19.1.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 18/24

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόσβαση των καταναλωτών και των νοικοκυριών σε πιστώσεις: καταχρηστικές πρακτικές» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 18/05

Εισηγητής: ο κ. CAMPLI

Στις 16 Ιουλίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του εσωτερικού κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Πρόσβαση των καταναλωτών και των νοικοκυριών σε πιστώσεις: καταχρηστικές πρακτικές».

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 30 Μαρτίου 2010.

Κατά την 462η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Απριλίου 2010 (συνεδρίαση της 28ης Απριλίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 75 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 1 αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι έχει στρατηγική σημασία η δημιουργία ενός ενιαίου, διαφανούς και ολοκληρωμένου ρυθμιστικού πλαισίου σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε πιστώσεις.

1.2   Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει ποιο είναι το πλέον πρόσφορο μέσο συμπλήρωσης αυτών των κενών στο τρέχον ρυθμιστικό πλαίσιο, με ιδιαίτερη αναφορά στα πιστωτικά προϊόντα που προσφέρονται, στις πρακτικές παραπλανητικής διαφήμισης, στη διαφάνεια των όρων, στους μεσίτες πιστώσεων, στις ασυμμετρίες πληροφόρησης και στις χρηματοοικονομικές γνώσεις των ενδιαφερόμενων μερών.

1.3   Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να προβούν στη σύσταση Αρχής Εποπτείας Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών και να της αναθέσουν ειδικές αρμοδιότητες στον τομέα των πιστώσεων.

1.4   Η ΕΟΚΕ συνιστά την επέκταση του κοινοτικού συστήματος ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών (RAPEX) στην ευρωπαϊκή χρηματοοικονομική και πιστωτική αγορά ώστε να καλύπτει και την εμπορία τοξικών χρηματοπιστωτικών προϊόντων.

1.5   Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναλύσουν λεπτομερέστερα τις παράνομες ή εγκληματικές πρακτικές στον τομέα των πιστώσεων με ιδιαίτερη αναφορά σε τοκογλυφικές και ληστρικές πρακτικές και σε ειδικές πρωτοβουλίες εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Δικαιοσύνης.

1.6   Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση ειδικής ευρωπαϊκής ρύθμισης η οποία να ισχύει για τους διαφόρους τύπους μεσιτών πιστώσεων και να περιλαμβάνει ορισμούς, απαιτήσεις και υποχρεώσεις συμπεριφοράς που πρέπει να ισχύουν για τους εν λόγω μεσίτες, ανεξαρτήτως του εμπορευόμενου προϊόντος καθώς και του κύριου ή βοηθητικού χαρακτήρα της πιστωτικής δραστηριότητας.

1.7   Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση ενός ειδικού πλαισίου για την εποπτεία των δραστηριοτήτων, των πρακτικών και της συμπεριφοράς επαγγελματιών οι οποίοι συνδυάζουν τη μεσιτεία με άλλες δραστηριότητες, όπως το εμπόριο.

1.8   Η ΕΟΚΕ ζητεί οι υποχρεώσεις καταχώρισης των διαφόρων μεσιτών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και πιστώσεων σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο εθνικών μητρώων να ορίζονται βάσει ευρωπαϊκών κανόνων λειτουργίας όσον αφορά τον επαγγελματισμό και την τήρηση των κανόνων προληπτικής εποπτείας και δεοντολογίας, και να θεσπιστούν επιπλέον διατάξεις σε κοινοτικό επίπεδο, έτσι ώστε να διαγράφονται οι μεσίτες των οποίων η συμπεριφορά ζημιώνει τον καταναλωτή μέσω καταχρηστικών ή παράνομων πρακτικών.

1.9   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι είναι σημαντικό να μελετηθεί το ενδεχόμενο επέκτασης, με κατάλληλες τροποποιήσεις και προσαρμογές, του κοινοτικού πλαισίου που αφορά την ευθύνη στα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και τις πιστώσεις όπως προβλέπεται από την οδηγία 85/374/ΕΟΚ και τις μετέπειτα τροποποιήσεις της.

1.10   Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία στην ευρωπαϊκή αγορά κατάλληλων μορφών πιστωτικών «πιστοποιημένων» ή «τυποποιημένων» προϊόντων, που θα συμπληρώνουν την υφιστάμενη προσφορά, έτσι ώστε να υπάρχει περισσότερη διαφάνεια και να προωθηθεί ο υγιής ανταγωνισμός στον τομέα της προσφοράς πιστώσεων προς τους καταναλωτές, όσον αφορά τόσο τις πρακτικές όσο και τα προϊόντα.

1.11   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι απαραίτητο να ξεκινήσει μια ευρωπαϊκή εκστρατεία ενημέρωσης και κατάρτισης του καταναλωτή, των ενώσεων προάσπισης των συμφερόντων του και των επαγγελματιών που τον συνδράμουν όσον αφορά τα κεκτημένα δικαιώματά του στον τομέα των πιστώσεων και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, καθώς και να αναπτυχθούν τα ευρωπαϊκά δίκτυα που σχετίζονται με τους δικαστικούς και εξωδικαστικούς μηχανισμούς επίλυσης διαφορών («εναλλακτική επίλυση των διαφορών» - «Alternative Dispute Resolution» - ADR) (1).

1.12   Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να δημιουργηθούν και να προωθηθούν, βάσει συμφωνίας με τις δημόσιες αρχές, δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών τα οποία να αναλαμβάνουν τη μελέτη, την παροχή συνδρομής και την παρακολούθηση καταστάσεων κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας που συνδέονται με τις πιστώσεις και την υπερχρέωση.

