Εισηγητής:	ο κ. Josep PUXEU ROCAMORA
Συνεισηγήτρια:	η κ. Isabel CAÑO AGUILAR

Αίτηση γνωμοδότησης	Επιστολή της ισπανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, 8.12.2022
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	1.6.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	13.7.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	580
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	197/0/0

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η υγεία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα. Επιπλέον, στην περίπτωση των παιδιών, το να μεγαλώνουν ευτυχισμένα και υγιή και να αναπτύσσουν πλήρως τις δυνατότητές τους αποτελεί δικαίωμα που κατοχυρώνεται στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

1.2.

Επί του παρόντος, το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία των παιδιών εξακολουθούν να συγκαταλέγονται στις κύριες προκλήσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) εξαιτίας περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων. Η παιδική παχυσαρκία σχετίζεται με προβλήματα σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής υγείας κατά την παιδική ηλικία και την ενηλικίωση.

1.3.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επισημαίνει την ανάγκη μείωσης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων, διότι συνδέονται άμεσα με το υπερβολικό βάρος των παιδιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις το ποσοστό παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία είναι διπλάσιο στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υπάρχουν διαφορετικά κριτήρια για την προσέγγιση του ζητήματος της παιδικής παχυσαρκίας στα διάφορα κράτη μέλη (όσον αφορά διάφορες παραμέτρους όπως η επικοινωνία, η διατροφική επισήμανση στις συσκευασίες, η προώθηση της σωματικής άσκησης και της βιώσιμης διατροφής, καθώς και η συνεκτίμηση πιο πρόσφατων παραμέτρων, όπως η υγιής χρήση των οθονών ή η προαγωγή της ψυχοσυναισθηματικής υγείας) και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να δράσουν εν προκειμένω πιο προορατικά, καθώς και να μεριμνήσουν για την περαιτέρω τυποποίηση και ένα αποτελεσματικότερο πλαίσιο.

1.5.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ανησυχία ότι οι περισσότεροι εθνικοί περιορισμοί στην προώθηση και τη διαφήμιση τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών που απευθύνονται σε παιδιά είναι υπερβολικά ελαστικοί και ότι οι υφιστάμενες προαιρετικές προσεγγίσεις δεν επαρκούν για την προστασία των παιδιών και των εφήβων. Θεωρεί ότι το διατροφικό προφίλ του ΠΟΥ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για τον περιορισμό της διαφήμισης προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, λιπαρά ή αλάτι. Θεωρεί δε σημαντικό να αντληθούν διδάγματα από τα ορθά μέτρα και τις αντίστοιχες πρακτικές σε χώρες που καταδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων των κανονιστικών ρυθμίσεων, με σκοπό τον περιορισμό της έκθεσης των παιδιών στα οπτικοακουστικά εμπορικά μηνύματα προώθησης τροφίμων και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, σάκχαρα, λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά ή trans-λιπαρά οξέα, με παράλληλο σεβασμό των ωρών μετάδοσης για παιδιά και με μέριμνα ότι όλες οι διαφημίσεις θα συμμορφώνονται με την αρχή της αλήθειας της διαφήμισης. Θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι ο ΠΟΥ τάσσεται υπέρ του περιορισμού όλων των σχετικών μορφών διαφήμισης τροφίμων που απευθύνονται σε παιδιά.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την ανανέωση του Σχεδίου δράσης της ΕΕ για την παιδική παχυσαρκία της περιόδου 2014-2020, με συνυπολογισμό των προτάσεων που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

1.7.

Για την επίτευξη αυτών των στόχων, ένα από τα μέτρα που η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο είναι να ενισχύσουν τα θεσμικά όργανα την κατανάλωση εκείνων των τροφίμων που θεωρείται ότι αποτελούν ουσιώδες μέρος της υγιεινής και βιώσιμης διατροφής (φρέσκα και τοπικά παραγόμενα φρούτα και λαχανικά εποχής, όσπρια, σιτηρά ολικής άλεσης και ζωικές πρωτεΐνες όπως τα ψάρια). Τούτο δε, για παράδειγμα, δίνοντας έμφαση στις πολιτικές για την προώθηση των γεωργικών προϊόντων της ΕΕ, αναπτύσσοντας δημόσιους διαγωνισμούς που προάγουν την υγιεινή και βιώσιμη διατροφή ή χρησιμοποιώντας φορολογικά κίνητρα (όπως επιστροφές ΦΠΑ) ως μέσο υποστήριξης της αγοράς και της κατανάλωσης τέτοιων τροφίμων, μεταξύ άλλων. Επίσης, σε ένα πληθωριστικό περιβάλλον με αυξανόμενες τιμές, αμφότερα τα μέτρα θα μπορούσαν να συμβάλουν ώστε πολύ περισσότερες οικογένειες, ιδίως οι πλέον μειονεκτούσες, να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε θρεπτική και ποιοτική διατροφή. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης τη συνέχιση της διαδικασίας αναδιαμόρφωσης και βελτίωσης της σύνθεσης των τροφίμων και των ποτών στην ευρωπαϊκή αγορά.

