23.7.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 242/24

Εισηγητής:

ο κ. Padraig WALSHE

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η κατάργηση των ποσοστώσεων γάλακτος από τις 31 Μαρτίου του 2015, σύμφωνα με απόφαση που λήφθηκε το 2008, αποτελεί θεμελιώδη αλλαγή. Από την εισαγωγή του εν λόγω ολοκληρωμένου συστήματος ελέγχου της παραγωγής, την 1η Απριλίου 1984, γινόταν ολοένα και πιο σαφές με την πάροδο του χρόνου ότι οι τιμές του γάλακτος και το εισόδημα των κτηνοτρόφων δεν μπορούσαν να στηριχτούν και να σταθεροποιηθούν με αρκετά αποτελεσματικό τρόπο, και η παραγωγή γάλακτος στην ΕΕ μειώθηκε, τη στιγμή που η παγκόσμια παραγωγή γάλακτος αυξήθηκε κατακόρυφα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η πολιτική της ΕΕ στον τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων μετά τη λήξη του συστήματος των ποσοστώσεων το 2015 δεν πρέπει απλώς να συμβάλει στην ανάπτυξη και την επέκταση αλλά οφείλει επίσης να αποτρέψει την εγκατάλειψη της παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων παρέχοντας στήριξη στις μικρότερες αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κυρίως στις μειονεκτούσες περιοχές, στις ορεινές περιοχές. Πρέπει να εξασφαλίσει στους κτηνοτρόφους της ΕΕ και, εντέλει, στην οικονομία της ΕΕ, τη δυνατότητα να ωφεληθούν από τις αναπτυσσόμενες παγκόσμιες αγορές γαλακτοκομικών προϊόντων, αναγνωρίζοντας και ενθαρρύνοντας παράλληλα την εξίσου πολύτιμη, οικονομική και κοινωνική συμβολή των μικρής κλίμακας μειονεκτουσών γαλακτοκομικών μονάδων που λειτουργούν σε πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτό πρέπει να υλοποιηθεί με την πλήρη αξιοποίηση των διατάξεων του πυλώνα ΙΙ της ΚΓΠ για την περίοδο 2014-2020 και της δέσμης μέτρων για τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η επιβίωση των οικογενειών των γαλακτοπαραγωγών σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή σε οργανώσεις παραγωγών που μπορούν να βοηθήσουν τους κτηνοτρόφους να βελτιώσουν τη θέση τους στην αλυσίδα εφοδιασμού, καθώς και η λήψη στοχευμένων μέτρων μεταφοράς γνώσεων για τους κτηνοτρόφους ώστε να βελτιώσουν την τεχνική και οικονομική τους απόδοση.

1.4.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι προϋπολογισμοί και τα μέτρα του πυλώνα ΙΙ ή τα μέτρα της δέσμης μέτρων για τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η οποία αποτελεί πλέον μέρος της ΚΓΠ για την περίοδο 2014-2020, δεν θα είναι επαρκείς για την προστασία των ευάλωτων γαλακτοπαραγωγών, εντός ή εκτός των μειονεκτουσών και των ορεινών περιοχών. Ενδέχεται να χρειαστούν συμπληρωματικά μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί ικανοποιητικό επίπεδο εισοδημάτων και δίκαιο μερίδιο αποδόσεων της αγοράς για τους παραγωγούς αυτούς. Πρέπει επίσης να ωφεληθούν από συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με την αποδοτικότητα της παραγωγής, τη διαφοροποίηση και τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό, ώστε να μπορούν οι κτηνοτρόφοι να λαμβάνουν τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις για το μέλλον τους και για το μέλλον των διαδόχων τους, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς των ευάλωτων επιχειρήσεών τους από άποψη δυνατότητας παραγωγής εσόδων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξίσου σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι εμπορικοί και ανταγωνιστικοί παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων σε όλες τις περιοχές, συμπεριλαμβανομένων όσων είναι καταλληλότεροι για την αειφόρο και ανταγωνιστική παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων προς εξαγωγή, μπορούν να αναπτύσσουν τις επιχειρήσεις τους έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στην ταχέως αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση και, συνεπώς, να δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας και αυξημένα έσοδα για την οικονομία των αγροτικών περιοχών της ΕΕ. Εντούτοις, η βασική πρόκληση για τους παραγωγούς αυτούς θα είναι οι μαζικές εισοδηματικές διαφοροποιήσεις που σχετίζονται με την αστάθεια τόσο των τιμών των γαλακτοκομικών προϊόντων (και, συνεπώς, των τιμών παραγωγής του γάλακτος) όσο και του κόστους των συντελεστών παραγωγής. Είναι ουσιώδους σημασίας να διευκολύνει η ΕΕ την ανάπτυξη, εκ μέρους των κρατών μελών και του γαλακτοκομικού τομέα, φορολογικών λύσεων και απλών μέσων αντιστάθμισης κινδύνων, όπως είναι, για παράδειγμα, οι συμβάσεις σταθερού περιθωρίου, στις οποίες θα έχουν εύκολη πρόσβαση οι κτηνοτρόφοι.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναθεωρηθεί επειγόντως το ανεπαρκές επίπεδο διατάξεων που λειτουργούν ως «δίχτυ ασφαλείας» εντός της νέας ΚΓΠ και να τελεί υπό συνεχή επανεξέταση, προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνάφεια με το πραγματικό κόστος παραγωγής.

1.6.1.

Κρίνεται επίσης σκόπιμο να ενθαρρυνθεί περαιτέρω η προώθηση των γαλακτοκομικών προϊόντων τόσο στις εγχώριες αγορές της ΕΕ όσο και για τις εξαγωγές της ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να υποστηρίξει τον προσδιορισμό και την ανάπτυξη νέων αγορών και να μεριμνήσει ώστε οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες να είναι ισορροπημένες και να παρέχουν δίκαιη πρόσβαση στους εξαγωγείς της ΕΕ.

