22.5.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 143/29

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η κοινωνική οικονομία στη Λατινική Αμερική»

2012/C 143/06

Εισηγητής: ο κ. Miguel ÁNGEL CABRA DE LUNA

Στις 18 Ιανουαρίου 2011, σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Η κοινωνική οικονομία στη Λατινική Αμερική».

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές Σχέσεις» στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 24 Ιανουαρίου 2012.

Κατά την 478η σύνοδο ολομέλειας, της 22ης και 23ης Φεβρουαρίου 2012 (συνεδρίαση της 22ης Φεβρουαρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 141 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 4 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η παρούσα γνωμοδότηση έχει ως στόχο να αναλύσει την κοινωνική οικονομία (ΚΟ) της Λατινικής Αμερικής (ΛΑ) ως έναν τομέα που οργανώνεται από την κοινωνία των πολιτών και που σε γενικές γραμμές παραμένει αποκλεισμένος από τις δραστηριότητες συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η προσέγγιση αυτή πραγματοποιείται με σεβασμό προς την πολυμορφία της Λατινικής Αμερικής και με αναγνώριση των διαφορών μεταξύ των δύο περιοχών. Για τον σκοπό αυτόν, και ανεξάρτητα από άλλους πιθανούς όρους, επιλέγεται ως πιο κατάλληλη για τους σκοπούς του παρόντος κειμένου η χρησιμοποίηση του όρου «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» (ΚΑΟ).

1.2   Ο ΟΗΕ, με το ψήφισμα 47/90 ανακήρυξε το πρώτο Σάββατο του Ιουλίου κάθε έτους ως «Διεθνή Ημέρα Συνεταιρισμών» και το ψήφισμα 64/136 ανακήρυξε το 2012 «Παγκόσμιο Έτος Συνεταιρισμών». Η ΔΟΕ έχει αναγνωρίσει επανειλημμένως (ιδίως στο ψήφισμα 193) τις θετικές πτυχές του συνεργατισμού και της ΚΑΟ. Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν επίσης εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους για τον συγκεκριμένο τομέα. Και η ΕΕ, όμως, έχει αποφανθεί επανειλημμένως αναγνωρίζοντας τη σημασία του συνεργατισμού και της ΚΟ. Από την πλευρά της, η ΕΤΕ συμμετέχει σε έργα με επιχειρήσεις ΚΑΟ από την Λατινική Αμερική. Σε ανάλογο πνεύμα κινούνται και οι τοποθετήσεις της MERCOSUR και άλλων θεσμικών φορέων της Λατινικής Αμερικής. Η παρούσα γνωμοδότηση ευθυγραμμίζεται με όλες αυτές τις διακηρύξεις.

1.3   Με την παρούσα γνωμοδότηση επιδιώκεται να τεθούν οι βάσεις για τις εργασίες της ΕΟΚΕ ενόψει της προετοιμασίας της 7ης συνεδρίασης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ και της ΛΑ που θα πραγματοποιηθεί το 2012 στο Σαντιάγο της Χιλής. Τόσο στις προπαρασκευαστικές εργασίες όσο και στη συνεδρίαση, προτείνεται να προσκληθούν εκπρόσωποι της ΚΑΟ της ΛΑ και της ΕΕ για να μελετήσουν το περιεχόμενο της παρούσας γνωμοδότησης μέσω εποικοδομητικού διαλόγου. Ακόμη, προτείνεται να αποφανθεί η 7η συνεδρίαση για τα αποτελέσματα του διαλόγου αυτού. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η ΚΑΟ διευθετεί σοβαρές καταστάσεις έλλειψης κοινωνικής και οικονομικής ισότητας και παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων στη ΛΑ. Πρόκειται για ένα καίριο μέσο στον αγώνα υπέρ της αξιοπρεπούς εργασίας και της αντιμετώπισης των άτυπων κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων, διαδραματίζοντας έτσι ουσιαστικό ρόλο στις προσπάθειες τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Η ΚΑΟ ενθαρρύνει τον πλουραλισμό και την οικονομική δημοκρατία. Ως εκ τούτου, η προώθηση όλων αυτών των δυνατοτήτων και αποτελεσμάτων θεωρείται πρωταρχικής σημασίας διότι έτσι διευκολύνεται η απαραίτητη μετατροπή του παραγωγικού προτύπου.

1.4   Η συνύπαρξη και η συνεργασία μεταξύ των επιμέρους τάσεων της ΚΑΟ στη ΛΑ θεωρείται πολύ χρήσιμη. Αφενός, ενθαρρύνουν την ΚΑΟ που έχει περισσότερο επιχειρηματικό χαρακτήρα να επιδιώκει στόχους με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης και να μην θεωρεί προτεραιότητα την αύξηση των κερδών, συμμετέχοντας περισσότερο στη γενική ευημερία. Αφετέρου, βοηθούν την ΚΑΟ που επικεντρώνεται περισσότερο στον κοινωνικοπολιτικό μετασχηματισμό να μεριμνά για την αποδοτικότητα και την κερδοφορία των επιχειρήσεων δημιουργώντας δίκτυα που τους επιτρέπουν να διατηρηθούν στην αγορά. Ως εκ τούτου, η ΚΑΟ δεν πρέπει να οικοδομηθεί πάνω στην οικονομία της φτώχειας αλλά στην αλλαγή των τάσεων, συνδυάζοντας την ανάπτυξη, την οικονομική αποδοτικότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη προκειμένου να εξαλειφθούν κάθε είδους ασυμμετρίες.

1.5   Η ΚΑΟ στη ΛΑ αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα που δυσχεραίνουν την ανάπτυξή της: η έλλειψη κοινωνικής και θεσμικής προβολής είναι ένα από τα σοβαρότερα. Το πρόβλημα αυτό εντείνεται από την απουσία αυστηρών διαδικασιών μέτρησης και ποσοτικού προσδιορισμού, γεγονός που εμποδίζει τον υπολογισμό των διαστάσεών της και των σημαντικών κοινωνικών της επιπτώσεων. Επείγει να αναληφθεί μια πιο επιλεκτική δράση για την κατάρτιση διεθνώς εγκεκριμένων στατιστικών σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, στην οποία να συμμετέχουν διεθνείς οργανισμοί, όπως η Οικονομική Επιτροπή για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (CEPAL), η Διεθνής Συνεταιριστική Ένωση-κλάδος Αμερικής (ACI-Américas), το Ίδρυμα Κοινωνικής Οικονομίας της Λατινικής Αμερικής (FUNDIBES), η Διεθνής οργάνωση συνεταιρισμών βιομηχανικών παραγωγών, βιοτεχνιών και υπηρεσιών (CICOPA), το Διεθνές Κέντρο Έρευνας και Πληροφόρησης για τη Δημόσια, την Κοινωνική και τη Συνεταιριστική Οικονομία (CIRIEC). Η έλλειψη θεσμικής παρουσίας των αντιπροσωπευτικών της οργανώσεων αποτελεί ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να διευθετηθεί μέσω της αναγνώρισής της από τη δημόσια διοίκηση και τους λοιπούς κοινωνικούς φορείς ως συνομιλητή στους κόλπους των συμβουλευτικών θεσμικών οργάνων των κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών. Οι Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές και άλλοι οργανισμοί κοινωνικής συμμετοχής αποτελούν ένα καλό εργαλείο για τη συμμετοχή και των οργανώσεων της ΚΑΟ.

