(1)

Στις 21 Νοεμβρίου 2018, η Επιτροπή εξέδωσε την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης, με την οποία σηματοδοτήθηκε η έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2019 σχετικά με τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Έλαβε δεόντως υπόψη της τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που διακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή στις 17 Νοεμβρίου 2017. Οι προτεραιότητες της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 21 Μαρτίου 2019. Στις 21 Νοεμβρίου 2018, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης, στην οποία η Σουηδία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία επρόκειτο να πραγματοποιηθεί εμπεριστατωμένη επισκόπηση.

(2)

Η έκθεση χώρας του 2019 για τη Σουηδία δημοσιεύτηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2019. Στην έκθεση αξιολογήθηκε η πρόοδος της Σουηδίας όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεων ανά χώρα που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στις 13 Ιουλίου 2018 (3), η συνέχεια που δόθηκε στις συστάσεις ανά χώρα που είχαν εκδοθεί κατά τα προηγούμενα έτη και η πρόοδος της Σουηδίας ως προς την επίτευξη των εθνικών στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Επιπλέον, η έκθεση περιλάμβανε εμπεριστατωμένη επισκόπηση δυνάμει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν επίσης στις 27 Φεβρουαρίου 2019. Με βάση τη σχετική ανάλυση, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Σουηδία παρουσιάζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, τα υπερτιμημένα επίπεδα τιμών των κατοικιών, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη αύξηση του χρέους των νοικοκυριών, ενέχουν κινδύνους άτακτης διόρθωσης. Το υψηλό χρέος των νοικοκυριών συνέχισε να αυξάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το δεύτερο εξάμηνο του 2017 υπήρξε διόρθωση των τιμών των κατοικιών και έκτοτε οι τιμές αυτές σταθεροποιήθηκαν σταδιακά. Ωστόσο, σύμφωνα με δείκτες αποτίμησης, οι τιμές των κατοικιών παραμένουν υψηλές σε σχέση με τα θεμελιώδη μεγέθη. Παρά το γεγονός ότι ο τραπεζικός τομέας φαίνεται να διαθέτει επαρκή κεφαλαιοποίηση, μια άτακτη διόρθωση θα επηρέαζε αρνητικά τον χρηματοπιστωτικό τομέα, δεδομένου του μεγάλου ανοίγματός του σε ενυπόθηκα δάνεια νοικοκυριών. Σε τέτοια περίπτωση, ενδεχομένως να υπάρξουν αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε γειτονικές χώρες, δεδομένων των συστημικών χρηματοπιστωτικών αλληλεξαρτήσεων. Τα διαρθρωτικά εμπόδια στην προσφορά κατοικιών εξακολουθούν να υφίστανται και η οικοδομική δραστηριότητα έχει εξασθενήσει. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει βήματα στον τομέα της μακροπροληπτικής εποπτείας για την αντιμετώπιση της αύξησης του ενυπόθηκου χρέους, όμως μέχρι σήμερα ο αντίκτυπός τους φαίνεται περιορισμένος. Εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά κενά πολιτικής, ιδίως σε σχέση με τα φορολογικά κίνητρα για την απόκτηση κατοικίας, καθώς και με τη λειτουργία της προσφοράς κατοικιών και της αγοράς ενοικίασης ακινήτων.

(3)

Η Σουηδία υπέβαλε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για το 2019 στις 26 Απριλίου 2019 και το πρόγραμμα σταθερότητας για το 2019 στις 29 Απριλίου 2019. Προκειμένου να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους, τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν ταυτοχρόνως.

(4)

Οι σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις ελήφθησαν υπόψη στον προγραμματισμό των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων («ΕΔΕΤ») για την περίοδο 2014-2020. Όπως προβλέπεται στο άρθρο 23 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4), όπου είναι αναγκαίο για τη στήριξη της εφαρμογής σχετικών συστάσεων του Συμβουλίου, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από ένα κράτος μέλος να επανεξετάσει και να προτείνει τροποποιήσεις του οικείου συμφώνου εταιρικής σχέσης και των σχετικών προγραμμάτων. Η Επιτροπή έχει παράσχει περαιτέρω λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο θα κάνει χρήση αυτής της διάταξης σε κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων που συνδέουν την αποτελεσματικότητα των ΕΔΕΤ με τη χρηστή οικονομική διακυβέρνηση.