1.8.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να παρασχεθούν στις οικογένειες απλά μέσα ώστε να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για να κατανοήσουν τα ποικιλόμορφα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας και τις συνέπειές της στην υγεία τόσο κατά την παιδική ηλικία όσο και μετά την ενηλικίωση. Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό η κοινωνία στο σύνολό της να επικεντρωθεί στην υγιή χρήση των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών και στις προτάσεις που έχουν ήδη διατυπωθεί επ’ αυτού. Η υπερβολική χρήση οθονών έχει ως αποτέλεσμα τον καθιστικό τρόπο ζωής και την αύξηση της έκθεσης σε διαφημίσεις τροφίμων και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, λίπη και αλάτι και ενέχει κινδύνους για την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την προαγωγή της σωματικής άσκησης, της υγιεινής διατροφής και της ψυχοσυναισθηματικής υγείας μέσω του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα αποτελούν ιδανικό χώρο για την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής και την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας με θετικό τρόπο, χωρίς κοινωνικό στιγματισμό ή απόρριψη ορισμένων σωματοτύπων. Για τον σκοπό αυτό, θεωρεί ότι ένα από τα μέτρα είναι η αναθεώρηση των υφιστάμενων προγραμμάτων σπουδών, με την αύξηση του χρόνου που προβλέπεται για τη σωματική άσκηση, καθώς και την επένδυση στη διατροφική και γαστρονομική αγωγή. Τα σχολικά εστιατόρια αποτελούν βασικό στοιχείο για την προώθηση των υγιεινών διατροφικών συνηθειών των παιδιών και των εφήβων και, ως εκ τούτου, θεωρείται πολύ σημαντικό να είναι διαθέσιμα σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες και να ληφθεί μέριμνα ώστε η προσφερόμενη διατροφή να είναι υγιεινή, ισορροπημένη και ποιοτική. Επισημαίνει επίσης ότι μπορεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και να τονωθεί η εφαρμογή του προγράμματος της ΕΕ για την προώθηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και γάλακτος στα σχολεία και ότι μπορούν να προωθηθούν τα επιδόματα γεύματος με αποδέκτες παιδιά από μειονεκτούσες οικογένειες.

1.10.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να διευρύνουν και να βελτιώσουν τους δημόσιους χώρους και τις υποδομές κατά τρόπο που να ενθαρρύνει και να διευκολύνει την ενεργό κινητικότητα, ιδίως στις περιοχές γύρω από τα σχολεία ή στις διαδρομές προς τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Θεωρεί επίσης αναγκαία τη δημιουργία αστικών χώρων που να διαθέτουν αθλητικές περιοχές, παιδικές χαρές και χώρους πρασίνου που θα είναι προσβάσιμοι, ασφαλείς και φιλικοί για τα παιδιά και τους εφήβους.

1.11.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να χρησιμοποιηθεί το ψηφιακό περιβάλλον για την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής, σχέσεων και συμπεριφορών. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ ζητεί εκ νέου να πραγματοποιηθούν οπτικές διαφημιστικές εκστρατείες εμπνευσμένες από θετικές κοινωνικές διαφημιστικές εκστρατείες που απευθύνονται στα παιδιά, που να προωθούν πιο υγιεινά τρόφιμα και διατροφή, τον μη καθιστικό βίο και την υγιή χρήση των οθονών.

1.12.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις προτάσεις της Αξιολόγησης του προγράμματος της ΕΕ με θέμα (1), τη σίτιση στα σχολεία, τις γνωμοδοτήσεις με θέμα την υγιεινή και βιώσιμη διατροφή και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Επίσης, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει μέτρα για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας στο επόμενο πλαίσιο για τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων, μέτρα, για παράδειγμα, σχετικά με τη διατροφική επισήμανση και τις δημόσιες συμβάσεις.

1.13.

Η ΕΟΚΕ είναι επίσης πεπεισμένη, όπως έχει επισημάνει σε άλλες γνωμοδοτήσεις της, ότι οι δημοκρατικές καινοτομίες, όπως τα συμβούλια πολιτικής για τα τρόφιμα και η πρόκριση συμμετοχικών μεθόδων, συμβάλλουν στην ποιοτική αναβάθμιση και την ευρεία αποδοχή της χάραξης πολιτικής για τα τρόφιμα. Σε ενωσιακό δε επίπεδο ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός μέσου όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Επισιτιστικής Πολιτικής.

1.14.

Εν ολίγοις, η ΕΟΚΕ επιδιώκει να προσεγγίσει το ζήτημα της παχυσαρκίας σφαιρικά, εξετάζοντας τον μετασχηματισμό του τρόπου ζωής επί το υγιεινότερο, αλλά και όλες τις κοινωνικές παραμέτρους, και συνιστά την προώθηση δημόσιων στρατηγικών που θα εγγυώνται την καθολική πρόσβαση στην υγιεινή διατροφή, τη σωματική άσκηση και την άθληση, την καλή ανάπαυση και την ψυχοσυναισθηματική ευεξία, χωρίς καθόλου διακρίσεις.

2.   Η υγεία στον πυρήνα όλων των πολιτικών

2.1.

Η υγεία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα (2), καθώς και προϋπόθεση για τη λειτουργία της κοινωνίας και της οικονομίας μας. Ειδικότερα μάλιστα, το να μεγαλώνουν τα παιδιά ευτυχισμένα και υγιή και να αναπτύσσουν πλήρως τις δυνατότητές τους αποτελεί δικαίωμα που αναγνωρίζεται από τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (3). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έννοια της λεγόμενης «Μίας υγείας» («One health») που προάγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μια ολοκληρωμένη προσέγγιση μέσω της οποίας επιδιώκεται η βιώσιμη εξισορρόπηση και βελτιστοποίηση της ανθρώπινης υγείας.

2.2.

Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), ιδίως του ΣΒΑ 3, για τη διασφάλιση υγιούς ζωής και την προώθηση της ευεξίας όλων των ανθρώπων όλων των ηλικιών, καθώς και για τη βελτίωση της κατάστασης της υγείας όλων των Ευρωπαίων στο μέλλον. Σύμφωνα με την επιστήμη, η πρόληψη της παχυσαρκίας σε κρίσιμα στάδια του βίου, όπως τα πρώτα χρόνια της ζωής και η εφηβεία, είναι πιθανό να αποφέρει τα μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία, να μειώνει τις συναφείς δαπάνες και να αποτελεί τον πλέον υποσχόμενο τρόπο έτσι ώστε να σπάσει ο διαγενεακός κύκλος της παχυσαρκίας και των διατροφικών ανισοτήτων.