1.6   Εκτός από αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, η απουσία ολοκληρωμένων και συμμετοχικών δημόσιων πολιτικών σε σχέση με την ΚΑΟ συνιστά μεγάλο εμπόδιο για την εδραίωση και την εξέλιξή της. Κρίνεται απαραίτητο να παρακαμφθούν προτάσεις που στηρίζονται απλώς και μόνο στις άμεσες οικονομικές ενισχύσεις χωρίς αντισταθμίσματα και να προωθηθούν δράσεις που έχουν στόχο να επιλύσουν το πρόβλημα των πηγών χρηματοδότησής της. Πρέπει να εξεταστούν διαρθρωτικές πολιτικές γενικού συμφέροντος που θα περιλαμβάνουν αποφάσεις στον τομέα της κατάλληλης νομοθεσίας, ανάπτυξη της εκπαίδευσης και καινοτομίας και δημιουργία ικανοτήτων, κυρίως στον πανεπιστημιακό χώρο. Πρέπει να ενδυναμωθεί η παρουσία της ΚΑΟ στην ανάπτυξη της κοινωνικής προστασίας μέσω της διαχείρισης των συστημάτων υγείας από τους χρήστες. Είναι απαραίτητο να παγιωθούν πραγματικές πολιτικές που να έχουν συνέχεια και να υπερβαίνουν τις διαδοχικές αλλαγές των κυβερνητικών σχημάτων.

1.7   Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλοι κοινωνικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ΚΑΟ μπορούν, σε συνεργασία, να διαδραματίσουν θεμελιώδη ρόλο στην ανάπτυξη θεσμικών μηχανισμών για την καταπολέμηση των παρατυπιών και της απάτης, οι οποίες οφείλονται στην ανεπίσημη οικονομία και στην εμφάνιση των ψευδο-αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων. Επίσης, μπορούν να συμβάλλουν στην διασφάλιση της αξιοπρεπούς εργασίας και των καθολικών και ποιοτικών δημόσιων υπηρεσιών και στην δημιουργία ικανοτήτων.

1.8   Οι συλλογισμοί και οι προτάσεις που επισημαίνονται στην παρούσα γνωμοδότηση πρέπει να συνεκτιμηθούν στο πλαίσιο της πολιτικής για τη διεθνή συνεργασία που ακολουθεί η ΕΕ απέναντι στη ΛΑ στον τομέα της ΚΑΟ. Πρέπει να εξεταστούν προγράμματα συνεργασίας με στόχο την εδραίωση φερέγγυων επιχειρήσεων της ΚΑΟ οι οποίες θα αποτελούν παράγοντες κοινωνικής συνοχής, τοπικής ανάπτυξης, πλουραλισμού, οικονομικής δημοκρατίας και μαζικής νομιμοποίησης της οικονομίας και της εργασίας. Η ΚΑΟ πρέπει να αναλάβει πρωταρχικό ρόλο στην αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ με στόχο να ενθαρρύνει την εδραίωση δικτύων που θα διαδραματίζουν λειτουργικό ρόλο κατά την εκτέλεση των πολιτικών για την οικονομική συνεργασία και την από κοινού ανάπτυξη. Τα σχέδια συνεργασίας στον τομέα της ΚΑΟ πρέπει να προωθούν τον συντονισμό των φορέων και των δικτύων τους, αποφεύγοντας τον κατακερματισμό και τις επικαλύψεις: είναι απαραίτητες οι δράσεις με πιο διεθνή και στρατηγικό χαρακτήρα.

1.9   Εξάλλου, είναι απαραίτητο σε μια εποχή παγκόσμιας κρίσης, να ενισχυθούν οι επιχειρηματικές και εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΚΑΟ της ΕΕ και της ΛΑ. Οι εμπειρίες των ορθών πρακτικών της ΚΑΟ της ΛΑ μπορούν να χρησιμεύσουν ως παραδείγματα προς μίμηση. Υπογραμμίζεται ότι οι εμπορικές συμφωνίες που υπογράφονται με χώρες της ΛΑ θα πρέπει να προωθούν την ανάπτυξη μεσαίων, μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και, συγκεκριμένα, της ΚΑΟ.

2.   Η κοινωνική οικονομία στη Λατινική Αμερική

2.1   Αμφισημία της έννοιας

2.1.1   Η προσέγγιση που επιχειρείται στην παρούσα γνωμοδότηση σχετικά με την ΚΑΟ της ΛΑ ξεκινά από δύο αδιαμφισβήτητες παραδοχές: από τη μία πλευρά, τη διαπίστωση των υφιστάμενων διαφορών μεταξύ των κοινωνικών πραγματικοτήτων της ΕΕ και της ΛΑ. Από την άλλη πλευρά, ότι η ΛΑ δεν είναι ομοιογενής. Υπό αυτήν την έννοια, η συγκεκριμένη ανάλυση έχει ως σημείο αφετηρίας τον μέγιστο σεβασμό αυτής της πολυμορφίας. Στόχος επίσης είναι να αναζητηθούν τα σημεία σύγκλισης που θα επιτρέψουν τη συνεργασία με όρους ισότητας λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις μεταβολές που σημειώνονται την περίοδο αυτή και στις δύο περιφέρειες (1).

