52000AC1191

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Ενσωμάτωση του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης στην πολιτική για την οικονομική και αναπτυξιακή συνεργασία"

(2001/C 14/18)

Στις 18 Μαΐου 2000 και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την παραπάνω ανακοίνωση.

Το τμήμα εξωτερικών σχέσεων, στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση στις 10 Οκτωβρίου 2000, με βάση την εισηγητική έκθεση του εισηγητή κ. Ribbe και του συνεισηγητή κ. Gafo Fernández.

Κατά την 376η σύνοδο ολομέλειας (συνεδρίαση της 19ης Οκτωβρίου 2000), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 86 ψήφους υπέρ και 6 ψήφους κατά την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Το άρθρο 177 της Συνθήκης του Άμστερνταμ αναφέρει ότι η "σταθερή και διαρκής ανάπτυξη" αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της πολιτικής της Κοινότητας στον τομέα της συνεργασίας για την ανάπτυξη.

1.2. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε στο Κάρντιφ τον Ιούνιο του1998 τονίστηκε ότι είναι σημαντικό η προστασία του περιβάλλοντος και η αειφόρος ανάπτυξη να ενσωματωθούν σε όλες τις πολιτικές της Ένωσης και ανέθεσε στην Επιτροπή, καθώς και στα επιμέρους συμβούλια, να χαράξουν τις σχετικές στρατηγικές.

1.3. Η ανακοίνωση της Επιτροπής "Ενσωμάτωση του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης στην πολιτική για την οικονομική και αναπτυξιακή συνεργασία"(1) πρέπει να εξετασθεί στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής ενσωμάτωσης.

1.4. Η ΟΚΕ έχει ενημερωθεί σχετικά με τις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ανάπτυξης που πραγματοποιήθηκαν στις 11 Νοεμβρίου 1999 και στις 18 Μαΐου 2000, καθώς και σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής "Η αναπτυξιακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας"(2).

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η Επιτροπή υπέβαλε το παρόν έγγραφο στο οποίο όχι μόνον επιβεβαιώνεται ότι καταβάλλονται προσπάθειες για την εφαρμογή όσων ορίζουν η Συνθήκη του Άμστερνταμ και η Σύνοδος Κορυφής του Κάρντιφ, αλλά αναφέρεται επίσης ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό θέμα σχετικά με το οποίο υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν.

2.2. Στην υπό εξέταση ανακοίνωση, όπως και στο γενικό έγγραφο για την αναπτυξιακή πολιτική(3), η Επιτροπή αναφέρει, δικαιολογημένα, επανειλημμένως ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των εκκρεμούντων θεμάτων. Η ΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι μολονότι αποτελεί έναν από τους εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, μέχρι σήμερα συμμετείχε μόνον εν μέρει στις εργασίες της Επιτροπής. Ζητεί από την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να λάβουν υπόψη ότι η ΟΚΕ θα μπορέσει να συμβάλει ουσιαστικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της εν λόγω σημαντικής πολιτικής μόνον εάν συμμετάσχει στο σύνολο της σχετικής διαδικασίας αντί να ζητείται απλώς η γνώμη της για μεμονωμένα θέματα και έγγραφα. Η Επιτροπή καλείται να γνωστοποιήσει στην ΟΚΕ πώς αντιλαμβάνεται την μελλοντική συμμετοχή της ΟΚΕ στην περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομικής και αναπτυξιακής συνεργασίας.

2.3. Η ΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τις τρέχουσες εξελίξεις σε παγκόσμια κλίμακα. Διαπιστώνει ότι η υπόσχεση που έδωσαν οι βιομηχανικές χώρες ήδη από την σύνοδο ολομέλειας των Ηνωμένων Εθνών της 24ης Οκτωβρίου 1970, και η οποία επιβεβαιώθηκε αργότερα, ότι θα επενδύουν τουλάχιστον το 0,7 % του ΑΕΠ τους υπέρ της αναπτυξιακής βοήθειας, δεν τηρήθηκε από τις περισσότερες χώρες και σήμερα μόνον ένα 0,23 % κατά μέσον όρο προορίζεται για τον σκοπό αυτόν.

