Εισηγήτρια:	η κ. Jarmila DUBRAVSKÁ
Συνεισηγητής:	ο κ. Veselin MITOV

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 24.1.2023
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	28.6.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	13.7.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	580
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	182/0/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει τη φιλόδοξη ανακοίνωση της Επιτροπής (1), η οποία αποκρίνεται στην τάση μείωσης των άγριων επικονιαστών στην ΕΕ. Ωστόσο, θεωρεί ότι, πέντε έτη μετά την αρχική πρωτοβουλία, η πρόοδος που έχει σημειωθεί είναι ανεπαρκής, ιδίως όσον αφορά τη συγκέντρωση των απαραίτητων δεδομένων που θα έδιναν ώθηση στη δράση πολιτικής. Η ΕΟΚΕ σημειώνει την έλλειψη σαφούς διακυβέρνησης σχετικά με την εφαρμογή των προτεινόμενων δράσεων και προτρέπει τα κράτη μέλη να εγκρίνουν ταχέως την παρούσα ανακοίνωση.

1.2.

Η συρρίκνωση του πληθυσμού των επικονιαστών αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, όπως οι ανεπαρκείς πηγές τροφής, η έλλειψη πρακτικών αμειψισποράς, η διαχείριση φυτοφαρμάκων σε διάφορα κράτη μέλη, η κατανάλωση φυτοφαρμάκων ανά εκτάριο γεωργικών εκτάσεων, η συμπεριφορά των κατοίκων αστικών και αγροτικών περιοχών, η εισβολή μη αυτόχθονων ειδών εντόμων και φυτών, οι θηρευτές, οι μέθοδοι διαχείρισης των μελισσοκόμων, καθώς και οι παθογόνες λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένων των ιών, και τα ζητήματα κλιματικής αλλαγής. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη θέσπιση ενός ενωσιακού συστήματος παρακολούθησης των επικονιαστών (EU-PoMS).

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας την ενίσχυση των διοικητικών ικανοτήτων σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δημόσιων αρχών, των ιδιωτικών φορέων, των ερευνητικών ιδρυμάτων και των γεωργικών φορέων. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι υπάρχει έλλειψη ειδικευμένων επαγγελματιών στον τομέα αυτόν.

1.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί μετ’ επιτάσεως την παροχή σημαντικής χρηματοδότησης για την έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία, με στόχο τη συγκέντρωση βασικών επιστημονικών δεδομένων και την ανάληψη κατάλληλων πρωτοβουλιών για την αναστροφή της μείωσης των πληθυσμών των επικονιαστών, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Ο συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ είναι απαραίτητος προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα εθνικά δεδομένα ενοποιούνται και αναλύονται μέσω μιας ειδικής πλατφόρμας της ΕΕ για τους επικονιαστές, η οποία θα καταστήσει δυνατή την ανοιχτή πρόσβαση στα δεδομένα αυτά.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δημιουργία προγράμματος και στρατηγικής για αστικές περιοχές φιλικές προς τους επικονιαστές, με την ενίσχυση των πρακτικών διαχείρισης της χρήσης της γης, κάτι που έχει ως στόχο την ενίσχυση της ποικιλομορφίας των επικονιαστών και τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων σε αστικές και περιαστικές περιοχές.

1.6.

Για να επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να ανταλλάξουν γνώσεις ταχέως και να επικεντρώσουν την έρευνα στις ορθές γεωργικές πρακτικές και τις αποτελεσματικές μεθόδους ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την κατάλληλη εκπαίδευση των γεωργών σχετικά με τα περιβαλλοντικά μέτρα, μέσω εθνικών και περιφερειακών συστημάτων παροχής συμβουλών για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, τα οποία θα περιλαμβάνουν τη χρήση φυτοφαρμάκων χαμηλού κινδύνου που δεν βλάπτουν τους επικονιαστές και την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Απαιτούνται επίσης προγράμματα κατάρτισης που θα στοχεύουν στην αύξηση των γνώσεων σχετικά με την οικολογία της επικονίασης, την ταυτοποίηση των επικονιαστών και την αποκατάσταση των οικοτόπων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διεξαγωγή μελέτης της ΕΕ με στόχο την παροχή δεδομένων ακριβείας σχετικών με τον αντίκτυπο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπουν οι κεραίες τηλεπικοινωνιών στους άγριους επικονιαστές στους φυσικούς τους οικοτόπους και τα μέτρα πολιτικής που πρέπει να ληφθούν για την αποτελεσματική προστασία των επικονιαστών.

