Εισηγητής:	ο κ. Maurizio MENSI
Συνεισηγητής:	ο κ. Jan PIE

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2.5.2023
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	22.6.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	12.7.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	580
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	170/1/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει την αναγνώριση εκ μέρους της ΕΕ της διάστασης της ασφάλειας και της άμυνας στον τομέα του διαστήματος, την οποία συμβολίζει η δημοσίευση της κοινής ανακοίνωσης προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη διαστημική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια και την άμυνα («η στρατηγική»), στις 10 Μαρτίου 2023.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη δεδηλωμένη κοινή αντίληψη του νέου γεωπολιτικού πλαισίου με τα σοβαρά προβλήματα που προκαλεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, την κρισιμότητα των διαστημικών πόρων και υπηρεσιών, καθώς και την ανάγκη να αναπτυχθούν μέτρα για την προστασία και την προάσπισή τους, πράγμα που αποτελεί απαραίτητο βήμα για τη χάραξη μιας σοβαρής πανευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι, προτού ακόμη ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και η προστασία των διαστημικών συστημάτων και υπηρεσιών, προτεραιότητα αποτελεί ο εντοπισμός των απειλών για τον οποίο τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή όλων των σχετικών φορέων —όπως της βιομηχανίας, των κοινωνικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών— στη διαδικασία χαρτογράφησης και διατύπωσης συστάσεων. Θα είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών να κατανοήσει πλήρως το σχετικό δημόσιο συμφέρον και τα οφέλη της στρατηγικής για τους πολίτες, προκειμένου να βελτιωθεί η νομιμότητά της και να ενισχυθεί η δημόσια υποστήριξη, λόγω των σχετικών μη στρατιωτικών εφαρμογών των διαστημικών τεχνολογιών.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και η προστασία των διαστημικών συστημάτων και υπηρεσιών στην Ένωση στο σημερινό ανησυχητικό γεωπολιτικό πλαίσιο. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι βασική πρόκληση σχετικά με αυτόν τον στόχο αποτελεί η ικανότητα αύξησης του σημερινού χαμηλού επιπέδου δημόσιων επενδύσεων, μείωσης του κατακερματισμού τους και προώθησης μιας προσέγγισης ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας σε ένα πλαίσιο όπου η Ευρώπη βρίσκεται πολύ πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις στο διάστημα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της προστασίας των διαστημικών συστημάτων και υπηρεσιών στην Ένωση συνεπάγεται επίσης την εφαρμογή μέτρων για τη στήριξη της τεχνολογικής κυριαρχίας και της ανθεκτικότητας των κρίσιμων βιομηχανικών αλυσίδων αξίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η μη εξάρτηση. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά ένθερμα να αναγνωριστεί πλήρως και να τονιστεί ο καίριος ρόλος της βιομηχανίας στον εντοπισμό ζητημάτων εξάρτησης και μέτρων μετριασμού.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπενθυμίσει ότι ο τρόπος με τον οποίο το διάστημα διεισδύει και αποφέρει προστιθέμενη αξία στην ανθρωπότητα αναγνωρίζεται και επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο από τους παγκόσμιους ηγέτες. Σήμερα, ο ευρωπαϊκός διαστημικός τομέας αντιμετωπίζει κάποιες από τις πιεστικότερες προκλήσεις της εποχής μας, όπως η παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής, η συμβολή στην προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας, και η παροχή συγκεκριμένων κοινωνικοοικονομικών οφελών στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Τα θεσμικά όργανα, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες βασίζονται όλο και περισσότερο στη διαστημική τεχνολογία, τα δεδομένα και τις υπηρεσίες για τα συστήματα επικοινωνίας, πλοήγησης, εντοπισμού θέσης και γεωσκόπησης (π.χ. άμεση ενημέρωση και επιτόπια επικοινωνία σε περίπτωση καταστροφών). Ο ρόλος του διαστήματος είναι ουσιώδης για τους πολίτες και για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, καθώς και για την παγκόσμια διπλωματία, τον ενστερνισμό της ευρωπαϊκής ταυτότητας και την παροχή έμπνευσης και κινήτρων στις επόμενες γενιές.