2.4. Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται ολοένα περισσότερο. Ο φαύλος κύκλος στον οποίο έχουν εμπλακεί πολλές αναπτυσσόμενες χώρες και ο οποίος δεν μπορεί να αποδοθεί απόλυτα με τους όρους "υπανάπτυξη", "φτώχεια", "χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης", "αύξηση του πληθυσμού" και "ανεπαρκής περιβαλλοντική προστασία" είναι γνωστός από καιρό και αναγνωρίζεται και από τις ανεπτυγμένες χώρες. Μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί δυνατό ο φαύλος αυτός κύκλος να εξαφανιστεί, επειδή, εν μέρει, απουσιάζει η πολιτική βούληση.

2.5. Η κατάσταση του περιβάλλοντος στις επιμέρους αναπτυσσόμενες χώρες και περιφέρειες διαφέρει φυσικά πολύ και συνεπώς δεν είναι δυνατόν να γίνουν γενικεύσεις. Πρέπει ωστόσο να λεχθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για μία δραματική κατάσταση: πολλοί άνθρωποι δεν έχουν στη διάθεσή τους καθαρό πόσιμο νερό, η επεξεργασία των λυμάτων (και κατά συνέπεια συχνά και οι συνθήκες υγιεινής) είναι σε άθλια κατάσταση, η σωστή διαχείριση των αποβλήτων είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη και η κατάσταση της ατμόσφαιρας είναι συχνά εφιαλτική, και μάλιστα όχι μόνον στα αστικά κέντρα. Σε πολλές περιπτώσεις γίνεται υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, προκειμένου να ικανοποιηθούν άλλοτε μεμονωμένες ανάγκες και άλλοτε η εξωτερική ζήτηση.

2.5.1. Ένα άλλο παράδειγμα που καταδεικνύει πόσο προβληματική είναι η κατάσταση του περιβάλλοντος είναι η υπερεκμετάλλευση των δευτερευόντων εδαφών για κτηνοτροφικούς και γεωργικούς σκοπούς, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση της γονιμότητας και παραγωγικότητάς τους. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η αποψίλωση μεγάλων εκτάσεων. Οι οικολογικές επιπτώσεις μπορούν επίσης να είναι ποικίλες: από αλλαγές στο κλίμα και την εντατική απερήμωση των εδαφών έως εκτεταμένες πλημμύρες. Συνεπώς οι επιπτώσεις μπορεί να έχουν τόσο γενικό, όσο και περιφερειακό/τοπικό χαρακτήρα. Δηλαδή, οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν για να αποκτήσουν ένα υγιές περιβάλλον και μία "αειφόρο ανάπτυξη". Η κατάσταση αυτή επηρεάζει όχι μόνον τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά έχει αντίκτυπο και στις ανεπτυγμένες χώρες, και έτσι η πρωτοβουλία της Επιτροπής αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αφού υπάρχει προφανές προσωπικό συμφέρον.

2.6. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι κατά κύριο λόγο υπεύθυνες για πολλά από τα οικολογικά προβλήματα του πλανήτη δεν είναι οι αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά οι βιομηχανικές. Το γεγονός είναι ότι το 20 % περίπου του πληθυσμού της γης καταναλώνει το 80 % περίπου των πόρων και αυτό επιτυγχάνεται εν μέρει με την εξαντλητική εκμετάλλευση και χρήση ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων πόρων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

2.6.1. Το 20 % του πληθυσμού, το οποίο καταναλώνει το 80 % των πόρων, ζει κυρίως στις βιομηχανικές χώρες. Συνεπώς υπεύθυνοι για την επικείμενη εξάντληση των πόρων, την αλλαγή του κλίματος και την τεράστια συρρίκνωση της βιοποικιλίας, και άρα του γενετικού πλούτου, είναι κυρίως οι τρόποι παραγωγής κατανάλωσης και συμπεριφοράς των βιομηχανικών χωρών. Αν τούτοι μεταφέροντο στις αναπτυσσόμενες χώρες, η ήδη εξαιρετικά ευαίσθητη παγκόσμια οικολογική κατάσταση θα επιδεινωνόταν σημαντικά.