2.3.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί το αίτημα της προσεχούς ισπανικής Προεδρίας για την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ σχετικά με τα πιθανά μέτρα για τη μείωση της παιδικής παχυσαρκίας. Το αίτημα αυτό αποτελεί συνέχεια της τάσης των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κυβερνήσεων των κρατών μελών της να διαμορφώσουν και να αναπτύξουν στρατηγικές με στόχο τον περιορισμό και την πρόληψη της παχυσαρκίας και του υπερβολικού βάρους των παιδιών: i) Στη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (4) αναγνωρίζεται ότι η υγιεινή διατροφή, μαζί με τη σωματική άσκηση, είναι ζητούμενα καίριας σημασίας για την πλήρη σωματική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. ii) Βάσει της πρωτοβουλίας «Ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά», η οποία αναμένεται να συμβάλει στο να τεθούν τα δικαιώματα των παιδιών και των εφήβων στο επίκεντρο της χάραξης πολιτικής της ΕΕ, η παιδική παχυσαρκία είναι μία από τις πτυχές που θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα εθνικά σχέδια. iii) Επίσης, με την παρούσα γνωμοδότηση δίνεται συνέχεια στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για θέματα υγείας που έχουν σχέση με τη Διατροφή, το Υπερβολικό Βάρος και την Παχυσαρκία (2007), στη Λευκή Βίβλο του 2017 για την παχυσαρκία και στο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την παιδική παχυσαρκία της περιόδου 2014-2020 (5), πρωτοβουλίες οι οποίες, όπως η παρούσα έκθεση, αποσκοπούσαν στην ανάσχεση της αύξησης του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους (0-18 ετών). Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί την ανανέωση του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την παιδική παχυσαρκία 2014-2020.

3.   Η παιδική παχυσαρκία στην Ευρώπη: η τρέχουσα κατάσταση

3.1.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) (6), η παχυσαρκία είναι μια σύνθετη, μη μεταδοτική πολυπαραγοντική νόσος, που χαρακτηρίζεται από το υπερβάλλον βάρος και μπορεί να βλάψει την υγεία. Η παχυσαρκία αποτελεί επίσης παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση άλλων μη μεταδοτικών νόσων, όπως οι καρδιαγγειακές, οι μεταβολικές, οι οστεοαρθρικές ή ο καρκίνος (7), οι διαταραχές της ψυχικής υγείας και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, συνέπειες που μειώνουν το προσδόκιμο ζωής και αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Οι συνέπειες αυτές έχουν τελικά ως επακόλουθο τη σημαντική άνοδο των δαπανών των χωρών στην υγεία, καθώς και άλλων μορφών ατομικού, κοινωνικού και οικονομικού κόστους.

3.2.

Σήμερα, το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία των παιδιών εξακολουθούν να συγκαταλέγονται στις κύριες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία στις χώρες της ΕΕ. Στον πέμπτο γύρο της μελέτης της «Πρωτοβουλίας παρακολούθησης της παιδικής παχυσαρκίας» (Childhood Obesity Surveillance Initiative) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (που διενεργήθηκε μεταξύ 2018 και 2020 (8)), το 29 % των παιδιών ηλικίας 7 έως 9 ετών από τις 33 συμμετέχουσες χώρες ήταν υπέρβαρα (9) και το 12 % παχύσαρκα. Ανά φύλο, τα αγόρια παρουσίαζαν ελαφρώς υψηλότερα ποσοστά από τα κορίτσια (31 % έναντι 28 % στην κατηγορία των υπέρβαρων και 14 % έναντι 10 % στην κατηγορία των παχύσαρκων).

3.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η πανδημία COVID-19 ενδέχεται να έχει επιτείνει το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας. Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι η πανδημία COVID-19 ενδέχεται να έχει επιδεινώσει τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας, ιδίως στις περιπτώσεις των πλέον ευπαθών (10).

3.4.

ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υπάρχουν διαφορετικά κριτήρια για την προσέγγιση του ζητήματος της παιδικής παχυσαρκίας στα διάφορα κράτη μέλη (όσον αφορά διάφορες παραμέτρους όπως η επικοινωνία, η διατροφική επισήμανση στις συσκευασίες, η προώθηση της σωματικής άσκησης και της βιώσιμης διατροφής, καθώς και η συνεκτίμηση πιο πρόσφατων παραμέτρων, όπως η υγιής χρήση των οθονών ή η προαγωγή της ψυχοσυναισθηματικής υγείας). Καλεί δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να δράσουν εν προκειμένω πιο προορατικά, καθώς και να μεριμνήσουν για την περαιτέρω τυποποίηση και ένα αποτελεσματικότερο πλαίσιο.

4.   Αιτίες της παιδικής παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία δεν μπορεί να αποδοθεί σε μία μόνο αιτία, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης διαφόρων παραγόντων (11). Η εμφάνισή της οφείλεται τόσο σε ατομικούς παράγοντες (βιολογικούς/γενετικούς, φυσιολογίας και τρόπου ζωής) όσο και σε περιβαλλοντικούς (επίδραση του εκάστοτε περιβάλλοντος στο οποίο αναπτύσσεται το άτομο: οικογένεια, σχολείο, κοινότητα), ψυχοκοινωνικούς (μορφωτικό επίπεδο ή κοινωνικό στρώμα) και οικονομικούς (επίπεδο εισοδήματος των οικογενειών (12)).

4.1.

Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και οι οικονομικοί πόροι ακολουθούν κοινωνικά πρότυπα, μπορούν να καταστήσουν τις οικογένειες χαμηλού εισοδήματος πιο ευάλωτες σε κάθε επιβλαβή περιβαλλοντική έκθεση σε όλα τα στάδια της ζωής και έχουν σωρευτικό αποτέλεσμα καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου.

4.2.

Υπάρχουν επαρκή στοιχεία και τεκμήρια που αποδεικνύουν ότι η έκθεση σε ανθυγιεινούς παράγοντες διατροφής και σωματικού βάρους πριν από τη σύλληψη και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον προγραμματισμό της σύνθεσης του σώματος κατά τα πρώτα έτη της ζωής και στην τάση του ατόμου για παχυσαρκία.

4.3.

Επιπλέον, οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες στην παιδική ηλικία, οι οποίες έχουν επιδεινωθεί εξαιτίας της πανδημίας, της αύξησης του πληθωρισμού και της οικονομικής κρίσης, συνδέονται άμεσα με το υπερβάλλον βάρος στον παιδικό πληθυσμό, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις το ποσοστό των παιδιών με παχυσαρκία είναι διπλάσιο στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, καθώς ο τρόπος ζωής τους διαφέρει σε σύγκριση με τα νοικοκυριά υψηλότερου εισοδήματος.

4.4.

Η σωματική άσκηση αποτελεί παράγοντα υγείας καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου. Η σωματική άσκηση αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα για την πρόληψη και τη θεραπεία της παιδικής παχυσαρκίας και των παραγόντων πρώιμου κινδύνου όσον αφορά τον μεταβολισμό (13), καθώς και βασική συνιστώσα για την ανάπτυξη βασικών γνωστικών, κινητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Ωστόσο, το 81 % των ανηλίκων ηλικίας 11 έως 17 ετών δεν έχει επαρκή σωματική δραστηριότητα (14). Πριν από την πανδημία, μόνο ένας στους επτά εφήβους ηλικίας 15 ετών στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (14 %) ανέφερε ότι επιδιδόταν καθημερινά επί τουλάχιστον μία ώρα σε μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα (15). Ομοίως, μόνο το 25 % των αγοριών ηλικίας 15 ετών και το 15 % των κοριτσιών αυτής της ηλικίας έφταναν τα συνιστώμενα επίπεδα σωματικής άσκησης το 2014 (16).

4.5.

Η μη ισορροπημένη διατροφή, όπου υπάρχει υψηλή κατανάλωση τροφίμων και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, σάκχαρα και αλάτι, συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα υπερβάλλοντος βάρους, καθώς και με χειρότερη κατάσταση υγείας συνολικά. Από την άλλη πλευρά, οι συνήθειες που τείνουν προς μοντέλα όπως η μεσογειακή, η ατλαντική ή η σκανδιναβική διατροφή ή, απλώς, προς τη διατροφή με επικράτηση νωπών και φυτικών τροφίμων, συνδέονται με καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την υγεία (17) (18). Σύμφωνα με τον τελευταίο γύρο της μελέτης της COSI (19), λιγότερο από το ήμισυ (43 %) των ατόμων ηλικίας 6-9 ετών στην ευρωπαϊκή περιφέρεια καταναλώνουν φρέσκα φρούτα καθημερινά, ενώ το 7 % δεν καταναλώνει ποτέ φρούτα είτε τα καταναλώνει λιγότερο από μία φορά την εβδομάδα. Όσον αφορά την κατανάλωση λαχανικών, μόνο το ένα τρίτο (34 %) των παιδιών ηλικίας 6 έως 9 ετών καταναλώνει λαχανικά σε καθημερινή βάση.

4.6.

Από οικονομική και κοινωνική άποψη, η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι η εκτίναξη των τιμών των πρώτων υλών των τροφίμων σε παγκόσμια κλίμακα έχει αντίκτυπο στις τιμές καταναλωτή στην ΕΕ, επηρεάζοντας έτσι την καταναλωτική συμπεριφορά και τις διατροφικές συνήθειες των οικογενειών, των παιδιών και των εφήβων της Ευρώπης, ιδίως των πλέον ευάλωτων.

4.7.

Η συναισθηματική ευεξία και η παχυσαρκία είναι αλληλένδετες. Αφενός, διότι η συναισθηματική ευεξία είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας· αφετέρου, διότι η παιδική παχυσαρκία αυξάνει τις πιθανότητες διακρίσεων, στιγματισμού και εκφοβισμού στο σχολείο και, ως εκ τούτου, επηρεάζει τη συναισθηματική ευεξία των παιδιών.

4.8.

Η υπερέκθεση σε οθόνες έχει παρουσιαστεί ως ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για την εμφάνιση υπερβολικού βάρους/παχυσαρκίας και συσχετίζεται με αυτήν (20) (21). Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι οι διεθνείς και οι δημόσιοι οργανισμοί συνιστούν περιορισμό της έκθεσης σε οθόνη στα 120 λεπτά το πολύ ημερησίως, τα παιδιά και οι έφηβοι στην Ευρώπη δεν φαίνεται να συμμορφώνονται με αυτό (22).

5.   Συστάσεις για δράση

5.1.

Η καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί μια προοπτική κύκλου ζωής και ταυτόχρονα την αντιμετώπιση των πολλαπλών αιτιών της. Η ΕΟΚΕ προτείνει να εφαρμοστεί μια ολιστική και συμμετοχική προσέγγιση. Η επίτευξη της μείωσης της παχυσαρκίας και του υπερβολικού βάρους στα παιδιά και τους εφήβους της Ευρώπης απαιτεί τη συνεργασία και τη δέσμευση όλων (23): της δημόσιας διοίκησης, του ιδιωτικού/επιχειρηματικού τομέα, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κέντρων υγείας και των οικογενειών. Επιπλέον, αυτή η ολοκληρωμένη απόκριση πρέπει να βασίζεται σε μια θετική προοπτική που δεν προκαλεί στιγματισμό.