1.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαίτερα την πιθανή μελλοντική θέσπιση «νομοθετήματος της ΕΕ για το διάστημα», που θα καλύπτει την ασφάλεια, την προστασία, τη βιωσιμότητα και την τυποποίηση, και θα κινείται προς την κατεύθυνση μιας αναγκαίας προσέγγισης της ΕΕ για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας (STM) (1).

1.8.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι όλες οι δράσεις που σχετίζονται με τη βιομηχανία (π.χ. ανταγωνιστικότητα, κρίσιμες τεχνολογίες, ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού) απαιτείται να ενσωματωθούν σε μια συνεκτική και πανευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, σε ένα πλαίσιο ισχυρότατης εξάρτησης της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας από πολύ περιορισμένες ανοιχτές αγορές.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι, ακόμη και αν απαιτούνται ειδικά μέτρα τα οποία μπορούν να είναι χρήσιμα για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων καταστάσεων, τα μέτρα αυτά μπορούν να έχουν νόημα και να είναι απολύτως αποτελεσματικά μόνο εάν συνδυάζουν μια ειδικά προσαρμοσμένη πολιτική για τις προμήθειες, μια φιλόδοξη και αποτελεσματική πολιτική έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και τη στήριξη της υιοθέτησης από την αγορά των διαστημικών τεχνολογιών και υπηρεσιών που έχουν αναπτυχθεί στην Ευρώπη, καλύπτοντας επίσης τις εξαγωγικές αγορές, ειδικότερα μέσω της οικονομικής διπλωματίας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η φιλόδοξη, αλλά και συνεπής, στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της βιωσιμότητας του διαστημικού τομέα και της ικανότητάς του να εξυπηρετεί τις ανάγκες της δημόσιας πολιτικής. Η Ευρώπη χρειάζεται ισχυρότερη και συνεπέστερη στήριξη της έρευνας και καινοτομίας ώστε να διατηρήσει τη θέση της στο διάστημα και να εξασφαλίσει τη διαθεσιμότητα μιας εγχώριας βιομηχανίας ικανής να σχεδιάζει, να παρέχει και να εκμεταλλεύεται υπερσύγχρονα διαστημικά συστήματα.

1.11.

Σε τομείς στους οποίους η συνεργασία με τρίτες χώρες είναι καίριας σημασίας, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης της ευρωπαϊκής κυριαρχίας και της αποφυγής των μη ευρωπαϊκών εξαρτήσεων σε στρατηγικούς τομείς, με παράλληλη προώθηση της συνεργασίας και της διαλειτουργικότητας, με αμοιβαιότητα και αμοιβαίο όφελος με τις ΗΠΑ και άλλα ομόφρονα τρίτα μέρη ως κοινούς κανόνες.

1.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένες και ταχείες δράσεις όσον αφορά τον στοχοθετημένο προϋπολογισμό, τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης των δράσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας (2). Ένας τέτοιος ακριβής χάρτης πορείας πρέπει να καταρτιστεί από την ΕΕ μετά από πανευρωπαϊκό συντονισμό των φορέων που συμμετέχουν στις διαστημικές δραστηριότητες.

2.   Ιστορικό

2.1.

Καθώς η κρίση της COVID-19 αποκάλυψε την έλλειψη αυτονομίας και ελέγχου της Ευρώπης όσον αφορά τις κρίσιμες υποδομές δικτύου, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επιτάχυνε περαιτέρω την πορεία προς την ενίσχυση της διάστασης της ασφάλειας και της άμυνας του διαστήματος.

2.2.

Σε θεσμικό επίπεδο, αυτό συμβολίστηκε από δύο βασικά ορόσημα:

2.2.1.