1.13   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ειδικότερα τη θέσπιση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κοινών διαδικασιών για την αντιμετώπιση καταστάσεων υπερχρέωσης, οι οποίες πρέπει να χρησιμεύουν συγχρόνως ως βάση για την εφαρμογή πρωτοβουλιών δημόσιας ενίσχυσης ή αρωγής των ενδιαφερόμενων προσώπων.

1.14   Η ΕΟΚΕ συνιστά την εκπόνηση μελέτης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να ελεγχθούν οι δυνατότητες και οι όροι θέσπισης ολοκληρωμένων ευρωπαϊκών διατάξεων περί τοκογλυφίας και να εξεταστούν σε βάθος οι κοινές βασικές αρχές και τα στοιχεία, για να χρησιμεύσουν στον καθορισμό μιας ευρωπαϊκής ψαλίδας επιτοκίων εντός της οποίας μπορεί να σημειωθεί φαινόμενο τοκογλυφίας.

1.15   Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση κοινών διαδικασιών για την προώθηση εθνικών συστημάτων καταπολέμησης της τοκογλυφίας, τα οποία να συντονίζονται στη βάση ενός ευρωπαϊκού ρυθμιστικού πλαισίου.

1.16   Η ΕΟΚΕ ζητεί η έκδοση πιστωτικών καρτών να υπόκειται σε αυστηρή κοινοτική ρύθμιση για να προληφθούν ληστρικές συμπεριφορές που ευνοούν την υπερχρέωση, και καθιστούν υποχρεωτικές τις συμφωνίες μεταξύ του κατόχου και του φορέα χορήγησης των πιστωτικών καρτών για τα όρια των πιστώσεων.

1.17   Η κοινοτική ρύθμιση πρέπει να εξασφαλίζει πλήρη και διαφανή προστασία σε ολόκληρη την ΕΕ της χρήσης των στοιχείων που παρέχει ο πελάτης, ιδίως σε συναλλαγές μέσω του Διαδικτύου.

1.18   Η ΕΟΚΕ, θεωρώντας στρατηγικής σημασίας την ενημέρωση και την εκπαίδευση των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων των μορφών και των εκπαιδευτικών πρακτικών από τη στοιχειώδη βασική εκπαίδευση, προτείνει την προώθηση και την υποστήριξη των πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών σε ό,τι αφορά τη διαφανή και κατανοητή ενημέρωση.

1.19   Η ΕΟΚΕ συνιστά, τέλος, την επίσπευση της ημερομηνίας ελέγχου της αποτελεσματικότητας της οδηγίας 2008/48/ΕΚ (προβλέπεται να διεξαχθεί για πρώτη φορά στις 12 Ιουνίου 2013) και τη μείωση του χρονικού διαστήματος μεταξύ αυτών των ελέγχων από πέντε σε τρία έτη.

2.   Εισαγωγή

2.1   Ενόψει της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι προσπάθειες εστιάζονται αρχικά στους τρόπους αποκατάστασης της σταθερότητας και της ρευστότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές, και στη συνέχεια στους τρόπους ενίσχυσης αυτής της σταθερότητας και ανανέωσης της ρυθμιστικής δομής των αγορών, προκειμένου να αποφευχθούν στο μέλλον νέες αδυναμίες της αγοράς.

2.2   Καθώς εξελίσσονται –και πρέπει να εντατικοποιηθούν– αυτές οι παρεμβάσεις, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι σήμερα είναι σκόπιμο να εστιαστεί το σύνολο των προσπαθειών στον στόχο της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των πολιτών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα καθώς και του καθησυχασμού τους όσον αφορά τις διάφορες μορφές πρόσβασης σε πιστώσεις.

2.3   Πράγματι, η χρηματοπιστωτική κρίση είχε ως επακόλουθο την οικονομική κρίση, η οποία επί του παρόντος προκαλεί σημαντικές απώλειες θέσεων εργασίας, περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας και μείωση των εισοδημάτων των ατόμων και των νοικοκυριών.

2.4   Σε αυτό το πλαίσιο, παρατηρείται αύξηση των φαινομένων κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού και φτώχειας  (2).

2.5   Η πίστωση είναι σημαντικό μέσο για τους καταναλωτές και τα νοικοκυριά, καθόσον τους επιτρέπει να αντεπεξέρχονται σε δαπάνες οι οποίες είναι απαραίτητες για την καθημερινή ομαλή διαβίωσή τους. Κατ’ αυτήν την έννοια, η πρόσβαση στην πίστωση, σε λογικό κόστος, συνιστά θεμελιώδους σημασίας μέσο κοινωνικής ένταξης.

2.6   Ωστόσο, οι πιστώσεις δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ούτε να προβάλλονται ως μέσο το οποίο υποκαθιστά ή συμπληρώνει τα εισοδήματα των καταναλωτών και των νοικοκυριών.

2.7   Η μεγαλύτερη πρόκληση για την οικονομική, δημοσιονομική και κοινωνική πολιτική συνίσταται στο να εξασφαλιστεί υπεύθυνη πρόσβαση στις πιστώσεις, χωρίς τη δημιουργία καταστάσεων εξάρτησης.

2.8   Η επίτευξη αυτού του στόχου εξαρτάται από τη θέσπιση ενός νομικού πλαισίου το οποίο θα αποβλέπει στην αποφυγή κάθε είδους ανεύθυνων πρακτικών ως προς τη χορήγηση ή τη σύναψη δανείων και στην πρόληψη όλων των μορφών ασύμμετρης ενημέρωσης μεταξύ δανειστών και καταναλωτών.

3.   Αντικείμενο της γνωμοδότησης

3.1   Η παρούσα γνωμοδότηση αφορά τις καταχρηστικές πρακτικές στον τομέα παροχής πιστώσεων, καθώς και τις παράνομες πρακτικές με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωποι οι καταναλωτές και οι οποίες συμβάλλουν στην όξυνση των φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας. Δεν αφορά ειδικά ζητήματα τα οποία έχουν εξεταστεί ήδη σε άλλες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ.

