4.8.2009

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 182/60

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Αντιμετώπιση των προκλήσεων του πετρελαίου»

(2009/C 182/13)

Γενικός Εισηγητής: ο κ. OSBORN

Στις 21 Νοεμβρίου 2008, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δυνάμει του άρθρου 262 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

«Αντιμετώπιση των προκλήσεων του πετρελαίου».

Στις 12 Νοεμβρίου 2008 το Προεδρείο της ΕΟΚΕ ανέθεσε στο ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, Ενέργεια, Υποδομές και Κοινωνία της Πληροφορίας» την προετοιμασία των εργασιών της ΕΟΚΕ σχετικά με το θέμα.

Δεδομένης της επείγουσας φύσης των εργασιών, κατά την 450ή σύνοδο ολομέλειας, που πραγματοποιήθηκε στις 14 και 15 Ιανουαρίου 2009 (συνεδρίαση της 14ης Ιανουαρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή όρισε γενικό εισηγητή τον κ. OSBORN και υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 140 ψήφους υπέρ, 6 κατά και 2 αποχές.

1.   Σύνοψη και συμπεράσματα

1.1   Οι δύο καίριοι παράγοντες που θα διαμορφώσουν το μέλλον της βιομηχανίας πετρελαίου τις επόμενες δεκαετίες είναι:

—	Η επιτάχυνση της αλλαγής του κλίματος, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στις αυξανόμενες εκπομπές CO2 από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

—	Η πεπερασμένη διάθεση αποθεμάτων και οι σταδιακά αυξανόμενες τεχνικές και πολιτικές δυσχέρειες όσον αφορά την επίτευξη ασφαλούς και εύκολης πρόσβασης στα υπόλοιπα αποθέματα·

1.2   Η αλληλεπίδραση αυτών των δύο παραγόντων οδηγεί σήμερα τον κόσμο σε μια ολοένα και πιο ασταθή θέση, καθώς οι αυξανόμενες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα επιταχύνουν την αλλαγή του κλίματος και η αυξανόμενη κατανάλωση πετρελαίου μας φέρνει ολοένα και πιο κοντά στο σημείο όπου οι περιορισμοί της προσφοράς ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές ελλείψεις και οικονομική δυσλειτουργία.

1.3   Ο μοναδικός αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση της κρίσης της αλλαγής του κλίματος θα είναι να κατορθώσει η παγκόσμια οικονομία να τροποποιήσει άμεσα την ενεργειακή της βάση, απομακρυνόμενη από την σημερινή υπέρμετρη εξάρτηση από την καύση ορυκτών καυσίμων. Αυτό σημαίνει ότι η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου πρέπει να παύσει να αυξάνεται εντός λίγων ετών και στη συνέχεια να αρχίσει να μειώνεται σταθερά, φθάνοντας σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα έως τα μέσα του αιώνα. Αυτή η πρόκληση είναι ιδιαιτέρως επιτακτική για την Ευρώπη η οποία εξαρτάται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πετρελαίου.

1.4   Οι νέοι πετρελαϊκοί πόροι είναι ολοένα και σπανιότεροι και συχνά συνοδεύονται από πολιτικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Ο κόσμος γενικότερα (και ιδιαίτερα η Ευρώπη) θα είναι σε πολύ καλύτερη και ασφαλέστερη θέση εάν μειωθεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο.

1.5   Η ζήτηση στην Ευρώπη θα πρέπει να μειωθεί κατά τουλάχιστον 50 % έως το 2050, ενδεχομένως δε κατά πολύ περισσότερο.

1.6   Η αγορά δεν είναι σε θέση να επιτύχει μόνη της την απαραίτητη απομάκρυνση από το πετρέλαιο.

1.7   Σημαντικός θα είναι ο ρόλος των φορολογικών μέτρων για την αύξηση της τιμής του πετρελαίου (1) (και άλλων ορυκτών καυσίμων) σε σύγκριση με άλλους ενεργειακούς πόρους, με την επιβολή φόρων επί του άνθρακα ή του πετρελαίου ή με την εμπορία αδειών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ο δε ρόλος αυτός θα πρέπει να εξελιχθεί περαιτέρω. Θα χρειαστούν ωστόσο και άλλα μέτρα, διαφοροποιημένα ανά τομέα.