2.6.2. Εν τούτοις, οι βιομηχανικές χώρες μπορούν να συμβάλουν σε σημαντικό βαθμό στην επίλυση των προβλημάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω της μεταφοράς τεχνογνωσίας σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των κατάλληλων περιβαλλοντικών τεχνολογιών.

2.7. Η ΟΚΕ τονίζει ότι η ενσωμάτωση του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης στην πολιτική για την αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ δεν θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τη μεταφορά του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Επιτροπή κατέδειξε στην αξιολόγηση του 5ου προγράμματος περιβαλλοντικής δράσης(4) ότι η Ευρώπη έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει για να διασφαλίσει μία βιώσιμη ανάπτυξη.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Η στρατηγική προσέγγιση του εγγράφου είναι ανεπαρκής

3.1.1. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι στην Ανακοίνωσή της η Επιτροπή διατυπώνει, στους τομείς που εξετάζονται, ελάχιστα δεσμευτικές προτάσεις. Κατά την ΟΚΕ, η Ανακοίνωση δεν περιλαμβάνει σαφείς ενδείξεις ως προς τα εξής σημεία:

- πού ακριβώς οφείλονται, κατά την Επιτροπή, τα σημερινά προβλήματα;

- σε ποιούς τομείς της συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και αναπτυσσόμενων χωρών παρατηρούνται οι μεγαλύτερες ελλείψεις;

- με ποιούς τρόπους μπορούν να αντιμετωπισθούν όντως αποτελεσματικά;

3.1.2. Το έγγραφο της Επιτροπής επικεντρώνεται στον τομέα του περιβάλλοντος. Δεν περιλαμβάνονται διόλου σκέψεις για το πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί η ενσωμάτωση της αειφόρου ανάπτυξης στην αναπτυξιακή πολιτική. Συνεπώς η ΟΚΕ διαφωνεί ότι στην εν λόγω Ανακοίνωση εξετάζονται όλα τα "στοιχεία μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής", όπως υποδηλώνει ο υπότιτλος της Ανακοίνωσης της Επιτροπής.

3.1.3. Ένα ζήτημα αποφασιστικής σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι, για παράδειγμα, η αύξηση του πληθυσμού. Το θέμα αυτό δεν εξετάζεται καθόλου στο έγγραφο της Επιτροπής. Η ΟΚΕ συνιστά να εξετασθεί εκ νέου εάν το έγγραφο περιλαμβάνει και άλλα ανάλογα τρωτά σημεία και να συμπληρωθεί με τις σχετικές στρατηγικές σκέψεις.

3.1.4. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δοθούν απαντήσεις στα κάτωθι ερωτήματα:

- Μπορεί να συνεχιστεί το τρέχον φαινόμενο της μαζικής εξόδου από την ύπαιθρο και η ανάπτυξη μεγαλουπόλεων στις οποίες ζουν 10, 20 ή και 30 ακόμη εκατομμύρια άνθρωποι;

- Δεν αποτελεί αντίφαση το να επιδιώκεται, δικαιολογημένα, η προαγωγή της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του πληθυσμού στις χώρες που από οικονομική πλευρά είναι υπανάπτυκτες, όταν, ταυτόχρονα, με ειδικές κρατικές πρωτοβουλίες (όπως π.χ. προγράμματα μετανάστευσης), ευνοείται η έξοδος του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού από τις εν λόγω χώρες, πράγμα που οδηγεί σε δραματική μείωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεών τους (αυτό που αγγλικά αποδίδεται με τον όρο brain-drain);

- Γιατί στο έγγραφο της Επιτροπής δεν εξετάζεται το ενδεχόμενο της προαγωγής μηχανισμών - άλλων από αυτούς που περιλαμβάνονται ήδη στο Πρωτόκολλο του Κιότο - οι οποίοι να ενισχύσουν την μεταφορά τεχνολογιών;

3.1.5. Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι "η ανάλυση της συνοχής της πολιτικής της ΕΕ και της ΕΚ καθώς και των επιπτώσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν έγινε με συστηματικό τρόπο". Η αυτοκριτική αυτή είναι ευπρόσδεκτη. Κατά την ΟΚΕ το έγγραφο δεν περιλαμβάνει καμία σαφή ένδειξη ως προς το πότε πρόκειται να πραγματοποιηθεί και να υποβληθεί μία αναμφίβολα εξαιρετικά απαραίτητη ανάλυση αυτού του είδους.