5.2.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται σαφώς υπέρ της ανανέωσης του Σχεδίου δράσης της ΕΕ για την παιδική παχυσαρκία της περιόδου 2014-2020, το οποίο θα πρέπει να έχει τους εξής στόχους: την προώθηση της κατάλληλης διατροφής, την ενθάρρυνση της σωματικής άσκησης, την ενθάρρυνση του υγιούς εκπαιδευτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, την εξασφάλιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, την προστασία των πλέον ευπαθών ομάδων, την ενθάρρυνση και την προαγωγή της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων και των διαφημιστών σε θέματα υγείας, και την προώθηση της συνεργασίας των διαφόρων δημόσιων υπηρεσιών. Επίσης, συνιστά την εφαρμογή μέτρων τα οποία, με ολοκληρωμένο και διατομεακό τρόπο, θα προάγουν τον υγιή μετασχηματισμό του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν και αναπτύσσονται τα παιδιά και οι έφηβοι.

5.3.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις προτάσεις της αξιολόγησης του προγράμματος της ΕΕ με θέμα τη σίτιση στα σχολεία (24), τις γνωμοδοτήσεις με θέμα την υγιεινή και βιώσιμη διατροφή και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Επίσης, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει μέτρα για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας στο επόμενο πλαίσιο για τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων, μέτρα, για παράδειγμα, σχετικά με τη διατροφική επισήμανση και τις δημόσιες συμβάσεις.

5.4.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημασία της ενίσχυσης της δημοκρατίας στον τομέα των τροφίμων και δηλώνει πεπεισμένη, όπως έχει επισημάνει σε άλλες γνωμοδοτήσεις της, ότι οι δημοκρατικές καινοτομίες, όπως τα συμβούλια πολιτικής για τα τρόφιμα και η πρόκριση συμμετοχικών μεθόδων, συμβάλλουν στην αναβάθμιση και την ευρεία αποδοχή της χάραξης πολιτικής για τα τρόφιμα. Σε ενωσιακό δε επίπεδο ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός μέσου όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Επισιτιστικής Πολιτικής.

5.5.   Μακροκοινωνικό περιβάλλον

5.5.1.

Επ’ αυτού, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ευθυγράμμισης των δράσεων όλων για να δημιουργηθεί ένα κοινωνικό οικοσύστημα που θα προωθήσει μια πολιτισμική αλλαγή η οποία θα συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων και θα ενισχύει τους υγιεινότερους τρόπους ζωής.

5.5.2.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την ανάπτυξη μέτρων που θα αυξήσουν την ικανότητα των δημόσιων συστημάτων να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα ευάλωτες καταστάσεις οι οποίες παρακωλύουν την υιοθέτηση υγιεινών τρόπων ζωής.

5.5.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τα κοινωνικά μέτρα που διευκολύνουν τη σύμπνοια και τη συνυπευθυνότητα της οικογένειας και επιτρέπουν στις οικογένειες να έχουν πρόσβαση και να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε υγιείς δραστηριότητες.

5.5.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την προώθηση δημόσιων στρατηγικών που θα εγγυώνται την πρόσβαση σε αθλητικές εγκαταστάσεις χωρίς διακρίσεις και τη διευκόλυνση της κατάλληλης σωματικής άσκησης. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων και του κοινωνικού χάσματος στη σωματική άσκηση και σε παρόμοιες δραστηριότητες, την εξασφάλιση χώρων χωρίς αποκλεισμούς και την προώθηση της ποικιλίας των σχετικών παρεχόμενων δυνατοτήτων.

5.5.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να ενισχύσουν την προοπτική της καταπολέμησης της παχυσαρκίας κατά την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των κανονιστικών διατάξεων και των πολιτικών, σε όλους τους τομείς πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη τους καθοριστικούς παράγοντες στους οποίους οφείλεται το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία.

5.5.6.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ανησυχία ότι οι περισσότεροι εθνικοί περιορισμοί στην προώθηση και τη διαφήμιση τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών που απευθύνονται σε παιδιά είναι υπερβολικά ελαστικοί και ότι οι υφιστάμενες προαιρετικές προσεγγίσεις δεν επαρκούν για την προστασία των παιδιών και των εφήβων. Θεωρεί ότι το διατροφικό προφίλ του ΠΟΥ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για τον περιορισμό της διαφήμισης προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, λιπαρά ή αλάτι. Θεωρεί δε σημαντικό να αντληθούν διδάγματα από τα ορθά μέτρα και τις αντίστοιχες πρακτικές σε χώρες που καταδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων των κανονιστικών ρυθμίσεων, με σκοπό τον περιορισμό της έκθεσης των παιδιών στα οπτικοακουστικά εμπορικά μηνύματα προώθησης τροφίμων και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, σάκχαρα, λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά ή trans-λιπαρά οξέα, με παράλληλο σεβασμό των ωρών μετάδοσης για παιδιά και με μέριμνα ότι όλες οι διαφημίσεις θα συμμορφώνονται με την αρχή της αλήθειας της διαφήμισης. Θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι ο ΠΟΥ τάσσεται υπέρ του περιορισμού όλων των σχετικών μορφών διαφήμισης τροφίμων που απευθύνονται σε παιδιά.