2.1.2   Στη ΛΑ χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον δύο όροι: «κοινωνική οικονομία» και «αλληλέγγυα οικονομία». Ο τελευταίος χρησιμοποιείται ευρύτερα ενώ εκφράζονται αντικρουόμενες εννοιολογικές προσεγγίσεις σχετικά με τη σημασία του (η έννοια της «λαϊκής οικονομίας», παραδείγματος χάρη). Ο όρος «κοινωνική οικονομία» έχει εδραιωθεί στην Ευρώπη και αντιπροσωπεύει μια έννοια με επιχειρηματικές αναμφίβολα αποχρώσεις που εντάσσεται στην οικονομία ως ένας εναλλακτικός και χωριστός τρόπος δραστηριοποίησης και δεν αναγνωρίζει αυτή καθαυτή την «κερδοφορία» ως πρόβλημα. Στο σημείο αυτό, κρίσιμο ζήτημα συνιστά ο τρόπος κατανομής του πλεονάσματος που αποκομίζεται αφού οι επιχειρηματικές δραστηριότητες της κοινωνικής οικονομίας πρέπει να είναι ανταγωνιστικές και να παράγουν κέρδη. Στην ΕΕ έχει επιτευχθεί ευρεία συναίνεση σχετικά με τον όρο «κοινωνική οικονομία» και τη σημασία του (2). Στη ΛΑ υπάρχουν διάφορα κριτήρια.

2.1.3   Τα τελευταία χρόνια, κυρίως ως συνέπεια των πολιτικών και οικονομικών αλλαγών που συντελέστηκαν στη ΛΑ, χρησιμοποιείται συνήθως ο όρος «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» (ΚΑΟ) για τον συγκεκριμένο τομέα (3). Το ίδιο λοιπόν προτείνουμε και σε σχέση με τη ΛΑ.

2.1.4   Από πρώτη άποψη, μπορούμε να επισημάνουμε ότι σε κάθε ΚΑΟ η σύνθεση είναι κοινή και αποτελείται από οντότητες ιδιωτικής φύσης οι οποίες έχουν συσταθεί για να ικανοποιούν προσωπικές και κοινωνικές ανάγκες και όχι για να προσπορίσουν κέρδη σε επενδυτές κεφαλαίου. Η κατάσταση της ΚΑΟ στη ΛΑ διαφέρει από χώρα σε χώρα, αν και είναι βέβαιο ότι ορισμένα μοντέλα οργάνωσης είναι ταυτόσημα σε όλες τις χώρες. Αν ξεκινούσαμε ενδεχομένως από αυτά τα κοινά στοιχεία, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε μια πιο συναινετική ερμηνεία της έννοιας. Η ΚΑΟ στη ΛΑ αποτελείται κυρίως από: συνεταιρισμούς, αλληλασφαλιστικές ενώσεις, ιδρύματα, συλλόγους, ενώσεις συνεταιριστικής εργασίας, οργανώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, ομάδες πολιτών και διαφόρων ειδών μικροεπιχειρήσεις. Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις και οντότητες στηρίζονται στην αλληλεγγύη και την κοινωνική ευθύνη. Οι περισσότερες από αυτές δραστηριοποιούνται στην αγορά αλλά ενίοτε δημιουργούν ειδικές αγορές (δίκαιο εμπόριο), στις οποίες εφαρμόζονται αρχές διαφορετικές από τις αρχές του ανταγωνισμού.

2.1.5   Αν και οι οργανώσεις και οι επιχειρήσεις της ΚΑΟ έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις κεφαλαίου, παρ’ όλα αυτά παράγουν και αυτές αγαθά και υπηρεσίες. Ως εκ τούτου, οι επιχειρήσεις της ΚΑΟ δεν είναι αποκλειστικά ή κατά προτεραιότητα φιλανθρωπικές οντότητες, ούτε όμως αποκηρύσσουν και τον κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα: τα κέρδη είναι απαραίτητα. Το κεντρικό θέμα είναι ο τρόπος κατανομής των οφελών της δραστηριότητας, τα οποία δεν πρέπει να αποτιμώνται μόνο με βάση την οικονομική αποδοτικότητα και τη δημιουργία κερδών για τα μέλη της και για το σύνολο, αλλά και με βάση την κοινωνική αξία που προσθέτουν.

2.2   Διαστάσεις και μέτρηση

2.2.1   Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που δυσχεραίνουν την ανάπτυξη της ΚΑΟ στη Λατινική Αμερική είναι η δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών σχετικά με τον συγκεκριμένο τομέα, γεγονός που εδραιώνει την κοινωνική τους αφάνεια. Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε, και όχι μόνο να μαντεύουμε, τον πραγματικό αντίκτυπο της ΚΑΟ. Η απουσία μετρήσεων καθιστά πολύ δύσκολη την ανάδειξη της πραγματικής κοινωνικής της σημασίας και της συγκριτικής διαφοράς έναντι άλλων ειδών επιχειρήσεων ως προς τον αντίκτυπο των οικονομικών, κοινωνικών και αλληλέγγυων δραστηριοτήτων της. Το ίδιο αίτημα υπάρχει και στην Ευρώπη για τον συγκεκριμένο τομέα: στατιστική αναγνώριση· δημιουργία φερέγγυων δημόσιων μητρώων· δορυφορικοί λογαριασμοί για κάθε θεσμικό κλάδο και τομέα δραστηριότητας προκειμένου να διασφαλίζεται μεγαλύτερη προβολή (4).

2.3   Οργανώσεις της ΚΑΟ

2.3.1   Όπως και σε πολλές χώρες της ΕΕ, έτσι και στη ΛΑ έχει πρωταρχική σημασία να αντιμετωπιστεί η έλλειψη μιας αρκετά αξιόπιστης, ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής εκπροσώπησης της ΚΑΟ. Αν και τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος, είναι απαραίτητο οι αντιπροσωπευτικές δομές των επιμέρους οικογενειών της ΚΑΟ να ενοποιηθούν με βάση κριτήρια πυραμιδοειδούς σύνθεσης, από κάτω προς τα πάνω και ανά τομέα και περιφέρεια, αποφεύγοντας ωστόσο τον κατακερματισμό, τον μεταξύ τους ανταγωνισμό και τις συντεχνιακές τακτικές. Η εγγύτητα αυτών των οργανώσεων με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές διευκολύνει την ανάδειξή τους ως πόλων κοινωνικού οφέλους, καινοτομίας και εξεύρεσης λύσεων για τα πιο σημαντικά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα.

2.3.2   Όταν οι οργανώσεις της ΚΑΟ (5) αποκτούν θέσεις αναγνώρισης που τους προσφέρουν μια πραγματική ευκαιρία να συνομιλήσουν και να διαπραγματευθούν, τότε εδραιώνουν χώρους επιρροής προκειμένου να επιτύχουν συνέργειες σε ό,τι αφορά τη δημιουργία ικανοτήτων, την επιχειρηματική αποδοτικότητα, την εταιρική κοινωνική ευθύνη, τα νέα μοντέλα διαχείρισης, την καταπολέμηση των αθέμιτων πρακτικών και, αναμφίβολα, σημαντικότερα αποτελέσματα στο οικονομικό σύστημα.