1.8   Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αναπτυχθεί κατά τρόπο ώστε να θεσπισθεί μια κατώτατη τιμή για τον άνθρακα ώστε η αγορά να αποκτήσει μεγαλύτερη βεβαιότητα. Η κατώτατη τιμή θα πρέπει στη συνέχεια να κατευθύνεται ανοδικά τις επόμενες τρεις δεκαετίες ώστε να ασκείται ολοένα και περισσότερη πίεση από την αγορά προς τους παρόχους κάθε είδους προκειμένου να αποδεσμευθούν από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

1.9   Στον τομέα των μεταφορών οι κυριότερες αλλαγές που απαιτούνται είναι:

—	Ο σχεδιασμός πόλεων, κωμοπόλεων και άλλων οικισμών κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μειωθούν οι αποστάσεις και οι χρόνοι μετάβασης όπου αυτό είναι δυνατόν.

—	Η συνεχής βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και των επιδόσεων άνθρακα των αεροσκαφών, των πλοίων, των σιδηροδρόμων και των οδικών οχημάτων κάθε τύπου.

—	Η προτίμηση — των σιδηροδρομικών μεταφορών έναντι των αεροπορικών· — των δημόσιων μέσων μεταφοράς έναντι των ιδιωτικών· — των οχημάτων που κινούνται με ηλεκτρισμό ή με υδρογόνο έναντι αυτών που χρησιμοποιούν κινητήρες εσωτερικής καύσης· — της ποδηλασίας και του περπατήματος όπου αυτό είναι δυνατόν.

1.10   Στις κατοικίες και σε άλλα κτήρια η χρήση πετρελαίου (και άλλων ορυκτών καυσίμων) για θέρμανση, ψύξη και μαγείρεμα πρέπει σταδιακά να αντικατασταθεί από την ηλεκτρική ενέργεια οικολογικής προέλευσης.

1.11   Στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να διευθυνθεί με όσον το δυνατόν ταχύτερους ρυθμούς η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα ορυκτά καύσιμα ωστόσο θα παραμείνουν αναπόφευκτα η σημαντικότερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας για πολλά χρόνια ακόμη. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να εξελιχθούν και να εγκατασταθούν τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα το συντομότερο δυνατόν. Η χρήση του πετρελαίου ως καυσίμου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να μειωθεί, αλλά όπου εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, πρέπει να εφαρμόζεται η τεχνολογία δέσμευσης του άνθρακα, όπως ισχύει με τον γαιάνθρακα.

1.12   Μια νέα γενιά πυρηνικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να διαδραματίσει κάποιον ρόλο σε ορισμένες χώρες για την εξομάλυνση της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα. Δεν πρέπει όμως οι επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα να εκτρέψουν τους πόρους και το πολιτικό ενδιαφέρον από την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

1.13   Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της ήδη προηγούνται στον αναπροσανατολισμό των πολιτικών τους στη σωστή κατεύθυνση επί όλων αυτών των θεμάτων, αλλά πρέπει να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο και ακόμη ταχύτερα. Επίσης, θα πρέπει να επιδιωχθούν παρόμοιες δεσμεύσεις από άλλες ανεπτυγμένες χώρες και να δαπανηθούν σημαντικά κονδύλια για την προώθηση συγκρίσιμου μεγέθους προσπαθειών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

1.14   Η κοινωνία πολιτών πρέπει να εμπλακεί ευρύτερα και συστηματικότερα στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης και αποδοχής των απαιτούμενων αλλαγών, ιδιαίτερα όσων θα επηρεάσουν τον τρόπο ζωής και τη συμπεριφορά των ανθρώπων.

1.15   Η παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου είναι αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση για το μέλλον:

—	Να βοηθήσει τον κόσμο να προσαρμοστεί σε μια κατάσταση σταθερά φθίνουσας εξάρτησης από το πετρέλαιο·

—	Να αξιοποιήσει τα τεράστια αποθέματα εμπειρογνωμοσύνης και οικονομικής ισχύος που διαθέτει, ώστε να πρωτοστατήσει (ή να βοηθήσει άλλους να πρωτοστατήσουν) στις νέες τεχνολογίες μη ορυκτών καυσίμων.

2.   Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και κλιματική αλλαγή

2.1   Ο κίνδυνος της καταστροφικής κλιματικής αλλαγής λόγω των αυξανόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνιστά μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις τον 21ο αιώνα.

2.2   Σύμφωνα με τη ΔΕΚΑ (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή), προκειμένου η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη λόγω των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου να διατηρηθεί σε επίπεδα χαμηλότερα των 2o C σε σύγκριση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής, οι εκπομπές CO2 πρέπει να παύσουν να αυξάνονται εντός 5-10 ετών και έως το 2050 να μειωθούν σταθερά κατά περίπου 50 έως 85 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2000.