Η διακήρυξη των Βερσαλλιών, που εκδόθηκε στις 11 Μαρτίου 2022 από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις διαστημικές αμυντικές δραστηριότητες, καθώς οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν ιδίως να ενισχύσουν τη διάσταση της ασφάλειας και της άμυνας των διαστημικών βιομηχανιών και δραστηριοτήτων.

2.2.2.

Στρατηγική πυξίδα για την ασφάλεια και την άμυνα, που εκδόθηκε στις 21 Μαρτίου 2022 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την ηγεσία του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας. Χαρακτηρίζοντας το διάστημα ως ολοένα και περισσότερο διαφιλονικούμενο τομέα με σοβαρές συνέπειες στην άμυνα, η στρατηγική πυξίδα έχει πολυάριθμες επιπτώσεις στον ευρωπαϊκό διαστημικό τομέα.

2.3.

Αυτές οι πρωτοβουλίες της ΕΕ συμπληρώθηκαν και από άλλα προγράμματα συνεργασίας· για παράδειγμα, στο πλαίσιο του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) σε υπουργικό επίπεδο το 2022, το οποίο πρότεινε διάφορες πρωτοβουλίες σχετικά με την ασφάλεια στο διάστημα και από το διάστημα για τις συνεισφορές των κρατών μελών.

2.4.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία κατέδειξε, πέρα από κάθε αμφιβολία, την απόλυτη κρισιμότητα του διαστήματος ως βασικό στοιχείο. Ο πόλεμος κατέδειξε επίσης τον σημαντικό και καθοριστικό αντίκτυπο των εμπορικών περιουσιακών στοιχείων συμπληρωματικά προς τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία και τις στρατηγικές, εξ ου και η σημασία της τακτικής αλληλεπίδρασης και συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ιδίως όσον αφορά τις τεχνικές και επιχειρησιακές ικανότητες.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την απόλυτη κρισιμότητα του διαστήματος ως βασικού στοιχείου για την ανεξάρτητη και τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων και την ανάληψη δράσης από τους ευρωπαϊκούς φορείς χάραξης πολιτικής όσον αφορά τη διαχείριση κρίσεων και την ασφάλεια, πράγμα που αποτελεί απαραίτητο βήμα για τη χάραξη μιας σοβαρής πανευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής. Θα είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών ώστε να κατανοήσει πλήρως το σχετικό δημόσιο συμφέρον και τα οφέλη της στρατηγικής για τους πολίτες, προκειμένου να βελτιωθεί η νομιμότητά της και να ενισχυθεί η δημόσια στήριξη, λόγω των σχετικών μη στρατιωτικών εφαρμογών των διαστημικών τεχνολογιών.

3.2.

Οι προσπάθειες της Ευρώπης για την επίτευξη αξιόπιστης και διασφαλισμένης αυτονομίας στο διάστημα, με μέλημα την υλοποίηση της στρατηγικής αυτονομίας της, γίνονται πλέον πραγματικότητα και αποτελούν μια ολοένα και περισσότερο κοινή πρόκληση σε ολόκληρη την ήπειρο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι όλες οι προσπάθειες, είτε στρατιωτικές είτε μη στρατιωτικές, εθνικές ή ευρωπαϊκές, δημόσιες ή ιδιωτικές, πρέπει να συγκλίνουν προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικότητας και της αξιοπιστίας για τους χρήστες στον τομέα της ασφάλειας, όπως επισημάνθηκε στο σχέδιο δράσης για τις συνέργειες μεταξύ της μη στρατιωτικής, της αμυντικής και της διαστημικής βιομηχανίας (3), εξ ου και η ανάγκη ενισχυμένων συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και δυνητικών συμπράξεων με ομόφρονες χώρες.

3.3.