2.4   Δημόσιες πολιτικές

2.4.1   Ένα από τα ζητήματα που δεν έχουν ακόμα επιλυθεί από την ΚΑΟ αφορά τον τρόπο επίτευξης συμφωνιών και συμμαχιών με τις δημόσιες αρχές σε ένα πλαίσιο αλληλοσεβασμού και ανεξαρτησίας. Οι δημόσιες πολιτικές αποτελούν, κατά συνέπεια, έναν από τους προβληματισμούς και τους πρωταρχικούς στόχους της ΚΑΟ στη ΛΑ. Οι πολιτικές που θεμελιώνονται κατά προτεραιότητα σε άμεσες οικονομικές ενισχύσεις χωρίς αντισταθμίσεις συνιστούν ανεξέλεγκτες και, ενδεχομένως, απρόβλεπτες πηγές, ενώ μπορούν παράλληλα να εξελιχθούν και σε εργαλείο πίεσης και χειραγώγησης. Οι αυστηρά διορθωτικές και τονωτικές πολιτικές ενθαρρύνουν τις αθέμιτες πρακτικές.

2.4.2   Αυτό που λείπει είναι η προώθηση ολοκληρωμένων και συμμετοχικών πολιτικών οι οποίες θα συμβαδίζουν με τους ουσιαστικούς στόχους της ΚΑΟ και των κυβερνήσεων που ενδιαφέρονται για τις ικανότητες της ΚΑΟ προκειμένου να κινητοποιηθούν πόροι της κοινότητας και να δημιουργηθούν γενικότερα οφέλη στο εσωτερικό της αγοράς τα οποία θα προσφέρουν καινοτόμες λύσεις σε δύσκολα προβλήματα. Υπάρχουν προφανείς ομοιότητες σε ό,τι αφορά τους κοινωνικούς στόχους της δημόσιας διοίκησης και των οργανώσεων της ΚΑΟ για την ικανοποίηση των άμεσων αναγκών των ατόμων (6).

2.4.3   Για την ΚΑΟ, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αποτελεί εγγενές πρόβλημα που αποτελεί ουσιαστικά τροχοπέδη στην ανάπτυξή της. Η ΚΑΟ τροφοδοτείται καταρχάς από τις εισφορές των μελών και των επιχειρηματιών της και όχι από κερδοσκοπικά κεφάλαια τρίτων. Παράλληλα διαδίδει πρακτικές που ωφελούν το γενικό συμφέρον. Γενικά, η δημόσια δράση είναι σπάνια και ανεπαρκής σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση τακτικών οδών χρηματοδότησης μέσω των κατάλληλων νομικών μεταρρυθμίσεων και μακροοικονομικών μέτρων για την ΚΑΟ. Δεν υπάρχουν α) κρατικές πολιτικές που να συμπεριλαμβάνουν την ΚΑΟ στον γενικό προγραμματισμό της οικονομίας· β) πολιτικές χρηματοδότησης της βιομηχανίας που θα προσελκύσουν νέα κεφάλαια ενισχύοντας τα ταμεία επιχειρηματικών κεφαλαίων· γ) πολιτικές χρηματοδότησης της οικονομικής συμμετοχής των εργαζομένων και εταίρων· δ) πολιτικές στήριξης για τη δημιουργία επιχειρηματικών ομίλων και ενίσχυσης της συμμετοχής της ΚΑΟ στις δημόσιες συμβάσεις. Καθίσταται λοιπόν επιτακτική η ανάγκη αναδιαμόρφωσης των μέτρων που εγείρουν αδικαιολόγητα εμπόδια στην ανάπτυξη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που θα υπάγονται στην ΚΑΟ, όπως π.χ. η ηθική τράπεζα και η μικροχρηματοδότηση.

2.4.4   Τα περισσότερα κράτη μέλη δεν διαθέτουν σαφείς γραμμές πολιτικής δράσης ώστε να σχεδιάζουν συντονισμένα προγράμματα στις επιμέρους κρατικές βαθμίδες, αρμοδιότητες και διοικητικές δομές στο πλαίσιο των οποίων η ΚΑΟ θα έχει θεσμοθετημένη λειτουργία και διατομεακή αντιμετώπιση. Οι διοικητικές διαδικασίες δεν διεκπεραιώνονται αρκετά γρήγορα ενώ η αποτελεσματική κρατική και η υπερεθνική εναρμόνιση των κατευθυντήριων γραμμών για την προώθηση και τη στήριξη της ΚΑΟ είναι ανύπαρκτες. Δεν υφίστανται δημόσιες πολιτικές που να αποτρέπουν την καταστροφή των μικρών κοινωνικών επιχειρήσεων και του τοπικού και αλληλέγγυου παραγωγικού ιστού, ούτε πολιτικές εργασιακής κατάρτισης και διοίκησης επιχειρήσεων, ιδίως σε επίπεδο δήμων (7), ούτε ακόμα πολιτικές για την εναρμόνιση των κανονιστικών πλαισίων που διέπουν τις διάφορες μορφές της ΚΑΟ. Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στην ανάγκη εφαρμογής δημόσιων εκπαιδευτικών πολιτικών (Σύσταση 193 ΔΟΕ-2002) με επίκεντρο την ΚΑΟ. Η δημόσια διοίκηση, συμπεριλαμβανομένου του πανεπιστημίου, και η ΚΑΟ δεν έχουν καταβάλει αρκετές προσπάθειες για να συνεργαστούν.

2.5   Οικονομική ανάπτυξη στη ΛΑ και ο ρόλος της ΚΑΟ

2.5.1   Οικονομική ανάπτυξη και μεγέθυνση με ισότητα

2.5.1.1

Η ΛΑ διανύει μια περίοδο ισχυρής μακροοικονομικής ανάπτυξης με συμβατικούς όρους αν και υπάρχουν διαφορές μεταξύ των χωρών. Η συγκεκριμένη ανάπτυξη, όμως, επειδή ακριβώς δεν έχουν ξεπεραστεί χρόνιες αγκυλώσεις, συντελείται μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο το οποίο χαρακτηρίζεται από τεράστιες ανισότητες, μαζική ανεργία που πλήττει συγκεκριμένους κοινωνικούς κλάδους, γενικευμένη εργασιακή ανασφάλεια, θύλακες κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας. Παρ’ όλα αυτά, η επάνοδος στην έννοια του «προορατικού κράτους» που έχει επίγνωση του μη βιώσιμου διττού χαρακτήρα της κοινωνίας φαίνεται να ενθαρρύνει μια ανάπτυξη με περισσότερη ισότητα (8) και σεβασμό στη φύση.