2.3   Αυτό προϋποθέτει ριζική αλλαγή των υφιστάμενων προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής σε ολόκληρο τον κόσμο — της τάξης μιας νέας βιομηχανικής επανάστασης. Οι μειώσεις του επιπέδου εκπομπών από την καύση πετρελαίου θα πρέπει επίσης να διαδραματίσουν έναν ρόλο στη συνολική μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Θα βοηθούσε ο προσδιορισμός μιας πορείας ή επιδόσεως καθολικής αποδοχής προκειμένου να σημειωθεί σταδιακή μείωση της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένης μιας συγκεκριμένης πορείας για την Ευρώπη. Η κατανάλωση πετρελαίου στην Ευρώπη πρέπει να μειωθεί κατά τουλάχιστον 50 % έως το 2050, ενδεχομένως δε και κατά πολύ περισσότερο.

2.4   Επί του παρόντος, η τροχιά της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου εξακολουθεί να είναι ανοδική σε ετήσια βάση, κυρίως λόγω της ταχείας αύξησης της ζήτησης στις αναδυόμενες οικονομίες. Μολονότι η ζήτηση στην Ευρώπη σχεδόν σταθεροποιείται, ακόμη δεν έχουμε μπει στην απαιτούμενη καθοδική τροχιά.

2.5   Το είδος των μέτρων που εφαρμόζει σήμερα η Ευρώπη στα πλαίσια της δέσμης για την ενέργεια είναι μεν μια αρχή, αλλά η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή πρέπει σύντομα να υποβάλει και δεύτερη δέσμη μέτρων, ώστε να επιτευχθεί το σωστό επίπεδο μειώσεων.

2.6   Η Ευρώπη από μόνη της ευθύνεται για ποσοστό μικρότερο του 20 % της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου. Θα είναι εξίσου σημαντικό να εξασφαλισθούν παρόμοιες δεσμεύσεις για μείωση της ζήτησης από άλλες ανεπτυγμένες χώρες και από τις αναδυόμενες οικονομίες στο πλαίσιο των τρεχουσών διαπραγματεύσεων για την κλιματική αλλαγή.

3.   Εφοδιασμός με πετρέλαιο

3.1   Οι παγκόσμιοι πετρελαϊκοί πόροι είναι πεπερασμένοι και δεν μπορούν να διαρκέσουν για πάντα. Εξακολουθούν να ανακαλύπτονται κοιτάσματα πετρελαίου στον κόσμο, αλλά τα νέα ευρήματα είναι συνήθως μικρότερης έκτασης και δυσκολότερο να αξιοποιηθούν, και συχνά βρίσκονται σε πολιτικά ασταθή ή αφιλόξενα μέρη του κόσμου. Ενδέχεται δε η αξιοποίησή τους να είναι και δαπανηρότερη.

3.2   Ορισμένα από τα νέα κοιτάσματα βρίσκονται σε περιβαλλοντικά ευάλωτες περιοχές όπως η Αρκτική. Άλλα, όπως η ασφαλτούχος άμμος στον Καναδά, θα είναι πιο δύσκολο να τύχουν εκμετάλλευσης και η ίδια η διαδικασία εξόρυξης θα παράγει υψηλότερες εκπομπές CO2. Θα ήταν επιθυμητό να αποφευχθεί, εάν είναι δυνατόν, η χρήση αυτών των πόρων ή τουλάχιστον να αναβληθεί έως ότου εξευρεθούν μεγαλύτερες εγγυήσεις για το περιβάλλον και τη δέσμευση άνθρακα.

3.3   Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα όσον αφορά τον εφοδιασμό της με πετρέλαιο. Οι πετρελαϊκοί πόροι στην περιοχή της εξαντλούνται και η Ευρώπη εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις εισαγωγές, που σήμερα αναλογούν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80 % του εφοδιασμού της.

3.4   Στο μέλλον η Ευρώπη μπορεί να βρεθεί σε ακόμη δυσκολότερη θέση. Η τροφοδοσία πετρελαίου ενδέχεται να καταστεί δυσχερέστερη ή πολύ ακριβότερη. Η αστάθεια της προσφοράς και των τιμών μπορεί επίσης να εμφανίζεται συχνότερα.