(5)

Η Σουηδία υπόκειται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο πρόγραμμα σύγκλισης του 2019, η κυβέρνηση σχεδιάζει να επιτύχει πλεόνασμα 0,6 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) το 2019, το οποίο αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω κατά τον χρονικό ορίζοντα του προγράμματος. Βάσει του εκ νέου υπολογισθέντος διαρθρωτικού ισοζυγίου (5), ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος —που συνίσταται σε διαρθρωτικό έλλειμμα 1 % του ΑΕΠ— προβλέπεται ότι θα υπερκαλύπτεται καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης του 2019, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει στο 34,5 % το 2019 και στη συνέχεια να μειωθεί στο 28,2 % το 2022. Τα υγιή δημόσια οικονομικά και η σταθερή οικονομική ανάπτυξη προβλέπεται να αποτελέσουν τους βασικούς παράγοντες που θα συντελέσουν στη μείωση του δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ. Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι εν λόγω δημοσιονομικές προβολές είναι ευλογοφανές. Με βάση τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2019, το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται να εμφανίσει πλεόνασμα ύψους 0,5 % του ΑΕΠ το 2019 και 0,6 % του ΑΕΠ το 2020, υπερβαίνοντας έτσι τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο. Συνολικά, το Συμβούλιο είναι της γνώμης ότι η Σουηδία αναμένεται να συμμορφωθεί με τις διατάξεις του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης το 2019 και το 2020.

(6)

Το χρέος των νοικοκυριών, αν και βρισκόταν σε ήδη υψηλά επίπεδα, εξακολούθησε να αυξάνεται. Το χρέος των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 5,5 % το 2018, φθάνοντας περίπου στο 88 % του ΑΕΠ και στο 186 % του διαθέσιμου εισοδήματος, που είναι μεταξύ των υψηλότερων επιπέδων στην Ένωση. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην αύξηση των ενυπόθηκων δανείων που συνδεόταν με τις υψηλές τιμές των κατοικιών, σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές στρεβλώσεις που ευνοούν τις επενδύσεις σε ακίνητα που χρηματοδοτούνται με ενυπόθηκα δάνεια. Η Σουηδία έχει εφαρμόσει διάφορα μακροπροληπτικά μέτρα τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένου ενός αυστηρότερου κανόνα αποπληρωμής για ενυπόθηκα δάνεια μεγάλου ύψους σε σχέση με το εισόδημα που τέθηκε σε ισχύ από τον Μάρτιο του 2018, καθώς και απόφασης για την αύξηση του κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας για τις τράπεζες που άρχισε να εφαρμόζεται από τον Σεπτέμβριο του 2019. Ωστόσο, τα μέχρι σήμερα ληφθέντα μέτρα φαίνεται ότι είχαν περιορισμένο συνολικό αντίκτυπο στην αύξηση των ενυπόθηκων δανείων και δεν θεσπίστηκαν μέτρα πολιτικής για τη μεταρρύθμιση των φορολογικών κινήτρων όσον αφορά την ιδιοκτησία κατοικίας και το ενυπόθηκο χρέος.

(7)