Υπάρχει διαρκώς αυξανόμενος κίνδυνος εμφάνισης νέων απειλητικών παραγόντων που στοχεύουν τα διαστημικά συστήματα προκειμένου να επηρεάσουν κρίσιμες υπηρεσίες που παρέχονται από δορυφόρους. Η ΕΟΚΕ θεωρεί όλο και περισσότερο ζωτικής σημασίας το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Ευρώπης για τις διαστημικές υπηρεσίες, καθώς και η εξάρτησή της από τις υπηρεσίες, αυτές να συνοδεύονται από μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία και την προάσπιση των διαστημικών ικανοτήτων και υπηρεσιών, ώστε να αποτραπεί η έκθεση της κοινωνίας και της οικονομίας της Ευρώπης σε ακόμη πιο κρίσιμες ευπάθειες.

3.4.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι τα κράτη μέλη πρέπει να επιβεβαιώσουν πλήρως την ευθύνη και την προσήλωσή τους στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια, ενισχύοντας την ελευθερία δράσης τους προς το διάστημα και εντός αυτού, βασιζόμενα στις κυρίαρχες ικανότητες και τους πόρους τους· θεωρεί δε ότι αυτό συνιστά ένα από τα αμεσότερα και κρισιμότερα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους για την ανάληψη δράσης και την άσκηση επιρροής. Προς το σκοπό αυτό, πρέπει να διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα της διαστημικής βιομηχανίας τους, καθώς και την ασφάλεια του εφοδιασμού και των υποδομών των υπηρεσιών τους, προς όφελος των πολιτών τους. Στο πλαίσιο αυτό, η διασφάλιση της κυρίαρχης και βιώσιμης πρόσβασης της Ευρώπης στο διάστημα αποτελεί αδιαμφισβήτητη προτεραιότητα.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.   Το τοπίο των διαστημικών απειλών

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον προσδιορισμό των απειλών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν διατάραξη, υποβάθμιση ή καταστροφή διαστημικών συστημάτων μέσω της εκπόνησης ετήσιας ανάλυσης του τοπίου των διαστημικών απειλών, η οποία θεωρείται καίριας σημασίας για την κατανόηση του εχθρικού περιβάλλοντος στο οποίο εξελίσσονται σήμερα και αύριο οι διαστημικές και επίγειες υποδομές και υπηρεσίες.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι μια τέτοια αξιολόγηση θα βοηθούσε να αποτραπεί η απόκτηση ευαίσθητων ικανοτήτων (συμπεριλαμβανομένων δεξιοτήτων, τεχνολογιών, πόρων και δομικών στοιχείων) από δυνητικά εχθρικές χώρες ή οργανώσεις, με στόχο τη διασφάλιση της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης και του ελέγχου των «ευαίσθητων ικανοτήτων».

4.1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) πρέπει να συμπεριλάβουν την ευρωπαϊκή διαστημική βιομηχανία (μεγάλες και μικρές οντότητες), τους ερευνητικούς και τεχνολογικούς οργανισμούς, καθώς και τις απόψεις και τη συμβολή της ακαδημαϊκής κοινότητας, στην εκπόνηση της ετήσιας ανάλυσης του τοπίου των διαστημικών απειλών, καθώς και στον προσδιορισμό των συστάσεων και των μέτρων που θα προκύψουν από αυτήν.

4.1.4.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι μια τέτοια διαδικασία θα επέτρεπε στον ιδιωτικό τομέα: α) να ασχοληθεί με νέες προτεραιότητες έρευνας και ανάπτυξης ειδικά εστιασμένες στις ήδη γνωστές απειλές ή σε κάποιο νέο είδος απειλής που θα μπορούσε να προκύψει· β) να ευαισθητοποιήσει τους πελάτες και τους θεσμικούς παράγοντες σχετικά με την ανάγκη για προληπτικές προσεγγίσεις· γ) να καθορίσει νέα πρότυπα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, ως εκ τούτου, να συμβάλει στη διαδικασία τυποποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο· δ) να επιδιώξει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών οντοτήτων· ε) να προσαρμόσει τις «επίγειες» προσεγγίσεις στο διάστημα.