3.5   Αυτό το πιθανό πρόβλημα προσφοράς καθιστά περισσότερο επιτακτική την επίτευξη ταχείας προόδου στην Ευρώπη ως προς την μείωση της εξάρτησής της από το πετρέλαιο. Όσο πιο γρήγορα μειώσουμε τη συνολική ζήτηση πετρελαίου και μεταβούμε στη χρήση αμεσότερα διαθέσιμων ενεργειακών πόρων τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ανεξαρτησία και η ασφάλειά μας και τόσο ισχυρότερη θα είναι η θέση μας να ασκούμε πίεση σε άλλους να συνδράμουν και αυτοί στον περιορισμό της ζήτησης στα πλαίσια της προσπάθειας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

4.   Τι πρέπει να γίνει; — Διαφοροποίηση και απομάκρυνση από το πετρέλαιο

4.1   Το πετρέλαιο χρησιμοποιείται κυρίως στον τομέα των μεταφορών, αλλά και σε σημαντικό ποσοστό για τις οικιακές ανάγκες θέρμανσης και μαγειρέματος, για τη θέρμανση και την ψύξη άλλων κτηρίων, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ως πρώτη ύλη για τη βιομηχανία πετροχημικών. Σε όλους αυτούς τους τομείς πρέπει να μειωθεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο το ταχύτερο δυνατόν.

4.2   Ο τομέας των μεταφορών — Απαιτούνται τρεις αλλαγές

—	Ο σχεδιασμός πόλεων, κωμοπόλεων και άλλων οικισμών κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μειωθούν οι αποστάσεις και οι χρόνοι μετάβασης όπου αυτό είναι δυνατόν.

—	Η συνεχής βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και των επιδόσεων άνθρακα των αεροσκαφών, των πλοίων, των σιδηροδρόμων και των οδικών οχημάτων κάθε τύπου.

—	Η προτίμηση — των σιδηροδρομικών μεταφορών έναντι των αεροπορικών· — των δημόσιων μέσων μεταφοράς έναντι των ιδιωτικών· — των οχημάτων που κινούνται με ηλεκτρισμό ή με υδρογόνο έναντι αυτών που κινούνται με κινητήρες εσωτερικής καύσης· — της ποδηλασίας και του περπατήματος όπου αυτό είναι δυνατόν.

4.3   Τουλάχιστον για τις επόμενες δύο ή τρεις δεκαετίες, η αεροπορία ενδέχεται να πρέπει να παραμείνει πρωταρχικός κλάδος κατανάλωσης πετρελαίου για ουσιαστικές χρήσεις. Ωστόσο, πρέπει να επιφέρει τις μέγιστες δυνατές βελτιώσεις στην αποδοτικότητα. Η επέκταση των σιδηροδρομικών υπηρεσιών υψηλής ταχύτητας πρέπει να είναι προτιμητέα έναντι των αεροπορικών μεταφορών όπου αυτό είναι δυνατόν. Επίσης πρέπει να αποθαρρυνθεί η περαιτέρω επέκταση των αερομεταφορών και των αερολιμένων.

4.4   Αναφορικά με τη ναυτιλία, πρέπει να επιδιώκεται σε μόνιμη βάση βελτίωση της αποδοτικότητας και να ενθαρρύνονται ενεργά καινοτόμες ιδέες, όπως η προσθήκη περαιτέρω αιολικής ισχύος για μείωση της κατανάλωσης καυσίμων.

4.5   Οικιακή κατανάλωση πετρελαίου

Η άμεση καύση ορυκτών καυσίμων σε εστίες, λέβητες ή μαγειρικές εστίες πρέπει να καταργηθεί σταδιακά και ο ηλεκτρισμός (που ολοένα και περισσότερο προέρχεται από ανανεώσιμη παραγωγή επί τόπου καθώς και από το κεντρικό δίκτυο) ή η ξυλεία αειφόρου παραγωγής πρέπει να καταστούν το πάγιο καύσιμο των νοικοκυριών. Πρέπει δε να θεσπισθεί χρονοδιάγραμμα για αυτή την μετάβαση.

4.6   Το πετρέλαιο στον τομέα των επιχειρήσεων

Παρόμοια μετάβαση θα πρέπει να σημειωθεί στον βιομηχανικό και επιχειρηματικό τομέα της οικονομίας για τη θέρμανση και άλλους σκοπούς. Όπου οι βιομηχανικές διαδικασίες σήμερα βασίζονται στη χρήση ορυκτών καυσίμων ως πρώτης ύλης, θα απαιτηθεί ανάλυση ανά τομέα ώστε να εντοπιστεί σε ποιον βαθμό μπορεί να δεσμευθεί και να αποθηκευθεί ο άνθρακας που απελευθερώνεται από αυτές τις διαδικασίες ή εάν αυτές οι χρήσεις μπορούν να υποκατασταθούν από διαδικασίες άνευ ορυκτών καυσίμων.

