Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Έκθεση επανεξέτασης σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας»

(2023/C 157/03)

Εισηγητής: Rob JONKMAN (NL/EPP) δημοτικός σύμβουλος Όπστερλαντ Έγγραφο αναφοράς: Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Έκθεση επανεξέτασης σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας COM(2022) 383 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ),

Γενικές παρατηρήσεις

1.

επικροτεί την έκθεση επανεξέτασης, η οποία παρέχει μια χρήσιμη επικαιροποίηση και συνολική αξιολόγηση της κατάστασης όσον αφορά την εφαρμογή του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1), αλλά επισημαίνει ότι η έκθεση δεν περιέχει κρίσιμης σημασίας, πιο εμπεριστατωμένες πληροφορίες που απαιτούνται για τη διαμόρφωση καλύτερης εικόνας σχετικά με την πραγματική εφαρμογή σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο·

2.

θεωρεί χαμένη ευκαιρία, ανεξάρτητα από όσα προβλέπονται στο άρθρο16 του κανονισμού, το ότι δεν περιλαμβάνονται ποιοτικές αναλύσεις στην έκθεση επανεξέτασης. Δεν είναι, κατά συνέπεια, σαφές με ποιον τρόπο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρακολουθεί την πρόοδο που σημειώνεται σε ποιοτικό επίπεδο όσον αφορά τις επενδύσεις του ΜΑΑ, και ιδίως τις μακροπρόθεσμες εθνικές μεταρρυθμίσεις, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα συμμετέχουν σε αυτήν τη διαδικασία.

3.

επιπλέον, εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η έκθεση επανεξέτασης δεν αναλύει ορισμένα σημεία που είναι ζωτικής σημασίας για την ορθή εφαρμογή του ΜΑΑ, όπως: — η διακυβέρνηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) και των σχετικών διαδικασιών· — η πραγματική προσθετικότητα των υποστηριζόμενων έργων· — οι συνέργειες και οι κίνδυνοι αλληλεπικαλύψεων με άλλες πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ· — η αποτελεσματική συμβολή του ΜΑΑ στη συνοχή, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για τη νομική βάση του ΜΑΑ· — η συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

4.

συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η επιτυχία του ΜΑΑ εξαρτάται από τη στενή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ). Η αναφορά τους μόνο συλλογικά, συχνά υπό τον γενικό όρο «ενδιαφερόμενα μέρη», δεν αρκεί. Μια οικονομικά αποδοτική και δημοκρατική εφαρμογή θα πρέπει να συνοδεύεται από την πλήρη εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας που κατοχυρώνονται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (2)·

5.

συμφωνεί ότι, όπως αναφέρεται στην έκθεση επανεξέτασης, ο ΜΑΑ μπορεί να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις ανισότητες μεταξύ γυναικών και ανδρών μέσω μέτρων που εστιάζουν ειδικά στην ισότητα των φύλων και υποστηρίζοντας την ενσωμάτωση της διάστασης της ισότητας στους έξι πυλώνες πολιτικής (3)·

6.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιολογήσει τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη φάση υλοποίησης και να διασφαλίσει ότι τα σχετικά δεδομένα συλλέγονται αποτελεσματικά στο πλαίσιο του συστήματος υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις επιδόσεις, δηλαδή του πίνακα αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα, και αξιοποιώντας τις έρευνες και τις μελέτες που έχουν διεξαχθεί μέχρι στιγμής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ), το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής (ΕΟΠ), τα πολιτικά ιδρύματα και τη διάσκεψη των Παράκτιων Περιφερειών της Ευρώπης (CPMR)·

7.

επισημαίνει ότι το γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας εφαρμόζεται πλήρως στον ΜΑΑ, και παροτρύνει την Επιτροπή να παρακολουθεί προσεκτικά σε όλα τα κράτη μέλη πότε επηρεάζεται η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της Ένωσης και η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ κατά τρόπο επαρκώς άμεσο, μέσω παραβιάσεων των αρχών του κράτους δικαίου, και να αναλαμβάνει δράση όταν είναι αναγκαίο·

Ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην υλοποίηση και την εκτέλεση του ΜΑΑ

8.

υπογραμμίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές βρίσκονται εξαρχής στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης της πανδημίας COVID-19 και των κοινωνικοοικονομικών συνεπειών της, τόσο με τις δικές τους δράσεις πολιτικής σε πολλούς τομείς όσο και με την εφαρμογή των αποφάσεων των εθνικών κυβερνήσεων·

9.

υπογραμμίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές παρέχουν την πλειονότητα των δημόσιων υπηρεσιών στους κατοίκους και τις επιχειρήσεις τους και επενδύουν σε τομείς πολιτικής που καλύπτονται από τα ΕΣΑΑ, ιδίως στον τομέα της οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης, καθώς και της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Εάν δεν ληφθούν υπόψη οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές –το πολιτικό επίπεδο που βρίσκεται πλησιέστερα στο κοινό– υπάρχει κίνδυνος να μην επιτευχθούν τα ορόσημα και οι στόχοι που καθορίζονται στα ΕΣΑΑ· επισημαίνει ότι το ίδιο πρόβλημα υφίσταται και στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο λόγω της έλλειψης αναγνώρισης του ρόλου των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

10.

επαναλαμβάνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές γνωρίζουν καλύτερα τις ιδιαίτερες ανάγκες και προκλήσεις των πολιτών και των επιχειρήσεων. Δεδομένου ότι τα περισσότερα ΕΣΑΑ και οι στόχοι διατυπώνονται σε κεντρικό επίπεδο χωρίς διαβούλευση με το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, συχνά δεν συνάδουν με τις τοπικές, περιφερειακές, τοποκεντρικές ανάγκες και τα μοναδικά πλεονεκτήματά τους·

11.

υποστηρίζει ότι οι τρόποι με τους οποίους καταρτίστηκαν τα ΕΣΑΑ και συμμετείχαν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές δεν συμβάλλουν στην προώθηση του ενστερνισμού των σχεδίων ανάκαμψης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η εμπειρία από το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο καταδεικνύει σαφώς ότι η ανεπαρκής εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων (ΣΑΧ) οφειλόταν εν μέρει στην έλλειψη ενστερνισμού σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και ικανότητας συμβολής στις ΣΑΧ· επισημαίνει ότι οι «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» που ζητεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου πρέπει να εξεταστούν από την άποψη της επικουρικότητας, ώστε να καλύπτουν μόνο ζητήματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της ΕΕ·

12.

δηλώνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαθέτουν, κατά την εκτέλεση πολλών έργων και προγραμμάτων του ΜΑΑ, νομοθετικές εξουσίες καίριας σημασίας για την επιτυχή εφαρμογή του ΜΑΑ. Έχει, συνεπώς, καίρια σημασία να συμμετέχουν άμεσα οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές στην υλοποίηση των ΕΣΑΑ, ανάλογα με τον βαθμό οικονομικής, φορολογικής και δημοσιονομικής αυτονομίας που τους αναγνωρίζεται σύμφωνα με το εθνικό τους νομικό πλαίσιο και την αρχή της επικουρικότητας·

13.

υπενθυμίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι υπεύθυνες για το ένα τρίτο του συνόλου των δημόσιων δαπανών και για πάνω από το ήμισυ των δημόσιων επενδύσεων στην ΕΕ, πολλές εκ των οποίων αφορούν τομείς πολιτικής καθοριστικής σημασίας για τον ΜΑΑ. Η ενεργός συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών είναι απαραίτητη καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχής εφαρμογή· εν προκειμένω επισημαίνονται αρμοδιότητες όπως: ανακαίνιση κτιρίων, βιώσιμη αστική κινητικότητα, ανθεκτικότητα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, παραγωγή καθαρής ενέργειας, εκπαίδευση και αποτελεσματικότερη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης·

Η εδαφική διάσταση παραβλέπεται κατά την παρακολούθηση της υλοποίησης του ΜΑΑ

14.