5.5.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να ενισχύσουν τα θεσμικά όργανα την κατανάλωση εκείνων των τροφίμων που θεωρείται ότι αποτελούν ουσιώδες μέρος της υγιεινής και βιώσιμης διατροφής (φρέσκα και τοπικά παραγόμενα φρούτα και λαχανικά εποχής, όσπρια, σιτηρά ολικής άλεσης και ζωικές πρωτεΐνες, όπως τα ψάρια). Τούτο δε, για παράδειγμα, δίνοντας έμφαση στις πολιτικές για την προώθηση των γεωργικών προϊόντων της ΕΕ, αναπτύσσοντας δημόσιους διαγωνισμούς που προάγουν την υγιεινή και βιώσιμη διατροφή ή χρησιμοποιώντας φορολογικά κίνητρα (όπως επιστροφές ΦΠΑ) ως μέσο υποστήριξης της αγοράς και της κατανάλωσης τέτοιων τροφίμων, μεταξύ άλλων.

5.5.8.

Ομοίως, η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη και τους υπευθύνους επιχειρήσεων τροφίμων να μεριμνήσουν για τη βελτίωση της σύνθεσης των προϊόντων ως μέσου προώθησης μιας πιο υγιεινής διατροφής. Εάν δεν επιτευχθεί μείωση σε ορισμένες κρίσιμες θρεπτικές ουσίες, σε εθελοντική βάση, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο πρόσθετων κινήτρων και μέτρων, συμπεριλαμβάνοντας βαθμιαία φορολογικά μέτρα αναλόγως του περιεχομένου των εν λόγω θρεπτικών ουσιών.

5.5.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο οι δημόσιες υπηρεσίες να μεριμνούν, η καθεμιά βάσει των αρμοδιοτήτων της, για την παροχή πόσιμου ύδατος δωρεάν, με την τοποθέτηση κρηνών με κατάλληλη σήμανση στους δημόσιους χώρους, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, στους χώρους και στις εγκαταστάσεις άθλησης και αναψυχής.

5.5.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να προωθηθεί η έρευνα όσον αφορά τους παράγοντες του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας, καθώς και η παραγωγή και η διάδοση της σχετικής αποκτηθείσας γνώσης, ως στρατηγικό στοιχείο για τη συντονισμένη δράση στον τομέα της υγείας.

5.5.11

. Από την πλευρά της ζήτησης, η ΕΟΚΕ τονίζει για άλλη μια φορά ότι οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να καθιστούν τους καταναλωτές ικανούς να επιλέγουν πιο υγιεινή διατροφή, μέσω της κατάρτισης και της ενημέρωσης με απλές και άμεσες εκστρατείες ευαισθητοποίησης ή μέσω της διάδοσης διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών με παιδαγωγικό χαρακτήρα.

5.5.12.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας προσέγγισης που θα περικλείει το σύνολο της κοινωνίας και, ως εκ τούτου, ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός οργάνου όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Επισιτιστικής Πολιτικής, όπως έχει επισημανθεί σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ. Το όργανο αυτό θα κληθεί να αντιμετωπίσει την παιδική παχυσαρκία.

5.6.   Οικογενειακό περιβάλλον

5.6.1.

Έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι η οικογένεια είναι φορέας μετάδοσης γνώσεων και συνηθειών, καθώς και το πρώτο μοντέλο από το οποίο γίνεται αντιληπτή η πραγματικότητα της καθημερινότητας και προσλαμβάνονται τα πρώτα πρότυπα συμπεριφοράς (25), η ΕΟΚΕ ζητεί να δίνονται στο κοινό ακριβείς και χρήσιμες πληροφορίες σχετικές με τη σημασία της μείωσης του καθιστικού και ψηφιακού τρόπου ζωής, τις υγιεινές συνήθειες ύπνου, τις διατροφικές ανάγκες κάθε ηλικίας και την προώθηση της σωματικής άσκησης.

5.6.2.

Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή προγράμματα και δράσεις για την αύξηση των δεξιοτήτων και των γνώσεων σχετικά με τη διαχείριση του υπερβάλλοντος βάρους των ανηλίκων, για την αποφυγή του στιγματισμού και για την πρόληψη κάθε αρνητικής δυναμικής όσον αφορά το σώμα. Ομοίως, θεωρεί απαραίτητη την εκπαίδευση των οικογενειών σχετικά με την υγιή χρήση των ΤΠΕ (26), ιδίως όσον αφορά τον χρόνο χρήσης και το περιεχόμενό τους.

5.6.3.

Επίσης, είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η λήψη μέτρων όπως η προώθηση του μητρικού θηλασμού, η ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για τη συμπληρωματική διατροφή των βρεφών, η βελτίωση των δεξιοτήτων των γονέων ή η οργάνωση και η διάδοση μαθημάτων μαγειρικής υγιεινών και οικονομικών συνταγών, ειδικά για οικογένειες με περιορισμένους πόρους.

5.7.   Εκπαιδευτικό περιβάλλον

5.7.1.

Το εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι ένας χώρος όπου τα παιδιά περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους. Όχι μόνο στο καθαρά εκπαιδευτικό πλαίσιο, αλλά και στον ελεύθερο ή τον εξωσχολικό χρόνο.

5.7.2.

Υπό αυτή την έννοια, είναι σημαντικό η παιδική παχυσαρκία να προσεγγίζεται θετικά στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, χωρίς κοινωνικό στιγματισμό ή απόρριψη ορισμένων σωματοτύπων. Για την ΕΟΚΕ, είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθεί μια θετική αντίληψη για το σώμα, με ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε συμπεριφορά που εισάγει διακρίσεις ή που φανερώνει ότι αρχίζει κάποια διατροφική διαταραχή.

5.7.3.