4.7   Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας

Στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να καταβληθούν μεγάλες προσπάθειες για τη διάδοση κάθε είδους ανανεώσιμων πηγών το ταχύτερο δυνατόν. Οι στόχοι που έχει θέσει η Ευρώπη είναι μια καλή αρχή, αλλά πολλά πρέπει να γίνουν ακόμη ώστε οι διάφορες τεχνολογίες να φθάσουν στην αγορά σε προσιτές τιμές.

4.8   Ο άνθρακας (και σε μικρότερο βαθμό τα άλλα ορυκτά καύσιμα) θα διατηρήσουν τη σημασία που έχουν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για αρκετές δεκαετίες. Η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα πρέπει να εξελιχθεί το ταχύτερο δυνατόν και στη συνέχεια να καταστεί υποχρεωτική για όλους τους υπόλοιπους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με πετρέλαιο.

4.9   Ίσως να χρειαστεί μία νέα γενιά πυρηνικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Εντούτοις, η τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας έχει τα δικά της προβλήματα αειφορίας. Ωστόσο, πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε να μην προκύψει εκτροπή των επενδυτικών πόρων και του πολιτικού ενδιαφέροντος από τα σημαντικά θέματα, της διάδοσης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της προαγωγής της ενεργειακής αποδοτικότητας που είναι και ο πρωταρχικός στόχος της μετάβασης.

4.10   Προκειμένου να βοηθηθούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να σχεδιάσουν αυτές τις αλλαγές, θα ήταν χρήσιμο να καταρτισθούν ενδεικτικές πορείες για τα προς επίτευξη επίπεδα εξοικονόμησης σε κάθε υποτομέα δραστηριότητας που χρησιμοποιεί πετρέλαιο, καθώς και πιθανά χρονοδιαγράμματα για την επίτευξη των μεταβάσεων σε παγκόσμιο, αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο.

5.   Τι πρέπει να γίνει; Μέτρα πολιτικής για μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και ενθάρρυνση της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού

5.1   Πολλά από τα μέτρα που απαιτούνται για την ενθάρρυνση και την προώθηση των αλλαγών είναι ήδη γνωστά. Το σύνολο των πρωτοβουλιών που περιλαμβάνει η πρόσφατη δέσμη μέτρων της Επιτροπής για την ενέργεια καλύπτει πολλά από τα συναφή σημεία και θα πρέπει να χρησιμεύσει ως αφετηρία για περαιτέρω εξέλιξη. Παντού στον κόσμο, και στην Ευρώπη, πρέπει να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής των μέτρων, η δε τήρησή τους πρέπει να είναι πιο αυστηρή και άμεση.

5.2   Φορολογικά μέτρα για την ορθή τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα

Το όλο κόστος που συνεπάγεται η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα για τον κόσμο, πρέπει να καταλογιστεί τα ορυκτά καύσιμα. Αυτό προϋποθέτει είτε φορολόγηση των προϊόντων που προκαλούν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (όπως η βενζίνη), είτε ένα σύστημα καταμερισμού και αδειών εμπορίας για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, είτε αμφότερα.

5.3   Το σύστημα εμπορίας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να προωθηθεί ενεργά ώστε να εκπέμπει σαφές και σταθερό μήνυμα εκ μέρους της αγοράς υπέρ της μείωσης της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και της μετάβασης προς άλλα καύσιμα. Πρέπει να διορθωθούν οι ανωμαλίες της αγοράς και να μειωθούν οι περιπτώσεις εξαιρέσεων. Το σύστημα πρέπει κυρίως να επεκταθεί στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο καθώς και στις αναδυόμενες οικονομίες, μόλις αυτό καταστεί εφαρμόσιμο στην πράξη. Αυτός θα πρέπει να είναι ο καίριος στόχος στο πλαίσιο των διεθνών διαπραγματεύσεων για την κλιματική αλλαγή.

5.4   Ενδέχεται να είναι σκόπιμο με την ανάπτυξη του συστήματος να θεσπισθεί μια κατώτατη τιμή για τον άνθρακα, ώστε να προκύψει μεγαλύτερη βεβαιότητα στην αγορά. Η κατώτατη τιμή μπορεί στη συνέχεια να εξωθείται σταθερά ανοδικά τις επόμενες τρεις δεκαετίες, ώστε να αυξάνεται διαρκώς η πίεση της αγοράς προς τους διάφορους παρόχους για διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους και απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.