1.6.2.

Στην εγχώρια αγορά, η ΕΕ πρέπει να υποστηρίξει την προώθηση των ευεργετικών αποτελεσμάτων που έχει η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων για την υγεία, παράμετρος η οποία έχει ήδη επιβεβαιωθεί από πρόσφατες επιστημονικές έρευνες.

1.6.3.

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να ενισχύσει το κανονιστικό της πλαίσιο όσον αφορά την αγορά λιανικού εμπορίου, ούτως ώστε να ρυθμιστεί η κερδοσκοπία εκ μέρους των εμπόρων λιανικής και να βελτιωθεί η ικανότητα των γεωργών να αποσβένουν τις δαπάνες τους.

1.7.

Τέλος, πρέπει να αναγνωριστεί και να υποστηριχθεί ο καίριος ρόλος που διαδραματίζουν οι συνεταιρισμοί στον γαλακτοκομικό τομέα. Οι συνεταιρισμοί διαδραματίζουν ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια βιομηχανία γαλακτοκομικών προϊόντων, με τέσσερις συνεταιρισμούς να κατατάσσονται στις 10 κορυφαίες εταιρείες γαλακτοκομικών προϊόντων ανά τον κόσμο, σύμφωνα με έρευνα της Rabobank που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2014 (1). Οι συνεταιρισμοί μπορούν να διαδραματίσουν πολύ ισχυρότερο ρόλο στη στήριξη των παραγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων κατά τις απρόοπτες διακυμάνσεις των τιμών, παρά οι ιδιώτες αγοραστές/ιδιωτικές μονάδες επεξεργασίας γάλακτος, δεδομένου ότι οι γαλακτοπαραγωγοί είναι ουσιαστικά οι μέτοχοί τους. Επίσης, οι συνεταιρισμοί προσφέρουν σαφώς πιο βιώσιμες μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για την αγορά γάλακτος από παραγωγούς-μέλη σε βιώσιμες τιμές γάλακτος.

2.1.

Η μέση τιμή γάλακτος στην ΕΕ τον Σεπτέμβριο του 2014 ήταν 37,47 c/kg (Πηγή: Επισκόπηση LTO για το γάλα) (2), μειωμένη κατά 8,2 % σε σχέση με τη μέση τιμή που αναφέρθηκε από την ίδια πηγή για τον Φεβρουάριο του 2014.

2.2.

Μέχρι την περασμένη άνοιξη, η ισχυρή παγκόσμια ζήτηση στήριζε τη σταθερότητα των τιμών. Ωστόσο, ξεκίνησε μια διόρθωση των τιμών καθώς η αύξηση της παραγωγής των μεγαλύτερων εξαγωγέων (+ 4,3 % ετησίως για την περίοδο Ιανουάριος-Σεπτέμβριος 2014) υπερβαίνει την αύξηση της υγιούς ζήτησης (+ 2-2,5 % ετησίως), κυρίως από τις αναδυόμενες αγορές. Πιο πρόσφατα, η προσωρινή έξοδος της Κίνας από την αγορά, που είχε προβεί σε υπέρογκες αγορές τους προηγούμενους μήνες, και η ρωσική απαγόρευση στα εξαγόμενα γαλακτοκομικά προϊόντα της ΕΕ —η Ρωσία αντιπροσωπεύει το 33 % των εξαγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων της ΕΕ— επηρέασαν περαιτέρω τα προϊόντα και, ως εκ τούτου, τις τιμές παραγωγού, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2014.

2.2.1.

Με την ταχεία πτώση των τιμών του γάλακτος στα τέλη του 2014, οι παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων της ΕΕ δικαίως ανησυχούν για τον πιθανό αντίκτυπο των προσεχών μηνών στα μέσα διαβίωσής τους, καθώς η ΕΕ εξέρχεται από το καθεστώς ποσοστώσεων και η παραγωγή από άλλες παγκόσμιες περιοχές εξακολουθεί να αυξάνεται —βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον. Εύλογα αμφισβητούν επίσης οι παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων την ετοιμότητα και την ικανότητα της ΕΕ να τους βοηθήσει να διαχειριστούν τις περιόδους χαμηλών τιμών γάλακτος/εισοδημάτων που αναμένονται αναπόφευκτα λόγω μελλοντικών κρίσεων.

2.3.

Οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προοπτικές για το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα παραμένουν ιδιαίτερα ευνοϊκές τόσο στην παγκόσμια αγορά όσο και στις εγχώριες αγορές. Η παγκόσμια ζήτηση παραμένει δυναμική, ιδίως στις αναδυόμενες οικονομίες, και βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό, σε σταθερές δημογραφικές τάσεις. Παρατηρείται επίσης αύξηση της ζήτησης, ακόμη και στις ώριμες εγχώριες αγορές της Ευρώπης, για παραδοσιακά, υψηλής ποιότητας βιοτεχνικά προϊόντα, πολλά από τα οποία παρασκευάζονται σε μειονεκτούσες περιοχές από το γάλα που παράγεται σε ευάλωτες γεωργικές εκμεταλλεύσεις και τυγχάνουν υψηλής εκτίμησης από τους καταναλωτές. Καινοτόμα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία προορίζονται, λόγου χάρη, για την αθλητική, ιατρική ή τη βρεφική διατροφή και βασίζονται σε ορό γάλακτος και άλλα γαλακτοκομικά συστατικά συνιστούν κατηγορίες προϊόντων υψηλής αξίας με ταχεία ανοδική πορεία τόσο στις εγχώριες όσο και στις διεθνείς αγορές.