Επίσης, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να προάγονται στο σχολικό περιβάλλον η σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή. Για τον σκοπό αυτό, θεωρεί ότι ένα από τα βασικά μέτρα είναι η αναθεώρηση των υφιστάμενων προγραμμάτων σπουδών, στο πλαίσιο της οποίας είναι αναγκαία η αύξηση του χρόνου που προβλέπεται για σωματική άσκηση, η προώθηση της ποικιλίας των αθλητικών δραστηριοτήτων, καθώς και η επένδυση στη διαπαιδαγώγηση σε θέματα θρεπτικών ουσιών, διατροφής και γαστρονομίας.

5.7.4.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι τα σχολικά εστιατόρια αποτελούν βασικό στοιχείο για την προώθηση των υγιεινών διατροφικών συνηθειών των παιδιών και των εφήβων και, ως εκ τούτου, θεωρείται πολύ σημαντικό να είναι διαθέσιμα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και να ληφθεί μέριμνα ώστε η προσφερόμενη διατροφή να είναι υγιεινή, ισορροπημένη και ποιοτική.

5.8.   Χώροι αναψυχής και σχεδιασμός υγιούς αστικού περιβάλλοντος

5.8.1.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο σχεδιασμός και η χρήση του φυσικού περιβάλλοντος (συμπεριλαμβανομένων των σχολείων, των συστημάτων μεταφορών, των συνοικιών, των αθλητικών κέντρων) θα πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να παρέχονται κατάλληλες και ασφαλείς ευκαιρίες για αναψυχή και αθλοπαιδιές, καθώς και για την καθαυτό σωματική άσκηση (27).

5.8.2.

Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να διευρύνουν και να βελτιώσουν τους δημόσιους χώρους και τις υποδομές κατά τρόπο που να ενθαρρύνει και να διευκολύνει την ενεργό κινητικότητα, με περισσότερους χώρους πεζών και πιο εύκολη χρήση ποδηλάτων, ιδίως στις περιοχές γύρω από τα σχολεία ή στις διαδρομές προς εκπαιδευτικά ιδρύματα. Θεωρεί επίσης αναγκαία τη δημιουργία αστικών χώρων που να διαθέτουν αθλητικές περιοχές, παιδικές χαρές και χώρους πρασίνου που θα είναι προσβάσιμοι, ασφαλείς και φιλικοί για τα παιδιά και τους εφήβους.

5.8.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την επέκταση των χώρων πρασίνου, των πάρκων και των χώρων αναψυχής για τη σωματική άσκηση, την προώθηση της χρήσης της σκάλας ως εναλλακτικής λύσης αντί της μετακίνησης με ανελκυστήρες ή κυλιόμενες σκάλες σε χώρους αναψυχής, καθώς και την παροχή πρόσβασης σε δωρεάν πόσιμο νερό.

5.9.   Ψηφιακό και οπτικοακουστικό περιβάλλον

5.9.1.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία της ορθής μεταφοράς της οδηγίας της ΕΕ για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών και προτείνει την αξιοποίηση του ψηφιακού περιβάλλοντος —από τις ραδιοφωνικές και τις τηλεοπτικές εκπομπές έως τις νεότερες μορφές μέσων επικοινωνίας, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το Instagram και το TikTok— για την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής, σχέσεων και συμπεριφορών. Επ’ αυτού, η ΕΟΚΕ ζητεί εκ νέου, όπως έπραξε και σε προηγούμενες περιπτώσεις (28), να πραγματοποιηθούν οπτικές διαφημιστικές εκστρατείες εμπνευσμένες από τις διαφημιστικές εκστρατείες που προωθούν τα υγιεινά τρόφιμα και την υγιεινή διατροφή, τον μη καθιστικό βίο και την υγιή χρήση των οθονών.

5.10.   Περιβάλλον ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης

5.10.1.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι είναι πολύ σημαντικό οι υπηρεσίες υγείας να επικαιροποιούν τις συστάσεις που βασίζονται σε επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τις δραστηριότητες και τις παρεμβάσεις που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για την πρόληψη, την προσέγγιση και την παρακολούθηση των ατόμων με υπερβολικό βάρος και παχυσαρκία.

5.10.2.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της καθολικής κάλυψης υγείας, θα πρέπει να εξασφαλίζεται ισότιμη πρόσβαση σε ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας και στη συστηματοποιημένη και εξατομικευμένη παροχή συμβουλών για την προώθηση της σωματικής άσκησης και της ισορροπημένης διατροφής από το προσωπικό του τομέα της υγείας προς τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση υπερβολικού βάρους και παχυσαρκίας ή διατρέχουν κίνδυνο να περιέλθουν σε αυτήν. Εν προκειμένω θα προαχθεί η παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας των παιδιών από τη γέννηση έως την εφηβεία, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας, με την ενίσχυση της εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και της ευαισθητοποίησης ως προς τους υγιεινούς τρόπους ζωής των παιδιών και των εφήβων και των οικογενειών τους.

5.10.3.

Είναι ζωτικής σημασίας να παρέχεται στις κοινωνικοοικονομικά ευπαθείς οικογένειες ειδική αρωγή από επαγγελματίες της υγείας, η οποία να είναι πολιτισμικά κατάλληλη, πρακτική, εποικοδομητική, και να προάγει τη θετική αγωγή στα της παχυσαρκίας, του υπερβολικού βάρους και του συναφούς τρόπου ζωής.

5.10.4.

Επίσης, με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την προορατική συνεργασία με τις γυναίκες και τα ζευγάρια που σκοπεύουν να αποκτήσουν παιδί, την παροχή έγκαιρης και πολιτισμικά κατάλληλης υποστήριξης για την προαγωγή υγιεινών τρόπων ζωής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, παράλληλα με μηνύματα ενημέρωσης του κοινού για την προώθηση της καλύτερης διατροφής και της σωματικής άσκησης πριν από τη σύλληψη, καθώς και τη μέριμνα για τη στήριξη του θηλασμού.