επισημαίνει ότι οι διαβουλεύσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2021 (4) και το 2022 (5) από την ΕτΠ και το ΣΕΔΠ και η συγκριτική μελέτη του 2022 (6) κατέδειξαν ότι η συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στον σχεδιασμό, την προετοιμασία και την υλοποίηση των ΕΣΑΑ ήταν πολύ περιορισμένη. Παρά τα ορισμένα καλά παραδείγματα που αποτελούν περισσότερο την εξαίρεση παρά τον κανόνα, οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες θεωρούν ότι δεν έχουν τηρηθεί οι αρχές της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και της επικουρικότητας·

15.

τονίζει ότι μόνο μία στις δέκα τοπικές ή περιφερειακές αρχές συμμετείχε πλήρως (1 %) ή εν μέρει (9 %) στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, όπως επισημαίνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας της ΕτΠ για τους τοπικούς και περιφερειακούς πολιτικούς στην ΕΕ (7), μια απογοητευτική διαπίστωση που αντικατοπτρίζεται σε άλλες αναλύσεις και διαβουλεύσεις που πραγματοποιήθηκαν από την ΕτΠ, την ΕΟΠ, τα πολιτικά ιδρύματα και τη CPMR, μεταξύ άλλων·

16.

διαπιστώνει με λύπη ότι η πρόταση στην αιτιολογική σκέψη 34 του κανονισμού ΜΑΑ, στην οποία υπογραμμίζεται η σημασία της συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, έχει αγνοηθεί στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, παρόλο που οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι υπεύθυνες για το 53 % των δημόσιων επενδύσεων στην ΕΕ και έχουν βασικές αρμοδιότητες για την εφαρμογή πολιτικών που σχετίζονται με τους έξι πυλώνες των ΕΣΑΑ·

17.

υπενθυμίζει ότι, όπως αναφέρεται στην έκθεση επανεξέτασης, ο κανονισμός ΜΑΑ (αιτιολογική σκέψη 34) αναγνωρίζει το γεγονός ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές «μπορούν να θεωρηθούν σημαντικοί εταίροι στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων» και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να ζητείται «η δέουσα διαβούλευση και συμμετοχή τους σύμφωνα με το εθνικό νομικό πλαίσιο», και ότι το άρθρο 18 απαιτεί τα ΕΣΑΑ να περιλαμβάνουν περίληψη της διαδικασίας διαβούλευσης με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές (μεταξύ άλλων) και τον τρόπο με τον οποίο η συμβολή τους αντικατοπτρίζεται στο σχέδιο·

18.

επισημαίνει ότι η κατάρτιση των ΕΣΑΑ πραγματοποιήθηκε στα περισσότερα κράτη μέλη σύμφωνα με μια διαδικασία από την κορυφή προς τη βάση, η οποία ενέχει τον κίνδυνο συγκεντρωτικής διαχείρισης των κυριότερων δημόσιων επενδύσεων και υπονομεύει την τελική επιτυχία του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το γεγονός αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη σημασία που αποδίδεται στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, με την αρχή της επικουρικότητας, καθώς και με τη διαδικασία αποκέντρωσης των αρμοδιοτήτων που ανελήφθη σε πολλά κράτη μέλη κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως όσον αφορά τα προγράμματα των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ)·

19.

τονίζει ότι η συγκεντρωτική προσέγγιση έχει ως αποτέλεσμα την παράβλεψη, στην έκθεση επανεξέτασης, των εδαφικών διαφορών όσον αφορά όχι μόνο τις προκλήσεις, αλλά και τις ευκαιρίες. Ως εκ τούτου, η αποτελεσματικότητα και ο αντίκτυπος των ΕΣΑΑ ενδέχεται να υπολείπονται του επιθυμητού στόχου. Οι περιφέρειες που υστερούσαν ως προς την ανάπτυξή τους ήδη πριν από την εμφάνιση της πανδημίας κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωπες με ακόμη ευρύτερο χάσμα όσον αφορά την απασχόληση, το μορφωτικό επίπεδο, τη στήριξη των επιχειρήσεων, την ψηφιοποίηση, την κινητικότητα ή άλλους βασικούς τομείς πολιτικής·

20.