2.4.

Μετά την κατάργηση των ποσοστώσεων αναμένεται αύξηση της παραγωγής, ιδίως στα κράτη μέλη τα οποία υφίστανται, επί του παρόντος, περιορισμούς από τις ποσοστώσεις, όπως η Ιρλανδία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, η Δανία, η Αυστρία, η Πολωνία, καθώς και η Γαλλία.

2.5.

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το κατά πόσο το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ είναι σε θέση να αντιμετωπίσει περιστάσεις ακραίας αστάθειας της αγοράς ή μια κατάσταση κρίσης, ιδίως όσον αφορά την παροχή βοήθειας στους κτηνοτρόφους κατά την περίοδο αστάθειας των περιθωρίων και των εσόδων και τη διασφάλιση ισορροπημένης ανάπτυξης της γαλακτοπαραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.6.

Η απαγόρευση της Ρωσίας και οι αλυσιδωτές της συνέπειες σε όλες τις αγορές γαλακτοκομικών προϊόντων της ΕΕ ήταν η πρώτη δοκιμή του νέου καθεστώτος διαχείρισης κρίσεων της ΕΕ, κατέστη δε σαφές ότι οι αμφιβολίες αυτές είναι βάσιμες, δεδομένου ότι αποδείχθηκαν περιορισμένες οι επιδράσεις που είχε στις αγορές η επανέναρξη της ενίσχυσης για την ιδιωτική αποθεματοποίηση τυριού (πριν από την ξαφνική της διακοπή), καθώς και η ενίσχυση για την ιδιωτική αποθεματοποίηση βουτύρου και αποκορυφωμένου γάλακτος σε σκόνη, όπως και η παράταση της περιόδου αγορών παρεμβάσεως και η αύξηση των δαπανών προώθησης. Είναι απαραίτητο να θεσπιστούν συμπληρωματικά μέτρα αντιμετώπισης των κρίσεων της αγοράς, αλλά, πρωτίστως, η ΕΕ πρέπει να είναι προετοιμασμένη να τα εφαρμόσει γρήγορα και αποφασιστικά.

2.6.1.

Η εμπειρία της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε σημαντική πτώση της ζήτησης γαλακτοκομικών προϊόντων και των τιμών που συνδέονται με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/2009 αποτέλεσε ευκαιρία άντλησης διδαγμάτων. Την εποχή εκείνη η καθυστερημένη δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε ως συνέπεια, το 2009, να χρειαστούν έξι μήνες αγορών παρέμβασης για το βούτυρο και οκτώ μήνες αγορών παρέμβασης για το αποβουτυρωμένο γάλα σκόνης, προτού ξαναρχίσει η ανοδική πορεία των τιμών αγοράς πέραν των ισοδύναμων τιμών αγοράς πλήρους παρέμβασης. Η διαδικασία της ιδιωτικής αποθεματοποίησης βουτύρου εφαρμόστηκε καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους (από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο) και συνεχίστηκε και το 2010, φτάνοντας στο τέλος της τον Αύγουστο του 2010. Το 2009 δαπανήθηκαν συνολικά 370 εκατ. ευρώ για όλα τα μέτρα παρέμβασης με στόχο τη στήριξη των αγορών, εκ των οποίων 181 εκατ. ευρώ για τις επιστροφές κατά την εξαγωγή. Το 2010 δαπανήθηκαν συνολικά 529 εκατ. ευρώ για όλα τα μέτρα παρέμβασης με στόχο τη στήριξη των αγορών, εκ των οποίων 186 εκατ. ευρώ για τις επιστροφές κατά την εξαγωγή. Το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κέρδισε 31 εκατ. ευρώ από την πώληση των αποθεμάτων παρέμβασης βουτύρου και αποκορυφωμένου γάλακτος σε σκόνη και επιπλέον 73 εκατ. ευρώ από τις πωλήσεις αποκορυφωμένου γάλακτος σε σκόνη το 2011. Σημαντικές ποσότητες των αποθεμάτων χρησιμοποιήθηκαν επίσης στο πλαίσιο του προγράμματος για τους απόρους, το οποίο, σε διαφορετική περίπτωση, θα απαιτούσε χρηματοδοτική συμβολή από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (3).

2.6.2.

Επίσης, κατά την περίοδο 2009/2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της καταβολής 300 εκατ. ευρώ απευθείας στους παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων της ΕΕ. Η αξία αυτής της πληρωμής ανήλθε σε μόλις 600 ευρώ/παραγωγό (με βάση τον τρόπο διανομής στην Ιρλανδία) και πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 2010 με μεγάλη καθυστέρηση, περίοδο κατά την οποία οι τιμές είχαν ήδη αρχίσει να ανακάμπτουν. Είναι ασαφές το κόστος διαχείρισης αυτού του μέτρου. Θα πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα από αυτή την εμπειρία ότι οι άμεσες πληρωμές συμβάλλουν ελάχιστα στην ανατροπή των αγορών και ότι το κόστος για ένα μικρό ποσό ενίσχυσης ανά κτηνοτρόφο καταλήγει να είναι τεράστιο.

2.6.3.

Κατά την κρίση του τομέα γαλακτοκομικών προϊόντων το 2009, το κόστος παραγωγής ήταν σημαντικά χαμηλότερο από το σημερινό. Το κόστος παραγωγής στην Ιρλανδία ανήλθε σε 19 c/l κατά το 2009 και αυξήθηκε σε 25,6 c/l έως το 2014. Η παρέμβαση «δίχτυ ασφαλείας» που αντιπροσωπεύεται από τα τρέχοντα επίπεδα τιμών εξαγοράς παρέμβασης για το αποκορυφωμένο γάλα σε σκόνη και το βούτυρο αντιστοιχεί σε τιμή παραγωγού ισοδύναμη με περίπου 20 c/l και, ως εκ τούτου, δεν παρουσιάζει κανένα πλέον ενδιαφέρον για το κόστος παραγωγής των κτηνοτρόφων.

