1.Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επαναλαμβάνει και πάλι τις θέσεις της σχετικά με την υπό εξέταση πρόταση κανονισμού, οι οποίες εκτίθενται στις γνωμοδοτήσεις της 2018/05155 1 , 2020/02842 2 και 2022/01131 3 , τα συμπεράσματα και οι συστάσεις των οποίων παρατίθενται λεπτομερώς στη συνέχεια.

1.2Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη μεταφορά στο δίκαιο της Ένωσης των μέτρων διατήρησης και ελέγχου που θέσπισε η Οργάνωση Αλιείας του Βορειοδυτικού Ατλαντικού (με το αγγλικό αρκτικόλεξο NAFO), προκειμένου να επιτευχθεί ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή τους εντός της ΕΕ.

1.3Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση δεν προβλέπει μηχανισμό για την ταχεία μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κανόνων που θεσπίζονται στο πλαίσιο της NAFO και δεν επιλύει το ζήτημα της ετήσιας επικαιροποίησής τους.

1.4Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ ενός πιο απλού και ευέλικτου μηχανισμού και, ως εκ τούτου, προτείνει την έκδοση κανονισμού με ένα μόνον άρθρο, το οποίο να ορίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει απαραιτήτως να εφαρμόζει στους στόλους της τους κανόνες που έχει θεσπίσει η NAFO.

1.5Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον κίνδυνο που αποτελεί η εισαγωγή του συστήματος κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το οποίο παρέχει στην Επιτροπή το δικαίωμα να νομοθετεί χωρίς να υποχρεούται να υπάγεται στις συνήθεις διαδικασίες.

2.Σύνοψη της νομοθετικής πρότασης

2.1Κύριος στόχος της υπό εξέταση πρότασης είναι η ενσωμάτωση στο ενωσιακό δίκαιο των μέτρων διατήρησης και ελέγχου που ενέκρινε η Οργάνωση Αλιείας του Βορειοδυτικού Ατλαντικού (NAFO) κατά την ετήσια συνεδρίασή της, τον Σεπτέμβριο του 2022.

2.2Ενσωματώνει τροποποιήσεις όσον αφορά τα νέα καθήκοντα των κρατών μελών σημαίας σχετικά με την υποβολή ερευνητικών σχεδίων και τις απαιτήσεις των σκαφών για τη διεξαγωγή ερευνητικών δραστηριοτήτων, τη ρύθμιση της δοκιμαστικής σύρσης κατά την πρώτη είσοδο σε διαίρεση στο πλαίσιο αλιευτικού ταξιδίου, τις προσαρμογές για απαγορεύσεις αλιείας κοκκινόψαρου στην 3M, την απαγόρευση εκφόρτωσης, μεταφόρτωσης και διατήρησης επί του σκάφους μαυροσκυλόψαρου της Γροιλανδίας και τη διασταυρωτική εγγραφή σκαφών παράνομης, αδήλωτης και ανεξέλεγκτης αλιεία (ΠΑΑ) από άλλες περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας.

2.3Με την πρόταση εξουσιοδοτείται η Επιτροπή να τροποποιήσει τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/833 σχετικά με τα καθήκοντα των κρατών μελών όσον αφορά την υποβολή ερευνητικών σχεδίων και τις απαιτήσεις των σκαφών για τη διεξαγωγή ερευνητικών δραστηριοτήτων, στην περίπτωση που η NAFO τροποποιήσει τα μέτρα της στο μέλλον.

3.Γενικές παρατηρήσεις

3.1Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη μεταφορά στο δίκαιο της ΕΕ των μέτρων διατήρησης και ελέγχου που εγκρίθηκαν κατά την τελευταία ετήσια συνεδρίαση της NAFO, προκειμένου να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή τους στην ΕΕ.