1.9.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας τρόπος μέτρησης της φωτορύπανσης σε ολόκληρη την ΕΕ, με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων, προκειμένου να αξιολογηθούν και να παρατηρηθούν οι περιφερειακές και οι τοπικές της επιπτώσεις στους επικονιαστές.

1.10.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το αίτημα της Επιτροπής για υποστήριξη από την Επιτροπή των Περιφερειών ως προς την εφαρμογή της πρωτοβουλίας για τους επικονιαστές, αλλά εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι δεν έχει γίνει ούτε μία αναφορά στην ΕΟΚΕ στις δύο πρωτοβουλίες που έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής, ιδίως όσον αφορά την ικανότητά της να προωθήσει αυτήν τη στρατηγική σε διαφορετικές κατηγορίες ενδιαφερομένων, μεταξύ άλλων, μέσω της ευαισθητοποίησης των εθνικών κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των πολιτών.

1.11.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι απαιτείται κατάλληλη χρηματοδότηση για την ικανοποίηση των προσδοκιών που περιγράφονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής και για τη διασφάλιση της συνοχής μεταξύ των διαφόρων μέτρων και μέσων πολιτικής που επηρεάζουν τη διατήρηση των άγριων επικονιαστών. Πρέπει επίσης να παρέχεται χρηματοδότηση για την καλύτερη ενημέρωση του ευρύτερου κοινού σχετικά με τη μείωση των επικονιαστών και τον αντίκτυπο που έχει στη ζωή μας, καθώς και τον αντίκτυπο της μη ανάληψης δράσης στις μελλοντικές γενιές.

1.12.

Η εφαρμογή αυστηρών μέτρων είναι απαραίτητη για την προστασία των άγριων επικονιαστών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αξιολόγησης κινδύνου των φυτοφαρμάκων και της φάσης της χρήσης τους. Η ΕΟΚΕ ζητεί μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τη χρήση φυτοφαρμάκων εντός της ΕΕ και σε τρίτες χώρες.

1.13.

Η πιο αποτελεσματική λύση είναι η επίτευξη μιας παγκόσμιας συμφωνίας για τη μείωση της χρήσης συνθετικών φυτοφαρμάκων, που θα διασφαλίσει καθολική δέσμευση και θεμιτό ανταγωνισμό. Αν και το έργο αυτό φαίνεται δύσκολο, πρέπει να ακολουθηθεί σφαιρική προσέγγιση και να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια στις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Αυτό συνίσταται και στη διεξαγωγή σοβαρής συζήτησης με θέμα την απαγόρευση των εξαγωγών φυτοφαρμάκων, των οποίων η χρήση έχει ήδη απαγορευτεί στην ΕΕ.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η αναγνώριση των ουσιαστικών οφελών των επικονιαστών και των υπηρεσιών οικοσυστήματος που παρέχουν είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη αρκετών από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Οι επικονιαστές χρησιμεύουν ως κρίσιμο μέσο μέτρησης για τον προσδιορισμό της υγείας του περιβάλλοντός μας, καθώς παρέχουν αναντικατάστατα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη.

2.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταρτίσει μια επανεξέταση της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους επικονιαστές, η οποία επιδιώκει να αντιμετωπίσει την τάση μείωσης των άγριων επικονιαστών στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη φιλόδοξη ανακοίνωση, αλλά καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, πέντε έτη μετά την αρχική πρωτοβουλία, έχει σημειωθεί μικρή πρόοδος, ιδίως όσον αφορά τη διάθεση όλων των απαραίτητων δεδομένων που στην πράξη θα έδιναν ώθηση στη δράση πολιτικής.

2.3.

Οι επικονιαστές δεν αποτελούν μόνο ουσιαστικό μέρος των λειτουργικών οικοσυστημάτων, αλλά και τη βάση για τη ζωή στον πλανήτη μας. Χιλιάδες διαφορετικά είδη άγριων επικονιαστών είναι γνωστά, ενώ οι μέλισσες αποτελούν το πιο γνωστό είδος. Η μείωση των άγριων επικονιαστών επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες, και η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό να εφαρμόζεται η αρχή της προφύλαξης για την προστασία τους.