3.1.6. Για να προχωρήσει και να εξειδικευθεί η συζήτηση μεταξύ Επιτροπής, Συμβουλίου και Κοινοβουλίου, στην οποία η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επιθυμεί να συμμετάσχει (βλέπε σημείο 2.2), θα ήταν συνεπώς σκόπιμο να προβλεφθεί μία ανάλυση των λαθών που διαπράχθηκαν στην μέχρι σήμερα συνολική αναπτυξιακή πολιτική. Η ΟΚΕ τονίζει ότι ιδιαίτερα το περιβαλλοντικό πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) έχει επιτελέσει σημαντικό έργο στον τομέα αυτόν, το οποίο θα πρέπει να αξιολογηθεί συστηματικά και να ενσωματωθεί στη σχετική στρατηγική.

3.1.7. Η συζήτηση μπορεί να γίνει πιο σαφής και περισσότερο κατανοητή από το ευρύ κοινό - το οποίο πρέπει επειγόντως να ευαισθητοποιηθεί ως προς τα θέματα αυτά - στις περιπτώσεις όπου ορισμένες εξελίξεις χαρακτηρίζονται μη φιλικές προς το περιβάλλον και άρα όχι "βιώσιμες". Ιδιαίτερα θα πρέπει να καταδειχθεί το μέγεθος της ευθύνης των κρατικών αρχών και επιχειρήσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

3.2. Λόγοι για μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος

3.2.1. Το έγγραφο της Επιτροπής επανειλημμένως τονίζει πόσο σημαντικό είναι να προωθηθούν οι βασικές συνθήκες που επιτρέπουν την διαμόρφωση και την αύξηση των απαραίτητων ικανοτήτων περιβαλλοντικής διαχείρισης στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Η ΟΚΕ συμφωνεί απόλυτα με αυτό. Όμως, η προώθηση της περιβαλλοντικής επίγνωσης και κατάρτισης αναφέρεται μόνο σε ένα σημείο.

Η ΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η προστασία του περιβάλλοντος δεν μπορεί να υλοποιηθεί εάν απλώς έχει δοθεί εντολή από την κορυφή. Θα σημειώσει επιτυχία μόνον όταν η κοινωνία την υποστηρίζει, εάν οι πολίτες κατανοήσουν για ποιο λόγο έχουν ληφθεί μέτρα, τα αποδεχθούν και ενδεχομένως ζητήσουν και άλλα.

Είναι απαραίτητο να δοθεί στο μέλλον περισσότερη προσοχή στην απεριόριστη συμμετοχή του κοινού και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην χάραξη, εφαρμογή και αξιολόγηση αναπτυξιακών στρατηγικών, ιδίως στον τομέα της πολιτικής περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης. Σημαντικές προϋποθέσεις για την ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών είναι η πρότερη πρόσβαση στην συνολική πληροφόρηση σχετικά με τα προβλεπόμενα σχέδια και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, σύμφωνα με τη σύμβαση του Αarhus που έχει υπογράψει η ΕΕ. Εξάλλου, πρέπει να στηριχθούν ιδιαίτερα τα μικρά και πολύ μικρά σχέδια για την προστασία του περιβάλλοντος, γεγονός που θα αποτελέσει σημαντική αφετηρία για τη συμμετοχή του επιτόπιου πληθυσμού. Δυστυχώς, η ανακοίνωση της Επιτροπής παρέχει ανεπαρκείς πληροφορίες και για τα δύο σημεία.

3.2.2. Συχνά, οι αναπτυσσόμενες χώρες παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις στην κατάρτιση για τη διαχείριση του περιβάλλοντος, του περιβαλλοντικού δικαίου και της εφαρμογής του. Συνεπώς, η ΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να χορηγηθεί περισσότερη βοήθεια για τους τομείς αυτούς στις αναπτυσσόμενες χώρες και ιδίως για την ανάπτυξη των κατάλληλων προσφορών μάθησης και των πανεπιστημιακών προγραμμάτων.