Ενώ, μετά από μια μακρά περίοδο έντονων αυξήσεων, οι τιμές των κατοικιών μειώθηκαν στα τέλη του 2017 και έκτοτε παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές, οι αποτιμήσεις εξακολουθούν να υπερβαίνουν κατά πολύ τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη. Τα κύρια ζητήματα περιλαμβάνουν τα φορολογικά κίνητρα που ευνοούν την ιδιοκτησία κατοικίας και τα ενυπόθηκα δάνεια, καθώς και τους χαλαρούς όρους δανεισμού σε συνδυασμό με τα ακόμη σχετικά χαμηλά επιτόκια αποπληρωμής ενυπόθηκων δανείων. Παρά τη σημαντική αύξηση των νέων κατασκευών την τελευταία πενταετία, εξακολουθεί να υπάρχει ανεπάρκεια προσφοράς, ιδίως οικονομικά προσιτών κατοικιών γύρω από τις μεγάλες πόλεις. Η προσφορά νέων κατοικιών δεν κατάφερε να καλύψει τις προβλεπόμενες βραχυπρόθεσμες ανάγκες, οι οποίες εκτιμώνται σε περίπου 90 000 νέες κατοικίες ετησίως για την περίοδο 2018-2020. Αυτή έλλειψη συνδέεται με διαρθρωτικές ανεπάρκειες, όπως ο περιορισμένος ανταγωνισμός στον κατασκευαστικό τομέα λόγω των φραγμών εισόδου στην αγορά για τις μικρές και αλλοδαπές εταιρείες, καθώς και η ικανότητα των μεγάλων κατασκευαστών να ελέγχουν τους έγγειους πόρους. Το απόθεμα κατοικιών δεν χρησιμοποιείται αποτελεσματικά. Στην αγορά ενοικίασης ακινήτων, ενοίκια σε τιμές χαμηλότερες από αυτές της αγοράς δημιουργούν φαινόμενα εγκλωβισμού και άνισης μεταχείρισης μεταξύ των «εντός» και των «εκτός». Στην αγορά της ιδιοκατοίκησης οι φόροι υπεραξίας μειώνουν την κινητικότητα των ιδιοκτητών ακινήτων. Η έλλειψη στέγης δυσχεραίνει την αλλαγή θέσεων εργασίας για τους εργαζομένους και μπορεί να συμβάλει στην ανισότητα μεταξύ των γενεών. Οι σουηδικές αρχές συνεχίζουν να υλοποιούν σταδιακά το σχέδιο 22 σημείων για την αύξηση της κατασκευής κατοικιών και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του τομέα στέγασης. Μέχρι στιγμής δεν έχουν ληφθεί συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής για την απελευθέρωση της αυστηρής νομοθεσίας για τις μισθώσεις και την αναθεώρηση του φόρου κεφαλαίου για την ιδιοκατοίκηση, αν και στα τέλη Ιανουαρίου του 2019 η νέα κυβέρνηση εξήγγειλε ότι σκόπευε να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις στους τομείς αυτούς, με την επιφύλαξη προπαρασκευαστικών εργασιών έρευνας.

(8)

Παρατηρούνται ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε ορισμένους τομείς, όπως στον τομέα των κατασκευών, της εκπαίδευσης και των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας. Η εξασφάλιση εξειδικευμένου ανθρώπινου κεφαλαίου είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη των επενδύσεων στους τομείς της έρευνας και της ανάπτυξης, καθώς και της ψηφιοποίησης. Η επένδυση στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών δεξιοτήτων, θα συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Μέχρι στιγμής, τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα έχουν βελτιωθεί κάπως, αλλά υπάρχει ένα μεγάλο και αυξανόμενο χάσμα στις εκπαιδευτικές επιδόσεις μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Οι δημογραφικές εξελίξεις θα οδηγήσουν σε αύξηση του αριθμού των μαθητών, επιδεινώνοντας την παρούσα έλλειψη εκπαιδευτικών. Η κατάσταση των μεταναστών που προέρχονται από χώρες εκτός Ένωσης και των απογόνων τους και οι επιπτώσεις των προσφάτως εγκριθέντων προγραμμάτων χρήζουν στενότερης παρακολούθησης, καθώς η σχολική ένταξη των μαθητών που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό και η βιώσιμη ένταξη των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση και των μεταναστών από χώρες εκτός Ένωσης (ιδίως τω γυναικών) στην αγορά εργασίας εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση.