3.2   Ως εκ τούτου, η παρούσα γνωμοδότηση έχει ως στόχο να εξετάσει το τρέχον νομοθετικό πλαίσιο προκειμένου να εντοπίσει τα υφιστάμενα κενά του, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα φαινόμενα καταχρήσεων, και να προτείνει πιθανές λύσεις στις ευρωπαϊκές και εθνικές δημόσιες αρχές. Εξάλλου, θα προβεί σε μια πρώτη προσέγγιση των παράνομων φαινομένων τα οποία, προς το παρόν, υπερβαίνουν αυτό το νομοθετικό πλαίσιο, έστω και αν είναι ελάχιστα γνωστά και δυσεπίλυτα, καθόσον είναι παρόμοια με καταχρηστικές πρακτικές και συχνά απορρέουν από τις πρακτικές αυτές. Τέλος, η γνωμοδότηση έχει σκοπό να καταδείξει τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η κοινωνία των πολιτών στην επίλυση των προβλημάτων που έχουν προκύψει.

3.3   Κατά τη διάρκεια πρόσφατης δημόσιας ακρόασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε (3) ότι «η χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε τις ζημίες που μπορούν να προκαλέσουν οι ανεύθυνες πρακτικές χορήγησης και σύναψης δανείων στους καταναλωτές και τα πιστωτικά ιδρύματα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την οικονομία εν γένει. Είμαστε αποφασισμένοι να αντλήσουμε τα κατάλληλα διδάγματα από τα σφάλματα που ενδεχομένως διαπράχθηκαν, έτσι ώστε να εγγυηθούμε ότι οι δραστηριότητες χορήγησης και σύναψης δανείων θα διεξάγονται κατά τρόπο υπεύθυνο» (κ. McCREEVY, Επίτροπος αρμόδιος για θέματα εσωτερικής αγοράς). Στην ίδια ακρόαση, η Επιτροπή διευκρίνισε ότι: «Είναι καθήκον μας να επισημάνουμε τους στρεβλούς μηχανισμούς οι οποίοι προκάλεσαν την εμφάνιση ανεύθυνων πρακτικών χορήγησης και σύναψης δανείων με αποτέλεσμα πολλοί συμπολίτες μας να υφίστανται σήμερα οικονομικές ζημίες» (κ. Kuneva, Επίτροπος αρμόδια για την προστασία των καταναλωτών).

3.4   Απώτερος στόχος συνεπώς της γνωμοδότησης είναι να συμβάλει στη βελτίωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς, διερευνώντας ποιες λύσεις μπορούν να προταθούν σε κοινοτικό επίπεδο και ποιες σε επίπεδο κρατών μελών, πάντα όμως εντός κοινού πλαισίου. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα προβλήματα υπερεθνικού χαρακτήρα απαιτούν λύσεις στο ίδιο επίπεδο, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της ενιαίας αγοράς.

4.   Το τρέχον ρυθμιστικό πλαίσιο: κενά και προοπτικές δράσης

4.1   Όσον αφορά τις συμβάσεις χορήγησης πιστώσεων σε καταναλωτές, η βασική νομική πράξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η οδηγία 2008/48/ΕΚ («οδηγία για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης»). Η εν λόγω οδηγία είναι μια ρύθμιση μέγιστης εναρμόνισης, γεγονός που σημαίνει ότι τα κράτη μέλη δεν επιτρέπεται να διατηρήσουν ή να θεσπίσουν αποκλίνουσες εθνικές ρυθμίσεις, ακόμη και αν αυτές προστατεύουν περισσότερο τους καταναλωτές τους. Η οδηγία για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης καθορίζει το γενικό πλαίσιο δικαιωμάτων των καταναλωτών στον τομέα των καταναλωτικών πιστώσεων, αλλά δεν εφαρμόζεται στις ενυπόθηκες πιστώσεις.

4.2   Προς συμπλήρωση αυτού του πλαισίου, η οδηγία 2005/29/ΕΚ, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά, καθιερώνει ένα σύνολο ορισμών και κυρώσεων όσον αφορά τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Όσον αφορά τις «χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες», συνιστά μια ρύθμιση ελάχιστης εναρμόνισης, η οποία επιτρέπει στα κράτη μέλη να θεσπίζουν πιο περιοριστικούς ή αυστηρούς κανόνες για να προστατεύσουν τους καταναλωτές τους.

4.3   Όσον αφορά τις ενυπόθηκες πιστώσεις δεν αποτελούν αντικείμενο καμίας ευρωπαϊκής ρύθμισης· οι εθνικές νομοθεσίες ποικίλλουν ανάλογα με τις διαφορές νοοτροπίας και την πολυμορφία των εσωτερικών αγορών. Υπάρχει, ωστόσο, ένας ευρωπαϊκός κώδικας ορθών πρακτικών όσον αφορά τις προσυμβατικές πληροφορίες που παρέχονται στους καταναλωτές, καθώς και ένα τυποποιημένο ευρωπαϊκό δελτίο πληροφοριών (ΤΕΔΠ). Ο εν λόγω κώδικας είναι ωστόσο μόνο ένα προαιρετικό μέσο του οποίου η εφαρμογή είναι πολύ περιορισμένη.

4.4   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι ισχύοντες κανόνες προσφέρουν ευρύ φάσμα πιθανών λύσεων για την αντιμετώπιση καταχρηστικών συμπεριφορών στο πλαίσιο της χορήγησης πιστώσεων. Εντούτοις, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά κενά, τα οποία είναι σκόπιμο να καλυφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο· πρέπει ακόμη να γίνουν πολλά από την πλευρά των εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή αλλά και τα καθεστώτα κυρώσεων.