2.4.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά τα φιλόδοξα σχέδια που εκτίθενται στην εν λόγω ανακοίνωση, αλλά σημειώνει ότι πρόκειται για έναν μακρύ κατάλογο μελλοντικών έργων για τα οποία είναι απαραίτητοι επαρκείς χρόνοι. Η ΕΟΚΕ θα ανέμενε, λόγω πίεσης χρόνου, σαφή βραχυπρόθεσμα μέτρα και δράσεις που θα αξιοποιούσαν τα διδάγματα που έχουν αντληθεί μέχρι τώρα, με βάση την έκθεση για την αρχική πρωτοβουλία για τους επικονιαστές (2). Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη για διατομεακή —και ταυτόχρονα άμεση— δράση σε όλα τα κράτη μέλη και χαιρετίζει την εισαγωγή ενός πανευρωπαϊκού πλαισίου διακυβέρνησης και παρακολούθησης για τους επικονιαστές (EU-PoMS).

2.5.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν και να δεσμευτούν ταχέως για τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, και αναμένει την ταχεία έγκριση της υπό εξέταση ανακοίνωσης.

2.6.   Παράγοντες που επηρεάζουν τη μείωση των επικονιαστών

2.6.1.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση επικονιαστών στη φύση (3). Μεταξύ των πιο σημαντικών είναι το περιβάλλον, η έλλειψη αμειψισποράς και η έμφαση των γεωργών στη μεγιστοποίηση της παραγωγής, αλλά και η συμπεριφορά των κατοίκων των πόλεων και της υπαίθρου. Η συρρίκνωση του πληθυσμού των επικονιαστών μπορεί επίσης να αποδοθεί σε άλλους παράγοντες, όπως οι ανεπαρκείς πηγές τροφής, οι επιθέσεις από χωροκατακτητικά ξένα είδη εντόμων και φυτών, οι θηρευτές, η διαχείριση φυτοφαρμάκων σε αγροτικές και αστικές περιοχές, οι πρακτικές διαχείρισης κυψελών από μελισσοκόμους και, κυρίως, οι παθογόνες λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένων των ιών, και οι παράγοντες της κλιματικής αλλαγής.

2.6.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ της μείωσης των επικονιαστών και της κατανάλωσης φυτοφαρμάκων ανά εκτάριο γεωργικής γης και της παραγωγής τροφίμων στα κράτη μέλη (4). Οι άδειες έκτακτης ανάγκης για χρήση φυτοφαρμάκων από τα κράτη μέλη αποτελούν παράδειγμα των προβλημάτων στην πράξη σχετικά με τον τρόπο αποτελεσματικής διαχείρισης της φυτοπροστασίας και διασφάλισης της ποιότητας και της ποσότητας της παραγωγής. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων καθόρισε ότι υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις για μόνο περίπου το ένα τρίτο των εξαιρέσεων από τις παρεκκλίσεις λόγω έκτακτων αναγκών σχετικά με τη χρήση αυτών των νεονικοτινοειδών. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου της 19ης Ιανουαρίου 2023 στην υπόθεση C-162/21, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη δεν μπορούν να χορηγούν περαιτέρω άδειες έκτακτης ανάγκης για προϊόντα που περιέχουν νεονικοτινοειδή.

3.   ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ I: Βελτίωση των γνώσεων σχετικά με τη μείωση των πληθυσμών επικονιαστών, τα αίτια και τις συνέπειές της

3.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι άκρως απαραίτητο να αυξηθούν οι διοικητικές ικανότητες στα κράτη μέλη και η συνεργασία μεταξύ των δημόσιων αρχών και των ιδιωτικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των ερευνητικών ιδρυμάτων και των επιστημόνων, χωρίς να μείνει στο περιθώριο ο γεωργικός τομέας.

3.2.

Η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρογνωσίας και η ανάληψη συλλογικών προσπαθειών μεταξύ των διαφορετικών ενδιαφερομένων είναι ζωτικής σημασίας για τη χάραξη οικονομικά αποδοτικών μέτρων και τη μόχλευση συνεργειών. Μια τέτοια ολοκληρωμένη προσέγγιση απαιτεί αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, των ενδιαφερομένων και του ευρύτερου κοινού.