3.2.3. Όσον αφορά τις σχέσεις με τις χώρες ΑΚΕ, η Επιτροπή τάσσεται υπέρ ενός σταθερού γενικού πλαισίου σχετικά με τις αναπτυξιακές στρατηγικές, το οποίο αποτελεί ένα ιδανικό μέσο ενσωμάτωσης, στο οποίο πρέπει να συμμετέχουν και οι οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι, όπως έχει ζητήσει και η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

3.2.4. Για όσο διάστημα οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη μια σύγχρονη περιβαλλοντική πολιτική, είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης και το παγκόσμιο γενικό συμφέρον (global governance), η Επιτροπή και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών να προσδίδουν ανάλογη σημασία στις οικολογικές πτυχές κατά τις διμερείς συνομιλίες και διαπραγματεύσεις. Η επιστροφή στην θέση ότι η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να είναι "προσανατολισμένη στη ζήτηση" είναι απαράδεκτη.

3.2.5. Για το λόγο αυτό, είναι επίσης σημαντικό όλοι οι υπάλληλοι της Επιτροπής που ασχολούνται με την αναπτυξιακή πολιτική να πεισθούν για τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόκειται για την αφετηρία της ενσωμάτωσης της προστασίας του περιβάλλοντος.

3.2.6. Σχετικά, η ΟΚΕ επιθυμεί να προβεί σε μία παρατήρηση όσον αφορά το προσωπικό της Επιτροπής που ασχολείται με θέματα ανάπτυξης. Τα στοιχεία που αναφέρονται στην υποσημείωση 22 της ανακοίνωσης, σύμφωνα με τα οποία π.χ. ένας υπάλληλος της Επιτροπής επιβλέπει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις επενδύσεων ύψους 1300 εκατ. ευρώ στις χώρες ΑΚΕ, είναι εξαιρετικά ασαφή. Ο απαραίτητος έλεγχος είναι αδύνατον να πραγματοποιηθεί. Η Επιτροπή ενόψει επίσης της σχεδιαζόμενης αναδιάρθρωσης των δύο γενικών διευθύνσεων Relex και DEV και της κοινής υπηρεσίας εξωτερικών σχέσεων, οφείλει να εξηγήσει πώς μπορεί να χειρισθεί ικανοποιητικά τον αυξανόμενο φόρτο υποχρεώσεων.

3.2.7. Μία δυνατότητα, με την οποία επιδιώκεται η αύξηση της αποδοτικότητας, θα ήταν η βελτίωση του συντονισμού και της χρήσης των υφιστάμενων πόρων και τούτο, τόσο από την πλευρά της Επιτροπής και των κρατών μελών όσο και από την πλευρά των ιδιωτικών επιχειρήσεων και δημόσιων οργανισμών.

3.3. Επιπτώσεις του εμπορίου

3.3.1. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής εξετάζεται το ζήτημα του εμπορίου, όχι όμως τόσο αναλυτικά όσο θα επιθυμούσε η ΟΚΕ.

3.3.2. Στον τομέα των εμπορικών σχέσεων μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ και αναπτυσσόμενων χωρών δημιουργούνται ορισμένα προβλήματα, τα οποία παρεμποδίζουν σε μεγάλο βαθμό ή ακόμη και καθιστούν αδύνατη τη βιώσιμη ανάπτυξη τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις βιομηχανικές χώρες. Ας πάρουμε το παράδειγμα των εισαγωγών ζωοτροφών. Η ευρωπαϊκή γεωργία εισάγει σημαντικές ποσότητες ζωοτροφών (και άλλων γεωργικών πρώτων υλών) και από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Στο εσωτερικό της ΕΕ, τούτο οδηγεί σε ορισμένες περιπτώσεις στην συγκέντρωση της εντατικής κτηνοτροφίας στις παράκτιες περιοχές. Από άποψη ανταγωνιστικότητας των εκμεταλλεύσεων, τούτο είναι κατανοητό· ωστόσο, αποτελεί πρόβλημα τόσο για το περιβάλλον όσο και για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης γεωργίας στην ΕΕ. Η παραγωγή πρώτων υλών για ζωοτροφές στις αναπτυσσόμενες χώρες προκαλεί επίσης διάφορα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα σε αυτές. Για παράδειγμα, οι μικροί καλλιεργητές απομακρύνονται από τη γη τους, τα δάση αποψιλώνονται, τα ευαίσθητα εδάφη υπόκεινται σε εξαντλητικές καλλιέργειες, δεν τηρούνται οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις κατά την κατεργασία των πρώτων υλών (π.χ. εργοστάσια παραγωγής ψαροτροφών). Είναι εντελώς άγνωστες οι μελλοντικές οικολογικές επιπτώσεις από τη χρήση και την εμπορία σε παγκόσμια κλίμακα γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Σε ένα έγγραφο που θέτει τα "στοιχεία μιας συνολικής στρατηγικής", η Επιτροπή θα έπρεπε να εξετάσει πιο εμπεριστατωμένα τα ζητήματα αυτά και να προτείνει λύσεις.