2.7.

Έχουν υποβληθεί ιδέες σχετικά με το πώς μπορεί να εφοδιαστεί η ΕΕ με τα κατάλληλα μέσα, ούτως ώστε να διατηρηθεί η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων σε καταστάσεις κρίσης και να επιτευχθεί η καλύτερη διαχείριση των επιζήμιων συνεπειών για την παραγωγή γάλακτος στις μειονεκτούσες περιοχές. Είναι σημαντικό τα προτεινόμενα μέτρα να ενδείκνυνται για τον σκοπό τους και να συνάδουν με την ευρωπαϊκή αγορά γαλακτοκομικών προϊόντων στην οποία οι τιμές των γαλακτοκομικών προϊόντων, ακόμη και σε χώρες που δεν πραγματοποιούν εξαγωγές, επηρεάζονται πλέον σημαντικά από τις παγκόσμιες τάσεις. Οποιαδήποτε μορφή μονομερούς διαχείρισης της παραγωγής γάλακτος της ΕΕ, ακόμη και σε οικειοθελή βάση, δεν πρόκειται να αλλάξει το γεγονός αυτό.

3.1.

Οι προβλέψεις του ΟΗΕ για τις παγκόσμιες δημογραφικές και κοινωνικοοικονομικές τάσεις υποδεικνύουν ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί από 7 δισεκατομμύρια, που είναι σήμερα, σε 8,4 δισεκατομμύρια έως το 2030 και σε 9,6 δισεκατομμύρια έως το 2050 (4). Το μεγαλύτερο μέρος, αν όχι όλο, αυτής της αύξησης προβλέπεται να λάβει χώρα στις αναδυόμενες χώρες και θα συνοδεύεται από ισοδύναμη αύξηση των «μεσαίων τάξεων». Σε έγγραφο του 2012, αναλυτές της HSBC Global (5) συμπεραίνουν ότι, έως το 2050, το μερίδιο του πληθυσμού που θα αποκομίζει τουλάχιστον μέσου επιπέδου εισοδήματα θα είναι 2,6 δισεκατ. —πάνω από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού σήμερα. Τα μέλη της ομάδας αυτής δεν θα είναι απλώς περισσότερα στον αριθμό, αλλά θα αναζητούν μεγαλύτερη αφθονία και θα είναι πιο απαιτητικά όσον αφορά τις καταναλωτικές τους συνήθειες. Η ομάδα αυτή επιδιώκει ολοένα και περισσότερο να διασφαλίσει την πρόσληψη ζωικών, παρά φυτικών, πρωτεϊνών.

3.2.

Στο πλαίσιο αυτό, τα γαλακτοκομικά προϊόντα κατέχουν ιδιαίτερα σημαντική θέση, καθώς, γενικά, οι κυβερνήσεις και οι άνθρωποι τα θεωρούν υγιή και επιθυμητή συμβολή στη διατροφή του πληθυσμού και συχνά υποστηρίζονται από την επίσημη πολιτική (π.χ. το πρόγραμμα διανομής γάλακτος στα σχολεία στην Κίνα).

3.3.

Ο ΟΟΣΑ και ο FAO, στην πλέον πρόσφατη έκθεσή τους με θέμα «Προοπτικές στον γεωργικό τομέα» (6), προβλέπουν ότι η παγκόσμια ζήτηση γαλακτοκομικών προϊόντων θα αυξηθεί κατά περίπου 2 % ετησίως έως το 2023, ιδίως για το αποβουτυρωμένο γάλα σε σκόνη, τον ορό γάλακτος και το τυρί, ενώ το βούτυρο εμφανίζει ελαφρώς κατώτερες επιδόσεις, της τάξης του 1 %. Στην 7η έκδοση του Δείκτη Γαλακτοκομικών Προϊόντων (Dairy Index), που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2014, η διεθνής συσκευάστρια εταιρεία γαλακτοκομικών προϊόντων Tetra Pak υπέδειξε ότι η ετήσια αύξηση της ζήτησης για την περίοδο θα αγγίξει το 3,6 %. Η εταιρεία αυτή, καθώς και άλλοι εμπειρογνώμονες, όπως οι GIRA, IFCN, CNIEL (7) κ.λπ., έχουν δηλώσει ότι η αύξηση της παραγωγής δεν θα μπορέσει ουσιαστικά να συμβαδίσει με την αύξηση της ζήτησης μακροπρόθεσμα, διότι οι καταλληλότερες για περιβαλλοντικά βιώσιμη και οικονομικά ανταγωνιστική παραγωγή περιφέρειες είναι σχετικά λίγες —και περιλαμβάνουν ορισμένες περιφέρειες της ΕΕ, ιδίως στις βόρειες και τις δυτικές παρυφές της.

4.1.

Μολονότι οι προοπτικές είναι εξαιρετικά θετικές, σε γενικές γραμμές, οι περιστασιακές ανισορροπίες μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, όπως αυτές που βιώνουμε επί του παρόντος, θα προκαλέσουν προσωρινή πίεση στις τιμές και, ως εκ τούτου, στα εισοδήματα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Παρόμοιες ασταθείς παγκόσμιες τάσεις στον τομέα των δημητριακών και άλλων συστατικών ζωοτροφών θα επιτείνουν το θέμα αυτό. Τα παραπάνω φαινόμενα, κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα διαρκέσουν πολύ υπό το πρίσμα των τρεχουσών δημογραφικών τάσεων, αλλά ενδέχεται να λειτουργήσουν αποδιοργανωτικά λόγω της έλλειψης νέων στρατηγικών αντιμετώπισης.