3.3.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, εκτός από τη μείωση του πληθυσμού των επικονιαστών, υπάρχει επίσης έλλειψη εμπειρογνωμόνων στον τομέα. Οι εθνικές προσπάθειες για τη διασφάλιση της συλλογής δεδομένων πρέπει να συντονίζονται σε επίπεδο ΕΕ, μεταξύ άλλων, όσον αφορά τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων, σε μια ειδική πλατφόρμα της ΕΕ για τους επικονιαστές που θα διευκολύνει την ανοιχτή πρόσβαση στα δεδομένα. Η εν λόγω πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα σε μεμονωμένα άτομα να συνεισφέρουν σε μια συλλογική προσπάθεια, δημιουργώντας μια κοινότητα δεδομένων ανοιχτού κώδικα και ένα αποθετήριο επαληθευμένων αλγορίθμων και μοντέλων.

3.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την παροχή συγκεκριμένης και σημαντικής χρηματοδότησης για την Ε & Α&Κ προκειμένου να συγκεντρωθούν όλες οι απαραίτητες επιστημονικές πληροφορίες και να επιδιωχθούν κατάλληλες πρωτοβουλίες για την αναστροφή της μείωσης των επικονιαστών.

3.5.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά το γεγονός ότι, μετά την έγκριση της αρχικής πρωτοβουλίας, η Επιτροπή ενσωμάτωσε ένα ειδικό θέμα σχετικά με τους επικονιαστές στο πρόγραμμα εργασίας 2018-2020 για το πρόγραμμα «Ορίζων 2020». Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» πρέπει να διατεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για την έρευνα σχετικά με τους επικονιαστές, συμπεριλαμβανομένης, ενδεικτικά, της έρευνας για τους λόγους στους οποίους βασίζεται η μείωση αυτή και της παρακολούθησης των ειδών και των πληθυσμών επικονιαστών εντός της ΕΕ, μεταξύ άλλων, στις αστικές περιοχές.

4.   ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ II: Βελτίωση της διατήρησης των επικονιαστών και αντιμετώπιση των αιτίων της μείωσής τους

4.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία των διαθέσιμων δεδομένων για τους επικονιαστές όσον αφορά τον περαιτέρω καθορισμό στρατηγικών για τη διατήρηση των επικονιαστών και αναμένει συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και σε επίπεδο κρατών μελών, με στόχο την αποκατάσταση των πληθυσμών των επικονιαστών και των οικοτόπων τους στην ΕΕ.

4.2.

Η ΕΟΚΕ προτείνει, ως ιδιαίτερα σημαντική αρχική δράση, τη χαρτογράφηση των υφιστάμενων και των πιθανών αστικών οικοτόπων και δικτύων για τους επικονιαστές, υποστηρίζει δε την πρωτοβουλία της Επιτροπής να ενθαρρύνει τους δήμους να εφαρμόσουν τον οδηγό για πόλεις φιλικές προς τους επικονιαστές (5). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέσπιση ενός προγράμματος και ενός οράματος για πόλεις φιλικές προς τους επικονιαστές, με την ενίσχυση της διαχείρισης της χρήσης γης για την προώθηση της ποικιλομορφίας των επικονιαστών και τη διατήρηση περιοχών αφιερωμένων στη φύση σε αστικές και περιαστικές περιοχές. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υποστηρίξει ότι η «διαχείριση της γης πρέπει να γίνεται με προσοχή σε όλα τα κράτη μέλη, διασφαλίζοντας τη σωστή ισορροπία μεταξύ ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας και παρέχοντας τις αναγκαίες δυνατότητες χρηματοδότησης» (6).

4.3.

Προκειμένου να σταθεροποιηθεί ο αριθμός και η αφθονία των επικονιαστών στην ύπαιθρο, είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες μέσω της διαχείρισης των γεωργικών εκτάσεων. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι δεν θα επιτευχθούν πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων χωρίς δημόσιες πολιτικές που παρέχουν επαρκή οικονομική στήριξη στους γεωργούς. Η χρηματοδότηση από την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) δεν είναι η μόνη δυνατότητα για τη διαχείριση της στήριξης.