4.2.   Ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της προστασίας των διαστημικών συστημάτων και υπηρεσιών στην ΕΕ

4.2.1.   Ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο ασφάλειας για την προστασία των διαστημικών συστημάτων, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη συνεργασία για συμβάντα που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια στο διάστημα

4.2.1.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι παγκόσμιες ρυθμιστικές πρωτοβουλίες και οι μονομερείς αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας (STM) ενδέχεται να δημιουργήσουν δυσχερές περιβάλλον για τους ευρωπαϊκούς παράγοντες. Οι μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται εκτός Ευρώπης θα μπορούσαν πράγματι να παρεμποδίσουν δυνητικά την ικανότητα του ευρωπαϊκού διαστημικού τομέα να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις και να επηρεάσουν τη βιωσιμότητά του, θέτοντας σε περαιτέρω κίνδυνο την ευρωπαϊκή κυριαρχία ως πρωταρχικό στόχο της ΕΕ στον τομέα του διαστήματος.

4.2.1.2.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αδράξει την ευκαιρία ώστε να βρεθεί στην πρώτη γραμμή των συζητήσεων και να θέσει τα θεμέλια για την προστασία των βασικών διαστημικών υποδομών και των συναφών υπηρεσιών της Ευρώπης. Ενεργώντας προορατικά και προάγοντας τη συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ αντί του κατακερματισμού, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δώσει στον ευρωπαϊκό διαστημικό τομέα τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τους συμφωνημένους κανόνες και τις διαδικασίες προς όφελός του και να τους προωθήσει περαιτέρω σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια περισσότερο εναρμονισμένη και συνεργατική προσέγγιση μεταξύ των κρατών μελών θα ενθάρρυνε την πραγματοποίηση κοινών επενδύσεων στην άμυνα και, ευρύτερα, στη βιομηχανία της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η δυνατότητα κοινών προμηθειών θα μπορούσε να ενισχύσει την αποδοτικότητα από πλευράς ζήτησης και να συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα και την αποδοτικότητα της ευρωπαϊκής διαστημικής και αμυντικής βιομηχανίας (4).

4.2.1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενίσχυση του δυναμικού των τεχνολογιών και των βιομηχανιών με δευτερογενείς επιδράσεις, όπως η αεροδιαστημική και οι τεχνολογίες που έχουν τόσο στρατιωτικές όσο και μη στρατιωτικές εφαρμογές («διπλής χρήσης»), θα επηρεάσει σημαντικά τόσο τη βιομηχανική όσο και τη στρατιωτική ανάπτυξη της ΕΕ.

4.2.1.4.

Όσον αφορά την ασφάλεια και την κυβερνοασφάλεια, η ΕΟΚΕ συμφωνεί απολύτως ότι η απαίτηση περί «ασφάλειας εκ σχεδιασμού» είναι ουσιώδης για την ανθεκτικότητα. Τα κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα ασφάλειας είναι επίσης ουσιώδους σημασίας, εφόσον χρησιμοποιούνται με πρακτικό τρόπο, δεδομένου ότι οι κύκλοι καθορισμού και υιοθέτησης έχουν συχνά υπερβολικά μεγάλη διάρκεια στην ανταγωνιστική αγορά που αντιμετωπίζει ο ευρωπαϊκός διαστημικός τομέας. Ως εκ τούτου, απαιτείται: α) να αναπτύσσονται τα πρότυπα αυτά παράλληλα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας· β) να θεσπιστεί μια ευέλικτη διαδικασία πιστοποίησης· γ) καλύτερη θεσμική στήριξη και συνεργασία εντός της αλυσίδας εφοδιασμού για τη συμπερίληψη των νεοφυών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ μέσω της ικανότητάς τους να πληρούν τις απαιτήσεις ασφάλειας· δ) να καθοριστούν νέα πρότυπα.

4.2.1.5.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η οδηγία CER (5)(«για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων οντοτήτων») και η οδηγία NIS2 (6) («σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση») εφαρμόζονται μόνο σε επίπεδο κρατών μελών και όχι σε επίπεδο θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι εν λόγω οδηγίες θα πρέπει να εφαρμοστούν και στους πόρους ιδιοκτησίας της ΕΕ.