5.5   Ρυθμιστικά Μέτρα

Τα φορολογικά μέτρα δεν επαρκούν από μόνα τους για την προώθηση της απαραίτητης απεξάρτησης από το πετρέλαιο. Η ζήτηση είναι υπέρμετρα ανελαστική και δεν υφίστανται πολιτικοί περιορισμοί επί της υπερβολικά ταχείας αύξησης των τιμών των προϊόντων πετρελαίου. Πρέπει να υπάρξει ένα συνολικό πρόγραμμα ρυθμιστικών μέτρων ώστε να αναβαθμισθούν οι προδιαγραφές και να αποβληθούν μη αποδοτικές διαδικασίες και προϊόντα. Επίσης, πρέπει να στηριχθούν η έρευνα, η ανάπτυξη και η εισαγωγή των απαραίτητων νέων τεχνολογιών.

5.6   Ως προς την αποδοτικότητα, απαιτείται ένα περιεκτικό και άμεσα εφαρμόσιμο πρόγραμμα, ώστε να αναβαθμισθούν οι προδιαγραφές ενεργειακής αποδοτικότητας όλων των ενεργοβόρων προϊόντων και υπηρεσιών. Η Ευρώπη έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει όσον αφορά τόσο τη θέσπιση προτύπων όσο και τη διασφάλιση της τήρησής τους. Η θέρμανση και ψύξη κτηρίων για παράδειγμα εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να μην είναι αποδοτική και απαιτείται αυστηρό πρόγραμμα δράσης ώστε να διασφαλισθεί άμεση βελτίωση σε αυτόν τον τομέα.

5.7   Οι προδιαγραφές για τη βελτίωση των επιπέδων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα οχήματα είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τα νέα πρότυπα που έχουν συμφωνηθεί, αλλά ζητεί την έγκαιρη θέσπιση ακόμη αυστηρότερων προτύπων για το μέλλον, ώστε να διαμορφωθεί ένα σταθερό πλαίσιο σχεδιασμού στο οποίο θα πρέπει να προσαρμοστεί η αυτοκινητοβιομηχανία. Το επόμενο βήμα που απαιτείται άμεσα είναι η θέσπιση ενός παρόμοιου αυστηρού προγράμματος για την προοδευτική βελτίωση των επιδόσεων των εκπομπών από μικρά φορτηγά και από βαρύτερα οχήματα μεταφοράς αγαθών. Και εδώ, η δράση εντός της Ευρώπης θα πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογες προσπάθειες σε άλλα μέρη του κόσμου.

5.8   Έρευνα, ανάπτυξη και χρηματοοικονομική ενίσχυση

Ορισμένες από τις νέες τεχνολογίες που απαιτούνται βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της εξέλιξης και θα χρειαστεί σημαντική υποστήριξη και ενθάρρυνση από τον δημόσιο τομέα ώστε να διασφαλισθεί η έγκαιρη εισαγωγή και ευρεία χρήση τους. Η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, η περαιτέρω εξέλιξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι ανανεώσιμες πηγές τρίτης και τέταρτης γενιάς, τα οχήματα που κινούνται με ηλεκτρική ενέργεια (ή με υδρογόνο) και οι απαραίτητες υποδομές εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία και απαιτούν συλλήβδην αυξημένη ενίσχυση του δημόσιου τομέα ώστε να έχουν μια καλή εκκίνηση σε παγκόσμιο επίπεδο το συντομότερο δυνατόν.

5.9   Απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις στον τομέα των σιδηροδρόμων προκειμένου να διαδοθεί η ηλεκτροκίνηση και να καταστεί ο σιδηρόδρομος η προτιμούμενη εναλλακτική επιλογή έναντι των αερομεταφορών στις μικρότερες αποστάσεις στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου.

5.10   Συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών

Πολλά πρέπει να γίνουν ακόμη ώστε το ευρύ κοινό, οι επιχειρήσεις, τα συνδικάτα και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών να συνεργασθούν και να συμμετάσχουν στην κοινή προσπάθεια.