τονίζει επίσης ότι, κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και των ευκαιριών οικονομικής επιδότησης, θα πρέπει να ενισχυθεί η διοικητική ικανότητα πολλών τοπικών και περιφερειακών αρχών. Στο πλαίσιο αυτό, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να στηρίξει ενεργά τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι οποίες αντιμετώπιζαν ήδη προβλήματα απορρόφησης των κονδυλίων της ΕΕ στο παρελθόν, ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα απορρόφησης και να βελτιωθεί η εφαρμογή όλων των μελλοντικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ·

21.

προειδοποιεί ότι έχει προκύψει μια απροσδόκητη διχοτόμηση, η οποία οδηγεί σε δύο διαφορετικές κατηγορίες συμμετεχουσών τοπικών και περιφερειακών αρχών. Μια πρώτη, μικρή ομάδα τοπικών και περιφερειακών αρχών που συμμετείχαν από την κεντρική κυβέρνηση από την αρχή και τώρα στη φάση υλοποίησης και, ως εκ τούτου, αντιμετωπίζουν τις εδαφικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες και μια δεύτερη, μεγαλύτερη ομάδα τοπικών και περιφερειακών αρχών που δεν συμμετείχαν δεόντως από την αρχή του σχεδιασμού και αργότερα στην εφαρμογή του ΜΑΑ. Κατά συνέπεια, τα υφιστάμενα προβλήματα που προκαλούνται από τον αποκλεισμό τους επιδεινώθηκαν (8)· αυτό δεν μπορεί να αποτελεί στόχο του ΜΑΑ και υπονομεύει την εδαφική διάσταση της ΕΕ·

22.

τονίζει ότι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο είναι μια υπερσυγκεντρωτική διαδικασία από την κορυφή προς τη βάση, η οποία ως επί το πλείστον στερείται της συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών. Θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί και να αναπτυχθεί όταν χρησιμοποιείται για την ιεράρχηση των μελλοντικών (περιφερειακών) ταμείων, επενδύσεων ή προγραμμάτων, δεδομένου ότι επί του παρόντος παραβλέπει τις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης και της πολυεπίπεδης εταιρικής σχέσης και δεν αναγνωρίζει τον ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών·

Συνέργειες με άλλα ταμεία και προγράμματα της ΕΕ

23.

ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για λόγους ορθής παρακολούθησης, να διευκρινίσει τον τρόπο με τον οποίο πληρούνται σε εθνικό επίπεδο οι απαιτήσεις που αναφέρονται στο άρθρο 28 του κανονισμού ΜΑΑ για τη διασφάλιση της συμπληρωματικότητας και της συνέργειας μεταξύ των ταμείων και των χρηματοδοτικών μέσων·

24.

επικροτεί το γεγονός ότι, σύμφωνα με την έκθεση επανεξέτασης, τα κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει σημαντικό αριθμό μέτρων για τη στήριξη της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής (9). Επειδή στα περισσότερα κράτη μέλη οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι οι κύριοι εκτελεστές και υπόλογοι για την πολιτική συνοχής, αλλά ως επί το πλείστον δεν συμμετείχαν δεόντως στην προετοιμασία του ΜΑΑ, η ΕτΠ εκφράζει τον φόβο ότι οι στόχοι της εδαφικής συνοχής (στο πλαίσιο του πυλώνα 4) δεν θα επιτευχθούν·

25.

επισημαίνει ότι είναι σημαντικό να αποφευχθεί η προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και τονίζει ότι η αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της εμπιστοσύνης των πολιτών της ΕΕ στην εφαρμογή του ΜΑΑ. Οι λεπτομερείς απαιτήσεις του κανονισμού ΜΑΑ που σχετίζονται με την εφαρμογή της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» και την κατηγοριοποίηση των πράσινων επενδύσεων θα πρέπει να τηρούνται από τα κράτη μέλη, προκειμένου να αποφευχθεί η πιθανή παραβίαση της απαίτησης δαπανών του 37 % για τις πράσινες επενδύσεις·

26.

διαπιστώνει με λύπη ότι η έκθεση επανεξέτασης δεν καταδεικνύει σαφώς τον τρόπο με τον οποίο ο ΜΑΑ ευθυγραμμίζεται αποτελεσματικά με τον περιφερειακό/τοπικό σχεδιασμό και τα επιχειρησιακά προγράμματα για τη συνοχή. Η ΕτΠ εκφράζει τη λύπη της για τον κεντρικό χαρακτήρα του ΜΑΑ, την έλλειψη περιφερειακής διάστασης και την απουσία διαβουλεύσεων με τους περιφερειακούς και τοπικούς οργανισμούς όσον αφορά την εφαρμογή και τη διακυβέρνησή του·

27.