2.5.1.2

Η συμβολή μιας ισχυρής ΚΑΟ στη διαχείριση της ανάπτυξης της ΛΑ είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση σοβαρών φαινομένων όπως είναι η φτώχεια, οι ανισότητες, ο αποκλεισμός, οι άτυπες οικονομικές δραστηριότητες, η ανθρώπινη εκμετάλλευση, η έλλειψη κοινωνικής συνοχής και οι μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων ώστε, σε τελική ανάλυση, να οδηγήσει σε μια πιο ισότιμη κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου, διότι έτσι διευκολύνεται η απαραίτητη μετατροπή του παραγωγικού προτύπου. Αυτόν τον σκοπό εξυπηρετεί η ΚΑΟ η οποία δημιουργεί υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και, σε σχέση με άλλους κλάδους, προσφέρει συγκριτικά πλεονεκτήματα αποδοτικότητας σε επίπεδο κατανομής και παραγωγής προνομιακών κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών. Χάρη στην ικανότητά της να καλύπτει μεγάλες κατηγορίες του πληθυσμού και περιοχές που είναι συνήθως απομονωμένες από τα κέντρα εξουσίας και τα οικονομικά κέντρα, αποτελεί το ιδανικό μέσο για την επίτευξη μιας πιο ισότιμης ανάπτυξης.

2.5.2   Άτυπη οικονομία και κοινωνικά δικαιώματα

2.5.2.1

Η άτυπη οικονομία αποτελεί μαζικό φαινόμενο στη ΛΑ το οποίο παρατηρείται και σε ορισμένες περιοχές της ΕΕ (παραοικονομία) και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη επαγγελματικών ή οικονομικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων παρατηρείται παντελής ή μερική έλλειψη κοινωνικής κάλυψης και τήρησης της ισχύουσας νομοθεσίας. Η ανεργία, η υποαπασχόληση και οι άσχημες συνθήκες εργασίας αντιβαίνουν στις διακηρύξεις της ΔΟΕ σχετικά με την αξιοπρεπή εργασία (9). Το πρόβλημα είναι έντονο. Έχει διαπιστωθεί άμεση συσχέτιση της άτυπης απασχόλησης ή της υποαπασχόλησης με τους δείκτες της φτώχειας, και το συγκεκριμένο φαινόμενο αφορά περισσότερο τις γυναίκες, τους νέους, τους ιθαγενείς, τα άτομα αφρικανικής καταγωγής και τα άτομα με αναπηρίες, τόσο στο πλαίσιο των άτυπων μορφών εργασίας όσο και στο πλαίσιο της μισθολογικής ισότητας και της ισότιμης μεταχείρισης. Αντίθετα, από κοινού με άλλους φορείς, η ΚΑΟ αποτελεί αποτελεσματικό μέσο καταπολέμησης της άτυπης οικονομίας, παρέχοντας σε επιχειρήσεις και άτομα νομιμότητα και κοινωνική κάλυψη. Επίσης, αποτρέπει την εμφάνιση πρακτικών που προωθούν την εξωτερίκευση δημόσιων υπηρεσιών, η οποία δεν παρέχει εγγυήσεις σε ό,τι αφορά τις παροχές, είναι χαμηλής ποιότητας και υποβαθμίζουν την κοινωνική προστασία των δικαιούχων. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλοι κοινωνικοί εταίροι, συμπεριλαμβανομένης της ΚΑΟ, σε συνεργασία, μπορούν να διαδραματίσουν θεμελιώδη ρόλο στην ανάπτυξη θεσμικών μηχανισμών για την καταπολέμηση των παρατυπιών και της απάτης, οι οποίες οφείλονται στην ανεπίσημη οικονομία και στην εμφάνιση των ψευδο-αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων. Επίσης, μπορούν να συμβάλλουν στην διασφάλιση της αξιοπρεπούς εργασίας και των καθολικών και ποιοτικών δημόσιων υπηρεσιών και στην ανάπτυξη ικανοτήτων.

2.5.2.2

Η ΔΟΕ αναγνωρίζει τον ρόλο της ΚΑΟ αφού οι αξίες και αρχές στις οποίες στηρίζονται οι επιχειρήσεις της περιλαμβάνουν τον σεβασμό των αρχών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην εργασία (10). Στο πλαίσιο αυτό, έδειξε ότι είναι ικανή να επεκτείνει τις υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας ούτως ώστε να συμπεριλάβουν και τα άτομα και τους καταναλωτές που δεν καλύπτονται από φορολογικά συστήματα κοινωνικής ασφάλειας, προκειμένου να διευκολύνει τη διόρθωση των ανισορροπιών της αγοράς εργασίας και να διασφαλίσει συνθήκες ίσης μεταχείρισης.

2.5.2.3

Υπάρχουν πολλές άτυπες ομάδες αυτοαπασχολούμενων της ΚΑΟ στις οποίες δεν παρέχονται δυνατότητες για επαγγελματική κατάρτιση, χρηματοδότηση και επίσημη αναγνώριση. Η ύπαρξη δεσμών αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης μεταξύ μικρών παραγωγών και βιοτεχνών θα μπορούσε να διαμορφώσει διαδικασίες αναγνώρισης μέσω επιχειρήσεων της ΚΑΟ αφού, παραδείγματος χάρη, οι μη συνδεδεμένοι παραγωγοί ουσιαστικά δεν διαθέτουν μέσα πρόσβασης στην επίσημη αγορά. Πρέπει να ενδυναμωθεί η παρουσία της ΚΑΟ στην ανάπτυξη της κοινωνικής προστασίας μέσω της διαχείρισης των συστημάτων υγείας από τους χρήστες. Η εξάλειψη των άτυπων οικονομικών δραστηριοτήτων που ενδέχεται να υπάρχουν στο εσωτερικό της ίδιας της ΚΑΟ έχει πρωταρχική σημασία.