4.4.

Όλα τα μέτρα που βοηθούν στη σταθεροποίηση της κατανομής των επικονιαστών πρέπει να αξιολογούνται ρεαλιστικά. Πρέπει να αποκλειστούν πιθανά αντικρουόμενα μέτρα και να προωθηθούν συστηματικά τα κατάλληλα μέτρα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι δεν υπάρχει σαφής διακυβέρνηση για την εφαρμογή των προτεινόμενων δράσεων και θεωρεί ότι θα υπάρξει σημαντική απόκλιση μεταξύ των προσπαθειών των διαφόρων κρατών μελών.

4.5.

Η μεγάλη διαφοροποίηση στη χρήση φυτοφαρμάκων ανά εκτάριο γεωργικής γης στα κράτη μέλη οδηγεί σε ανισότητες, όχι μόνο στη διατήρηση της φύσης αλλά και στην παραγωγή. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε να διαδοθούν γρήγορα οι σχετικές γνώσεις, καθώς και να εστιάσουν τις ερευνητικές προσπάθειες στην αγροοικολογία, στη βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων και στις ορθές πρακτικές ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας.

4.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την εφαρμογή ενός διαφανούς συστήματος ελέγχου ώστε τα ανώτατα όρια καταλοίπων φυτοφαρμάκων που επιβάλλονται στα εισαγόμενα τρόφιμα να είναι τα ίδια με εκείνα που έχουν καθοριστεί για τα τρόφιμα που παράγονται στην Ένωση. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ζητήσει από την Επιτροπή να εφαρμόσει ταχέως την αμοιβαιότητα των προτύπων, προκειμένου να περιοριστούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού για τους Ευρωπαίους γεωργούς (7). Οι καταναλωτές θα πρέπει να προστατεύονται και τα ποιοτικά προϊόντα θα πρέπει να προσφέρονται σε δίκαιες τιμές.

4.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την κατάλληλη εκπαίδευση των γεωργών όσον αφορά τα περιβαλλοντικά μέτρα μέσω εθνικών και περιφερειακών συστημάτων παροχής συμβουλών για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης φυτοφαρμάκων χαμηλού κινδύνου και της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας.

4.8.

Πρέπει να αναπτυχθούν δείκτες για την κατάσταση του πληθυσμού των επικονιαστών έως το 2024, ώστε αυτοί να μπορούν να αξιολογούνται στο πλαίσιο της ΚΓΠ. Ένα ουσιαστικό βήμα είναι η διεξαγωγή συνολικής αξιολόγησης του αντίκτυπου της ΚΓΠ στην πρόληψη της μείωσης των επικονιαστών και η ενθάρρυνση πρακτικών που αναστρέφουν αυτήν τη μείωση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν τον προσανατολισμό των κονδυλίων τεχνικής συνδρομής που παρέχονται στο πλαίσιο της ΚΓΠ προς την κατεύθυνση των επικονιαστών, χρησιμοποιώντας παράλληλα πρόσθετους πόρους για την προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.

4.9.

Οι ζώνες ανθέων είναι μια καλή δεξαμενή για διαφορετικά είδη επικονιαστών και αναμφίβολα θα συμβάλλουν στην προστασία τους. Ωστόσο, θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνδυνο για τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές, εάν καλλιεργηθούν κοντά σε υπόγεια ύδατα και τα εν λόγω φυτοφάρμακα εξακολουθούν να βρίσκονται στο έδαφος. Για τον σκοπό αυτόν, θα χρειαστούν κονδύλια για την έρευνα και την ανάπτυξη μιας σαφούς μεθοδολογίας για τις ζώνες ανθέων.

4.10.