τονίζει ότι, όσον αφορά τις συνέργειες μεταξύ του ΜΑΑ και άλλης χρηματοδότησης της ΕΕ, δεδομένης της διαφορετικής λειτουργίας, του χρονοδιαγράμματος και της διακυβέρνησής τους, το κύριο ζήτημα είναι ο κίνδυνος επικαλύψεων. Ως εκ τούτου, από πλευράς στρατηγικού προσανατολισμού και υλοποίησης, απαιτείται συνεχής αλληλεπίδραση και συντονισμός μεταξύ της πολιτικής συνοχής, άλλων χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ και του ΜΑΑ·

28.

διαπιστώνει με λύπη ότι η συμπερίληψη του REPowerEU στον ΜΑΑ επιτρέπει τη μεταφορά κονδυλίων της πολιτικής συνοχής, παρά την ανάγκη χρήσης τους σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για την οικονομική ανάκαμψη, την πράσινη μετάβαση και τη μείωση των αποκλίσεων εντός της ΕΕ·

29.

προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες και καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών. Στο πλαίσιο αυτό, συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παροτρύνει τα κράτη μέλη να επικοινωνούν απευθείας με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές σχετικά με την εφαρμογή και την παρακολούθηση του ΜΑΑ. Οι δήμοι και οι περιφέρειες αποτελούν το πλησιέστερο στους πολίτες επίπεδο διοίκησης, κατέχουν τις περισσότερες αρμοδιότητες για την επίτευξη των εδαφικών στόχων και αποτελούν τους βασικούς παράγοντες της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής·

30.

δηλώνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 22 του κανονισμού ΜΑΑ, είναι αναγκαίο να εφαρμοστεί ένα ισχυρό σύστημα παρακολούθησης που να μην δημιουργεί πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές χρειάζονται σαφέστερους κανόνες για την εκτέλεση των κονδυλίων. Επιπλέον, υπάρχει ζήτηση για κοινές κατευθυντήριες γραμμές και εργαλεία, καθώς τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν τη συλλογή δεδομένων και την παροχή πρόσβασης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην επίσημη βάση δεδομένων των δικαιούχων, ώστε να αποφεύγεται η διπλή χρηματοδότηση·

31.

προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι οι θεμελιώδεις αρχές, όπως η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και η επικουρικότητα, τηρούνται και εφαρμόζονται με συνέπεια. Στο πλαίσιο αυτό, η πολιτική συνοχής δεν θα πρέπει να είναι αυτόνομη, αλλά να αλληλοεπιδρά και να συντονίζεται με τα νέα μέσα, συμπεριλαμβανομένου του ΜΑΑ·

Τι χρειάζεται;

32.

επισημαίνει ότι ο καθοριστικός ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών δεν περιορίζεται στην υλοποίηση των σχεδίων ανάκαμψης, αλλά αφορά επίσης τον μετέπειτα σχεδιασμό και την αξιολόγηση της εκτέλεσης των ΕΣΑΑ, για τα οποία απαιτούνται εργαλεία ανάλυσης οικονομικού/κοινωνικού αντικτύπου, τα οποία θα καλύπτουν το τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο·

33.

ζητεί, ως εκ τούτου, στις ετήσιες εκθέσεις της Επιτροπής, όπως ορίζονται στο άρθρο 31 του κανονισμού, και στην ανεξάρτητη έκθεση αξιολόγησης σχετικά με την εφαρμογή του Μηχανισμού να υποβληθούν έως τις 20 Φεβρουαρίου 2024, όπως προβλέπεται στο άρθρο 32 του κανονισμού ΜΑΑ, να συμμετέχει η ΕτΠ στην προετοιμασία και να συμπεριληφθεί τμήμα σχετικά με τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, με βάση το περιεχόμενο της αιτιολογικής σκέψης 34 και του άρθρου 18 του κανονισμού ΜΑΑ, προκειμένου να διαμορφωθεί καλύτερη συνολική εικόνα των διαδικασιών εφαρμογής στα κράτη μέλη της ΕΕ·

34.