3.3.3. Στο έγγραφο της Επιτροπής γίνεται συχνά αναφορά στη σημασία των επιχειρήσεων με διεθνή δραστηριότητα για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τούτο είναι αναμφισβήτητα ορθό δεδομένου ότι οι εν λόγω επιχειρήσεις μπορούν να μεταφέρουν μαζικά την τεχνογνωσία τους και με την διαχειριστική εμπειρία τους και τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών, να εισάγουν "καθαρές" οικονομικές διαδικασίες. Πρόκειται για τη θετική πλευρά της ανάπτυξης, η οποία πρέπει να υποστηριχθεί άνευ όρων.

3.3.4. Εξάλλου, η ΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να επισημάνει ότι δυστυχώς υφίστανται τάσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση: επιχειρήσεις με διεθνή δραστηριότητα, οι οποίες στις εγκαταστάσεις τους στις αναπτυγμένες χώρες τηρούν υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα, ωστόσο, εκμεταλλεύονται εν μέρει τα χαμηλά κοινωνικά, εργασιακά και περιβαλλοντικά πρότυπα των αναπτυσσόμενων χωρών κατά τρόπο που εμποδίζουν την βιώσιμη ανάπτυξη. Ο παράγων αυτός δεν πρέπει να υποτιμάται και είναι ευκταίο να αρχίσει η Επιτροπή, σε συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, τη συζήτηση σχετικά με το πώς μπορεί να τερματιστεί αυτή η κατάσταση π.χ. μέσω της επεξεργασίας ενός κώδικα δεοντολογίας. Επιβάλλεται επίσης η Κοινότητα και τα κράτη μέλη να υποστηρίξουν ενεργά τη διεθνή εκστρατεία κύρωσης των θεμελιωδών συμβάσεων του ΔΟΕ και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε προϋπόθεση για τις επενδύσεις, τα δημόσια δάνεια και ορισμένα προγράμματα να είναι η τήρηση των διατάξεών τους.

3.3.5. Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες συνεχίζεται η παραγωγή και η χρήση πολλών προϊόντων, επιβλαβών για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, τα οποία έχουν απαγορευθεί στην ΕΕ για λόγους περιβαλλοντικούς ή δημόσιας υγείας. Ακόμη, σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες χρησιμοποιούνται ανθεκτικές χημικές ουσίες όπως το DDT(5) για την καταπολέμηση της ελονοσίας, και αποτελούν σε παγκόσμια κλίμακα αυξανόμενη απειλή για το περιβάλλον λόγω της πτητικότητας και της υψηλής υπολειμματικής δράσης τους.

3.3.6. Λόγω των ευρύτατα γνωστών προβλημάτων που προκύπτουν από το εμπόριο, η φράση της Επιτροπής "Το εμπόριο και το περιβάλλον πρέπει να διαδραματίζουν αμοιβαία υποστηρικτικό ρόλο" (πρώτη παράγραφος του σημείου 4.2 του εγγράφου της Επιτροπής) πρέπει να εκλαμβάνεται, ως ένα βαθμό, μάλλον ως ευχή παρά ως πραγματικότητα. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει συγκεκριμένα να φροντίσουν ώστε η περιβαλλοντική διάσταση να συμπεριληφθεί στους όρους αναφοράς του ΔΟΕ.