Σύμφωνα με ορισμένες επιστημονικές μελέτες (8), η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπεται από τις κεραίες τηλεπικοινωνιών μπορεί να επηρεάσει τον πληθυσμό των άγριων επικονιαστών στους φυσικούς τους οικοτόπους. Επιπλέον, το 2018 η επιστημονική επιτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους υγειονομικούς, περιβαλλοντικούς και αναδυόμενους κινδύνους (SCHEER) αξιολόγησε τον δείκτη κινδύνου όσον αφορά την αρνητική επιρροή της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (ιδιαίτερα εκείνης που συνδέεται με την τεχνολογία 5G) στο περιβάλλον ως τον υψηλότερο δυνατό (9). Πρόσθετες αξιολογήσεις που πραγματοποιήθηκαν από το πρόγραμμα Eklipse, καθώς και ανεξάρτητοι ερευνητές, επιβεβαίωσαν ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορούν ευλόγως να βλάψουν πληθυσμούς εντόμων (10). Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διεξαγωγή μελέτης της ΕΕ που θα παρέχει ακριβή στοιχεία για το θέμα αυτό και τις απαραίτητες ενέργειες πολιτικής για την εξασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας των επικονιαστών.

4.11.

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να αναπτυχθεί ένας τρόπος μέτρησης της φωτορύπανσης σε ολόκληρη την ΕΕ, με βάση δορυφορικά δεδομένα, προκειμένου να αξιολογηθούν και να παρατηρηθούν οι περιφερειακές και οι τοπικές της επιπτώσεις στους επικονιαστές.

4.12.

Τα κονδύλια που παρέχονται από την πολιτική συνοχής της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις στην προστασία και στην αποκατάσταση της φύσης και της βιοποικιλότητας, στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στη διασφάλιση βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, όπως η υλοποίηση πράσινων υποδομών για επικονιαστές με βάση τη φύση. Η ΕΟΚΕ επικροτεί εν προκειμένω τη σύσταση 11.2 της Επιτροπής.

5.   ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ III: Κινητοποίηση της κοινωνίας και προώθηση του στρατηγικού σχεδιασμού και της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα

5.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το αίτημα της Επιτροπής για υποστήριξη από την Επιτροπή των Περιφερειών όσον αφορά την εφαρμογή της πρωτοβουλίας για τους επικονιαστές από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι δεν έχει γίνει ούτε μία αναφορά στην ΕΟΚΕ σε αυτήν την πρωτοβουλία (11), αλλά ούτε και στην αρχική πρωτοβουλία (12), ιδίως όσον αφορά τον ρόλο της ως φωνής της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ. Εκτιμά ότι πρέπει να ανατεθούν συγκεκριμένα καθήκοντα στην ΕΟΚΕ για την προώθηση της εν λόγω στρατηγικής στις διάφορες κατηγορίες ενδιαφερομένων, μεταξύ άλλων, μέσω της ευαισθητοποίησης των εθνικών κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και των πολιτών.

5.2.

Θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ειδικά εργαλεία επικοινωνίας για την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη μείωση των επικονιαστών και τον αντίκτυπό της στη ζωή μας, καθώς και τον αντίκτυπο της μη ανάληψης δράσης (συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τις μελλοντικές γενιές), αλλά και για την προώθηση ενημερωτικών εκστρατειών στα δημόσια μέσα ενημέρωσης σε όλα τα κράτη μέλη. Πρέπει να δοθεί χρηματοδότηση για την καλύτερη ενημέρωση του ευρύτερου κοινού, μεταξύ άλλων, με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τηλεοπτικών σύντομων διαφημιστικών μηνυμάτων σε ζώνες υψηλής τηλεθέασης.

5.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο του συνασπισμού «Pollinator Coalition of the Willing» (13) [Συνασπισμός των εθελοντών υπέρ των επικονιαστών], μιας πλατφόρμας υπό την ηγεσία της ΕΕ που περιλαμβάνει κράτη μέλη τα οποία είναι αφοσιωμένα στην ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών, στη διεξαγωγή έρευνας για τη διατήρηση των επικονιαστών και στην παροχή αλληλοβοήθειας και συνεργασίας.

5.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί προγράμματα κατάρτισης με στόχο την αύξηση των γνώσεων σχετικά με την οικολογία των επικονιαστών, την αναγνώριση και την αποκατάσταση των οικοτόπων για συμβούλους γεωργικών εκμεταλλεύσεων, γεωργούς, δασοκόμους, διαχειριστές γης και αρχιτέκτονες τοπίου.

6.   Τελικές παρατηρήσεις

6.1.