—

Πρέπει να ενθαρρυνθούν οι πολίτες και να τους δοθούν κίνητρα να διαδραματίσουν το ρόλο που τους αναλογεί με τη βελτίωση της αποδοτικότητας των κατοικιών και των αυτοκινήτων τους, τη χρήση περισσότερο οικολογικών μορφών ενέργειας για φωτισμό και θέρμανση, την αγορά ενεργειακά αποδοτικότερων αγαθών και υπηρεσιών και τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα των τακτικών τους ταξιδιών και των διακοπών τους. Πιστεύεται ότι αυξάνεται ήδη το μέρος του κοινού και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών που έχουν διάθεση και δείχνουν προθυμία να δραστηριοποιηθούν. Χρειάζονται όμως και αποτελεσματική πολιτική καθοδήγηση ως προς το τι προσδοκάται από αυτούς, καθώς και τα κατάλληλα κίνητρα για δράση.

—	Πολλοί φορείς τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης έχουν ήδη επιδείξει όραμα και θαρραλέα πολιτική ηγετική στάση εν προκειμένω. Πρέπει να τους δοθεί ενθάρρυνση και κίνητρα για να προχωρήσουν περαιτέρω.

—

Κίνητρα πρέπει να δοθούν εξίσου στις επιχειρήσεις ώστε να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο. Πρέπει να δέχονται προτροπές και κίνητρα να βελτιώνουν συνεχώς την ενεργειακή αποδοτικότητα των δραστηριοτήτων τους και να χρησιμοποιούν ενέργεια από πόρους χαμηλής έντασης άνθρακα. Η ρυθμιστική εποπτεία πρέπει να τύχει συστηματικότερης και αυστηρότερης χρήσης, ώστε να αυξηθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα όλων των ειδών προϊόντων και υπηρεσιών.

—

Τα συνδικάτα πρέπει επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Πολλά από τα μέλη τους είναι πρωτεργάτες στην υλοποίηση βελτιώσεων της ενεργειακής αποδοτικότητας και στη διάδοση πρακτικών πληροφοριών και η πιθανή συνεισφορά τους πρέπει να αναγνωρίζεται και να ενθαρρύνεται. Με τη δέουσα διαχείριση, οι νέες μορφές παραγωγής αναμένεται να δημιουργήσουν τόσες ευκαιρίες απασχόλησης όσες και οι παλαιότεροι τρόποι παραγωγής υψηλής έντασης άνθρακα, διατηρώντας παράλληλα καλές συνθήκες εργασίας.

5.11   Όλα αυτά τα μέτρα πρέπει να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν με αυστηρότητα στην Ευρώπη ώστε να μειωθεί γενικότερα η ζήτηση ορυκτών καυσίμων και ειδικότερα του πετρελαίου. Θα πρέπει επίσης να προωθηθούν και σε άλλους εταίρους στον ανεπτυγμένο κόσμο, ολοένα δε περισσότερο στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες.

5.12   Οι αναδυόμενες οικονομίες και ο αναπτυσσόμενος κόσμος ενδέχεται να γίνουν οι ίδιοι καινοτόμοι και πρωτοπόροι στην οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα, κάτι που πρέπει να ενθαρρύνεται ενεργά. Οι εμπορικές πολιτικές δεν θα πρέπει ποτέ και πουθενά στον κόσμο να χρησιμοποιούνται για την προστασία παλαιότερων και ενεργειακά λιγότερο αποδοτικών βιομηχανιών.

6.   Προσαρμογή της βιομηχανίας πετρελαίου και αερίου

6.1   Ενόσω η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να εξαρτάται από το πετρέλαιο, η βιομηχανία πετρελαίου πρέπει προφανώς να προσπαθεί να καλύπτει αυτή την ανάγκη. Εντούτοις, η διατήρηση του υφιστάμενου καθεστώτος δεν θα ήταν η ενδεδειγμένη αντίδραση της βιομηχανίας πετρελαίου. Σε πολλούς τομείς η παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου μπορεί και πρέπει να αναμένεται να συνδράμει στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα:

—	Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα προσανατολισμού της παγκόσμιας οικονομίας προς μια φθίνουσα χρήση ορυκτού πετρελαίου τις επόμενες δεκαετίες και προσαρμόζοντας τη συλλογιστική, τον σχεδιασμό και τις συμπεριφορές αναλόγως.

—	Συνεχίζοντας τη βελτίωση των επιδόσεών της στον τομέα του άνθρακα καθώς και τη βελτίωση των δραστηριοτήτων της.

—	Υποκαθιστώντας τη χρήση ορυκτών καυσίμων στα προϊόντα της με βιομάζα ή άλλους πόρους ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα όπου αυτό είναι εφικτό και αειφόρο.