τονίζει ότι η διαθέσιμη διοικητική ικανότητα των κρατών μελών και των τοπικών και των περιφερειακών αρχών θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και να ενισχυθεί προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή και παρακολούθηση του ΕΣΑΑ και η επαρκής απορρόφηση των κονδυλίων του ΜΑΑ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, σύμφωνα με τους στόχους του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης·

35.

εκφράζει την ανησυχία της για την αυξανόμενη τάση μετάβασης από τα διαρθρωτικά ταμεία, υπό περιφερειακή διαχείριση, προς μεγαλύτερες κεντρικές πιστώσεις και μηχανισμούς συντονισμού, όπως το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, που προγραμματίζονται και εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο· αν και ο ΜΑΑ είναι ένα μόνο παράδειγμα, το ίδιο ισχύει και για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit·

36.

ζητεί, ως εκ τούτου, να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο θα εδραιωθούν περισσότερο οι αρχές της επικουρικότητας και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης στις Συνθήκες της ΕΕ, καθώς και ο τρόπος αποτελεσματικότερης παρακολούθησης της εφαρμογής τους στην πράξη. Τονίζει δε ότι είναι σημαντικό να τεθεί το ζήτημα αυτό υπό το πρίσμα της ενδεχόμενης συνταγματικής σύμβασης για τη μεταρρύθμιση των Συνθηκών της ΕΕ·

37.

εκτιμά τον ενεργό ρόλο και το έργο που έχει επιτελέσει μέχρι στιγμής το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) στον έλεγχο και την εποπτεία της εφαρμογής του ΜΑΑ. Εκτιμά το γεγονός ότι η ΕτΠ έχει προσκληθεί αρκετές φορές να συμμετάσχει στην κοινή ομάδα εργασίας ECON-BUDG για τον έλεγχο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΟΕ ΜΑΑ)·

38.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έχει ληφθεί υπόψη το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εφαρμογή και, ιδίως, η αναφορά του στη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών. ζητεί από το Κοινοβούλιο να εξετάσει, σύμφωνα με το άρθρο 26 παράγραφος 2 του κανονισμού ΜΑΑ, το ενδεχόμενο κατάρτισης ψηφίσματος σχετικά με τις επιπτώσεις και τον αντίκτυπο της κεντρικής κατανομής των κονδυλίων της ΕΕ με βάση τις εμπειρίες από την εφαρμογή του ΜΑΑ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο·

39.

προτρέπει τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για να μετατρέψουν την τρέχουσα συγκεντρωτική προσέγγιση σε μια πολυεπίπεδη προσέγγιση εφαρμογής του ΜΑΑ μέσω της σύστασης σε διαρθρωτική βάση και από κοινού με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές π.χ. πολυεπίπεδων πλατφορμών, ενημερωτικών συνεδριάσεων και εκδηλώσεων σύμφωνα με το άρθρο 34 του κανονισμού ΜΑΑ, καθώς και πολυεπίπεδων ομάδων εργασίας·

40.

προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει αυστηρότερες κατευθυντήριες γραμμές στα κράτη μέλη και να τα ενθαρρύνει να εκθέτουν λεπτομερώς στα ετήσια εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) τις διαβουλεύσεις με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη, σύμφωνα με το πνεύμα του άρθρου 18 παράγραφος στοιχείο ιζ) του κανονισμού ΜΑΑ·

41.

επισημαίνει ότι ο πίνακας αποτελεσμάτων για τη μέτρηση της προόδου στην εφαρμογή των ΕΣΑΑ, όπως ορίζεται στο άρθρο 30 του κανονισμού, θα μπορούσε να εξελιχθεί περαιτέρω για να διασφαλιστεί ότι αποτυπώνεται δεόντως η τοπική διάσταση. Πρέπει να εξασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη διαδικασία παρακολούθησης, με τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και μια αντικειμενική προσέγγιση όσον αφορά την εφαρμογή· αυτό, ωστόσο, δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε υπερβολικό διοικητικό φόρτο για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

42.