4.2.2.   Ενίσχυση της τεχνολογικής κυριαρχίας του διαστημικού τομέα της ΕΕ

4.2.2.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως τη βούληση να επιδιωχθεί η αύξηση του προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», δεδομένου ότι, σε σχέση με τα τελευταία στάδια ανάπτυξης, η ΕΕ φαίνεται να μην έχει μπορέσει μέχρι στιγμής να ευθυγραμμίσει τον προϋπολογισμό της –και τα σχετικά χρηματοδοτικά μέσα– με τις δεδηλωμένες φιλοδοξίες της να φέρει τις προηγμένες τεχνολογίες στο απαιτούμενο επίπεδο ετοιμότητας.

4.2.2.2.

Στο πλαίσιο της «ανανέωσης» της κοινής ειδικής ομάδας, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να θεσπιστεί μια ενιαία διαδικασία με μέλημα ένα ενιαίο συμφωνημένο και κοινό αποθετήριο κρίσιμων καταστάσεων. Η παρουσία της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας ως βασικού παράγοντα στην εν λόγω διαδικασία είναι σημαντική, διότι η μείωση της εξάρτησης θα μπορούσε να βελτιώσει την ευρωπαϊκή κυριαρχία στον βαθμό που αυτή συμβάλλει στη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα.

4.2.2.3.

Η ΕΟΚΕ διερωτάται σχετικά με τις μελλοντικές αντίστοιχες αποστολές και αλληλεπιδράσεις της κοινής ειδικής ομάδας και του παρατηρητηρίου για τις κρίσιμες τεχνολογίες και τονίζει την ανάγκη βελτίωσης των συνεργειών μεταξύ τους.

4.2.2.4.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της δημιουργίας νέων συμμαχιών και των σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) που αφορούν τεχνολογίες σχετικές με το διάστημα και την άμυνα, διότι θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αύξηση του επιπέδου χρηματοδότησης, καθώς και στην ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα των διπλών πόρων στην Ευρώπη.

4.2.3.   Αντιμετώπιση των κινδύνων για την ασφάλεια στον τομέα του διαστήματος στην ΕΕ

4.2.3.1.

Η αντιμετώπιση των κινδύνων για την ασφάλεια στον τομέα του διαστήματος στην ΕΕ μέσω της προστασίας των αλυσίδων εφοδιασμού της και της θέσπισης κανόνων για τις προμήθειες που εγγυώνται πλήρως την ασφάλεια του εφοδιασμού είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη.

4.2.3.2.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί καίριας σημασίας την ευρεία ενσωμάτωση των δράσεων αυτών στο πλαίσιο μιας συνεκτικής και πανευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής για το διάστημα.

4.2.4.   Ανάπτυξη ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της αυτόνομης πρόσβασης της ΕΕ στο διάστημα, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας

4.2.4.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι τα αυτοπροστατευόμενα ωφέλιμα φορτία, οι εκτοξευτές ταχείας απόκρισης, οι ικανότητες επίγνωσης της κατάστασης του διαστήματος, η συντήρηση σε τροχιά και ένα ασφαλές κυρίαρχο υπολογιστικό νέφος που προορίζεται για τις διαστημικές εφαρμογές αποτελούν βασικές τεχνολογίες/ικανότητες για την ανθεκτικότητα.

4.2.4.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμα η ανεξάρτητη πρόσβαση της ΕΕ στο διάστημα, δεδομένου ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να εξαρτάται από τρίτες χώρες για την εκτόξευση των διαστημικών της συστημάτων και τη συντήρηση των δικών της διαστημικών υποδομών. Στο πλαίσιο αυτό, η εφαρμογή της αρχής της ευρωπαϊκής προτίμησης στους εκτοξευτήρες για τις θεσμικές εκτοξεύσεις είναι επιβεβλημένη.