4.2.

Η αστάθεια των τιμών του γάλακτος, και, ως εκ τούτου, των εσόδων, αποτελεί μια σχετικά νέα εμπειρία για όλους τους ευρωπαίους γαλακτοπαραγωγούς, και έπεται της κατάργησης σημαντικών μέσων στήριξης της αγοράς και της μείωσης των εισαγωγικών δασμών από το 2005 έως το 2007, στις αρχές της προηγούμενης μεταρρύθμισης της ΚΓΠ.

4.3.

Ενώ η αντικατάσταση των μέτρων στήριξης της αγοράς με άμεσες ενισχύσεις στους κτηνοτρόφους θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν ως έναν βαθμό την αστάθεια των εισοδημάτων, θα απαιτηθούν πρόσθετες στρατηγικές όσον αφορά το επίπεδο ανακατανομής των ενισχύσεων και τις ακραίες διακυμάνσεις των εισοδημάτων που βασίζονται στην αγορά.

5.1.

Με τη συμφωνία GATT (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου) (πλέον ΠΟΕ) του Γύρου της Ουρουγουάης, που ήταν σε ισχύ από το 1986 έως το 1994, η γεωργία συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα θεμελιώδεις αλλαγές στην κατεύθυνση της πολιτικής της ΕΕ. Οι δυνατότητες εισαγωγών αυξήθηκαν χάρη στη γενική μείωση των δασμών και την πρόβλεψη ποσοστώσεων αδασμολόγητων εισαγωγών. Η νέα συμφωνία GATT σήμανε επίσης την έναρξη μιας στροφής από τις ενισχύσεις προς τις αγορές στις άμεσες ενισχύσεις προς τους κτηνοτρόφους, οι οποίες, στη συνέχεια, αποσυνδέθηκαν ακόμη περισσότερο από την παραγωγική δραστηριότητα. Το ευρωπαϊκό καθεστώς ποσοστώσεων γάλακτος, που θεσπίστηκε μόλις πριν από δύο χρόνια, παρέμεινε ανεπηρέαστο και ανανεώθηκε πολλές φορές.

5.2.

Το 2003, με την ενδιάμεση αναθεώρηση της τότε ΚΓΠ, τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να θέσουν τέρμα στο καθεστώς ποσοστώσεων από τις 31 Μαρτίου 2015. Μετά τη λήψη της εν λόγω απόφασης, ακολούθησαν περαιτέρω μέτρα «ομαλής προσγείωσης» το 2008 για τη διευκόλυνση της μετάβασης μετά την κατάργηση του συστήματος ποσοστώσεων. Αυτή η αλλαγή κατεύθυνσης της πολιτικής, η οποία σαφώς απομακρύνεται από τους περιορισμούς ή τη διαχείριση της παραγωγής, παρατηρείται σε μια περίοδο που οι παγκόσμιες αγορές σημειώνουν ταχεία ανάπτυξη. Συνεπώς, είναι εύλογο να δίνεται στους ευρωπαίους γαλακτοπαραγωγούς και στην ευρωπαϊκή βιομηχανία γαλακτοκομικών προϊόντων —και εντέλει στην οικονομία της ΕΕ— η ευκαιρία να προμηθεύουν τις αγορές αυτές, ανακτώντας μέρος των μαζικών απωλειών μεριδίων αγοράς που υπέστησαν κατά την τριακονταετία στασιμότητας με το σύστημα ποσοστώσεων.

5.3.

Εντούτοις, με τη νέα αστάθεια τιμών που σημειώθηκε μετά την εφαρμογή της προηγούμενης ΚΓΠ και προκάλεσε μεγάλη κρίση στα έσοδα των γαλακτοκομικών προϊόντων το 2009, τέθηκε πάλι επί τάπητος το θέμα των πλεονεκτημάτων του περιορισμού της παραγωγής, με την υποβολή διαφόρων προτάσεων, που στηρίζονται στη διαχείριση της παραγωγής και οι οποίες συζητήθηκαν σε διάφορους κύκλους των Βρυξελλών την τελευταία διετία.

5.4.

Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η πρόταση Dantin που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την ΚΓΠ 2014-2020, το καλοκαίρι του 2013. Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, σε περιπτώσεις διαταραχών της αγοράς, θα πρέπει να παρέχονται κίνητρα στους κτηνοτρόφους ώστε να μειώνουν την παραγωγή οικειοθελώς («εξαγορά»), ενώ όσοι αυξάνουν την παραγωγή να υφίστανται κυρώσεις. Η πρόταση αυτή υποβλήθηκε σε ανάλυση από τον δρα Michael Keane και τον δρα Declan O’Connor, κατόπιν ανάθεσης της Ευρωπαϊκής Γαλακτοκομικής Ένωσης (EDA — European Dairy Association) (8).

5.5.

Από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ernst and Young εξετάστηκαν επίσης για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μελλοντικές προοπτικές πολιτικής για τα γαλακτοκομικά προϊόντα με τίτλους «Ισορροπία και ανταγωνιστικότητα της αγοράς» και «Βιώσιμη παραγωγή γάλακτος συμπεριλαμβανομένης της εδαφικής της διάστασης» (9).

5.6.