δηλώνει ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που καλύπτονται από τα ΕΣΑΑ θα πρέπει να συνάδουν με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ριζική μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι αναγκαία για την ενσωμάτωση της εδαφικής διάστασης. Η τοπική και περιφερειακή διάσταση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, όχι μόνο υπό το πρίσμα των σημερινών διδαγμάτων από την υλοποίηση των ΕΣΑΑ, αλλά και σε μελλοντικά ενωσιακά προγράμματα και μακροπρόθεσμους στόχους της ΕΕ στο πλαίσιο είτε της δέσμης μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % («Fit for 55»), είτε της ψηφιοποίησης είτε της επίτευξης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) έως το 2030, καθώς και της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050·

43.

επαναλαμβάνει, ως εκ τούτου, το αίτημα που διατύπωσε σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (10) της όσον αφορά τη θέσπιση κώδικα δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο πρέπει να καταστεί διαφανέστερο, δημοκρατικότερο και χωρίς αποκλεισμούς, χάρη στη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, με μέλημα να ενισχυθεί ο ενστερνισμός σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και να βελτιωθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο, η συνολική υλοποίηση των επιθυμητών μεταρρυθμίσεων και του ΜΑΑ στα κράτη μέλη·

---

(1)  Άρθρο 16 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2021, για τη θέσπιση μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 17).

(2)  Άρθρο 5 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και Πρωτόκολλο αριθ. 2 σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

(3)  COM (2022) 383 final· 129 μέτρα των 25 ΕΣΑΑ που εγκρίθηκαν στις 30 Ιουνίου 2022 θεωρείται ότι επικεντρώνονται στην ισότητα των φύλων.

(4)  ΕτΠ-ΣΕΔΠ Η συμμετοχή των δήμων, των πόλεων και των περιφερειών στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας: Αποτελέσματα της στοχευμένης διαβούλευσης ΕτΠ-ΣΕΔΠ, Ιανουάριος 2021

(5)  ΕτΠ-ΣΕΔΠ, Υλοποίηση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας: Η προοπτική των τοπικών και περιφερειακών αρχών — Αποτελέσματα της στοχευμένης διαβούλευσης ΕτΠ-ΣΕΔΠ, Απρίλιος 2022.

(6)  Regions for EU Recovery, Benchmark study on the implementation of the Recovery and Resilience Facility at the regional level — Main results (Περιφέρειες για την ανάκαμψη της ΕΕ, συγκριτική μελέτη σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο περιφερειακό επίπεδο — Κύρια αποτελέσματα), Ιούνιος 2022.

(7)  Έρευνα βάσει 2 698 συνεντεύξεων με τοπικούς και περιφερειακούς πολιτικούς στην ΕΕ, η οποία διεξήχθη μεταξύ 25 Ιουλίου και 11 Σεπτεμβρίου 2022. Βλ: Επιτροπή των Περιφερειών: Περιφερειακό και τοπικό βαρόμετρο (Οκτώβριος 2022) διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://cor.europa.eu/el/our-work/Pages/EURegionalBarometer-Survey-2022.aspx

(8)  Έρευνα βάσει 2 698 συνεντεύξεων με τοπικούς και περιφερειακούς πολιτικούς στην ΕΕ, η οποία διεξήχθη μεταξύ 25 Ιουλίου και 11 Σεπτεμβρίου 2022. Βλ: Επιτροπή των Περιφερειών: Περιφερειακό και τοπικό βαρόμετρο (Οκτώβριος 2022) διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://cor.europa.eu/el/our-work/Pages/EURegionalBarometer-Survey-2022.aspx, σ. 4.

(9)  Κανονισμός ΜΑΑ, άρθρο 3 στοιχείο δ), 4ος πυλώνας.

(10)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ «Σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη από την πανδημία της νόσου COVID-19: Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης» (ΕΕ C 440 της 18.12.2020, σ. 160).

Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και η πολιτική συνοχής: προσαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις» (ΕΕ C 275 της 14.8.2019, σ. 1).

Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Βελτίωση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου: ένας κώδικας δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών» (ΕΕ C 306 της 15.9.2017, σ. 24).