4.5   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εξάλλου ότι η σοβαρότητα της χρηματοπιστωτικής κρίσης οφείλεται κυρίως στις εμπορικές πιέσεις που ασκήθηκαν στους εργαζομένους στον τομέα των πιστώσεων και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Προκειμένου να αντεπεξέλθουν στους διαρκώς αυξανόμενους στόχους πωλήσεων, κατέληξαν να σταματήσουν να μεριμνούν για το κατά πόσον τα προτεινόμενα προϊόντα ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των καταναλωτών και συνέβαλαν έτσι στη διάδοση τοξικών προϊόντων σε χαρτοφυλάκια επιχειρήσεων αλλά και σε μεμονωμένους καταναλωτές, ακόμη και σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης σε ορισμένες περιπτώσεις.

4.6   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους εκδηλώθηκε αυτό το φαινόμενο εντοπίζεται στα καθεστώτα παροχής κινήτρων και μπόνους που προβλέπονται για τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη, των οποίων οι αμοιβές αγγίζουν ενίοτε υπερβολικά επίπεδα. Στα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, η διαφορά μεταξύ των ετήσιων αποδοχών ενός απλού υπαλλήλου και των αποδοχών του γενικού διευθυντή διαμορφώνεται ουσιαστικά σε μια αναλογία 1 προς 400. Παρ’ όλες τις επίσημες δεσμεύσεις και δηλώσεις των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν ληφθεί αποτελεσματικά και συγκεκριμένα μέτρα αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων.

4.7   Ειδικότερα, το τρέχον νομικό πλαίσιο που διέπει τις συμβάσεις χορήγησης πιστώσεων δεν προβλέπει καμία υποχρέωση συμμόρφωσης της προσφοράς στις ανάγκες των καταναλωτών. Η οδηγία 2008/48/ΕΚ (άρθρο 8) επιβάλλει ορθώς την αξιολόγηση της φερεγγυότητας του καταναλωτή, το δε άρθρο 5 (6) ορίζει ότι οι πιστωτικοί φορείς παρέχουν επαρκείς εξηγήσεις στον καταναλωτή, ούτως ώστε να μπορεί να αξιολογήσει εάν η προτεινόμενη σύμβαση πίστωσης είναι κατάλληλη, με επεξήγηση, όπου απαιτείται, των προσυμβατικών πληροφοριών και των βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόμενων προϊόντων και των συγκεκριμένων επιπτώσεων που μπορεί να έχουν για τον καταναλωτή, και παρέχει στα κράτη μέλη ένα περιθώριο ελιγμών κατά την εφαρμογή στην πράξη, χωρίς όμως να περιλαμβάνει καμία ρύθμιση σχετικά με την καταλληλότητα του προϊόντος ως προς τις ανάγκες του.

4.8   Αυτή η απουσία κανόνων έχει οδηγήσει σε καταχρηστικά φαινόμενα, με αποτέλεσμα μερικές φορές τα προϊόντα που διατίθενται στους καταναλωτές να μην είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους. Αυτό συμβαίνει, λόγου χάρη, όταν τους προτείνεται μόνον ένα είδος πίστωσης, ή όταν τους προσφέρονται αδιακρίτως πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες για να μπορούν να αγοράζουν προϊόντα σε ορισμένα μεγάλα καταστήματα (εμπορικοί αντιπρόσωποι).

4.9   Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι είναι αναγκαίο να υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ της προσφοράς πιστωτικών καρτών και καρτών που αφορούν εμπορικά προϊόντα ή πρακτικές προώθησης τέτοιων προϊόντων.

4.10   Όσον αφορά τις διαφημιστικές πληροφορίες, σημειώνεται ότι το τρέχον ρυθμιστικό πλαίσιο περιλαμβάνει μεν ορισμένες υποχρεώσεις σχετικά με τις βασικές πληροφορίες που απαιτούνται για τη σύναψη συμβάσεων χορήγησης πιστώσεων (οδηγία 2008/48/ΕΚ, άρθρο 4 κ. εξ.), δεν προβλέπει όμως συγκεκριμένες διατάξεις σχετικά με τις παραπλανητικές και επιθετικές πρακτικές ή σχετικά με τις πρακτικές οι οποίες οδηγούν σε υπερχρέωση (4).

4.11   Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι, σε μια οικονομία της αγοράς, η ίδια η αγορά οφείλει να εξασφαλίζει την κατάλληλη ποσοτική και ποιοτική ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Ωστόσο, όταν αποδεικνύεται ότι δεν μπορεί να προσφέρει κατάλληλες λύσεις, οι δημόσιες αρχές οφείλουν να παρεμβαίνουν, διότι έχουν την ευθύνη να εξασφαλίζουν την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών.

4.12   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μια πιθανή αντίδραση θα μπορούσε να είναι η εισαγωγή στην ευρωπαϊκή αγορά κατάλληλου φάσματος «πιστοποιημένων» ή «τυποποιημένων» πιστωτικών προϊόντων. Τέτοιου είδους παροχές θα μπορούσαν να συμπληρώνουν την υπάρχουσα προσφορά. Με τον τρόπο αυτό οι καταναλωτές θα έχουν τη δυνατότητα να βρίσκουν με μεγαλύτερη ευκολία προϊόντα τα οποία τους εξυπηρετούν καλύτερα και είναι περισσότερο προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες ανάγκες τους (5).

4.13   Η ΕΟΚΕ εκτιμά, συνεπώς, ότι είναι αναγκαίο να εξετάσει λεπτομερέστερα η Επιτροπή τις νομικές βάσεις και τις διαδικασίες ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τη διάθεση στην ευρωπαϊκή αγορά «πιστοποιημένων» ή «τυποποιημένων» πιστωτικών προϊόντων και να τεθεί σε εφαρμογή ένα ευρωπαϊκό σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών, προκειμένου να ελέγχεται η διάθεση στην ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά τοξικών πιστώσεων και χρηματοπιστωτικών προϊόντων.