4.2.5.   Αντιμετώπιση των διαστημικών απειλών

4.2.5.1.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι για τον εντοπισμό των απειλών απαιτείται να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη και αυτόνομη αρχιτεκτονική για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας (STM), η οποία θα βασίζεται, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία και την υποστήριξη χρηματοδοτούμενων γραμμών του προγράμματος για την περαιτέρω ανάπτυξη των ευρωπαϊκών ικανοτήτων STM (επιτήρηση και παρακολούθηση του διαστήματος — SST, επίγνωση του τομέα του διαστήματος — SDA) και θα επιταχύνει την ανάπτυξη εμπορικά βιώσιμων, ανταγωνιστικών και κλιμακούμενων ευρωπαϊκών ικανοτήτων SST και STM (7).

4.2.5.2.

Υπό την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ συμφωνεί απολύτως με την ισχυρή εστίαση της κοινής ανακοίνωσης στις ικανότητες SDA, υπό την προϋπόθεση ότι βασίζεται στη στήριξη, την εμπειρογνωσία και τις ικανότητες της βιομηχανίας –πέραν των ικανοτήτων της ΕΕ και των κρατών μελών της– σε κάθε στάδιο της διαδικασίας.

4.2.5.3.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τις προσπάθειες των κρατών μελών της ΕΕ να συντονιστούν επαρκώς σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου να στηρίξουν τον στόχο της αυξημένης ευρωπαϊκής ανοιχτής στρατηγικής αυτονομίας —σύμφωνα με τη διατλαντική εταιρική σχέση, συμμαχία, συνεργασία με βασικούς στρατηγικούς εταίρους, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, δέσμευση σε πολυμερές επίπεδο— και, ενδεχομένως, να προετοιμάσουν το έδαφος για την ανάπτυξη ικανοτήτων σε επίπεδο ΕΕ.

4.2.5.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία των διαστημικών ασκήσεων, δεδομένου ότι ο συντονισμός μεταξύ των Ευρωπαίων θα πρέπει να είναι ισχυρότερος, αποτελεσματικότερος και να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα όσον αφορά τους συμμάχους μας, ιδίως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό προϋποθέτει την οικοδόμηση κοινής νοοτροπίας όσον αφορά τις διαστημικές επιχειρήσεις.

4.2.6.   Ενίσχυση της χρήσης του διαστήματος για σκοπούς ασφάλειας και άμυνας

4.2.6.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η αυξημένη συμβολή του διαστήματος στις ευρωπαϊκές αμυντικές ικανότητες συνεπάγεται επίσης την εξάρτηση από ήδη υφιστάμενα ευρωπαϊκά εμβληματικά προγράμματα και τη βελτίωσή τους με την προσθήκη μιας διάστασης ασφάλειας και άμυνας.

4.2.6.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η επέκταση του προγράμματος Copernicus στις ικανότητες ασφάλειας θα επέφερε σημαντική αύξηση των στόχων του προγράμματος, οι οποίοι θα πρέπει να αξιολογηθούν προσεκτικά, ιδίως σε σχέση με τους συναφείς κινδύνους για τις χρηματοδοτικές ικανότητες του προγράμματος Copernicus και την τρέχουσα πολιτική ανοικτών δεδομένων του.

4.2.6.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της συμβολής της στρατηγικής στην Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ και τα συνδεδεμένα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Ειδικότερα, το Copernicus, που θεωρείται παγκόσμιο σημείο αναφοράς για την παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής και του περιβάλλοντος, συμβάλλει άμεσα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στην εξεύρεση σχετικών λύσεων, καθώς και στην υποστήριξη του ρόλου της Ευρώπης στην παγκόσμια σκηνή. Δεδομένου ότι το Copernicus έχει καταστεί το παγκοσμίως αποδεκτό πρότυπο για την επιστημονικού επιπέδου απεικόνιση και ποιότητα των δεδομένων, πρέπει να υποστηριχθεί περαιτέρω με αμείωτη φιλοδοξία.

4.2.6.4.

Όσον αφορά το IRIS2, η ΕΟΚΕ τάσσεται σθεναρά υπέρ ενός προγράμματος που θα βοηθήσει την Ένωση να παραμείνει κορυφαίος διεθνής παράγοντας με ελευθερία δράσης στον τομέα του διαστήματος.