Και οι δύο μελέτες κατέδειξαν ότι η διαχείριση της παραγωγής/οι ποσοστώσεις δεν ήταν πλέον αποτελεσματικές όσον αφορά τη διατήρηση και τη σταθεροποίηση των τιμών του γάλακτος και των εσόδων. Αμφότερες οι μελέτες κατέδειξαν επίσης ότι η προτεινόμενη «εξαγορά» ή άλλα παρόμοια μέτρα διαχείρισης της παραγωγής θα ήταν δύσκολο να εφαρμοστούν σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς το επίπεδο των τιμών που μπορεί να προκαλέσει κρίση εισοδημάτων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα· θα ήταν επίσης αναποτελεσματικά, δεδομένου του χρόνου που θα απαιτούσε η εφαρμογή τους· και δαπανηρά διότι το επίπεδο αποζημίωσης των παραγωγών θα έπρεπε να τους ενθαρρύνει να μειώσουν την παραγωγή οικειοθελώς. Ο δρ Keane και ο δρ O’Connor υπογραμμίζουν επίσης ότι, εάν εφαρμοζόταν, το μέτρο θα είχε πληθώρα αρνητικών επιπτώσεων, προβλέψιμων και μη επιθυμητών, στην κανονική λειτουργία των αγορών γαλακτοκομικών προϊόντων και θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατες τις επενδύσεις και τον σχεδιασμό σε επίπεδο εκμετάλλευσης και μονάδας επεξεργασίας.

5.7.

Κυρίως, όμως, στη μελέτη του δρος Keane και του δρος O’Connor τονίζεται ότι το προτεινόμενο μέτρο μπορεί να είναι αποτελεσματικό μόνο εάν λειτουργήσει σε μια κλειστή οικονομία ή εάν η πολιτική υιοθετηθεί ταυτόχρονα από όλους τους μεγάλους διεθνείς προμηθευτές σε μια ανοικτή οικονομία. Εάν η εν λόγω πολιτική θεσπιζόταν μονομερώς, όπως προτείνεται, αυτοί που θα ωφελούνταν κυρίως από αυτήν θα ήταν οι διεθνείς ανταγωνιστές μας, ενώ οι παραγωγοί γάλακτος της ΕΕ θα έχαναν από άποψη ανταγωνιστικότητας, αλλά θα συνέχιζαν, παρ’ όλα αυτά, να επηρεάζονται από τις συνέπειες που θα είχε στην τιμή του γάλακτός τους η λήψη αποφάσεων από τους ανταγωνιστές μας στις ΗΠΑ ή στη Νέα Ζηλανδία.

5.8.

Ενώ η ΕΕ περιοριζόταν από τις ποσοστώσεις, η παγκόσμια παραγωγή γάλακτος αυξήθηκε εκθετικά — κατά 22 % μόνο την τελευταία δεκαετία. Κατά την ίδια περίοδο οι ανταγωνιστές μας, ιδίως η Νέα Ζηλανδία και οι ΗΠΑ, που παρουσιάζουν και οι δύο μεγάλες εξαγωγικές τάσεις, αύξησαν κατά πολύ την παραγωγή τους, ενώ η παραγωγή της ΕΕ μειώθηκε —και οι περιορισμοί των ποσοστώσεων δεν προστάτευσαν τους γαλακτοπαραγωγούς της ΕΕ από τις μεγάλες διαταραχές τιμών της περιόδου 2007-2009.

5.9.

Μπορούμε επίσης κάλλιστα να υποθέσουμε ότι οι στρατηγικές αύξησης των εξαγωγών των χωρών αυτών, οι οποίες υποστηρίζονται από ευρέως δημοσιοποιημένα επενδυτικά σχέδια στη Νέα Ζηλανδία και ειδικότερα στις ΗΠΑ, θα συνεχιστούν και μετά το 2015. Εάν η ΕΕ δεν «μπει στο παιχνίδι», θα βρεθούμε αποκλεισμένοι από μεγάλες παγκόσμιες ευκαιρίες εξαγωγών, με σημαντικό κόστος για τους παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων, αλλά και γενικότερα για τις θέσεις εργασίας και τα έσοδα της αγροτικής οικονομίας της ΕΕ.

6.1.

Η μελέτη της Ernst and Young συνιστά σθεναρά να ενισχυθεί το δίχτυ ασφαλείας σε περιπτώσεις κρίσεων της αγοράς. Τονίζει τη σημασία της παροχής βοήθειας στους παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων ώστε να αντιμετωπίσουν τη νέα αστάθεια των εισοδημάτων που προκαλείται από τις ιδιαίτερα ευμετάβλητες τιμές του γάλακτος και του κόστους συντελεστών παραγωγής, αναφέρεται δε σε εργαλεία διαχείρισης κινδύνου, όπως η αντιστάθμιση κινδύνων, η αξιοποίηση των προθεσμιακών αγορών κ.λπ.

6.2.

Η ΕΕ πρέπει να επιτρέψει στα κράτη μέλη να παρέχουν φορολογικές λύσεις που βοηθούν τους κτηνοτρόφους να αποταμιεύουν κεφάλαια κατά τη διάρκεια των αποδοτικών περιόδων, τα οποία θα επανεπενδύουν στις επιχειρήσεις και θα φορολογούνται κατά τις δύσκολες περιόδους, και τα οποία θα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στο μεσοδιάστημα ως μοχλός ενθάρρυνσης επενδύσεων για όσους επιθυμούν να επεκτείνουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες.

6.3.

Η ΕΕ πρέπει επίσης να ενθαρρύνει, να προωθήσει και, ενδεχομένως, να θεσπίσει την πρόβλεψη, εκ μέρους του τομέα, λύσεων αντιστάθμισης των τιμών και των περιθωρίων που θα επιτρέπουν στους κτηνοτρόφους να ωφεληθούν, με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, από επιλογές καθορισμού της τιμής γάλακτος/του περιθωρίου τους για ποσοστό της παραγωγής τους και για καθορισμένη χρονική περίοδο — χωρίς να χρειάζεται να εμπλακούν στο πολύπλοκο σύστημα των συναλλαγών που αφορούν προθεσμιακές αγορές. Οι κτηνοτρόφοι στις ΗΠΑ έχουν ήδη πρόσβαση σε τέτοιου είδους μέσα, μέσω των συνεταιρισμών του γαλακτοκομικού τομέα, ενώ μερικοί αγοραστές γάλακτος (Glanbia στην Ιρλανδία και Fonterra στη Νέα Ζηλανδία) εφαρμόζουν συστήματα καθορισμένων τιμών/περιθωρίων που είναι πολύτιμα για τους γαλακτοπαραγωγούς. Θα είναι ζωτικής σημασίας να καταστούν διαθέσιμες τέτοιου είδους επιλογές στην Ευρώπη.