3.2Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εν λόγω διαδικασία μεταφοράς εξακολουθεί να μην υλοποιείται με τρόπο ευέλικτο, δεδομένου ότι τα εν λόγω μέτρα υπόκεινται σε ετήσιες τροποποιήσεις ενώ η γραφειοκρατία της ΕΕ είναι πολύ αργή, με αποτέλεσμα τη συνεχή απόκλιση μεταξύ των κανόνων της NAFO και της ενωσιακής νομοθεσίας.

3.3Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι απαιτείται η έγκριση μιας πιο ευέλικτης διαδικασίας, όπως εκείνης που η ίδια η ΕΟΚΕ πρότεινε το 2019, το 2020 και το 2021, και η οποία, εξάλλου, έτυχε της στήριξης της δημόσιας διοίκησης των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων κλάδων. Πρόκειται για έναν απλό κανονισμό με ένα μόνο άρθρο, με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δεσμεύεται να εφαρμόζει υποχρεωτικά στον στόλο της τους κανόνες που θεσπίζει ετησίως η NAFO. Αυτός ο απλός κανονισμός θα υπόκειται στην εισαγωγή μιας ρήτρας που θα ορίζει ότι, σε περίπτωση που οποιοδήποτε μέτρο εγκεκριμένο από τη NAFO δεν είναι συμβατό με το δίκαιο της ΕΕ, δεν θα εφαρμόζεται έως ότου οι συννομοθέτες συμφωνήσουν επί του θέματος.

3.4Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί εκ νέου ότι η συνέχιση της εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού ενδέχεται να οδηγήσει σε σύγκρουση κανόνων ή, τουλάχιστον, σε περιόδους ανασφάλειας δικαίου για τη δημόσια διοίκηση και τις ίδιες τις επιχειρήσεις, καθώς αυτές δεν θα γνωρίζουν εάν πρέπει να τηρούν τους προηγούμενους κανόνες, οι οποίοι θα ισχύουν ακόμη στην ΕΕ, ή τους νέους. Επιπλέον, προκαλούνται στρεβλώσεις έναντι στόλων τρίτων χωρών ως προς την εφαρμογή των μέτρων.

3.5Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το μόνο που θα διευκολυνθεί με την εισαγωγή του συστήματος των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, είναι ότι η Επιτροπή θα μπορεί να θεσπίζει κανόνες χωρίς να υποχρεούται να υπόκειται στις συνήθεις διαδικασίες.

4.Ειδικές παρατηρήσεις

4.1Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ερευνητικά σκάφη στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση της κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ιδίως όσον αφορά την αλιεία. Ο ακριβής χαρακτηρισμός των οικολογικών κοινοτήτων όσον αφορά τη βιοποικιλότητα και τη δομή της τροφικής αλυσίδας τους είναι απαραίτητος για τη διατήρηση. Ο τοπικός πλούτος μπορεί να παρουσιάσει στατιστικά σημαντικές αλλαγές, ανάλογα με την εποχή, εντός της αλιευτικής λεκάνης, οι οποίες δεν αντικατοπτρίζουν απαραιτήτως εκείνες που παρατηρούνται για τη βιοποικιλότητα και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της διατροφής 4 .

4.2Πρόσφατα, η επιστημονική κοινότητα εισήγαγε μια καινοτόμο προσέγγιση για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της κατάστασης του θαλάσσιου οικοσυστήματος, μεταξύ άλλων μέσω της ανάλυσης και της διαμόρφωσης του περιβαλλοντικού DNA. Η προσέγγιση αυτή εισάγει τεχνικές και έννοιες που μπορούν να στηρίξουν την αποτελεσματική διακυβέρνηση και διαχείριση της αλιείας 5 . Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι το περιβαλλοντικό DNA αποτελεί συμπληρωματικό δεδομένο που παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της τροφικής αλυσίδας και του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Δεδομένου ότι ορισμένα ερευνητικά σκάφη συλλέγουν περιβαλλοντικό DNA κατά τη διάρκεια των εκστρατειών παρατήρησης που πραγματοποιούν, η ΕΟΚΕ ζητεί να λαμβάνεται υπόψη η συλλογή και η αποθήκευση περιβαλλοντικού DNA, καθώς αποτελούν πολύτιμα δεδομένα που πρέπει να ενσωματώνονται στα αλιεύματα ιχθύων.