—	Χρησιμοποιώντας την τεράστια τεχνογνωσία και οικονομική ισχύ της, ώστε να ενισχυθούν άλλες πτυχές της μετάβασης, και εξελίσσοντας και χρησιμοποιώντας το ταχύτερο δυνατόν την τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα.

—	Συνεργαζόμενη στενά με την αυτοκινητοβιομηχανία, ώστε να επιταχυνθεί η μετάβαση προς οχήματα χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

6.2   Από την πλευρά τους, η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη και άλλες κυβερνήσεις θα πρέπει να διατηρούν έναν εντατικό διάλογο με την παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου με σκοπό να διαμορφωθεί μια κοινή αντίληψη της πορείας που πρέπει να χαραχθεί για τη μείωση της χρήσης πετρελαίου και να παρασχεθούν τα κατάλληλα κίνητρα που θα ενθαρρύνουν (ή εάν χρειαστεί θα αναγκάσουν) τη βιομηχανία να κινηθεί σε αυτές τις πέντε καίριες κατευθύνσεις.

6.3   Στον τομέα των επενδύσεων, η ΕΟΚΕ προσδοκά από τη βιομηχανία να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για τη μετάβαση σε έναν κόσμο χαμηλής ζήτησης πετρελαίου στο μέλλον και λιγότερες προσπάθειες για την ανάπτυξη περισσότερο περιθωριακών πετρελαϊκών πόρων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται να πλήξουν σοβαρά το περιβάλλον.

6.4   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι υπάρχει περιθώριο ανάπτυξης των βιοκαυσίμων (και ιδιαίτερα μεγαλύτερης χρήσης της βιομάζας), αλλά ότι θα πρέπει να εφαρμόζονται κριτήρια αειφορίας και ενδέχεται να περιοριστεί το πεδίο εφαρμογής αυτής της τεχνολογίας. Ελπιδοφόρα φαίνεται η πυρόλυση βιομάζας για την παραγωγή ξυλάνθρακα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο έδαφος ως βελτιωτικό του εδάφους, δρώντας ως παράγοντας παρακράτησης του άνθρακα στο έδαφος. Στον τομέα των μεταφορών, περισσότερο ελπιδοφόρες ως μακροπρόθεσμες λύσεις φαίνεται να είναι η ηλεκτρική ενέργεια και το υδρογόνο. Εντατικές συζητήσεις με τους συναφείς κλάδους της βιομηχανίας πρέπει να στοχεύουν στη χάραξη της βέλτιστης πορείας για τη μετάβαση.

6.5   Δεδομένου ότι η τιμή του πετρελαίου έχει αυξηθεί, η βιομηχανία διαθέτει ήδη ισχυρό οικονομικό κίνητρο για να βελτιώσει την αποδοτικότητα της εξόρυξης και διύλισης και να ελαχιστοποιήσει το κόστος μεταφοράς. Η οδηγία για την ποιότητα των καυσίμων θα παράσχει ένα επιπλέον χρήσιμο κίνητρο προς αυτή την κατεύθυνση, παρέχοντας παράλληλα κίνητρα για την εισαγωγή των βιοκαυσίμων.

6.6   Η φορολόγηση των προϊόντων πετρελαίου αποφέρει ήδη υψηλά έσοδα στις κυβερνήσεις, έσοδα που ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω όταν αρχίσουν να πωλούνται ευρύτερα άδειες εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Μέρος των εσόδων θα πρέπει να διοχετευθεί στην ανάπτυξη των νέων απαιτούμενων ενεργειακών τεχνολογιών. Ένα ενδεχόμενο προς εξέταση είναι επίσης η παροχή κινήτρων στη βιομηχανία πετρελαίου ώστε να διαδραματίσει η ίδια σημαντικότερο ρόλο στη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα, με την παροχή φορολογικών ελαφρύνσεων ή επιδοτήσεων για τις αναγκαίες επενδύσεις.

---

(1)  Η ΕΟΚΕ εξετάζει διεξοδικότερα το ζήτημα των τιμών του πετρελαίου στην επικείμενη γνωμοδότησή της CESE 348/2008 Αντιμετωπίζοντας την πρόκληση της ανόδου των τιμών του πετρελαίου, που συνιστά την απάντηση της ΕΟΚΕ στην ανακοίνωση της «Αντιμετωπίζοντας την πρόκληση της ανόδου των τιμών του πετρελαίου».

---