(9)

Η διατήρηση των επενδύσεων στις υποδομές μεταφορών μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού, της περιφερειακής συνοχής και της στεγαστικής αγοράς και να ενισχύσει τη μακροπρόθεσμη αύξηση της παραγωγικότητας της Σουηδίας. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές μεταφορών μέσω του εθνικού σχεδίου για τις υποδομές 2018-2029 για την αναβάθμιση των διαφόρων τρόπων μεταφοράς (ιδίως των σιδηροδρομικών και των οδικών). Το σχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές επενδύσεις για την ανάπτυξη του σιδηροδρομικού συστήματος, την προώθηση της στροφής των εμπορευματικών μεταφορών από τις οδικές στις σιδηροδρομικές μεταφορές, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των εκπομπών ρύπων. Η διατήρηση υψηλών επιπέδων επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη, οι ευνοϊκές συνθήκες πλαισίωσης και η ευρύτερη βάση καινοτομίας έχουν καίρια σημασία για να διασφαλιστεί η ηγετική θέση της Σουηδία στον τομέα της καινοτομίας. Το μοντέλο καινοτομίας της Σουηδίας βασιζόταν παραδοσιακά σε περιορισμένο αριθμό μεγάλων, παγκοσμίως δραστηριοποιούμενων, τεχνολογικών εταιρειών. Θα ήταν σημαντικό να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον το οποίο θα καλλιεργεί το δυναμικό καινοτομίας των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων. Η ικανότητα καινοτομίας της Σουηδίας θα μπορούσε επίσης να βελτιωθεί περαιτέρω με την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και ΜΜΕ.

(10)

Η πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες έχει καταστεί προτεραιότητα για τη Σουηδία στον απόηχο ενός εν εξελίξει σκανδάλου νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που αφορά ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας. Οι αρχές χρηματοπιστωτικής εποπτείας της Σουηδίας και της Εσθονίας ξεκίνησαν κοινή έρευνα, σε συνεργασία με τους ομολόγους τους στη Λετονία και τη Λιθουανία. Το πλαίσιο της Σουηδίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ενισχύθηκε το 2017, με την έναρξη ισχύος του σχετικού νόμου, αλλά οι εργασίες για τον εντοπισμό και τη διόρθωση τυχόν ελλείψεων του πλαισίου εξακολουθούν να είναι σημαντικές. Εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα και η εποπτική αρχή πρέπει να θεσπίσει πρόσθετα μέτρα και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της εποπτείας σε αυτόν τον τομέα. Μετά τη θέσπισή τους, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων αυτών.

(11)

Ο προγραμματισμός των κονδυλίων των ταμείων της Ένωσης για την περίοδο 2021-2027 θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση ορισμένων από τα κενά που εντοπίστηκαν στις συστάσεις, ιδίως στους τομείς που καλύπτονται από το παράρτημα Δ της έκθεσης του 2019 για τη χώρα. Αυτό θα επιτρέψει στη Σουηδία να αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα εν λόγω κονδύλια σε σχέση με τους τομείς που έχουν προσδιοριστεί, λαμβάνοντας υπόψη τις περιφερειακές ανισότητες.

(12)

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2019 η Επιτροπή προέβη σε ολοκληρωμένη ανάλυση της οικονομικής πολιτικής της Σουηδίας και τη δημοσίευσε στην έκθεση του 2019 για τη χώρα. Επίσης, αξιολόγησε το πρόγραμμα σύγκλισης του 2019, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2019 και τη συνέχεια που δόθηκε στις συστάσεις που είχαν απευθυνθεί προς τη Σουηδία κατά τα προηγούμενα έτη. Η Επιτροπή έλαβε υπόψη όχι μόνον τη συνάφειά τους για την άσκηση βιώσιμης δημοσιονομικής και κοινωνικοοικονομικής πολιτικής στη Σουηδία, αλλά και τη συμμόρφωσή τους με τους ενωσιακούς κανόνες και τις κατευθύνσεις, δεδομένης της ανάγκης ενδυνάμωσης της συνολικής οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης, μέσω της συνεκτίμησης στοιχείων σε ενωσιακό επίπεδο κατά τη διαμόρφωση μελλοντικών εθνικών αποφάσεων.

(13)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης αυτής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σύγκλισης του 2019 και είναι της γνώμης ότι η Σουηδία αναμένεται να συμμορφωθεί με το σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

(14)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της εν λόγω αξιολόγησης, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2019 και το πρόγραμμα σύγκλισης του 2019. Οι συστάσεις που απηύθυνε σύμφωνα με το άρθρο 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στη σύσταση 1 κατωτέρω,