6.3.1.

Το καθεστώς τιμαριθμικά καθορισμένης τιμής τους γάλακτος της Glanbia (Ιρλανδία) επιτρέπει στους κτηνοτρόφους να «κλειδώνουν» οικειοθελώς ένα ποσοστό του παραγόμενου γάλακτός τους σε καθορισμένη τιμή για τρία έτη. Η τιμή αυτή διορθώνεται σε ετήσια βάση προκειμένου να συνεκτιμηθεί σε έναν επαρκή βαθμό ο πληθωρισμός κόστους των εισροών, έτσι ώστε οι κτηνοτρόφοι να μπορούν να «κλειδώσουν» ένα ικανοποιητικό μέρος του περιθωρίου κέρδους τους. Από το 2010 έχουν τεθεί σε εφαρμογή τέσσερα τέτοια τριετή καθεστώτα και όλα τους υπερκαλύφθηκαν, διότι προσέφεραν στους κτηνοτρόφους μεγάλο βαθμό βεβαιότητας ως προς το εισόδημα που θα λάμβαναν για μέρος της παραγωγής τους γάλακτος. Εκτιμάται ότι το 22 % του συνόλου του γάλακτος που αγοράστηκε από την Glanbia αγοράστηκε στο πλαίσιο αυτού του καθεστώτος, και οι περισσότεροι από τους κτηνοτρόφους που συμμετείχαν στο πρώτο καθεστώς επανήλθαν για να αποκομίσουν περαιτέρω οφέλη.

6.4.

Από οικονομική σκοπιά είναι επίσης καίριας σημασίας να αναθεωρήσει η ΕΕ τη βάση των διατάξεων που λειτουργούν ως «δίχτυ ασφαλείας». Οι τιμές των γαλακτοκομικών προϊόντων στο πλαίσιο παρεμβάσεων, που είναι αμετάβλητες από τα μέσα του 2008, προσφέρουν επίπεδο «στήριξης» που ισοδυναμεί με καθαρό κόστος μεταποίησης της τάξης των 19 c/l περίπου — ποσό που δεν έχει πια καμία σχέση ούτε με το πολύ υψηλότερο εύρος στο οποίο κινούνται οι παγκόσμιες και οι ενωσιακές τιμές των γαλακτοκομικών προϊόντων, ούτε με τα κατά πολύ αυξημένα έξοδα πρωτογενούς παραγωγής. Η ΕΕ πρέπει να αναθεωρήσει προς τα επάνω τα επίπεδα του διχτυού ασφαλείας, αυξάνοντας την τιμή παρέμβασης για το αποκορυφωμένο γάλα σε σκόνη και το βούτυρο, τουλάχιστον σύμφωνα με τις αυξήσεις του κόστους παραγωγής, και, συγχρόνως, πρέπει να παρακολουθεί σε διαρκή βάση τη συνάφεια του διχτυού ασφαλείας που συνδέεται με το κόστος παραγωγής.

6.5.

Ο τομέας θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσον μπορεί να αναπτυχθεί ένα επιπλέον μέσο διαχείρισης κρίσεων, ιδίως όταν παρατηρείται έντονη αστάθεια των τιμών, η οποία απειλεί την ίδια την επιβίωση των κτηνοτρόφων.

6.6.

Όσον αφορά τους συνεταιρισμούς, οι κτηνοτρόφοι θεωρούν πως αποτελούν την πλέον επιτυχημένη νομική δομή για τη λειτουργία μιας γαλακτοκομικής επιχείρησης. Οι συνεταιρισμοί δίνουν προτεραιότητα στις αποδόσεις για τους μετόχους τους (κτηνοτρόφους), είτε υπό μορφή μερίσματος ή με τιμή γάλακτος. Η ευημερία και το μέγιστο επιχειρηματικό συμφέρον των μελών τους αποτελούν τη βάση της δραστηριότητάς τους.

6.7.

Οι συνεταιρισμοί είναι σε θέση να ενεργούν ως ενδιάμεσοι φορείς για την παροχή στους κτηνοτρόφους επιλογών διαχείρισης της αστάθειας, όπως συμβάσεις καθορισμού τιμών ή ευκαιρίες «κλειδώματος» της τιμής του γάλακτος και/ή των περιθωρίων για καθορισμένη χρονική περίοδο.

6.8.

Κάθε μελλοντική πολιτική για τα γαλακτοκομικά προϊόντα πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη την καίρια σημασία των συνεταιρισμών και να μην προξενεί προβλήματα στον θεσμό αυτό που οι κτηνοτρόφοι θεωρούν ως το ιδανικό πλαίσιο.

6.9.