4.14   Παρά ταύτα, θα ήταν σκόπιμο να διερευνηθεί περαιτέρω το ζήτημα της ευθύνης των φορέων παροχής πιστώσεων, κατά τρόπον ώστε να περιοριστεί η διάθεση ακατάλληλων προϊόντων στους καταναλωτές. Προς τον σκοπό αυτόν, μοιάζει να είναι αναγκαία η θέσπιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο κοινών διαδικασιών αντιμετώπισης των καταστάσεων υπερχρέωσης, οι οποίες πρέπει επιπλέον να αποσκοπούν στην ενεργοποίηση μέτρων ενίσχυσης ή αρωγής υπέρ των προσώπων τα οποία βρίσκονται σε κατάσταση υπερχρέωσης λόγω των καταχρηστικών πρακτικών που εφαρμόζουν οι δανειστές.

4.15   Ένα άλλο φαινόμενο που δεν καλύπτεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι η τοκογλυφία. Η εν λόγω πρακτική υπόκειται σε νομική ρύθμιση σε ορισμένα κράτη μέλη (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Πορτογαλία), όμως αυτό δεν ισχύει για όλες τις χώρες.

4.16   Εξάλλου, πρόσφατες μελέτες (6) καταδεικνύουν ότι η ρύθμιση της τοκογλυφίας μπορεί να συμβάλει θετικά στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας, καθώς και των καταχρηστικών πρακτικών.

4.17   Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εκπονήσει μια επίσημη μελέτη προκειμένου να εξετάσει τις δυνατότητες και τα μέσα θέσπισης ολοκληρωμένων ευρωπαϊκών διατάξεων σχετικά με την τοκογλυφία. Ειδικότερα η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ενδείκνυται να εξεταστούν σε βάθος οι κοινές βασικές αρχές και τα στοιχεία, για να χρησιμεύσουν στον καθορισμό μιας ευρωπαϊκής ψαλίδας επιτοκίων εντός της οποίας μπορεί να σημειωθεί φαινόμενο τοκογλυφίας.

4.18   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, για να ενισχυθεί και να αξιοποιηθεί η πείρα την οποία έχουν συγκεντρώσει με την πάροδο των ετών ορισμένα κράτη μέλη, θα ήταν σκόπιμο να καταρτιστεί ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο για την προώθηση εθνικών συστημάτων καταπολέμησης της τοκογλυφίας και την παροχή συνδρομής στα θύματά της.

4.19   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η πλειονότητα των καταχρηστικών πρακτικών στον τομέα των πιστώσεων εμφανίζεται στο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ μεσιτών πιστώσεων και καταναλωτών.

4.20   Ως προς το θέμα αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει (7) ένα κοινοτικό πλαίσιο το οποίο να διευκρινίζει και να εναρμονίζει τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις των μεσιτών πιστώσεων βάσει της αρχής «ίδια δραστηριότητα, ίδιοι κίνδυνοι, ίδιοι κανόνες», με στόχο να δοθούν εγγυήσεις προστασίας των καταναλωτών, και να αποφευχθούν ελάχιστα διαφανείς πρακτικές πωλήσεων και λανθασμένες διαφημιστικές μέθοδοι, οι οποίες ζημιώνουν ιδιαίτερα τις πλέον ευάλωτες και λιγότερο ενημερωμένες ομάδες καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται αυτήν την προσέγγιση και εκτιμά ότι θα συνέβαλε στην εξυγίανση της προσφοράς στην αγορά και στη σθεναρότερη καταπολέμηση των καταχρήσεων, της ανεύθυνης μεσιτείας πιστώσεων, καθώς και της εγκληματικής συμπεριφοράς των «καρχαριών δανείων».

4.21   Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η δημιουργία ενός μητρώου μεσιτών πιστώσεων μπορεί να ανταποκριθεί στις επιταγές της διαφάνειας, της αξιοπιστίας και του επαγγελματισμού – υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα τηρεί υποχρεωτικά κριτήρια καταχώρισης και θα συνοδεύεται από έλεγχο, τον οποίο θα ασκούν οργανισμοί απαρτιζόμενοι από επαγγελματικές ενώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα, μεσίτες ή πράκτορες πιστώσεων και ομάδες καταναλωτών, υπό την επίβλεψη των αρμόδιων εποπτικών αρχών, ότι θα εκτίθενται οι λόγοι για τους οποίους ελήφθησαν τυχόν μέτρα αναστολής, ακύρωσης ή διαγραφής, και ότι θα γίνεται μνεία σε αλληλέγγυο ευθύνη σε περιπτώσεις αποζημιώσεων για ποινικές ευθύνες.

4.22   Φαινόμενα όπως η χορήγηση πιστώσεων μέσω μηνυμάτων SMS σε νέους, η «εύκολη» χορήγηση πιστώσεων μέσω τηλεφώνου, τα δάνεια βάσει αναμενόμενων μελλοντικών εσόδων και η άνευ διακρίσεων προσφορά πιστωτικών ή χρεωστικών καρτών αποτελούν το σύνηθες σενάριο των καταχρηστικών πρακτικών. Οι πρακτικές αυτές πρέπει να καταπολεμηθούν με κάθε μέσο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η οδηγία 2005/29/ΕΚ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές προτείνει, όσον αφορά τα προβλήματα που σχετίζονται με την ανεύθυνη προσφορά πιστώσεων, διάφορες εναλλακτικές λύσεις οι οποίες θα μπορούσαν να προσαρμοστούν και να υιοθετηθούν στο πλαίσιο της ρύθμισης των συμβάσεων χορήγησης καταναλωτικών πιστώσεων.