2.5.3   Τοπική ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή

2.5.3.1

Η καθιέρωση ελάχιστων παραμέτρων κοινωνικής συνοχής, ως στόχος, θεωρείται ότι έχει εξαιρετική σημασία για κάθε αναπτυξιακό σχεδιασμό (11). Οι τοπικές κυβερνήσεις συνειδητοποιούν σταδιακά ότι είναι σημαντικό να υποστηριχθούν οι επιχειρηματίες της ΚΑΟ για την αναζωογόνηση των αγροτικών και αστικών κοινοτήτων. Οι επιχειρήσεις αυτές δημιουργούν τοπικές θέσεις απασχόλησης και τα πλεονάσματά τους κυκλοφορούν σε τοπικό επίπεδο προωθώντας τη συσσώρευση κεφαλαίων με στόχο την επανεπένδυσή τους στην ίδια περιοχή. Έτσι, διασφαλίζονται πρωτογενείς διαδικασίες κοινωνικής συνοχής με τον τοπικό έλεγχο των επενδύσεων, των προϊόντων και υπηρεσιών, και την κυκλοφορία των πλεονασμάτων προκειμένου να κινητοποιηθούν στο εσωτερικό της τοπικής και της περιφερειακής οικονομίας επιτυγχάνοντας οικονομική σταθεροποίηση.

2.5.3.2

Η ΚΑΟ αποδεικνύεται ικανή να δημιουργήσει και να επεκτείνει το επιχειρηματικό πνεύμα και τον επιχειρηματικό ιστό και να συνδέσει την οικονομική δραστηριότητα με τις τοπικές παραγωγικές ανάγκες. Η ΚΑΟ ενεργοποιεί διαδικασίες ενδογενούς ανάπτυξης σε αγροτικές περιοχές, ανάκαμψης βιομηχανικών περιοχών που έχουν περιπέσει σε παρακμή και αναζωογόνησης υποβαθμισμένων αστικών χώρων, αμβλύνοντας παράλληλα σημαντικές εδαφικές ανισορροπίες χωρίς να διατηρεί ένα ενιαίο πρότυπο τοπικής ανάπτυξης αλλά ενθαρρύνοντας τη συνύπαρξη διαφόρων μεθόδων ανάλογα με τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες των περιοχών.

2.5.3.3

Η ΚΑΟ διευκολύνει την εδαφική αυτονομία δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στην κοινωνία των πολιτών για να καθορίσει το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής και να ελέγξει την εξέλιξη των διαδικασιών ανάπτυξης και διαρθρωτικών αλλαγών. Ο αγροτικός συνεργατισμός αποτελεί τον θεμέλιο λίθο των συγκεκριμένων διαδικασιών. Οι πολιτικές κοινωνικής συνοχής πρέπει να επικεντρωθούν στο τοπικό (αγροτικό και αστικό) στοιχείο για να διασφαλίσουν βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, υποδομές και εκπαίδευση. Η ΚΑΟ είναι απαραίτητη για τον σκοπό αυτόν.

2.5.4   Πλουραλισμός και οικονομική δημοκρατία

2.5.4.1

Η ΚΑΟ δεν αποτελεί περιθωριακό κλάδο· αντίθετα, συνιστά θεσμικό παράγοντα του οικονομικού συστήματος ο οποίος συνυπάρχει με τον δημόσιο τομέα και το ιδιωτικό κεφάλαιο. Παράλληλα, εγκαθιδρύει έναν οικονομικό πλουραλισμό που επιτρέπει αντίβαρα έναντι των άλλων δύο. Η ΚΑΟ συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη, προάγει τον συνεταιριστικό ιστό και διασφαλίζει την ισότητα των ευκαιριών μέσων των συστημάτων της για την προώθηση της εκπαίδευσης. Αποδεικνύεται εξαιρετικά σημαντική για την επίτευξη της κοινωνικής σταθερότητας, τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης, την αναδιανομή του εισοδήματος και την ενεργοποίηση εναλλακτικών οικονομικών επιλογών.

2.5.4.2

Η λειτουργία της ΚΑΟ πάνω στη βάση της δημοκρατικής αρχής και της συμμετοχής των ατόμων στη λήψη αποφάσεων για τις οικονομικές διαδικασίες της συνιστά ένα μόνιμο σχολείο δημοκρατίας και πολιτικής αγωγής. Οικοδομεί τον κοινωνικό ιστό και οι δυνατότητές της να συμβάλει με επιτυχία στη διευθέτηση συγκρούσεων και να λειτουργεί υπέρ της ειρήνης και της κοινωνικής δικαιοσύνης την αναδεικνύουν σε αναντικατάστατο παράγοντα του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος στη ΛΑ. Χρειάζεται να ενθαρρύνουμε αυτές τις δυνατότητες.

3.   Διεθνής συνεργασία στον τομέα της ΚΑΟ

3.1   Ανάγκη για συνεργασία

3.1.1   Η ΚΑΟ συμμετέχει σε αρχές και πρακτικές που είναι κοινές τόσο στην ΕΕ όσο και στη ΛΑ. Συνεπώς, αυτά τα κοινά σημεία μπορούν να ενισχύσουν τη συνεργασία των δύο περιοχών, τόσο στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης όσο και στον τομέα των εμπορικών και των επιχειρηματικών συναλλαγών.

3.1.2   Με βάση όσα έχει κατά καιρούς διακηρύξει η ΕΟΚΕ, υπογραμμίζεται ότι οι εμπορικές συμφωνίες που υπογράφονται με χώρες της ΛΑ θα πρέπει να προωθούν την ανάπτυξη μεσαίων, μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και, συγκεκριμένα, της ΚΑΟ (12).

3.2   Δίκτυα

3.2.1   Τα δίκτυα που συγκροτούνται από αντιπροσωπευτικές οντότητες της ΚΑΟ, κοινωνικές επιχειρήσεις, κέντρα ενημέρωσης, ποσοτικών μετρήσεων, καινοτομίας και πανεπιστημιακής κατάρτισης μπορούν να αποτελέσουν δομές που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των μεγάλων ελλείψεων που έχουν επισημανθεί. Η ΕΕ μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη ως προς την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων, αν και τα μέτρα δεν πρέπει να προορίζονται αποκλειστικά για τις χώρες ή τις περιοχές που εμφανίζουν χαμηλότερα εισοδήματα, αλλά και για τις αναδυόμενες χώρες μεσαίου εισοδήματος που πρέπει να εμπεδώσουν την κοινωνική τους συνοχή και την ανάπτυξη με ισότητα. Η ύπαρξη μιας ΚΑΟ που υποστηρίζεται από φερέγγυα δίκτυα θα βοηθούσε στον εντοπισμό των πιο άμεσων αναγκών και των πιο αποτελεσματικών προγραμμάτων, ούτως ώστε η διεθνής συνεργασία της ΕΕ να καταστεί πιο επιλεκτική. Η δράση της ΕΕ, δημιουργώντας δίκτυα μεταξύ της ΛΑ και άλλων αναπτυσσόμενων περιοχών (Αφρική, Ασία …) με βάση την ΚΑΟ, μπορεί να έχει καίριας σημασίας αποτελέσματα (13).

