτεται μεταξύ χωρών που δεν έχουν κοινά φυσικά σύνορα.

(13)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ενδέχεται να περιλαμβάνουν διάφορες τεχνολογίες που θεωρούνται επιλέξιμες. Για παράδειγμα, παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από χερσαίες ή υπεράκτιες αιολικές εγκαταστάσεις, ηλιακή ενέργεια, βιώσιμη βιομάζα, ωκεάνια ενέργεια, γεωθερμική ενέργεια ή ενέργεια από συνδυασμό αυτών, τη σύνδεσή τους με το δίκτυο και πρόσθετα στοιχεία, όπως εγκαταστάσεις αποθήκευσης ή μετατροπής.

(14)

Τα διασυνοριακά έργα, για να καθιστούν με άμεσο τρόπο δυνατή την επίτευξη του στόχου για την ανανεώσιμη ενέργεια σε επίπεδο ΕΕ με ορίζοντα το 2030, θα πρέπει πάντα να περιλαμβάνουν μια εγκατάσταση παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ως αναπόσπαστο μέρος του έργου. Πρόσθετα στοιχεία του έργου τα οποία καθιστούν με έμμεσο τρόπο δυνατή την επίτευξη του στόχου για την ανανεώσιμη ενέργεια σε επίπεδο ΕΕ με ορίζοντα το 2030 και την οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με τη συμβολή στην αποτελεσματική ενοποίηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, μπορεί επίσης να είναι επιλέξιμα, όχι ως αυτόνομα έργα, αλλά ως αναπόσπαστο μέρος του διασυνοριακού έργου που εκτελείται επιπλέον της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τα εν λόγω πρόσθετα στοιχεία μπορεί να είναι το διασυνοριακό δίκτυο μεταφοράς, η αποθήκευση θερμότητας, η αποθήκευση ενέργειας σε συσσωρευτές, η αποθήκευση πεπιεσμένου αέρα και η αποθήκευση υγρού αέρα, η αποθήκευση υδροηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από εγκαταστάσεις άντλησης και η ηλεκτρόλυση νερού σε συνδυασμό με την αποθήκευση υδρογόνου. Οι επιλέξιμες δράσεις δεν περιορίζονται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και μπορούν να καλύπτουν και άλλους φορείς ενέργειας και τη δυνητική ζεύξη τομέων, για παράδειγμα με τη θέρμανση και την ψύξη, την παραγωγή φυσικού αερίου από ηλεκτρική ενέργεια, την αποθήκευση και τη μεταφορά.

(15)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν συνεπάγονται κατ’ ανάγκη φυσική σύνδεση μεταξύ των συνεργαζόμενων κρατών μελών. Τα εν λόγω έργα μπορούν να βρίσκονται στο έδαφος ενός μόνον από τα συμμετέχοντα κράτη μέλη, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται τα γενικά κριτήρια του μέρους IV του παραρτήματος.

(16)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις ισχύουσες νομικές απαιτήσεις για τη βιωσιμότητα, τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, καθώς και με την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» σύμφωνα με το άρθρο 17 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4).

(17)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/1153 επιτρέπει στο πρόγραμμα ΜΣΕ να στηρίζει μελέτες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και στον προσδιορισμό διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 του εν λόγω κανονισμού. Οι μελέτες αυτές αποσκοπούν στην επεξεργασία μηχανισμών συνεργασίας για τον προγραμματισμό και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην υπέρβαση των αρχικών εμποδίων για τη δρομολόγηση αυτής της συνεργασίας. Η στήριξη των εν λόγω μελετών είναι δυνατόν να προηγηθεί της συμπερίληψης ενός έργου στον κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την προετοιμασία της υποβολής αίτησης για την ένταξή του στον κατάλογο και/ή της ανάλυσης κόστους-οφέλους.

(18)

Ένα έργο στο οποίο έχει χορηγηθεί στήριξη για μελέτη βάσει του άρθρου 7 παράγραφος 3 δεν θα πρέπει να έχει πλεονέκτημα στο πλαίσιο της διαδικασίας για συμπερίληψη στον κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και/ή της διαδικασίας για λήψη χρηματοδότησης για μελέτες και εργασίες από τον ΜΣΕ. Επίσης, η εκπόνηση μελέτης σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 δεν συνεπάγεται υποχρέωση υποβολής αίτησης για συμπερίληψη στον κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ούτε αίτησης για χρηματοδότηση για μελέτες και εργασίες από τον ΜΣΕ.

(19)

Δεδομένου ότι οι κίνδυνοι και η κερδοφορία των επιλέξιμων έργων ενδέχεται να διαφέρουν και επίσης να εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να είναι σκόπιμη η χορήγηση μέρους των διαθέσιμων κονδυλίων για διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω συνεισφορών σε συνδυαστικές πράξεις ή μέσω συνδυαστικού μηχανισμού στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU.

(20)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει να τηρούν πλήρως όλες τις σχετικές διατάξεις της ενωσιακής νομοθεσίας, ιδίως όσον αφορά τη βιωσιμότητα της βιοενέργειας, την κατανομή της δυναμικότητας στα σύνορα, την αποδεσμοποίηση, τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις, τη βιοποικιλότητα και την προστασία του περιβάλλοντος.

(21)

Όλα τα έργα που περιλαμβάνονται στον κατάλογο διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να υλοποιούνται με ταχείς ρυθμούς και να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται στενά και τακτικά, ενώ παράλληλα θα διατηρείται ένα ελάχιστο επίπεδο απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων για τους φορείς υλοποίησης έργων,