4.22.1   Η ΕΟΚΕ ζητεί να διέπονται από αυστηρές ρυθμίσεις οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες που εκδίδουν πιστωτικές κάρτες (προσφορές, μέγιστα όρια συνολικής χρέωσης, ηλικία του πιθανού κατόχου, διαφάνεια ως προς την κίνηση του λογαριασμού) ώστε να αποφεύγονται ληστρικές συμπεριφορές που ευνοούν την υπερχρέωση.

4.22.2   Τα πιστωτικά όρια των πιστωτικών καρτών, ειδικότερα, θα πρέπει να καθορίζονται σε συμφωνία με τον κάτοχο. Οιαδήποτε περαιτέρω αύξηση αυτών των ορίων θα πρέπει να γίνεται κατόπιν ρητής συμφωνίας μεταξύ του κατόχου και του εκδότη της πιστωτικής κάρτας.

4.23   Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματική, η νομοθεσία πρέπει να εφαρμοστεί με αυστηρότερο τρόπο (8). Όσον αφορά τη νέα κατάσταση που δημιουργεί η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι επιβάλλεται να επισπευσθεί η ημερομηνία ελέγχου της αποτελεσματικότητας της οδηγίας 2008/48/ΕΚ (ο πρώτος έλεγχος προβλέπεται να διεξαχθεί στις 12 Ιουνίου 2013), καθώς και να μειωθεί, από πέντε σε τρία έτη, το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ των ελέγχων. Όσον αφορά ειδικότερα τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στον τομέα των πιστώσεων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι σημαντικό να δημιουργηθούν, σε επίπεδο κρατών μελών, αρχές ελέγχου της αγοράς, στις οποίες θα διατεθούν κατάλληλες αρμοδιότητες καθώς και επαρκή και ειδικά μέσα στον τομέα των πιστώσεων.

4.23.1   Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ ζητεί ένα ενισχυμένο ρυθμιστικό πλαίσιο ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης και διαφανής προστασία της χρήσης των στοιχείων που παρέχει ο πελάτης, ιδίως σε συναλλαγές μέσω Διαδικτύου ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

4.24   Όσον αφορά τις ενυπόθηκες πιστώσεις, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ενδείκνυται, υπό την προϋπόθεση πάντως ότι θα τηρούνται οι προφυλάξεις που αναφέρονται σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της επί του θέματος (9), να εξεταστεί το ενδεχόμενο επέκτασης του πεδίου υποχρεωτικής εφαρμογής του τυποποιημένου ευρωπαϊκού δελτίου πληροφοριών (ΤΕΔΠ) και των δεικτών για τα επιτόκια στους μεσίτες ενυπόθηκων πιστώσεων κατά το πρότυπο της οδηγίας για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η καλύτερη ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς ενυπόθηκων πιστώσεων και να διασφαλιστεί η συνολική προστασία των καταναλωτών και των νοικοκυριών.

4.25   Όσον αφορά την παροχή συμβουλών στον τομέα των καταναλωτικών πιστώσεων, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την υποστήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ειδικότερα των καταναλωτών, στην ανάπτυξη δράσεων παροχής συμβουλών που θα επιτρέπουν σε όσους ζητούν πίστωση να λαμβάνουν αντικειμενικές, διαφανείς και επαγγελματικές συμβουλές ως προς την καταλληλότητα των προϊόντων που τους προτείνονται για τις συγκεκριμένες ανάγκες τους.

4.26   Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι δράσεις παροχής συμβουλών στον τομέα των πιστώσεων πρέπει να ρυθμίζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται πρωτίστως ένα υψηλό επίπεδο διαφάνειας και ανεξαρτησίας τόσο από τους δανειστές όσο και από τους μεσίτες.

4.27   Προκειμένου να αντιμετωπιστούν όλα αυτά τα προβλήματα, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι επιβάλλεται να καθοριστεί, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα κοινό, συνεκτικό και ομοιογενές ρυθμιστικό πλαίσιο του οποίου οι αρχές και οι κανόνες θα ισχύουν για όλα τα πιστωτικά προϊόντα.

5.   Παράνομες ή καταχρηστικές πρακτικές στον τομέα των πιστώσεων

5.1   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι είναι σκόπιμο να αντιμετωπιστούν εκ παραλλήλου τα προβλήματα της πραγματικότητας που κρύβονται πίσω από επιχειρήσεις βιτρίνες οι οποίες προσφέρουν υπηρεσίες μεσιτείας καθώς και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, και εκδηλώνονται με ληστρικές και τοκογλυφικές πρακτικές σε συνδυασμό με εγκληματικές μεθοδεύσεις, οι οποίες παράγουν αποτελέσματα μέσω των εφαρμοζόμενων επιτοκίων και ορισμένων εκβιαστικών πρακτικών. Χωρίς να επιδιώκεται εξαντλητική παράθεση των επιμέρους περιπτώσεων, στην κατηγορία αυτή μπορούν να συμπεριληφθούν οι ακόλουθες περιπτώσεις:

—	η χορήγηση παράτυπων δανείων σε καταναλωτές και νοικοκυριά που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση και έχουν υπερβεί τα όρια της υπερχρέωσης·

—	η χορήγηση πιστώσεων σε πελάτες με σκοπό την καταλήστευσή τους, όπως λόγου χάρη η τοκογλυφία – πρακτική η οποία χαρακτηρίζει τις εγκληματικές οργανώσεις.