3.3   Αναπτυξιακή συνεργασία και συνεργατική ανάπτυξη στην ΚΑΟ

3.3.1   Η ΕΕ μπορεί να αντιμετωπίσει την ανάπτυξη μέσω της εφαρμογής επιχειρηματικών σχεδίων της ΚΑΟ για την αειφόρο ανάπτυξη  (14), στα οποία θα συμμετέχουν οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις της ΛΑ και θα συνεργάζονται οργανώσεις της ΚΑΟ και από τις δύο ηπείρους δημιουργώντας συνοδευτικά προγράμματα και προγράμματα τεχνικής βοήθειας για τους επιχειρηματίες στο πλαίσιο ενεργητικών πολιτικών για την απασχόληση. Με τον τρόπο αυτόν, η παρουσία της ΕΕ στη ΛΑ θα φαίνεται ως κάτι περισσότερο από ένα εμπορικό ενδιαφέρον.

4.   Το 2012 ως σημείο καμπής: Διεθνές Έτος Συνεταιρισμών (ΟΗΕ)· 7η Συνάντηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών Ευρωπαϊκής Ένωσης-Λατινικής Αμερικής

4.1   Ο ΟΗΕ, με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης (64/136), ανακήρυξε το 2012 Διεθνές Έτος Συνεταιρισμών. Μεταξύ των σημαντικών αποφάσεων που περιλαμβάνονται στο ψήφισμα όπου επισημαίνεται η συμβολή του συνεργατισμού στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη ολόκληρου του κόσμου, ο ΟΗΕ ενθαρρύνει την ενεργητική του προώθηση με ιδιαίτερο τρόπο το 2012. Η παρούσα γνωμοδότηση υποστηρίζει το περιεχόμενο του συγκεκριμένου ψηφίσματος στο σύνολό του και συμφωνεί με τις προτάσεις του.

4.2   Παράλληλα, το 2012 θα πραγματοποιηθεί η 7η Συνάντηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών Ευρωπαϊκής Ένωσης-Λατινικής Αμερικής. Στο πλαίσιο της εν λόγω συνάντησης και των προπαρασκευαστικών εργασιών, θα πραγματοποιηθούν συνεδριάσεις σχετικά με το περιεχόμενο της παρούσας γνωμοδότησης με εκπροσώπους της ΚΑΟ, της ΛΑ και της ΕΕ, με σκοπό τη διατύπωση συστάσεων που θα συμπεριληφθούν στο τελικό έγγραφο.

---

(1)  Έγγραφο COM(2009) 647 σχετικά με τη στρατηγική «ΕΕ 2020». EE C 347, 18.12.2010 σ. 48-54, «Κοινωνικοοικονομικές πτυχές των σχέσεων ΕΕ-Λατινικής Αμερικής».

(2)  Γνωμοδότηση CESE INT/447 ΕΕ C 318, 23.12.2009, σ. 22-28, με θέμα «Οι διάφοροι τύποι επιχειρήσεων»· έκθεση «Toia» INI/22502008· γνωμοδότηση CESE C234/01/2005 με θέμα την «Προώθηση των συνεταιριστικών εταιρειών στην Ευρώπη»· γνωμοδότηση CESE C117/11 με θέμα την «Κοινωνική οικονομία και ενιαία αγορά» (ΕΕ C 117 της 26.4.2000). Στο ίδιο πλαίσιο, ο πρόσφατος ισπανικός και πορτογαλικός νόμος για την κοινωνική οικονομία του 2011, καθώς και άλλοι κανόνες των κρατών μελών που διέπουν τους οργανισμούς της ΚΑΟ.

(3)  Τον όρο αυτόν χρησιμοποιεί, παραδείγματος χάρη, η ΔΟΕ στο πρόσφατο έγγραφο εργασίας του 2010 που εκπονήθηκε από το Διεθνές Κέντρο Κατάρτισης (ΔΚΤ-ΔΟΕ) με θέμα «Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: διαμορφώνοντας μια κοινή κατανόηση».

(4)  Στη Λατινική Αμερική δεν υπάρχουν ακριβείς στατιστικές, αλλά από τις μελέτες που εκπονήθηκαν από το Ίδρυμα Κοινωνικής Οικονομίας της Λατινικής Αμερικής (FUNDIBES) από το 2009, υπολογίζεται κατά προσέγγιση και σε προσωρινή βάση ότι υπάρχουν πάνω από 700 000 οργανώσεις της ΚΑΟ, με 14 περίπου εκατομμύρια μέλη. Επιπλέον, η έκταση της άτυπης οικονομίας σε όλη την περιοχή δυσχεραίνει υπερβολικά τον ακριβή ή κατά προσέγγιση γενικό ποσοτικό προσδιορισμό της ΚΑΟ. Πάντως, η Διεθνής Συνεταιριστική Ένωση θεωρεί ότι η Λατινική Αμερική είναι η «πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη» περιφέρεια από πλευράς νέων συνεταιρισμών και μελών (2009)· Η INACOOP στην Ουρουγουάη δίνει ορισμένα στοιχεία για το 2.008: 1 164 συνεταιρισμοί, 907 698 ενεργοί εταίροι, ετήσια παραγωγή αξίας 1.708 εκατ. δολαρίων (3,2 % της συνολικής παραγωγής) και 27 449 απασχολούμενοι. Τα στοιχεία για το 2.008 στην Αργεντινή έχουν ως εξής: 12 760 συνεταιρισμοί και 9 392 713 συνδεδεμένα πρόσωπα, 4 166 αλληλασφαλιστικές ενώσεις και 4 997 067 συνδεδεμένα πρόσωπα, 289 460 απασχολούμενοι (πηγή: INAES). Χιλή: 1 152 συνεταιρισμοί, 1 178 688 συνδεδεμένα πρόσωπα, 536 αλληλασφαλιστικές ενώσεις (πηγή: FUNDIBES). Κολομβία: 8 533 συνεταιρισμοί, 139 703 συνδεδεμένα πρόσωπα, 273 αλληλασφαλιστικές ενώσεις και 4 758 συνδεδεμένα πρόσωπα (πηγή: CONFECOOP). Γουατεμάλα: 841 συνεταιρισμοί, 1 225 359 συνδεδεμένα πρόσωπα (διάφορες πηγές). Παραγουάη: 453 συνεταιρισμοί, 1 110 000 συνδεδεμένα πρόσωπα (πηγή: FUNDIBES). Για τη Βραζιλία, βλ. υποσημείωση 9. Επίσης υπάρχουν μελέτες που επισημαίνουν την ισχύ της ΚΑΟ απέναντι στην κρίση. Ωστόσο, τα στοιχεία και οι εκτιμήσεις αυτές στο σύνολό τους βασίζονται κυρίως στην εμπειρία και υπολογίζονται κατά προσέγγιση χωρίς να είναι δυνατή η επαλήθευσή τους..