Η αδυναμία των γαλακτοπαραγωγών να ανακτήσουν μέρος του κόστους από την αλυσίδα λιανικού εμπορίου πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί. Οι καταναλωτές θεωρούν ελάχιστα τα οφέλη από ακραίες μειώσεις των τιμών των βασικών γαλακτοκομικών προϊόντων, ωστόσο, οι έμποροι λιανικής πώλησης επιδιώκουν πάντα να εξασφαλίζουν το μέγιστο όφελος από την άσκηση πιέσεων στους προμηθευτές τις περιόδους πτώσης των παγκόσμιων τιμών γαλακτοκομικών προϊόντων —όπως, εξάλλου, συμβαίνει επί του παρόντος. Οι χαμηλότερες τιμές χονδρικής κατόπιν πιέσεων των εμπόρων λιανικής —ορισμένες από αυτές τουλάχιστον ηθικά, αν όχι νομικά αμφισβητήσιμες— ισοδυναμούν με αύξηση τόσο των περιθωρίων κέρδους των λιανεμπόρων όσο και των δυνατοτήτων κερδοσκοπίας σε βάρος της υπόλοιπης αλυσίδας και των καταναλωτών. Οι κτηνοτρόφοι συνιστούν τον τελευταίο κρίκο της εν λόγω αλυσίδας και δεν έχουν τρόπο να προστατεύσουν τα περιθώρια διατήρησης του οικογενειακού τους εισοδήματος Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρενέβαινε ταχύτερα στην αγορά, αυτό θα συνέβαλε στη γρηγορότερη ανατροπή των κρίσεων της αγοράς και θα ελαχιστοποιούσε τις πιέσεις των εμπόρων λιανικής πώλησης που παρουσιάζονται σε αυτό το σημείο.

7.1.

Η παραγωγή γάλακτος συμβάλλει σημαντικά από κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική άποψη σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ. Η αναγνώριση και η στήριξη αυτής της συμβολής, η οποία, σε πολλές περιοχές, βασίζεται σε μικρές και ευάλωτες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, αποτελεί εδώ και πολύ καιρό μέρος του προσανατολισμού της ΚΓΠ. Ο πυλώνας ΙΙ της ΚΓΠ περιέχει πολλά σχετικά μέτρα, όπως και οι νέες διατάξεις, που περιλαμβάνονται πλέον στην ΚΓΠ/ΚΟΑ και εισήχθησαν αρχικά ως «δέσμη μέτρων για τα γαλακτοκομικά προϊόντα».

7.1.1.

Ωστόσο, η κατάργηση των ποσοστώσεων δεν αποκλείεται να επιταχύνει τη μετατόπιση της γαλακτοπαραγωγής της ΕΕ προς τις βόρειες/δυτικές περιοχές, όπου η παραγωγή μπορεί να πραγματοποιηθεί με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Αυτό ενδέχεται να επιφέρει μείωση ή εγκατάλειψη της παραγωγής στις υψηλότερου κόστους (και στις φτωχότερες επίσης) περιοχές της Ευρώπης, βαθαίνοντας το οικονομικό χάσμα μεταξύ των εν λόγω περιφερειών.

7.1.2.

Η συντριπτική πλειοψηφία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν πολύ μικρό αριθμό αγελάδων, με το 75 % των εκμεταλλεύσεων να έχουν λιγότερες από εννέα αγελάδες (10). Ενώ πολλές γεωργικές εκμεταλλεύσεις παράγουν γάλα αδιαμφισβήτητα για ίδια κατανάλωση, η οικονομική ευπάθεια των εκμεταλλεύσεων αυτών είναι εμφανής, ιδιαίτερα όταν πολλές από αυτές βρίσκονται σε ορεινές ή άλλως μειονεκτούσες περιοχές.

7.1.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δρομολογήσει ένα συνεκτικό σχέδιο για την αγροτική και γαλακτοπαραγωγική ανάπτυξη των ορεινών περιοχών, των μειονεκτουσών ως προς τη γαλακτοπαραγωγή περιοχών και των κρατών μελών όπου η παραγωγή γάλακτος εξαρτάται από πολύ μικρά κοπάδια.

7.1.4.

Εκτός από τη δέσμη μέτρων για τη μεταφορά γνώσεων, ή ενδεχομένως στο πλαίσιο αυτής, έχει καίρια σημασία να διασφαλιστεί η πρόσβαση των εν λόγω εκμεταλλεύσεων σε συμβουλευτικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες που θα βοηθούν τους ενδιαφερομένους να λαμβάνουν σωστές επιχειρηματικές αποφάσεις για το μέλλον τους και για το μέλλον των διαδόχων τους. Προτείνεται η παροχή συμβουλών σχετικά με το πώς να διαφοροποιηθούν, να αυξήσουν την αποδοτικότητά τους, να αυξήσουν το μέγεθός τους, εφόσον αυτό είναι οικονομικά εφικτό, καθώς και —όπου ενδείκνυται— συμβουλευτικών υπηρεσιών σχετικά με εναλλακτικά επαγγέλματα για τους υφιστάμενους κτηνοτρόφους ή τους διαδόχους τους (επαγγελματικός αναπροσανατολισμός).

7.2.

Σε περιοχές που κινδυνεύουν από εγκατάλειψη των γαιών, υποβόσκηση ή άλλες αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι περιβαλλοντικές ενισχύσεις του πυλώνα ΙΙ μπορούν να έχουν ως προορισμό τους παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

7.3.

Οι ευπαθείς παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων όλων των περιφερειών πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε οργανώσεις παραγωγών και κλαδικές οργανώσεις για την προώθηση της ποιοτικής παραγωγής και την αύξηση της βαρύτητας και της επιρροής τους στην αλυσίδα εφοδιασμού.

7.4.

Οι ενισχύσεις στους νέους κτηνοτρόφους μπορούν επίσης να αξιοποιηθούν για να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών, όταν η εγκατάλειψη των γαιών λόγω της περιορισμένης δυνατότητας παραγωγής εισοδήματος συνιστά πρόβλημα. Για τους εν λόγω κτηνοτρόφους, προτείνεται να ενθαρρυνθεί η πραγματοποίηση επενδύσεων μέσω ευνοϊκών δανείων ή άλλων παρόμοιων καθεστώτων.