3.4. Επενδύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος

3.4.1. Λόγω των εμφανώς χαμηλών επενδύσεων για την προστασία του περιβάλλοντος στις αναπτυσσόμενες χώρες, είναι απαραίτητο να εξετασθεί η αύξηση της αναλογίας περιβαλλοντικών επενδύσεων στην συνολική κοινοτική αναπτυξιακή βοήθεια (η οποία σύμφωνα με την Επιτροπή ανέρχεται μόλις στο 8,5 %). Παράλληλα, η ΟΚΕ επισημαίνει ότι για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι επίσης σημαντικό να διασφαλισθεί ότι και οι υπόλοιποι, σημαντικότεροι πόροι που χορηγούνται για τις αναπτυξιακές προτεραιότητες της κοινοτικής πολιτικής που προτάθηκαν τον Απρίλιο του 2000 (και αφορούν την καταπολέμηση της φτώχειας, την προώθηση του εμπορίου, τα διαρθρωτικά προγράμματα προσαρμογής, την υγεία, την εκπαίδευση, την προώθηση του ιδιωτικού τομέα και των παραγωγικών τομέων) θα συνεκτιμήσουν τις περιβαλλοντικές πτυχές.

3.4.2. Από την άποψη των αναπτυγμένων χωρών, ορισμένα περιβαλλοντικά προβλήματα στις αναπτυσσόμενες χώρες φαίνονται ότι οφείλονται σε συνήθη προβλήματα. Ένας από τους λόγους της αύξησης της ερήμωσης είναι η αποψίλωση, προκειμένου η ξυλεία να χρησιμοποιηθεί στο μαγείρεμα. Αποφασιστικής σημασίας βελτιώσεις μπορούν να επιτευχθούν με τη βοήθεια της κατάλληλης σύγχρονης περιβαλλοντικής τεχνολογίας (π.χ. ηλιακές μαγειρικές συσκευές). Παράλληλα, μπορούν να ξεκινήσουν προγράμματα κατάρτισης που θα δώσουν τη δυνατότητα στους κατοίκους των χωρών αυτών να κατασκευάζουν οι ίδιοι αυτόν τον εξοπλισμό. Είναι λανθασμένη η προσέγγιση σύμφωνα με την οποία οι αναπτυσσόμενες χώρες θα είναι οι αγοραστές τέτοιου εξοπλισμού που θα κατασκευάζεται στις βιομηχανικές χώρες. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την άποψη της Επιτροπής ότι η δημιουργία των δυνατοτήτων κατασκευής και η εφαρμογή της κατάλληλης τεχνολογίας στις χώρες αυτές μέσω σχεδίων του τύπου "από τη βάση προς την κορυφή", αποτελεί μια προσέγγιση που πρέπει να χρησιμοποιείται συχνότερα για την επίλυση πολλών τοπικών προβλημάτων.

3.4.3. Τέτοια κατάλληλα σχέδια μπορούν να δείξουν σαφώς ότι η περιβαλλοντική προστασία δεν είναι πολυτέλεια που μόνο οι εύπορες κοινωνίες μπορούν να αποκτήσουν αλλά μια βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση της παγκόσμιας περιβαλλοντικής και οικονομικής σταθερότητας.

3.4.4. Τέλος, παραμένει ασαφές πώς η Επιτροπή καταλήγει στην άποψη ότι η "ιδιωτικοποίηση των περιβαλλοντικών υπηρεσιών (π.χ. διαχείριση αποβλήτων, εξυγίανση, επεξεργασία λυμάτων) ... μπορούν να βελτιώσουν την οικονομική και περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα".

Βρυξέλλες, 19 Οκτωβρίου 2000.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) COM(2000) 264 τελικό.

(2) COM(2000) 212 τελικό της 26ης Απριλίου 2000.

(3) COM(2000) 212 τελικό της 26ης Απριλίου 2000.

(4) COM(1999) 543 τελικό της 24ης Νοεμβρίου 1999.

(5) Περίπου το 30 % του DDTπου χρησιμοποιούν οι αναπτυσσόμενες χώρες επιστρέφει από την ατμόσφαιρα στις αναπτυσσόμενες χώρες.