(5)  Παραδείγματα αντιπροσωπευτικών οργανώσεων: Confecoop (Κολομβία), Conacoop (Κόστα Ρίκα), Confecoop (Γουατεμάλα), Consejo Intercooperativo Argentino, Conpacoop (Παραγουάη), Confederación Hondureña de Cooperativas, OCB (Βραζιλία), Conacoop (Δομινικανή Δημοκρατία), Cudecoop (Ουρουγουάη), Consejo Mexicano de Empresas de la Economía Solidaria y Cosucoop (Μεξικό). Σε διεθνές επίπεδο: ACI-América, CICOPA και άλλες.

(6)  Δημόσια θεσμικά όργανα για την ΚΑΟ: «Infocoop» (Κόστα Ρίκα), «Dansocial» (Κολομβία), «Incoop» (Παραγουάη), «INAES» (Αργεντινή), «Senaes» (Βραζιλία), «Inacoop» (Ουρουγουάη) ή «Insafocoop» (Ελ Σαλβαδόρ).

(7)  Σύμφωνα και με τις επισημάνσεις για τις ΜΜΕ που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότηση CESE REX/180 (15.2.2006), EE C 88, 11.4.2006, σ. 85-93, με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Μεξικού»

(8)  Σύμφωνα με τον Χάρτη της Οικονομικής Αλληλεγγύης της Βραζιλίας, στη χώρα αυτή υπάρχουν 22.000 επιχειρήσεις, εκ των οποίων το ένα τρίτο αναπτύσσει άτυπες δραστηριότητες (www.fbes.org.br). Επίσης: Γνωμοδότηση CESE REX/232 με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Κεντρικής Αμερικής», γνωμοδότηση CESE SOC/250 με θέμα την «Προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους» και έγγραφο εργασίας της 12.10.2009 σχετικά με τις «Στρατηγικές για τη διατήρηση και τη δημιουργία απασχόλησης, ειδικά για τις γυναίκες και τους νέους» της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης ΕΕ-Λατινικής Αμερικής.

(9)  Σύμφωνα με τον Χάρτη της Οικονομικής Αλληλεγγύης της Βραζιλίας, στη χώρα αυτή υπάρχουν 22 000 επιχειρήσεις, εκ των οποίων το ένα τρίτο αναπτύσσει άτυπες δραστηριότητες (www.fbes.org.br). Επίσης: Γνωμοδότηση CESE REX/232 EE C 256,27.10.2007, σ.138-143 με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Κεντρικής Αμερικής», γνωμοδότηση CESE SOC/250 EE C 93, 27.4.2007, σ. 38-41 με θέμα την «Προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους» και έγγραφο εργασίας της 12.10.2009 σχετικά με τις «Στρατηγικές για τη διατήρηση και τη δημιουργία απασχόλησης, ειδικά για τις γυναίκες και τους νέους» της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης ΕΕ-Λατινικής Αμερικής.

(10)  Έγγραφο εργασίας 2011 «Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: η πορεία μας προς την αξιοπρεπή εργασία» (http://socialeconomy.itcilo.org/en/2011-readers). Επίσης ως αναφορά για το σημείο 3.2 της παρούσας γνωμοδότησης.

(11)  Μεταξύ άλλων εγγράφων: ΕΟΚΕ: 6η Συνάντηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ΕΕ/ΛΑ του 2010. Έγγραφα εργασίας της Οικονομικής Επιτροπής για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (ECLAC) για τη σύνοδο κορυφής αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής που πραγματοποιήθηκε στο Σαντιάγο της Χιλής το 2007. CESE REX/257 ΕΕ C 100, 30.04.2009, σ. 93-99, με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Βραζιλίας». CESE REX/232 ΕΕ C 256, 27.10.2007, σ. 138–143, με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Κεντρικής Αμερικής». CESE: Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Κεντρικής Λατινικής Αμερικής. Σύνοδος κορυφής της Γκουανταλαχάρα ΕΕ/ΛΑ. CESE: 4η Συνάντηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ΕΕ-ΛΑ και Καραϊβικής του 2006, CESE REX/210 ΕΕ C 309, 16.12.2006, σ. 81–90, με θέμα «Σχέσεις ΕΕ-Κοινότητας των Άνδεων». CESE REX/180 ΕΕ C 88, 11.4.2006, σ. 85–93, με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Μεξικού». CESE REX/135 ΕΕ C 110, 30.04.2004, σ. 40-54, με θέμα την «Αμερικανική συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών», CESE ΕΕ C 169 του 1999. Ιδιαίτερα συναφές το CESE REX /152 ΕΕ C 110, 30.04.2004, σ. 55-71, με θέμα «Η κοινωνική συνοχή στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική».

(12)  Γνωμοδότηση CESE 277/2010 ΕΕ C 347, 18.12.2010, σ. 48–54, «Κοινωνικοοικονομικές πτυχές των σχέσεων ΕΕ-Λατινικής Αμερικής». Βλ. επίσης, τις τοποθετήσεις της ΕΟΚΕ για τις επιμέρους εμπορικές συμφωνίες με χώρες της περιοχής.

(13)  Υπό αυτή την έννοια, πρέπει να εξεταστεί ο ρόλος της Κίνας σε παγκόσμιο επίπεδο και η σημασία της ως παράγων σε πολλές πτυχές των στρατηγικών συμμαχιών. Στην ΛΑ υπάρχουν πολλά σημαντικά δίκτυα όπως RED DEL SUR (MERCOSUR); UNISOL (Βραζιλία) και το Ίδρυμα FIDES (Μεξικό).

(14)  Η σύνδεση μεταξύ της ΚΑΟ και της περιβαλλοντικής αειφορίας είναι ένα από τα διακριτικά στοιχεία της ταυτότητάς της. Στο πλαίσιο αυτό: Κεφάλαιο 9 του «reader 2011» όπως επισημάνθηκε στην ως άνω υποσημείωση 10 της παρούσας γνωμοδότησης σε σχέση με τις αποκαλούμενες «πράσινες θέσεις απασχόλησης». Βλ. επίσης ΕΕ C 48, 15.2.2011, σ. 14–20 και ΕΕ C 48, 15.2.2011, σ. 65–71

---