5.2   Η προσφυγή σε παράτυπες πιστώσεις μπορεί να λαμβάνει ποικίλες μορφές:

—	«αδήλωτη» χορήγηση χρηματικών προκαταβολών ή άλλων παροχών, οι οποίες υπερκαλύπτουν τους χρηματικούς πόρους του αποδέκτη, με τη μέγιστη δυνατή χρονική διάρκεια εξόφλησης,

—	παράτυπες χρηματοδοτήσεις, όπου τα κέρδη τα οποία μπορούν να αντλήσουν οι δανειστές προέρχονται από κενά στις διατάξεις των κωδίκων δεοντολογίας, από την εφαρμογή καταχρηστικών ρητρών ή από υπερτιμήσεις, βάσει πιέσεων όσον αφορά τις απαιτούμενες εγγυήσεις,

—	δάνεια των οποίων η χορήγηση έχει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της καταχρηστικής ανάπτυξης παράλληλης τραπεζικής δραστηριότητας,

—	πιστώσεις που χορηγούνται με εμφανώς τοκογλυφικούς όρους, σύμφωνα με ποικίλες μεθόδους οι οποίες παρουσιάζουν ποικίλα εγκληματικά χαρακτηριστικά και σε συγκεκριμένα πλαίσια.

5.3   Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η δυναμική αύξησης των πρακτικών παράτυπης χορήγησης πιστώσεων οφείλεται στο γεγονός ότι μεγάλος αριθμός νοικοκυριών και καταναλωτών είναι αποκλεισμένος από τη νόμιμη αγορά πιστώσεων, κυρίως επειδή τους έχουν χορηγηθεί πιστώσεις με ανεύθυνο τρόπο, με αποτέλεσμα να έχουν περιέλθει σε κατάσταση εξάρτησης και να βρίσκονται πλέον σε εξαιρετικά ευάλωτη θέση.

5.4   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι τα προβλήματα που σχετίζονται με τα χαμηλά έσοδα των νοικοκυριών και τους ποικίλους τρόπους παροχής κινήτρων για κατανάλωση –που αποτελούν, μεταξύ άλλων, την βασική αιτία που ωθεί τους καταναλωτές και τα νοικοκυριά να στρέφονται σε παράνομες πρακτικές χορήγησης πιστώσεων και σε παράλληλες χρηματοπιστωτικές αγορές– δεν μπορούν να επιλυθούν μόνον μέσω της ρύθμισης του πιστωτικού τομέα.

5.5   Εξάλλου, οι παράνομες και/ ή καταχρηστικές πρακτικές στον τομέα των πιστώσεων προσλαμβάνουν συχνά χαρακτήρα εγκληματικών πράξεων του ποινικού δικαίου και, ως εκ τούτου, πρέπει να ρυθμίζονται με ειδικές πρωτοβουλίες οι οποίες πρέπει να αναλαμβάνονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Δικαιοσύνης και να εφαρμόζονται από τις αστυνομικές αρχές. Η πλήρης εκτελεστότητα, στο σύνολο της Ένωσης, των εθνικών δικαστικών αποφάσεων για κατασχέσεις αγαθών τα οποία έχουν αποκτηθεί μέσω τοκογλυφίας ή εγκληματικής εκβίασης θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στην καταπολέμηση τέτοιων φαινομένων (10).

5.6   Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία επί του θέματος, που να αφορούν το σύνολο της επικράτειας της Ένωσης, ώστε να είναι δυνατή η αντιμετώπιση του φαινομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε όλες τις πτυχές του, ποιοτικές και ποσοτικές, και ως εκ τούτου προτείνει στην Επιτροπή να προβεί, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, σε λεπτομερή ανάλυση αυτών των καταστάσεων, βάσει συγκρίσιμων στοιχείων.

6.   Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών

6.1   Η κοινωνία των πολιτών, ειδικότερα δε οι ενώσεις των καταναλωτών καθώς και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως προς τον εντοπισμό, τη μελέτη και την παρακολούθηση των προβλημάτων που σχετίζονται με καταχρηστικές και/ ή παράνομες πρακτικές χορήγησης δανείων σε καταναλωτές και νοικοκυριά.

6.2   Η ΕΟΚΕ θεωρεί, επομένως, σημαντικό να δημιουργηθούν και να προωθηθούν, βάσει συμφωνίας με τις δημόσιες αρχές, δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών τα οποία να αναλαμβάνουν την μελέτη, τη συνδρομή και την παρακολούθηση καταστάσεων κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας που συνδέονται με τις πιστώσεις και την υπερχρέωση. Τα δίκτυα αυτά μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών, και να ενταχθούν στο εναρμονισμένο σύστημα διαχείρισης καταγγελιών.

6.3   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υφίστανται ήδη ορθές πρακτικές σε αυτόν τον τομέα, όπως λόγου χάρη τα «προγράμματα κοινωνικών πιστώσεων» ή το ευρωπαϊκό δίκτυο οικονομικής ένταξης «EFIN», που πρέπει να ενθαρρυνθούν και να διαδοθούν σε όλη την Ένωση.

6.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ενημέρωση και η κατάρτιση των καταναλωτών, μεταξύ άλλων και μέσω παιδαγωγικών και πρακτικών προγραμμάτων που να ξεκινούν από τη στοιχειώδη εκπαίδευση, αποτελούν τον κατεξοχήν τομέα παρέμβασης των κρατών μελών και της κοινωνίας των πολιτών (11). Πρόκειται για σημαντικές δράσεις ώστε να αναπτυχθεί μια χρηματοπιστωτική παιδεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε ολόκληρη την Ένωση.