Η Επιτροπή έχει καταρτίσει κατάλογο προτεραιοτήτων 42 δράσεων με σαφώς καθορισμένες ημερομηνίες. Για τις προτεινόμενες δράσεις, είναι σκόπιμο να καθοριστεί λεπτομερές χρονοδιάγραμμα όσον αφορά την προετοιμασία και τις επακόλουθες δοκιμές. Ένα χρονοδιάγραμμα που καθορίζεται με αυτόν τον τρόπο θα είναι ευκολότερο να ελέγχεται και να γίνει πράξη από όλους τους συμμετέχοντες.

6.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αποτελεσματική συνεργασία και η κατάλληλη κατανομή των πόρων θα είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της συνοχής μεταξύ των διαφόρων μέτρων και μέσων πολιτικής που επηρεάζουν τη διατήρηση των άγριων επικονιαστών. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ισόποσης χρηματοδότησης για την ικανοποίηση των προσδοκιών που απορρέουν από την ανακοίνωση της Επιτροπής.

6.3.

Απαιτούνται βελτιωμένες διασφαλίσεις για την προστασία των άγριων επικονιαστών τόσο κατά τη διαδικασία εκτίμησης κινδύνου των φυτοφαρμάκων όσο και κατά τη φάση της χρήσης τους. Η αποτυχία έγκρισης μιας τολμηρής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της χρήσης φυτοφαρμάκων θέτει σε κίνδυνο το μέλλον των μελισσών και άλλων επικονιαστών, ολόκληρο το οικοσύστημά μας, καθώς και την επισιτιστική ασφάλεια των κατοίκων της ΕΕ. Απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά την πραγματική χρήση φυτοφαρμάκων εντός της ΕΕ.

6.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση και η ιδανική λύση είναι η επίτευξη μιας παγκόσμιας συμφωνίας για τη μείωση της χρήσης συνθετικών φυτοφαρμάκων, γεγονός που θα διασφαλίσει την καθολική δέσμευση και τον θεμιτό οικονομικό ανταγωνισμό. Αν και ο στόχος αυτός δεν φαίνεται διόλου εύκολος, πρέπει να ακολουθηθεί σφαιρική προσέγγιση και να ενταθούν οι προσπάθειες στις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Αυτό συνίσταται και στη διεξαγωγή σοβαρής συζήτησης με θέμα την απαγόρευση των εξαγωγών φυτοφαρμάκων σε τρίτες χώρες, των οποίων η χρήση έχει ήδη απαγορευτεί στην ΕΕ.

---

(1)  COM(2023) 35 final.

(2)  COM(2021) 261 final.

(3)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών — Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας) (ΕΕ C 100 της 16.03.2023, σ. 45).

(4)  Eurostat, Γεωργοπεριβαλλοντικός δείκτης σχετικά με την κατανάλωση φυτοφαρμάκων.

(5)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, A guide for pollinator-friendly cities [Οδηγός για πόλεις φιλικές προς τους επικονιαστές].

(6)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/841 όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής, την απλούστευση των κανόνων συμμόρφωσης, τον καθορισμό των στόχων των κρατών μελών για το 2030 και τη δέσμευση για συλλογική επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2035 στον τομέα της χρήσης γης, της δασοπονίας και της γεωργίας, και του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 όσον αφορά τη βελτίωση της παρακολούθησης, της υποβολής εκθέσεων, της παρακολούθησης της προόδου και της επανεξέτασης» [COM(2021) 554 final] (ΕΕ C 152 της 6.4.2022, σ. 192).

(7)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115» [COM(2022) 305 final — 2022/0196 (COD)] (ΕΕ C 100 της 16.3.20203, σ. 137).

(8)  Electromagnetic radiation of mobile telecommunication antennas affects the abundance and composition of wild pollinators [Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των κεραιών κινητής τηλεφωνίας επηρεάζει την αφθονία και τη σύνθεση των άγριων επικονιαστών].

(9)  SCHEER, Statement on emerging health and environmental issues (2018) [Δήλωση για ανακύπτοντα ζητήματα υγείας και περιβάλλοντος (2018)].

(10)  Risk to pollinators from anthropogenic electro-magnetic radiation (EMR) [Κίνδυνος για τους επικονιαστές από την ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (EMR)].

(11)  COM(2023) 35 final.

(12)  COM(2018) 395 final.

(13)  Coalition of the Willing on Pollinators, Promote Pollinators.