4.3Οι περισσότερες χώρες συμμορφώνονται με τους πυλώνες του Πρωτοκόλλου της Ναγκόγια, το οποίο τέθηκε σε ισχύ την 12 Οκτωβρίου 2014 και απορρέει από τη Σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα. Σύμφωνα με το εν λόγω πρωτόκολλο, οι δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης πρέπει να διεξάγονται σύμφωνα με κάθε εφαρμοστέο κανονισμό για την πρόσβαση και τη συμμετοχή στα οφέλη (ABS) και πρέπει να μπορούν να ιχνηλατηθούν. Κατά περίπτωση, όλες οι απαιτούμενες διαδικασίες του κανονισμού ABS πρέπει να έχουν πραγματοποιηθεί με τις αρμόδιες αρχές πριν από την υλοποίηση οποιουδήποτε ερευνητικού προγράμματος που απαιτεί τη χρήση και τη μεταβίβαση γενετικών πόρων, ανεξάρτητα από την προμηθεύτρια χώρα. Οι περισσότερες χώρες έχουν υπογράψει το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια και λίγες εξ αυτών πρέπει ακόμη να το κυρώσουν 6 .

4.4Η πρόταση θεσπίζει υποχρεώσεις για τους διαχειριστές ερευνητικών σκαφών να παρέχουν ορισμένα ζητούμενα στοιχεία, τα οποία μπορεί να είναι ακατάλληλα όταν εξωτερικοί παράγοντες (π.χ. καιρικές συνθήκες, εξειδικευμένες πληροφορίες από δορυφόρους σχετικά με την κατανομή των θρεπτικών ουσιών) επιβάλλουν ή επισπεύδουν αλλαγές στις εκστρατείες παρατήρησης. Ορισμένα αιτήματα, λόγου χάρη η ανάγκη ύπαρξης ενός παρατηρητή με επαρκή εμπειρογνωμοσύνη επί του σκάφους και η υποχρέωση των σκαφών να αλλάζουν στίγμα σε περίπτωση παρεμπιπτόντων αλιευμάτων, μπορεί επίσης να καταστήσουν τη διαδικασία λιγότερο αποτελεσματική όσον αφορά τη στήριξη της διατήρησης και της διαχείρισης υγιών και παραγωγικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων, ιδίως εάν οι πληροφορίες που συλλέγονται δεν κοινοποιούνται στην ευρύτερη κοινότητα.

4.5Λόγω της δυσκολίας προσαρμογής της επιχειρησιακής διαδικασίας στις νομοθετικές απαιτήσεις, και αντιστρόφως, η ΕΟΚΕ επικροτεί μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση που να βασίζεται στη διαφανή κυκλοφορία των πληροφοριών. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να καθιερωθεί η εκ των υστέρων δημοσίευση των βιογραφικών σημειωμάτων των εμπειρογνωμόνων που έχουν οριστεί ως αρμόδιοι παρατηρητές, καθώς και μια σύντομη έκθεση στην οποία θα περιγράφονται το σκεπτικό και οι λεπτομέρειες για την αλλαγή στίγματος στην περίπτωση παρεμπιπτόντων αλιευμάτων. Η δημοσιοποίηση των πληροφοριών αυτών θα μπορούσε να προωθήσει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και να βελτιώσει τη φήμη των εμπλεκόμενων φορέων.

Βρυξέλλες, 15 Ιουνίου 2023

Oliver Röpke

Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

(1)     ΕΕ C 159 της 10.5.20203, σ. 60 .

(2)     ΕΕ C 429 της 11.12.20203, σ. 279 .

(3)     ΕΕ C 290 της 29.7.20203, σ. 149 .

(4)     Blackman et al., Communications Biology (2022) 5:259 .

(5)     Gilbey et al., Marine Policy (2022), 124, 104331 .

(6)     https://www.cbd.int/abs/nagoya-protocol/signatories/ .