4.2.6.5.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι όλες οι δράσεις που σχετίζονται με τη βιομηχανία (ανταγωνιστικότητα, κρίσιμες τεχνολογίες, ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού κ.λπ.) απαιτείται να ενσωματωθούν σε μια συνεκτική και πανευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, σε ένα πλαίσιο ισχυρότατης εξάρτησης της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας από πολύ περιορισμένες ανοιχτές αγορές.

4.2.6.6.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει ότι το διάστημα αποτελεί καινοτόμο και διαρκώς εξελισσόμενο τομέα. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών διαστημικών δραστηριοτήτων, η ανάπτυξη των επαγγελματικών δεξιοτήτων απαιτεί συνεχή προσαρμογή και βελτίωση. Δεδομένου ότι οι τάσεις όσον αφορά τις προσλήψεις στον συγκεκριμένο κλάδο ήταν ισχυρές κατά τα τελευταία χρόνια, και αναμένεται να παραμείνουν ισχυρές στο εγγύς μέλλον, αυτές πρέπει να συνοδευτούν και από συγκεκριμένες δράσεις, όπως η ίδρυση μιας Ακαδημίας Διαστήματος της ΕΕ.

4.2.7.   Συνεργασία για υπεύθυνες συμπεριφορές στο απώτερο διάστημα

4.2.7.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφαλής, βιώσιμη και αξιόπιστη χρήση των διαστημικών ικανοτήτων, οι συμπράξεις και οι κοινοπραξίες με άλλες περιοχές, άλλες οντότητες και άλλα ομόφρονα τρίτα μέρη είναι ουσιώδεις.

4.2.7.2.

Εάν η συνεργασία είναι καίριας σημασίας, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η διατήρηση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας και αυτονομίας θα πρέπει να συμπεριληφθεί ως απαραίτητη προϋπόθεση, με παράλληλη προώθηση της συνεργασίας και της διαλειτουργικότητας, με την αμοιβαιότητα και το αμοιβαίο όφελος με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα ομόφρονα τρίτα μέρη ως κοινούς κανόνες.

---

(1)  Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση ενωσιακού προγράμματος ασφαλούς συνδεσιμότητας για την περίοδο 2023-2027» [COM(2022) 57 final — 2022/0039 (COD)] και «Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο: Μια προσέγγιση της ΕΕ για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας — Μια συνεισφορά της ΕΕ για την αντιμετώπιση μιας παγκόσμιας πρόκλησης» [JOIN(2022) 4 final] (ΕΕ C 486 της 21.12.2022, σ. 172)· και Νέο Διάστημα.

(2)  Ειδικότερα όσον αφορά την απασχόληση των γυναικών.

(3)  COM(2021) 70 final.

(4)  Όπως επισημάνθηκε στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση πράξης για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών» [COM(2022) 349 final] (ΕΕ C 486 της 21.12.2022, σ. 168).

(5)  Οδηγία (ΕΕ) 2022/2557 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2022, για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων οντοτήτων και την κατάργηση της οδηγίας 2008/114/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 333 της 27.12.2022, σ. 164).

(6)  Οδηγία (ΕΕ) 2022/2555 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2022, σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 910/2014 και της οδηγίας (ΕΕ) 2018/1972, και για την κατάργηση της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148 (οδηγία NIS 2) (ΕΕ L 333 της 27.12.2022, σ. 80).

(7)  Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση ενωσιακού προγράμματος ασφαλούς συνδεσιμότητας για την περίοδο 2023-2027» [COM(2022) 57 final — 2022/0039 (COD)] και «Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο: Μια προσέγγιση της ΕΕ για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας — Μια συνεισφορά της ΕΕ για την αντιμετώπιση μιας παγκόσμιας πρόκλησης» [JOIN(2022) 4 final] (ΕΕ C 486 της 21.12.2022, σ. 172)· και Νέο Διάστημα.