---

(1)  Έκθεση αξιολόγησης της ΕΟΚΕ: Αξιολόγηση του προγράμματος της ΕΕ για τα σχολεία.

(2)  Το δικαίωμα στην υγεία διατυπώθηκε για πρώτη φορά στον Καταστατικό Χάρτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) (1946), στον οποίο αναφέρεται ότι: «[η] καλυτέρα κατάστασις υγείας την οποίαν είναι ικανόν να αποκτήσει παν ανθρώπινον ον, αποτελεί εν εκ των θεμελιωδών δικαιωμάτων αυτού […]». Στο προοίμιο του Καταστατικού Χάρτη ορίζεται ότι «[η] υγεία είναι κατάστασις πλήρους σωματικής ευεξίας πνευματικής και κοινωνικής τοιαύτης, δεν συνίσταται δε μόνον εις τη μη ύπαρξιν ασθενείας ή αναπηρίας». Στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948 αναφέρεται η υγεία ως μέρος του δικαιώματος σε επαρκές βιοτικό επίπεδο (άρθρο 25). Αναγνωρίστηκε εκ νέου ως ανθρώπινο δικαίωμα το 1966 στο άρθρο 12 του Διεθνούς συμφώνου για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα.

(3)  Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού, 1989.

(4)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, COM(2021) 142 final: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52021DC0142.

(5)  https://health.ec.europa.eu/system/files/2016-11/childhoodobesity_actionplan_2014_2020_en_0.pdf.

(6)   Draft recommendations for the prevention and management of obesity over the life course, including potential targets (σχέδια συστάσεων για την πρόληψη και τη θεραπεία της παχυσαρκίας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών στόχων). Έγγραφο προβληματισμού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 2021. Αναρτημένο εδώ: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/obesity/who-discussion-paper-on-obesity---final190821.pdf?sfvrsn=4cd6710a_24&download=true.

(7)  Weihrauch-Blüher, S., Wiegand, S.,«Risk Factors and Implications of Childhood Obesity», Curr Obes Rep, 2018 Dec 7(4):254-259.

(8)   Report on the fifth round of data collection, 2018–2020: WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI), Κοπεγχάγη, Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ στην Ευρώπη, 2022.

(9)  Υπέρβαρος = υπερβολικό σωματικό βάρος + παχυσαρκία.

(10)  WHO European Regional Obesity Report 2022 και https://www.who.int/europe/news/item/11-05-2021-high-rates-of-childhood-obesity-alarming-given-anticipated-impact-of-covid-19-pandemic.

(11)   Population-based approaches to childhood obesity prevention, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Γενεύη, 2012.

(12)  Kansra, A.R., Lakkunarajah, S., Jay, M.S., Childhood and Adolescent Obesity: A Review, 2021, 8:581461.

(13)  Whiting, S., et. al., «Physical Activity, Screen Time, and Sleep Duration of Children Aged 6-9 Years in 25 Countries: An Analysis within the WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI) 2015-2017», Obes Facts, 2021, 14(1):32-44.

(14)  Guthold R., Stevens G.A., Riley L.M., Bull F.C., «Global trends in insufficient physical activity among adolescents: a pooled analysis of 298 population-based surveys with 1· 6 million participants», Lancet Child Adolesc Heal, 2020, 4(1):23-35.

(15)  ΟΟΣΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση (2022), Health at a Glance: Europe 2022: State of Health in the EU Cycle, Εκδόσεις ΟΟΣΑ, Παρίσι.

(16)   Adolescent obesity and related behaviours: trends and inequalities in the WHO European Region, 2002–2014, Κοπεγχάγη, Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ στην Ευρώπη, 2017.

(17)  Willett, W. et al., «Food in the Anthropocene: the EAT-Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems», 2019, the Lancet, τ. 393, σ. 447-492.

(18)  Afshin, Ashkan et al., «Health effects of dietary risks in 195 countries, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017», the Lancet, τ. 393, εκδ. 10184, σ. 1958-1972.

(19)   Report on the fifth round of data collection, 2018–2020: WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI), Κοπεγχάγη, Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ στην Ευρώπη, 2022.

(20)  Fang, K., Mu, M., Liu, K., He, Y., «Screen time and childhood overweight/obesity: A systematic review and meta-analysis», Child Care Health Dev, 2019 Sep; 45(5):744-753.

(21)  Haghjoo, P., Siri, G., Soleimani, E., Farhangi, M.A., Alesaeidi, S., «Screen time increases overweight and obesity risk among adolescents: a systematic review and dose-response meta-analysis», BMC Primary Care, 2022; 23(1):161.

(22)   Report on the fifth round of data collection, 2018–2020: WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI), Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2022.

(23)  Dobbs, R., Sawers, C., Thompson, F., Manyika, J., Woetzel, J.R., Child, P. et al., Overcoming obesity: An initial economic analysis, McKinsey Global Institute, 2014.

(24)  Έκθεση αξιολόγησης της ΕΟΚΕ: Αξιολόγηση του προγράμματος της ΕΕ για τα σχολεία.

(25)  Hebestreit, A., Intemann, T., Siani, A., et al., «Dietary Patterns of European Children and Their Parents in Association with Family Food Environment: Results from the I.Family Study», Nutrients, 2017; 9(2):126.

(26)  Τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών.

(27)  Tackling obesity by creating healthy residential environments, WHO, 2007.

(28)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Προώθηση μιας υγιεινής και βιώσιμης διατροφής στην ΕΕ» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας) (ΕΕ C 190 της 5.6.2019, σ. 9).