6.5   Εκτιμά ότι είναι σημαντικό να ενθαρρυνθούν και να αναπτυχθούν αυτές οι δραστηριότητες, υπογραμμίζει όμως ότι η ενημέρωση σχετικά με συγκεκριμένα προϊόντα είναι υποχρέωση των φορέων παροχής πιστώσεων και ότι η εκπαίδευση είναι καθήκον των δημοσίων αρχών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό την διαφανή και κατανοητή ενημέρωση και την εκπαίδευση είναι αποτελεσματικές μόνον εάν συνοδεύονται και συμπληρώνονται από ένα ενιαίο και κατανοητό από όλους ρυθμιστικό πλαίσιο.

6.6   Στη δημόσια ακρόαση που πραγματοποίησε στις Βρυξέλλες η ΕΟΚΕ στις 28 Ιανουαρίου 2010, με έμπειρους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, τονίστηκε η ανάγκη να τεθεί το φαινόμενο των παράνομων ή καταχρηστικών πρακτικών υπό ευρωπαϊκό έλεγχο, τόσο από πλευράς κανονιστικών ρυθμίσεων και συνδρομής των θυμάτων, όσο και από πλευράς πολιτικών εκπαίδευσης, κατάρτισης και ενημέρωσης όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

6.7   Προκειμένου να προωθηθεί η κοινωνική οικονομία της αγοράς στον τομέα των πιστώσεων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι σημαντικό να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας όπως είναι οι συνεταιρισμοί (12). Οι δημόσιες αρχές έχουν την ευθύνη υποστήριξης και προώθησης της δημιουργίας και της λειτουργίας τέτοιου είδους επιχειρήσεων (13).

---

(1)  Μηχανισμός FIN-NET (δίκτυο προσφυγής για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες).

(2)  Βλ. «Second joint assessment by the SPC and the European Commission of the social impact of the economic crisis and of policy responses» («Δεύτερη κοινή αξιολόγηση, από την ΕΣΠ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, του κοινωνικού αντικτύπου της οικονομικής κρίσης και των μέτρων πολιτικής για την αντιμετώπισή της») - SPC/2009/11/13 τελικό· βλ. επίσης την έρευνα του Ευρωβαρομέτρου για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό – 2010, ευρωπαϊκό έτος καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Ανακοίνωση της Επιτροπής –Κοινή έκθεση για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ενσωμάτωση http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=757&langId=en.

(3)  Δημόσια ακρόαση με τίτλο «Responsible lending and borrowing» («Υπευθυνότητα δανειζόμενων και δανειστών»), Βρυξέλλες, 3 Σεπτεμβρίου 2009.

(4)  Απεναντίας, η οδηγία 2005/29/ΕΚ, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές, περιλαμβάνει έναν καλό ορισμό των «παραπλανητικών» (άρθρο 6) ή «επιθετικών εμπορικών πρακτικών» (άρθρο 8).

(5)  Ως προς το θέμα αυτό, μπορούμε να παραπέμπουμε στα πρότυπα ISO 22222 (συμβουλές διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, 2005), UNI-ISO (διαχείριση χρηματοπιστωτικών, οικονομικών και επενδυτικών περιουσιακών στοιχείων, 2008), AENOR-UNE 165001 (δεοντολογία, όροι που εφαρμόζονται για κοινωνικώς υπεύθυνα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, 2009)· βλ. επίσης τη γνωμοδότηση ECO/266 «κοινωνικά υπεύθυνα χρηματοπιστωτικά προϊόντα».

(6)  Βλ. «Usura – Rapporto finale dell’Osservatorio socio-economico sulla criminalita» («Τοκογλυφία – Τελική έκθεση του Κοινωνικοοικονομικού Παρατηρητηρίου της Εγκληματικότητας»), Εθνικό Συμβούλιο Οικονομίας και Εργασίας (CNEL), Ρώμη, 2008

(7)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2008, με θέμα: «Τομεακή έρευνα σχετικά με τις λιανικές τραπεζικές υπηρεσίες».

(8)  Τα κράτη μέλη οφείλουν να συμμορφωθούν με την κοινοτική ρύθμιση έως τις 12 Ιουνίου 2010.

(9)  ΕΕ C 27 της 3.2.2009, σ. 18, και ΕΕ C 65 της 17.3.2006, σ. 13.

(10)  «Ενόψει φαινομένων τα οποία φαίνεται να προσλαμβάνουν πλέον παγκόσμια έκταση, οι κυβερνήσεις και τα δημόσια όργανα μπορούν κάλλιστα να συνεχίσουν να υποκρίνονται ότι δεν γνωρίζουν ή δεν θεωρούν εφικτές αντιδράσεις οι οποίες να μην μπορούν να εφαρμοστούν παρά μόνον εντός των εθνικών συνόρων. Ωστόσο, αν επιθυμούν να αξιοποιήσουν την ώθηση που δημιούργησε η θέσπιση του “ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης” ως προς την αναζήτηση φυγόδικων, θα προχωρούσαν με γοργό βηματισμό και με συνεκτικό τρόπο προς την κατεύθυνση της θέσπισης ενός κοινού μηχανισμού έρευνας και έκδοσης δικαστικών αποφάσεων, καθώς και της διαμόρφωσης κοινών αρχών για όλα τα κράτη μέλη στον τομέα του ποινικού δικαίου, με βάση την επιβολή προστίμων σε περιπτώσεις εγκλημάτων που σχετίζονται με δραστηριότητες της μαφίας» – βλ. F. Forgione, «Mafia export», Μιλάνο, 2009.

(11)  UNI (πρόταση προτύπου για την οικονομική εκπαίδευση του πολίτη – απαιτήσεις που ισχύουν στις οικονομικές παροχές), Ιανουάριος 2010.

(12)  Βλ. «Resilience of the Cooperative Business Model in Times of Crisis» («Ανθεκτικότητα του συνεταιριστικού επιχειρηματικού προτύπου σε περιόδους κρίσης»), Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, 2009.

(13)  Βλ. ΕΕ C 318 της 23.12.2009, σ. 22.

---